Cele jako generator zachowania
Motywacja zadaniowa
lð Trzy etapy każdego dziaÅ‚ania:
lð Preparacyjny (tworzenie reprezentacji
zadań, formułowanie celów do
osiągnięcia, tworzenie reprezentacji
przebiegu działania (plany)
lð Realizacyjny (kroki zaplanowane lub
doraz
nie improwizowane
ukierunkowane na osiÄ…gniecie celu)
lð Ewaluacyjny (sprawdzenie zgodnoÅ›ci
wyniku osiągniętego z wynikiem
oczekiwanym)
Etap preparacyjny
Trzy perspektywy opisu działania
zadaniowego:
lð Ukierunkowanie (zamiar, cel)
lð Intensywność (tempo, wysiÅ‚ek,
energia)
lð Ustrukturowanie (porzÄ…dek czasowy,
logiczny, struktura czynności)
Co to sÄ… cele?
lð Cele to poznawcza reprezentacja (np.
wyobrażenie) stanu, jaki ma być
osiągnięty, której przypisane są:
lð Zamiar (intencja, przymus)
osiągnięcia
lð Osobisty wpÅ‚yw na jego realizacjÄ™
(na przebieg i wynik)
lð Pozytywne emocje zwiÄ…zane z
działaniem i z wynikiem działania
Co to sÄ… cele
lð Celem staje siÄ™ to, czego wystÄ…pienia
chcemy aktywnie spowodować
lð Celem staje siÄ™ coÅ› nie dlatego, że
chcemy, aby jakiś stan wystąpił
(dobrze byłoby gdyby& )
lð Ale dlatego, że zamierzamy osobiÅ›cie
przyczynić się, aby tak się stało
Cele
lð Reprezentacja celu może być w różnym
stopniu wyrazista i psychicznie dostępna
(wiem jasno vs nie wiem czego chcÄ™)
lð Zamiar (intencja) może być silniejszy lub
słabszy (zależy mi na tym bardzo vs
niezbyt mi na tym zależy)
lð WpÅ‚yw osobisty może być zróżnicowany
(mam na to wpływ vs ode mnie to nie
zależy) może zmieniać się w trakcie
działania, ale musi być pozytywny - musi
zwiększać szanse osiągnięcia
lð Pozytywne emocje mogÄ… towarzyszyć
działaniu lub tylko wynikowi
Różne klasyfikacje zadań
lð Wymiar realnoÅ›ci: realne vs
życzeniowe
lð Wymiar lokalizacji z
ródła: własne vs
narzucone
lð Wymiar wpÅ‚ywu osobistego: losowe vs
sprawnościowe
lð Wymiar dystansu: zadania bliskie vs
dalekie
lð Wymiar wyrazistoÅ›ci: z peÅ‚nymi vs z
niepełnymi informacjami o wyniku
Zróżnicowana wyrazistość informacji
na temat pożądanego wyniku
lð Od ogólnikowego wyobrażenia na
temat planowanego wyniku do bardzo
szczegółowe określenie celu
lð zamierzam siÄ™ dobrze uczyć
lð zamierzam siÄ™ nauczyć hiszpaÅ„skiego
w stopniu umożliwiającym
porozumienie
lð ChcÄ™ opanować 10 tys. Słów
hiszpańskich
Wpływ wyrazistości informacji na
przebieg działania
Im bardziej szczegółowo opisany cel
tym większa kontrola nad przebiegiem
działania
Im bardziej ogólnikowe informacje tym
większe są możliwości reinterpretacji
wyników i
tym większa zależność korekty
działania od informacji podawanych
przez innych ludzi
Uwarunkowania aktywności celowej
lð Poziom trudnoÅ›ci zadaÅ„
lð Moderatory regulujÄ…ce osiÄ…ganie celów
(ważność poczucie własnej
skuteczności, złożoność zadania i
informacja zwrotna)
lð Mechanizmy realizacji celów
(dokonywanie wyborów, wysiłek i
wytrwałość, strategie działania)
lð Wyniki (stopieÅ„ realizacji zamierzeÅ„,
satysfakcja bÄ…dz
jej brak, poziom
aspiracji dotyczący nowych zadań)
Geneza celów
lð DziaÅ‚ajÄ…ce potrzeby
lð Nabywanie przez modelowanie,
nawyki, upodobanie do&
lð DoÅ›wiadczanie rozbieżnoÅ›ci ze
standardami stanów pożądanych
lð Normy spoÅ‚eczne
lð PeÅ‚nione role spoÅ‚eczne, dziedziczenie
społeczne
Funkcje spełniane przez cele (Locke i
Latham, 2002)
lð UkierunkowujÄ… uwagÄ™ i wzbudzajÄ…
zaangażowanie, dzięki czemu podmiot
przygotowuje strukturę czynności
lð EnergetyzujÄ… dziaÅ‚anie. WzbudzajÄ…
reakcje dążenia
lð ZwiÄ™kszajÄ… wytrwaÅ‚ość.
