9914713873

153

Recenzje

U*. ’.'    '1 .

Biblioteki Jagiellońskiej. Katalog (1992, wspólnie z Ewą Wójcik), Bibliografia opracowań prasy konspiracyjnej ukazującej się w Polsce w latach 1939-1945. Cz. 1 (1992, wspólnie z Ewą Wójcik i Grażyną Wroną; Cz. II w druku).

Kwerendy faktograficzne i studia Jarowiec-kiego nad konspiracyjnym życiem literacko--kulturalnym Krakowa (jedynym poprzednikiem uczonego w tej dziedzinie był Stanisław Sierotwiński) wzbogacił)⁷ w istotnej mierze polonistyczną wiedzę na ten temat, wprowadzając do świadomości naukowej m in. całkowicie nieznane wcześniej ruchliwe środowisko młodzieży literacko-artystycznej z kręgu podziemnych periodyków „Watra” (czerwiec 1943 -kwiecień 1944) i „Na Ucho” (listopad 1943 -kwiecień 1944), jego działalność twórczą i wydawniczą, jego indywidualności pisarskie. Badacz zajmujący się tą problematyką od około 30 lat zdołał jeszcze — a był to właściwie ostatni moment — oprzeć się także na relacjach żyjących współuczestników czy chociaż świadków tamtych wydarzeń, zgromadzić ogromne archiwum wspomnień, korespondencji, fotografii, a także ocalonych niekiedy w unikatowych egzemplarzach gazetek i wydawnictw konspiracyjnych.

Bohater najnowszej książki Jarowieckiego Eugeniusz Kolanko — pseudonim „Bard” (1919-1944), rozstrzelany przez Niemców w wieku 25 lat krakowski poeta i satyry k z generacji „Kolumbów”, współautor antologii poetyckiej Krwawe i zielone (1943) oraz tomików Dysonanse (1943) i Biały wiolin, czerwony bas (1944) nie był indywidualnością twórczą na miarę np. warszawskich rówieśników w' rodzaju Krzysztofa Baczyńskiego, Tadeusza Gajcego czy Tadeusza Borowskiego. W niezbyt obfitym w „wojenne” talenty Krakowie zajmował wszakże miejsce znaczące z racji własnej ruchliwości, łatwości pióra, pełnienia funkcji personalnego „zwornika” różnych ośrodków wspomnianego wyżej środowiska młodzieży literacko-artystycznej. Ze względu na nowe ustalenia badawcze ostatnich kilkunastu lat, Jerzy Jarowiecki, jeden z jego „odkrywców” i edytor jedynego powojennego jego zbioru wierszy z r. 1973 postanowił jeszcze raz powrócić do postaci „Barda”, tym razem przygotowując gruntowną monografię autora Zakonspirowanego pejzażu wraz z nowym, obfitym wyborem wierszy i utworów satyrycznych.

Trzeba od razu powiedzieć, że edycja Eugeniusz Kolanko „Bard". Poeta podziemnego Krakowa, przygotowana bardzo starannie przez Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, przynosi faktycznie o wiele więcej niż zapowiada tytuł. Jest bowiem rodzajem „portretu zbiorowego” całego środowiska konspiracyjnego, w którym obracał się Kolanko, w licznych ekskursach wykracza poza kwestie życia i twórczości współautora Dysonansów, z rozrzutnym niekiedy rozmachem szkicuje szerokie konteksty społeczno-polityczne i arty-styczno-kulturalne lat 1939-1944.

Czytelnik zostaje zapoznany ze „sprawą” Kolanki wywołaną w r. 1966 (zrządzeniem losu wcześniej nazwisko to pogrążone było w całkowitej niepamięci), historią żmudnych badań nad rekonstrukcją jego biografii i ustaleniem „kanonu” dorobku poetyckiego. Poznaje dzieciństwo i najwcześniejszą młodość poety podejmującego już od r. 1938 udane próby druku wiersz)⁷ oraz jego losy wojenne do czasu osiedlenia się w Krakowie na przełomie stycznia i lutego 1943. Najważniejszy krakowski epizod biografii „Barda”, zapewniający mu skromne miejsce w dziejach literatur)' czasów II wojny światowej, wypełnia znaczną część objętości studium Jerzego Jarowieckiego. Badacz omawia tu kolejno współpracę Kolanki z redakcjami podziemnych periodyków „Watra”, „Na Ucho”, „Przegląd Polski”, współudział autor-sko-redakcyjny w tworzeniu zbiorków poetyckich Krwawe i zielone oraz Dysonanse, wreszcie pery petie „Barda” w ostatnim roku jego życia — 1944. Całość uzupełnia bardzo obszerny (s. 101-173) wybór liryków i satyr (częściowo drukowanych po raz pierwszy z autorskiego rękopisu) opatrzonych szczegółowym komentarzem edytorskim oraz liczne ilustracje.

Nasuwa się jednak refleksja, iż Jerzy Jarowiecki, zafascynowany szczegółami tła histo-