9733773816

to wy gatunków wymarłych we florze wybranych regionów, zaobserwowano, że na badanym terenie nie nastąpił jeszcze tak masowy zanik gatunków, jak w regionach silniej uprzemysłowionych i zurbanizowanych, gdzie udział gatunków wymarłych przekracza nawet 10% (Sendek 1981; Jackowiak 1990).

Jedną z ważniejszych grup gatunków z punktu widzenia przyrodniczego są rośliny chronione. Ponieważ wykazy gatunków chronionych są co pewien czas zmieniane (głównie rozszerzane), porównanie ich udziału we florze różnych regionów jest utrudnione. Koncentrację stanowisk roślin chronionych w Polsce zaprezentowano w opracowaniu M. Zając, A. Zając (2000a). Z przedstawionych w nim danych wynika, że Wyżyna Krakowsko-Częstochowska jest jednym z trzech (obok Tatr i Pienin) najbardziej wyróżniających się pod tym względem obszarów naszego kraju.

Chociaż liczba gatunków chronionych oraz obszarowycłi form ochrony przyrody na badanym terenie jest duża, ich aktualny stan zachowania pozostawia wiele do życzenia. Poza rozwojem urbanizacji, komunikacji, turystyki i rolnictwa, jednym z najważniejszych czynników, które wpływają na taką sytuację jest zbyt rzadkie stosowanie ochrony czynnej. Dotyczy to głównie muraw kserotermicznych, które z powodu zaniechania wypasu w wielu miejscach zarastają i tracą swój specyficzny charakter. Bardzo istotna jest także ochrona terenów leśnych, odgrywających kluczową rolę w zachowaniu bio-różnorodności na badanym obszarze. Innym zagrożeniem dla rodzimej flory jest coraz większy udział w jej składzie gatunków obcego pochodzenia (Barabasz-Krasny i in. 2004; Sołtys 2003), które czasami mogą zmieniać strukturę ekosystemów, w rezultacie powodując stopniowe zanikanie naturalnych zbiorowisk roślinnych.

6.2. Czynniki środowiskowe a rozmieszczenie gatunków

Interpretacja zależności między występowaniem w jednostkach kartogramu różnych grup gatunków a wybranymi czynnikami środowiskowymi jest dosyć trudna ze względu na możliwość ich wewnętrznego powiązania. Poza tym warunki siedliskowe w poszczególnych kwadra-110 tach badawczych są z reguły zróżnicowane i możemy określić jedynie ich średnie natężenie. Nie zmienia to jednak faktu, że z uwagi na tak dużą liczbę jednostek kartogramu uzyskane korelacje nie są przypadkowe i obrazują pewne prawidłowości rządzące rozmieszczeniem gatunków na analizowanym obszarze.

Na badanym terenie nie odnotowano bezpośredniej zależności między wysokością nad poziomem morza a bogactwem gatunkowym (tabela 20). Podobne wyniki uzyskali A. Odland, H.J.B. Birks (1999), którzy nie zaobserwowali dużych różnic liczb gatunków odnotowanych w 100-metrowych przedziałach wysokościowych od 0—1000 m n.p.m. Z kolei inni autorzy (np. Dark 2004; PySek i in. 2002) podają, że większe udziały gatunków obcycłi i inwazyjnych występują na terenacłi o mniejszych wysokościach nad poziomem morza. Na badanym obszarze nie stwierdzono jednak tego rodzaju zależności, co wynika prawdopodobnie z jego niewielkiego zróżnicowania wysokościowego. Wraz ze wzrostem wysokości zaobserwowano natomiast zwiększanie się liczby gatunków ciepłolubnych oraz roślin wskaźnikowych starych lasów (tabela 20). W przypadku pierwszej grupy gatunków wynika to z faktu, że murawy występują najczęściej w sąsiedztwie ostańców wapiennych, które z kolei są przeważnie zlokalizowane na wyżej położonych terenach. Nieco trudniej jest wytłumaczyć większe liczby gatunków wskaźnikowych starych lasów na wyżej położonych obszarach, ponieważ nie stwierdzono statystycznie istotnej zależności między wysokością nad poziomem morza a powierzchnią terenów leśnycłi (tabela 22). Wynika z tego, że w lasach występujących na obszarach o większej wysokości nad poziomem morza spotykamy znacznie więcej gatunków wskaźnikowych starych lasów niż w lasach położonych niżej. Powodem tego jest prawdopodobnie mniej intensywna gospodarka leśna na terenacłi o większej wysokości, głównie ze względu na ich niniejszą przydatność dla rolnictwa. Bardzo interesujący jest wzrost liczby gatunków bardzo rzadkich i ustępujących, obserwowany wraz ze zmniejszaniem się wysokości nad poziomem morza. Prawdopodobnie wynika to ze znacznego udziału w tych grupach roślin wodnych i nadwodnych, które występują głównie na terenach położonych najniżej (doliny rzek, mokradła). Dodatkowo z powodu słabo rozwiniętej sieci rzecznej na badanym obszarze wiele gatunków siedlisk wilgotnych, które w innych regionach są częste, należy tu do roślin bardzo rzadkich lub ustępujących.