984502294

234

SZTUKA WOJENNA W POLSCE

armaty *). Lata na nich oznaczono od 1506 do 1529 pokazują, że były odlane za czasów Zygmunta I-go, a lubo miara ich długości i objętości pocisków w piędziach nie może być uważana za ścisłą, daje jednakże możność, (podobnie jak wyrażenia: „wiolkoścfgęsiego jaja lub kułaka⁴*) sądzenia o rodzaju tych dział. Tak np. działo z r. 1506, długości 13^l/2 piędzi i objętości kuli na piędź i trzy palce, przyjmując piędź za 8 cali, miało kaliber trzy calowy i długość na 36 kalibrów. Była to więc armata mniej więcej 2-u funtowa. Drugie działo, z tegoż roku 97₂ piędzi długości i objętości kuli 2y₂ piędzi, miało wagomiar (kaliber) 6-cio calowy i długość 12 kalibrów. Mogła to być armata przeznaczona do strzelania kamiennemi kulami. Nareszcie armata z r. 1529, długa 13 piędzi, z objętością kuli 1 piędź, miała wagomiar 2^l/₂ cali i długości 40 kalibrów. Ale i wszystkie inne Zygmuntowskie działa, z kulą wielkości gęsiego jaja i długością od 7 do 8 stóp, równie jak serpentyny, z kulą wielkości kułaka i prawie na 5 stóp długie ,były także armatami.

l) Tlęk. Metr. Kor. Wypis z ksiąg grodzkich Województwa Kijowskiego, lata Bożego Narodzenia IG 16 miesiąca Januari 21 dnia. (znajdująca się podówczas na zamku Kijowskim artylerya była przoważnio z czasów Zygmunta I-go), l) Działo śpiżowe, wzdłuż 1 1 piędzi, kula około na piędź i na 3 palce, łoże i koła pod nim okowane, dobre, 2) Działo śpiżowe 13^J/₂ piędzi, kula takowa jak wyżej, herb pogonią, orzeł, cisło na niem położono 1 506, łoże i koła okowane dobro. 3) Działo śpiżowe 9¹/₂ piędzi, kula 2^l/₂ piędzi, herb, orzeł, cisło 1 506; łoże i koła okowane dobre. 5) Działo takież 13 p., kula około 1 p., herb pogoń i orzeł, cisło położono 1 5 29, łoże i koła okowane dobre. 6) Działo spiżowe 12 p., kula z gęsie jaje, herb, cisło położone 1 526, łoże i koła okowane dobre. 7) Działo śpi-źowe 1 3 p., kula większa gęsięgo jaja, herb, pogoń i orzeł, łoże i kola okowane dobre. 8) Działo śpiżowe 12ⁱ/₂ p._f kula większego jaja, herb, orzeł, cislo 1529, łoże i koła okowane dobre. 9) Działo śpiżowo 1 l^lf₂ P-j kula większa gęsiego jaja, herb, orzeł, cisło 1 52 5, łoże i koła okowano dobre. 10) Działo takowcż jako wy-źój. 1 l) Działo śpiżowe 6 ^lJ₂ p., kula na 2 p. i na 3 palce, łoża okowano, na kołach nieokowanych. 12) Działo śpiżowe 12*/₂ p., kula z jajo gęsie, herb i orzeł, cisło 1524, łoża i kola okowane dobre. 13) Działo śpiżowe 13 p., kula z gęsie jaje, herb, pogoń i orzeł, cisło 1529, łoże i koła okowano dobre. 14) i 15) Działa dwoje śpiżowo stare po 7 piędzi, kula do obuch na 2 p. 3 palco. 16) i 17) Działa 2 śpiżowo po 12^!/2 P > kula z jaje gęsio, horb i orzeł, cisło położone 152 4, lożo i koła okowano dobro. Dział żelaznych serpentynów 11, długich po 8 ^}/₂ piędzi, kromforrn, kula do nich z kułak, łoża okowano, na kołacli prostych, a inno na stoł-piech, kijów żelaznych 8, hakownic 8 2. Dalej amunieya:    Proch, saletra, siarka,

ołów, kule żelazne oblano ołowiom, śrut żelazny, gloty, przesłoń, instrument stolarski, i inny, moździerzo 2 śpiżowo, 4 torkaczo do nich żelazne, na blankach, kłody, kamienie otc. Zamek zbudowany z drzewa sosnowego ciosanego. Wieże ze ścianami na 6 kantów, jodna na 4 węgły, zo strzelbami ziomnomi, środniomi i wierzchniemu Działa stały w szopio 10 sążni długiej, 4 sążnie szcrokiój, nakrytej dobrze. Cały zamok w wielkim porządku.