9814371945

43

DEBATA PREZYDENCKA

nek, jaki zbudował w niej Lech Wałęsa³⁰. W „Dzienniku kampanii wyborczej” pod datą 12 IX Marek Beylin notuje: „W wystąpieniu Wałęsy ujrzałem zapowiedź permanentnej burdy i rządów opartych na poszukiwaniu wrogów. Stało się dla mnie jasne, że nie oddam na niego głosu”³¹. Debata ta mogła też mieć wpływ na atmosferę dalszej części kampanii. Pod datą 13 XI — 17 XI Beylin pisze: „nie mam zamiaru dokładnie opisywać ostatnich dni kampanii, zbyt są obrzydliwe i jednostajne w wyrazie. Zniknęły jakiekolwiek racje, zwyciężyła burda. Scena polityczna wygląda jak miasto podczas strajku śmiecia-rzy. Obie strony skutecznie zmniejszają szansę na wzajemną dyskusję po wyborach”³².

Debata prezydencka jest tylko częścią kampanii³³. Tematy w niej poruszane są tematami omawianymi w trakcie całej kampanii, kandydaci wykorzystują debatę do popularyzowania swoich stanowisk prezentowanych wcześniej w przemówieniach na wiecach wyborczych i spotach. Jest wiele możliwości interpretowania debaty. Można ją postrzegać jako spot polityczny lub jako dramat. Debata może też być postrzegana jako forma dialogu.

„Dialogiem o wyższej randze” Piotr Łukasiewicz nazywa dialog służący wymianie poglądów. „Jest to łagodna forma konfliktu, w którym ścierają się racje uczestników. Wymiana poglądów, takie jest przynajmniej jej milcząco przyjęte założenie, ma doprowadzić do pewnej syntezy, którą jest uzgodnienie stanowisk lub przeważenie jednego z nich. Dialog steruje ku pewnemu rozstrzygnięciu, pomaga w znalezieniu właściwego rozwiązania omawianych problemów”³⁴. W trakcie debaty każdy z kandydatów ma możliwość zaprezentowania swoich stanowisk i przedstawienia propozycji rozwiązania problemów. Synteza, o której mówi Łukasiewicz, dokonuje się w umysłach wyborców, a o-sąd powstały w wyniku tej syntezy manifestuje się w akcie głosowania. W ten sposób wyborcy decydują, czyje rozwiązania są lepsze, stąd ważne jest, aby byli aktywni w trakcie kampanii wyborczej.

Kandydaci mogą przyczyniać się do usuwania politycznej niezgody, jeżeli posługują się rzeczywistymi argumentami. „Kiedy obaj kandydaci argumentują, działają na rzecz kreowania narodowego dialogu, w którym prezentowane i rozwiązywane są różnice polityczne. Publiczność obserwuje ten dialog i wydaje osąd dotyczący jego moralnej wartości”³⁵. Ubiegający się o ten sam urząd

³⁰    Antoni Dudek podkreśla kluczowe znaczenie tej debaty, sugerując, że wynikało ono z tego właśnie, iż była to pierwsza debata (A. Dudek: Pierwsze lata III Rzeczypospolitej 1989-1995. Kraków 1997, s. 360).

³¹    M. Beylin: Dziennik kampanii wyborczej: Klapa’95. Warszawa 1995, s. 290. Wypada tu zaznaczyć, iż opinia Beylina nie jest opinią całkowicie neutralną, a zaangażowanie autora ujawnia się już w podtytule książki.

³²    Tamże, s. 291.

³³    Na temat relacji kampania-debata i konieczności badania debat z uwagi na dyskurs całej kampanii zob. J. M. M u r p h y: Prcsidential Debates and Campaign Rhetoric: Text Within Context. Southern Communication Journal, vol. 57, Spring 1992, s. 219 i n.

³⁴    P. Łukasiewicz: Dialog jako metoda badawcza. Teksty 1979, z. 5, s. 106.

³⁵    E. A. H i n c k: op. cit. s. 6. O debacie jako formie dialogu pisze też Heinz Lcmmcrmann (H. Lcmmer-m a n n: op. cit., s. 11 i n.). Kenneth Burkę mówi o tym, że idealnie pojęty dialog jest „poszukiwaniem wyższego porządku prawdy, porządku, który ujawnia się w miarę tego, jak mówcy, współzawodnicząc ze sobą, współpracują w osiągnięciu celu przekraczającego ich indywidualne stanowiska. Jest to paradygmat dialektycznego procesu „pojednania przeciwieństw” w formie „wyższej syntezy" (K. Burkę: