9733773878

4.2. Kartowanie flory

Duże znaczenie dla szybszego i bardziej równomiernego gromadzenia notowań florystycz-nych miało zastosowanie w badaniach terenowych techniki kartogramu (Kornaś, Medwecka-- Kornaś 2002). Polega ona na podziale określonego obszaru na pola badawcze o stałej powierzchni (najczęściej kwadraty o boku 1 km. 2 km lub 10 km), co nie tylko umożliwia przedstawienie rozmieszczenia gatunków, ale pozwala również na analizę Hory z zastosowaniem metod statystycznych. Wyróżniamy dwa główne sposoby podziału badanego terenu na jednostki podstawowe. Pierwszy z nich jest oparty na sztucznej siatce jednostek kartogramu, które mają taką samą powierzchnię; został on wykorzystany między innymi w Atlasie rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce (Zając A., Zając M., red., 2001). Natomiast drugi sposób polega na podziale określonego obszaru na jednostki kartogramu zgodnie z siatką geograficzną. Mają one wtedy kształt trapezu, a ich powierzchnia zmniejsza się w kierunku południe — północ. W ten sposób został przygotowany atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Niemczech (Haeupler, Schonfelder 1989).

Pierwszym opracowaniem, w którym przedstawiono rozmieszczenie gatunków w siatce jednostek kartogramu (kwadratów o boku 10 km), był wydany w Wielkiej Brytanii Atlas of the British flora (Perring, Walters 1962). W Polsce prace wykonane metodą kartogramu pojawiły się dopiero pod koniec lat 70. ubiegłego wieku (Buliński 1979; Dubiel i in. 1979), a kilka lat wcześniej powstała koncepcja Atlasu rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce

•    w

(ATPOL), nad którym prace ukończono w 2(X)1 roku (Zając A., Zając M., red.). W ostatnich latach ukazało się również kilkanaście publikacji poświęconych rozmieszczeniu gatunków w większych miastach (Jackowiak 1990; Sudnik--Wójcikowska 1987a, 1987b) lub w wybranych regionach Polski (Chmiel 1993; Dubiel 2(X)3; Kucharczyk 2001, 2003; Nowak 1999; Pacyna 2004; Szeląg 2000b; Urbisz An. 1996; Urbisz Al. 2001; Zając M., Zając A., red., 1998; Zając M., Zając A., Zemanek, red., 2006).

Technikę kartogramu zastosowano także w niniejszym opracowaniu. Zgodnie z założeniami metodycznymi Atlasu rozmieszczenia roślin naczyniowych u- Polsce (Zając A. 1978), 22 badany teren podzielono na duże kwadraty

o boku 10 km, a następnie w ich obrębie wyróżniono mniejsze jednostki kartogramu, którymi były kwadraty o boku 2 km — w sumie ich liczba wyniosła 660 (ryc. 5). Obserwacje prowadzono. posługując się listami flory styczny mi, na których odnotowywano gatunki roślin występujące w poszczególnych jednostkach kartogramu. W terenie posługiwano się mapami topograficznymi w skali 1:50 000 oraz 1:25 (XX). Oprócz własnych notowań, uwzględniono wszystkie dostępne dane flory styczne pochodzące z literatury, zbiorów zielnikowych oraz aktualnej bazy ATPOL. Występowanie gatunku w jednostce kartogramu oznaczano czarnym kółkiem i traktowano jako jego pojedyncze stanowisko, niezależnie od liczby osobników oraz miejsc, na których go odnaleziono w jej obrębie.

Koncentrację stanowisk wybranych grup gatunków na badanym terenie przedstawiono za pomocą kółek, których średnica jest proporcjonalna do pierwiastka kwadratowego, obliczonego ze stosunku liczby gatunków odnotowanych w danej jednostce kartogramu do maksymalnej liczby gatunków występujących w jednostce kartogramu. Daje to efekt proporcji powierzchni koła do liczby gatunków. W przypadku maksymalnej liczby gatunków średnica koła ustalona jest na 80% rozmiaru jednostki kartogramu. Przy każdej mapie koncentracji stanowisk podano: ogólną liczbę gatunków z danej grupy (/V), maksymalną (max) oraz minimalną (min.) liczbę gatunków w jednostce kartogramu. średnią (,v) i odchylenie standardowe (o).

Podstawę opracowania stanowią daty flory-styczne zebrane w latach 1999—2005 podczas własnych badań terenowych (ponad 78 tys.), pochodzące z literatury (około 30 tys.), zbiorów zielnikowych (około 2 tys.) i niepublikowanych badań innych autorów (ponad 89 tys.) — w sumie baza danych liczy prawie 200 tys. notowań. Ponieważ jednak niektóre gatunki były podawane wielokrotnie z tej samej jednostki kartogramu (w różnych latach i przez kilku autorów), po odjęciu tego rodzaju notowań baza liczy 160 582 niepowtarzające się daty florystyczne.

4.3. Informacje o florze i zastosowane wskaźniki

• Nazwy gatunków oraz ich układ systematyczny przyjęto za Krytyczną listą roślin naczynio-