lð Cele trudniejsze niż te realizowane w
przeszłości zwiększają a te łatwiejsze
zmniejszają wytrwałość
lð Cele bliskie a cele odlegÅ‚e w czasie
lð AktywizujÄ… i prowadzÄ… do
wykorzystania wiedzy o strategiach
działania
Funkcje spełniane przez cele
lð Behawioralna: nadawanie zachowaniu
określonego kierunku;
lð Emocjonalna: celem jest osiÄ…gniÄ™cie
stanu korzystnego z perspektywy
standardów podmiotu, cel jako
kryterium wartościowania osiągnięć a
w konsekwencji poczucia dumy lub
rozczarowania, radości lub smutku;
lð Orientacyjna: dostarczanie informacji
określającej zaawansowanie (zadania,
rozwoju, życia);
Funkcje spełniane przez cele
lð Kulturowa: dostarczanie okazji do
uczestnictwa we wspólnym działaniu,
świadomość kontynuowania dzieła
poprzedników
lð Egotystyczna: dostarczanie przesÅ‚anek
do budowania obrazu własnej osoby,
kształtowania poczucia własnej
wartości;
lð PorzÄ…dkujÄ…ca i sensotwórcza:
sprzyjanie porzÄ…dkowi w ludzkim
działaniu i życiu, nadawanie sensu.
Projekty osobiste Briana Litlle a
lð Realizowanie wielu zadaÅ„ w tym
samym czasie.
lð Powszechne problemy z motywacjÄ…
celowÄ….
lð Chaos w systemie celów
lð SprzecznoÅ›ci miedzy celami
lð Ogólnikowość celów
lð Cele samospeÅ‚niajÄ…ce siÄ™
lð BÅ‚Ä™dy w ocenie czasu
Działanie ukierunkowane na cel:
koncepcja Davida McCllelanda
3 potrzeby nadrzędne:
Osiągnięć
Afiliacji (przynależności)
WÅ‚adzy
Motywacja osiągnięć
lð tendencja do osiÄ…gania i przekraczania
standardów doskonałości
lð zwiÄ…zana z odczuwaniem emocji
pozytywnych w sytuacjach
zadaniowych
lð zadanie postrzegane jest jako
wyzwanie
Potrzeba osiągnięć
Różne przejawy potrzeby osiągnięć
lð Doskonalenie wÅ‚asnych umiejÄ™tnoÅ›ci
lð Dążenie do celów dÅ‚ugofalowych
lð Nastawienie na karierÄ™ zawodowÄ…
lð Tworzenie
lð Aspiracje niemożliwe do zaspokojenia
lð Perfekcjonizm
Diagnoza motywacji osiągnięć
Układanie historyjek do wieloznacznych
obrazków (Test Apercepcji
Tematycznej)
 Co widzisz na obrazku Co myśli i czuje
przedstawiona tu osoba? Co
doprowadziło do tej sytuacji i jak to się
skończy?
Diagnoza motywacji osiągnięć
Czy opowiadanie zawiera, czy tez nie,
jakiekolwiek odniesienia do osiągnięć
jako celu
Przez  cel zwiÄ…zany z motywacja
osiągnięć rozumiemy jakikolwiek
sukces we współzawodnictwie w
ramach pewnego standardu
doskonałości
Innymi słowy, jedna z postaci
opowiadania dąży do celu, który można
opisać jako osiągnięcie sukcesu we
współzawodniczeniu z jakimś
standardem doskonałości.
Historyjka ujawniajÄ…ca wysokÄ…
potrzebę osiągnięć
lð ChÅ‚opiec wÅ‚aÅ›nie skoÅ„czyÅ‚ lekcje skrzypiec.
