HI-END - Odtwarzacze CD 8500-9500 zł
Arcam to jedna z firm - legend brytyjskiego hajfaju,
zawsze szczyciła się przede wszystkim znakomitymi
z
ródłami. Trudno zapomnieć modele takie jak Alpha 5+
czy 6, wyznaczniki najwyższej jakości w swoich
klasach. Teraz na szczycie oferty stanęła seria FMJ, w
której nie brakuje oczywiście urządzeń
wielokanałowych, nadal są jednak również
odtwarzacze CD.
awno temu, w czasach, gdy obłożenie się sześcioma
głośnikami byłoby uznane przez kolegów audiofili za
dowód postradania zmysłów, w moim systemie gościł
D
D
Dodtwarzacz Alpha 5+. Był to bodaj mój pierwszy zin-
D
D
tegrowany kompakt z prawdziwego zdarzenia, gdy zastąpiłem
nim tańszą japońszczyznę z kolumn popłynęła prawdziwa mu-
zyka. Arcam wtedy (Alpha 5+) i Arcam dziś (FMJ CD23T) są na
pierwszy rzut oka bardzo podobne. Klasyczny styl nie zmienił
się w ogóle, wciąż dominuje prostota i elegancja. FMJ jest
dostojny i bardzo starannie wykonany. Przypomina mi pod tym
względem moją  5+ i przyznam, ten styl bardzo mi odpowiada.
Z modelem FMJ 23 zapoznaliśmy się już w ramach testu AU-
DIO, jednak teraz urządzenie zostało przekonstruowane i wy-
stępuje pod nazwą FMJ 23T. Literka  T sugeruje obecność
systemu CD-Text, jednak producent deklaruje także inny na-
pęd, sterowanie oraz zasilacz. Odtwarzacz jest więc konstruk-
cyjnie odnowiony, zmienił się funkcjonalnie i brzmieniowo.
Choć jak wspomniałem Arcam kontynuuje swój własny styl
wzorniczy, to serię FMJ projektowano jako wyjątkową pod
względem staranności wykonania. FMJ to skrót od  Full Metal
Jacket (pełen metalowy  kubrak ), postanowiono więc wyelimi-
nować tanie, plastykowe części, zastępując je metalowymi.
Wizytówką wszystkich urządzeń FMJ jest przedni panel z alu-
minium o grubości 8mm (w dolnej części), Arcam chwali się, że
przednia płyta po wycięciu z dużego płata materiału jest pod-
dawana obróbce cieplnej, aby zapewnić jak największą trwa-
łość. Ten proces stosuje się również na fragment metalu pokry-
wający przednią część szuflady, choć tam metal nie ma już
8mm grubości. Choć bardzo solidnie wykonana, to obudowa
nie jest tak duża i pancerna jak u Gamuta, Arcam sprawia
wrażenie delikatniejszego, bardziej cywilizowanego, a do sta-
ranności wykonania nie można mieć żadnych zastrzeżeń.
Front ma srebrny kolor, resztę obudowy pokryto wysokiej ja-
kości, czarnym proszkowym lakierem. Z przodu oprócz abso-
lutnie obowiązkowych elementów użytkowych każdego odtwa-
rzacza znalazły się tylko dwa upiększające dodatki, błyszczący
owal z logo producenta oraz czarna, prostokątna wstawka z
oznaczeniem serii FMJ. Po lewej stronie, a więc klasycznie,
umiejscowiono mechanizm, na przedniej części szuflady na-
niesiono znak HDCD. Gdybym opisywał jakikolwiek odtwa-
rzacz CD jeszcze kilka lat temu miałbym pewność, że wszyscy
wiedzą, co kryje się za skrótem HDCD. Czytelnicy, którzy wkro-
czyli do świata audio niedawno, mogli jednak nigdy nie spotkać
się z tym oznaczeniem. HDCD, czyli High Definition Compact
Disc, jest systemem opracowanym na użytek odtwarzaczy CD.
