9814371939

37

DEBATA PREZYDENCKA

pierwszą debatę wygra! Kennedy, gdy tymczasem radiosłuchacze jako zwycięzcę wskazywali Nixona⁹. O poddaniu się kandydatów dyktaturze „elektronicznego boga” (termin Wiesława Godzica) świadczyło wydarzenie z roku 1976. Kiedy w trakcie pierwszej debaty prezydenckiej Carter-Ford pojawiły się problemy z dźwiękiem, kandydaci zignorowali publiczność zgromadzoną w studiu i przerwali debatę na blisko trzydzieści minut, aby poczekać, aż problemy techniczne zostaną usunięte¹⁰.

Ritter i Hellweg wprowadzają rozróżnienie między television clebate a tele-vised clebate. Te pierwsze, po polsku można by je nazwać debatami telewizyjnymi, są jawnie kreowane przez medium, przypominają „polityczny talk show, tworzony przez telewizję i dla telewizji”^{1 2}. Między kandydatami, którzy siedzą w fotelach, brak jest fizycznych barier, co ma ich zachęcać do wzmożonej interaktywności. Taką debatę charakteryzuje niski stopień sformalizowania. Televised debates (debaty w telewizji) prezentowane są w głównej mierze z perspektywy bezpośredniego odbiorcy, znajdującego się w miejscu, gdzie się debata odbywa. Kamera „pokazuje wydarzenie, a nie kreuje go”¹². Kandydaci stojący na mównicach lub siedzący za stołem oddzieleni są od siebie i od telewidzów fizyczną barierą. Zwracają się raczej do publiczności, a nie do siebie nawzajem. Charakter tej debaty jest bardziej formalny. Takie właśnie były polskie debaty z roku 1995. Niezwykle interesującą analizę wizualnego aspektu debat Wałęsa-Kwaśniewski, przedstawioną na tle całej kampanii, oferuje Wiesław Godzić¹³.

Robert Friedenberg¹⁴ opracował katalog pytań, które zadają sobie kandydaci i ich sztaby przy podejmowaniu decyzji o przystąpieniu do debat. W Stanach Zjednoczonych zagadnienia te mogą mieć wpływ na decyzję o przystąpieniu do debat w wyborach niższego szczebla. W mniejszym stopniu oddziaływają one na decyzje kandydatów na urząd prezydencki, gdyż ci — w związku ze społecznymi oczekiwaniami związanymi z debatami — narażają się na to, iż odmowa wzięcia udziału w debacie może działać na ich niekorzyść bardziej niż ewentualne błędy popełnione w jej trakcie. Można przypuszczać, że te pytania będą miały wpływ na decyzję o przystąpieniu do debat polskich polityków w kampanii prezydenckiej 2000, a to w związku z krótką tradycją debat. Oto sześć problemów rozważanych przy podejmowaniu decyzji o przystąpieniu do debaty:

1. Czy przewiduje się, że różnica ilości głosów zdobytych przez kandydatów będzie niewielka?

Do debaty zazwyczaj nie dochodzi wtedy, kiedy jeden z kandydatów jest wyraźnym faworytem i nie widzi potrzeby wzięcia udziału we wspólnym

1

⁹    W. R. Z a k a h i, K. L. H a c k e r: op. cit., s. 105.

¹⁰    S. A. Hellweg, M. P f a u, S. R. B r y d o n: op. cit., s. 71.

2

   Tamże, s. 30.

¹²    Tamże, s. 29.

¹³    W. Godzić: Telewizja jako polityka: Kandydaci na ekranie, (w:) Tenże: Telewizja jako kultura. Kraków 1999, s. 62-81.

^I4J.S. Trent, R. V. Friedenberg: op. cit., s. 216.