Jest bardzo zadowolony ze swoich postępów i
zaczyna wierzyć, że jego dotychczasowe
poświęcenia były opłacalne. Aby zostać
koncertującym skrzypkiem, będzie musiał
prawie całkowicie zrezygnować z życia
towarzyskiego i ćwiczyć wiele godzin dziennie.
Choć wie, że mógłby zarabiać więcej pieniędzy,
wchodzÄ…c do biznesu ojca, bardziej interesuje
go kariera wybitnego skrzypka i dawanie
ludziom radości z muzyki. Wie już, że będzie
się starał ze wszystkich sił, aby to osiągnąć.
y
ródło: Zimbardo, Ph., (1999). Psychologia i
życie. str. 462
Diagnoza motywacji osiągnięć
lð Jawne stwierdzenie o współzawodniczeniu z
innymi, np. Student pragnie wygrać
konkurs prac semestralnych, Praktykant
chce pokazać mistrzowi, że tak jak on
potrafi naprawić urządzenie
lð Współzawodniczenie z innymi obecne w
opowiadaniu domyślnie, np. Student
dowiedział się o konkursie i bardzo
starannie przygotowuje swojÄ… pracÄ™
semestralną. Student wygrał konkurs i
czuje dumÄ™.
Diagnoza motywacji osiągnięć
lð Obecne wewnÄ™trzne standardy
doskonałości np. On chce to zrobić
fachowo; Chłopiec martwi się, ponieważ
nie potrafił dobrze rozwiązać zadania
lð Wskazywanie na wyjÄ…tkowość dzieÅ‚a np. On
pracuje nad niezwykłym wynalazkiem
lð Zwroty Å›wiadczÄ…ce o dÅ‚ugoterminowym
zaangażowaniu np. Wszystkie te lata
poświęcił na zdobycie wykształcenia
Model motywacji osiągnięć
lð Klasyczny model Atkinsona
Dwie współistniejące tendencje:
lð Do osiÄ…gania sukcesu
lð Do unikania porażek
Model motywacji osiągnięć
Motywacja do osiÄ…gania sukcesu to
iloczyn:
lð WartoÅ›ci gratyfikacyjnej celu
lð Subiektywnego prawdopodobieÅ„stwa
osiągnięcia sukcesu
Motywacja do unikania porażek to
iloczyn
lð Ujemnej wartoÅ›ci niepowodzenia
lð Subiektywnego prawdopodobieÅ„stwa
porażki
Model motywacji osiągnięć
pozytywna motywacja osiągnięć, jeśli:
motywacja do osiÄ…gania sukcesu
>ð
motywacji do unikania porażek
Klasyczny model Atkinsona
Motywacja do osiÄ…gania sukcesu
lð jest tym silniejsza, im wiÄ™ksza jest
subiektywna wartość celu.
lð Jest modyfikowana przez subiektywne
prawdopodobieństwo jego osiągnięcia
lð Wartość celu maleje wraz ze wzrostem jego
prawdopodobieństwa jego osiągnięcia
lð Zależność miÄ™dzy motywacjÄ… do podjÄ™cia
działania a prawdopodobieństwem osiągnięcia
celu jest nieliniowa i przybiera kształt
odwróconej litery U:
lð Motywacja = 0, gdy szanse na sukces sÄ…
100% oraz gdy szanse na sukces sÄ…
minimalne
Wyznaczniki subiektywnego
prawdopodobieństwa sukcesu
Koncepcja alternatywna Paula Pintricha i
Elisabeth DeGroot (1990):
3 komponenty motywacji:
lð Komponent wartoÅ›ci celu
lð Komponent możliwoÅ›ci  w jakim
stopniu ja jestem w stanie to zrobić
(kontrola osobista, wpływ,
kompetencja)
lð Komponent afektywny  intensywność
i znak emocji jakie wzbudza wynik i
działanie
lð ZaÅ‚ożenie o liniowej funkcji rosnÄ…cej
(motywacja jest tym większa im&
lð ZaÅ‚ożenie o niezależnoÅ›ci czynników
Plany działania
lð Wiele czynnoÅ›ci nie wymaga
planowania
lð Odruchy
lð DziaÅ‚ania okazjonalne
lð DziaÅ‚ania rutynowe
Plany działania
lð SÄ… wyobrażeniem kolejnych kroków
postępowania
lð Plan jest sposobem odpowiedzi na
pytania: jak to zrobić? Kiedy to zrobić?