Format CD charakteryzuje się 16-bitowym zapisem danych,
firma Pacific Microsonics (wynalazca HDCD) postanowiła to
poprawić. W tym celu na oryginalnych, 16 bitowych próbkach
zapisuje się informacje o sygnale 20-bitowym, kodując brakują-
ce dane w obrębie 16 bitu. Aby skorzystać z HDCD, należy
najpierw nagrać płytę w tym systemie, a póz
niej dysponować
odtwarzaczem z odpowiednim dekoderem i przetwornikami
o częstotliwości przynajmniej 20 bitów. Taką umiejętność po-
4/2002
58
centrum widać duży, metalowy ekran, któ-
ry osłania większość układów. Aluminium
nie sięga tylko na prawy skraj obudowy,
gdzie wyłania się drugi transformator (tym
razem z klasycznym rdzeniem) oraz kilka
elementów elektronicznych. Po zdemon-
towaniu metalowego ekranu okazało się
jednak, że dolna płytka drukowana nie
jest jedyną (nie licząc druku wyświetlacza,
umieszczonego równolegle do przednie-
go panelu), co więcej, wcale nie ma na
niej kluczowych obwodów. Te znalazły się
na płytce pod ekranem, podłączonej dwo-
ma taśmami komputerowymi. Sygnał z
transportu prowadzony jest właśnie na
górną płytkę, tam następuje konwersja
C/A, druk kończy się wyjściami analogo-
wymi. To naturalne, jednak wobec węd-
rówki sygnału, jaką obserwowałem w wie-
lu innych urządzeniach, należy pochwa-
lić Arcama za przemyślaną konstrukcję
i uniknięcie zbędnych kablowych połą-
czeń. Całą sekcję cyfrowo-analogową za-
projektował Arcam wraz z firmą DCS.
Arcam FMJ CD23T
DCS to brytyjski specjalista od układów
cyfrowych skupiający swoją działalność
na projektowaniu różnej maści konwerte-
W działaniu Arcam jest bardzo przy-
siadł właśnie Arcam, liczba dostępnych
rów. Przetwornik w CD23T nazywa się
jemną maszyną, szuflada otwiera się
płyt HDCD nie szokuje, choć jest na tyle
RingDAC i choć w wersji dla tego odtwa-
cicho, bezgłośnie przebiega też odczyt,
duża, aby taki krążek znalez
ć, nawet
rzacza powstał w wyniku współpracy Arca-
jedynie przeskakiwaniu do kolejnych
wśród typowo komercyjnych wydawnictw.
ma z DCS, to oryginalnie jest dziełem tej
Arcam postanowił umieścić na przed- ścieżek towarzyszą lekkie szumy, ale
ostatniej marki. Jest to bardzo ciekawy
odnalezienie nawet bardzo odległych
niej ściance tylko te klawisze, które są
układ, odbiegający konstrukcyjnie od zna-
niezbędne do prostego odtwarzania, po- ścieżek zajmowało CD23T ułamek se-
nych i powszechnie stosowanych rozwią-
kundy.
za bazowy komplet do obsługi transportu
zań (opis w ramce  Konwertery obok).
wykracza jedynie szybkie przeszukiwa- Wewnątrz Arcam sprawia bardzo
Zrealizowanie koncepcji RingDAC nie jest
nie. Wyświetlacz ma zielony odcień, pre- solidne wrażenie, obudowę wykonano
takie proste, wymagane są do tego dwa
ze skręconych i zgrzanych ze sobą ką-
zentuje informacje CD-Text, a w jego
duże procesory sygnałowe. Poprzedza je
prawej części pojawiła się matryca z nu- towników. Mechanizm pochodzi od fir-
merami ścieżek, pozwala to przypusz- my Sony, wykorzystano układ optyczny
KSS-213, cała konstrukcja może być
czać, że wewnątrz ukryto mechanizm i
elektronikę sterującą firmy Sony. Odtwa- wykonywana na indywidualne zamówie-
rzacz stoi na gumowych, grubych nóż- nie Arcama. Zwykle brytyjska firma
umieszcza wszystkie układy na jednej
kach pełniących rolę absorberów drgań.
