9733773920

5.1.8. Grupy geograficzno-historyczne

Działalność człowieka w różny sposób wywiera wpływ zarówno na gatunki rodzime, jak i na gatunki obcego pochodzenia (antropollty). Oprócz roślin, które z reguły nie występują na siedliskach przekształconych antropogenicznie, spotykamy również takie, które prawie nigdy nic rosną na siedliskach naturalnych. Istnieje wiele klasyfikacji roślin z punktu widzenia ich reakcji na działalność człowieka, których autorzy przyjmowali różne kryteria podziału gatunków; najczęściej były to: trwałość zadomowienia, czas przybycia na dany teren, typ zajmowanych siedlisk i sposób wprowadzenia (Hołub, Jirasek 1967; Jalas 1955; Kornaś 1981; Kornaś, Medwecka-Kornaś 2002; Krawiecowa, Ro-stański 1972; Linkola 1916; Mirek 1981; Naegeei, Tmellung 1905; Pyśek i in. 2004; Richardson i in. 2000; Trzcińska-Tacik 1979; Urbisz An. 1994). W niniejszym opracowaniu przyjęto powszechnie używany w Polsce podział autorstwa J. Kornasia i A. Medweckiej-Kornaś (2(X)2).

Jako uzupełnienie klasyfikacji geograficz-no-historycznej często stosuje się także tzw. skalę hcmerobii (Sukopp 1969), określającą zdolność gatunku do występowania na siedliskach o danym stopniu antropopresji. Może ona służyć zarówno do wyznaczania tzw. stopnia apolityza-cji gatunków rodzimych, jak i do oceny stopnia naturalizacji gatunków obcycłi (Jackowiak 1990).

Miarą przystosowania gatunków rodzimych do zmian powstałych w wyniku antropopresji jest tzw. stopień apofityzacji, mierzony częstością występowania danego gatunku na siedliskach wtórnych (Sudnik-Wójcikowska, Koź-NIEWSKA 1988). W zależności od natężenia tej cechy na badanym obszarze wyróżniono dwie główne grupy gatunków:

—    natyfity — gatunki występujące tu wyłącznie na siedliskach naturalnych lub półnatu-ralnych; na siedliskach sztucznych są spotykane wyjątkowo (pojedyncze stanowiska);

—    apolity — pozostałe gatunki rodzime, które poza siedliskami o charakterze naturalnym występują także na siedliskach sztucznych. Na terenie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej odnotowano 1141 gatunków rodzimych (530 natylitów, 611 apofitów) oraz 300 gatunków obcych trwale zadomowionych (ryc. 42). W obrębie antropofitów wyróżniono 132 archeo-Ilty oraz 168 kenolitów (w tym 106 epekofitów, 43 hemiagriollty, 19 holoagriofitów), do których zaliczono również 15 gatunków zawleczonych na badany obszar z innych regionów Polski.

Procentowy udział trwale zadomowionych antropolitów we Horze badanego terenu wynosi 20,8%. Dla porównania we Horze Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (Sendek 1984) stanowi on 23%, we florze Płaskowyżu Rybnickiego (Urbisz An. 1996) — 21,4%, Garbu Tarnogór-skiego (Kobierski 1974) — 21,2%, południowo-zachodniej części Wyżyny Katowickiej (Urbisz Ae. 2001) — 21.1%, Kotliny Oświęcimskiej (Zając M. 1990) — 20%, Pogórza Śląskiego (Zając M. 1990) — 18%, Pojezierza Gnieźnieńskiego (Chmiel 1993) — 17,4%, Dołów Ja-sielsko-Sanockich (Oklejewicz 1996) — 16,1%, Słowińskiego Parku Narodowego (Piotrowska i in. 1997) — 15,1%, Puszczy Niepołomickiej (Dubiel 2003) — 15%, Pogórza Spiskiego

□ natyfity (natyphytes)

apofity (apophytes)

CU archeofity (archaeophytes)

kenofity (kenophytes)

Ryc. 42. Liczba i udział procentowy gatunków należących do głównych grup geograficzno-historycznych

Fig. 42. Number and percentage share ot' selectcd groups of species within the main geographical-historical groups