lð Jest instrukcjÄ… i opisem sekwencji
czynności
Typy planów (Gollwitzer,
A
ukaszewski)
lð Plany niekompletne (zróbmy najpierw
to, a potem siÄ™ zobaczy) vs plany
kompletne (wyodrębnione etapy,
podcele, określona struktura działań
(np. połączenia kolejowe do Ustrzyk
Dolnych z Kamienia Pomorskiego)
lð Plany proste (linearne  najpierw to,
potem to...) vs plany złożone
(dendrytowe  najpierw to, a potem
zależnie od następstw to albo to)
Typy planów (Gollwitzer,
A
ukaszewski)
lð Plany specyficzne wobec celu (np.
przepis na szarlotkÄ™) vs plany
niespecyficzne (np. wywar na zupÄ™)
lð Plany sztywne (nie dopuszczajÄ…
odstępstwa  algorytm pilota
rajdowego), plany elastyczne
(uzależniające przebieg działania od
warunków)
Typy planów (Gollwitzer,
A
ukaszewski)
lð Plany zamkniÄ™te (cel finalny i
niezastępowalny, np. zostać mistrzem
świata w szachach) vs cel otwarty
(brak celu finalnego, cele
zastępowalne i ekwiwalentne, np.
pojez
dzić po Europie)
lð Plany samospeÅ‚niajÄ…ce siÄ™ (np. urosnÄ™,
zestarzejÄ™ siÄ™) vs plany sprawcze
(nauczę się hiszpańskiego)
Typy planów (Gollwitzer,
A
ukaszewski)
lð Plany na wypadek niepowodzenia,
plany zapasowe (jeśli nie dostanę się
na archeologiÄ™), to znajdÄ™ pracÄ™ przy
wykopaliskach
Motywacja wewnętrzna vs zewnętrzna
Motywacja wewnętrzna
lð Podejmowanie aktywnoÅ›ci z wyboru,
dla przyjemności,  robię to co chcę
lð Niezależnie od antycypacji nagrody lub
kary
lð Treść aktywnoÅ›ci sama w sobie jest
nagradzajÄ…ca, jest z
ródłem
przyjemności
Motywacja wewnętrzna vs zewnętrzna
Motywacja zewnętrzna
Podejmowanie aktywności ze względu na
zewnętrzne wobec tej aktywności
czynniki
Kary
nagrody
Kiedy zabawa staje się pracą? Wpływ nagród
zewnętrznych na motywację wewnętrzną.
Deci i Ryan (1985) wyróżnili kilka typów
nagród w sytuacji zadaniowej:
lð Nagroda za sam udziaÅ‚ w badaniach
niezależna od jakości osiągniętego wyniku
 nie osłabia motywacji wewnętrznej
lð Nagroda za wykonanie okreÅ›lonego
zadania
lð Nagroda za wykonanie zadania na
określonym poziomie czy zgodnie ze
standardem
lð Nagroda za osiÄ…gniÄ™cie wyników lepszych
niż inni ludzie  pozostałe osłabiają
motywację wewnętrzną
Kiedy zabawa staje się pracą? Wpływ nagród
zewnętrznych na motywację wewnętrzną.
lð Metaanaliza badaÅ„ ujawniÅ‚a, że
osłabiający wpływ nagród
zewnętrznych na motywację
wewnętrzną dotyczy tylko nagród
pieniężnych otrzymywanych za sam
fakt udziału w badaniach
lð PochwaÅ‚y nie tylko NIE osÅ‚abiajÄ…
motywacji wewnętrznej, ale również ja
wzmacniajÄ…
Nagrody osłabiające Nagrody wzmacniające
motywację wewnętrzną motywację wewnętrzną
sterujÄ…ce informujÄ…ce
Pieniądze (w szczególności Pochwała
duża suma, ale nie mała)
Uzależnione od wypełnienia Jako konsekwencja
standardu wykonania samego zadania
Niespodzianka
Gdy motywacja wyjściowa Gdy motywacja wyjściowa
jest wysoka jest niska, jako
podtrzymywanie motywacji
do wykonywania nudnego
zdania
Egzogenna wobec działania Endogenna wobec działania
Inne modyfikatory motywacji
wewnętrznej
Czynniki ograniczajÄ…ce poczucie
sprawstwa i kompetencji
lð Brak możliwoÅ›ci podejmowania
autonomicznych decyzji
lð Monitoring pracy
lð Ograniczanie czasu trwania zadania