984502339

250 SZTUKA WOJENNA W POLSCE

decim balistae videlicet decem magnas et duas parvas“. Balist.irii mieli jeszcze w r. 1530 osobny cech, którego starszymi byli w tym czasie; Jan Krzywy i Gregier Wileński !).

Broń sieczną, jak: miecze, szable, kordy, szefeliny, bardy wyrabiali miecznicy — gladiatores, których cech istniał w Krakowie w wieku XVI. W r. 1534 starszymi tego cechu byli: Stanisław Reska i Jan Kaczorek. Takież cechy posiadał Kazimierz i Stradom. Pomocniczym rzemiosłem miecznikarstwa było paśnictwo, trudniące się sporządzaniem opraw i zakówek do mieczów—gladiorum abferra-mentum. Wyrabiano szable na sposób turecki, wołoski i litewski -).

Zbroje, pancerze, szyszaki i inne przybory do obronnego uzbrojenia należące, sporządzali płatnerze: armifices, torifices, helmsmide. Już w pierwszych latach XV wieku zamieszkiwali w Krakowie: w r. 1412. Jorga plathener, Stenovil helmsmid, r. 1435 Paul Wasnacht plathener, w r. 1535 Jan Armifex, otrzymawszy od p. Sierakowskiego 30 złotych, obowiązuje się sporządzić dla niego septenaria arma siódmą zbroję, ad proportiouem corporis sui, a w r. 1546, może być że ten sam Jan Armifex ma postawić dla Jakuba Bartkowskiego zbrojne okrycie dla konia. W r. 1546 nadwornym płatnerzem króla Zygmunta Starego był Martinus arinifex, a takimże majstrem u Zygmunta Augusta Floryan Sybenburger. który się pisał ,,armifex S. R. M. junioris ^{4 3}) Proch wyrabiali i kule odlewali sami puszkarze po zamkach. Proch robiono ręcznie, albo też przy pomocy motorów wodnych i konnych na młynach prochowych. Taki młyn, prawdopodobnie wodny, istniał w Czajowicach, w okolicach Oycowa ♦), zapewne na Prądniku, a w Krzemieńcu był młyn prochowy poruszany końmi.

Strzelbę wielką i małą oraz inną broń i uzbrojenie tudzież różne sprzęty wojenne przechowywano w cekauzach czyli arsenałach (arraarnentarium), które istniały w Krakowie, Wilnie, Lwowie, Tykocinie i na wielu innych miejscach. Bielski powiada, że gdy w r. 1528 zgorzał w Krakowie cekauz, przy czem uszkodzonych zostało 100 armat, zbudowano z rozkazu króla Zygmunta nowy cekauz pod zamkiem i armatę nietylko oprawiono, ale jeszcze nowej przyczyniono.

Lwów posiadał arsenał królewski już za Kazimierza W-go. Znajdował się on w baszcie, na stronie południowej wysokiego zamku. Z rewizyi tego zamku w r. 1562 okazuje się,że w nim przechowywały się znaczne zapasy prochu, pocisków, rusznic i 10 dział ⁵).

Prócz cekauzów królewskich istniały w Krakowie i Lwowie arsenały miejskie. Były one niezbędne dla tych miast, na nich bowiem łeżał obowiązek obrony w razie napadu nieprzyjaciela. Ztąd każdy cech obowiązany był mieć pewną ilość uzbrojenia, broni oraz

Zabyt. i Skarb. Grab. ^a) Zab. p. 128.    ⁸) Zabyt. » Skarb. Grabów.

⁴) Zab. p. 134.    ³) Encyklopcdya krajoznawstwu Gnlicyi, zebrał i wydal Antoni

Sznujdcr. Lwów 187 1 r. p. 3 13.