płytce drukowanej, a zaprojektowane w
Największą niespodzianką jest dla
mnie nadajnik zdalnego sterowania, za- ten sposób urządzenia wydają się pros-
te i schludne, nie ma bowiem plączą-
projektowany wbrew wszelkim zasadom
cych się kabli. FMJ CD23T wygląda właś-
minimalistycznego hi-endu. Wystarczy
nie w ten sposób, za mechanizmem
powiedzieć, że sterownik jest wspólny
dla odtwarzaczy DVD i CD, by zdać so- umocowano transformator toroidalny, w
bie sprawę, jak wiele jest tutaj nieprzy-
datnych dla użytkownika CD23T klawi-
Tajemnice Arcama kryje płytka pod
szy. Jakby tego było mało, pilot jest za
metalową osłoną, techniką SMD
duży, pozostawiono wiele wolnego miej-
sca, kształt także nie wpływa na swo- zamocowano tutaj konwerter
bodne operowanie nadajnikiem. Wydaje
RingDAC oraz scalaki ze szczytu
mi się, że tak luksusowy produkt, jakim
oferty Pacific Microsonics, Burr
jest odtwarzacz CD za niespełna 9000zł,
zasługuje na zaprojektowany specjalnie Brown i Analog Devices.
pod jego kątem sterownik. Ostatecznie
stosując zdalne sterowanie otrzymujemy
dostęp do klawiatury numerycznej, wyłą-
czenia wyświetlacza, opcji programowa-
nia (do 24 ścieżek), powtarzania i odtwa-
rzania nagrań w kolejności losowej. Dwa
niewielkie klawisze umożliwią regulację
głośności we wzmacniaczu marki Ar-
cam, ostatni przycisk dodaje funkcję je-
go szybkiego wyciszenia.
Z tyłu typowy komplet wyjść wzboga-
cono o drugi zestaw analogowych gniazd
RCA, oddzielny bufor wyjściowy dosko-
nale nadaje się np. do napędzenia dru-
giej strefy. W takim przypadku może przy-
dać się wejście Remote in, akceptujące
komendy elektryczne ze sterowników
umieszczonych w drugim pomieszcze-
niu. Rejestrator cyfrowy podłączymy do
wyjścia elektrycznego lub optycznego.
Arcam zwraca uwagę na uziemienie od-
twarzacza, bardzo słusznie bowiem bez
niego odtwarzacz nie spełnia europejs-
kich norm bezpieczeństwa. Audiofili do
uziemiania zachęci dodatkowo informa-
Pozornie nie ma tutaj żadnej
cja o możliwości uzyskania niższych szu-
skomplikowanej elektroniki,
mów i zniekształceń w poprawnie zreali-
wszystkie układy ukryto jednak
zowanej instalacji.
pod metalowym ekranem.
4/2002
59
HI-END - Odtwarzacze CD 8500-9500 zł
Laboratorium
najnowszy filtr cyfrowy Pacific Microso-
Twórcy przetwornika RingDAC za- Bez najwyższej klasy wzmacniaczy opera-
nics PMD200, który dekoduje także
chwalają jego zalety, podkreślając znako- cyjnych taki poziom zniekształceń byłby nie-
przebiegi HDCD. 200-tka wyprzedza
mitą liniowość konwersji oraz niskie znie- osiągalny. Rozkład harmonicznych przed-
znany i wysłużony PMD100 w sposób
rys. 2
kształcenia. W tej pierwszej kategorii kon- stawia rys. 2 Najmocniejsza jest trzecia
rys. 2.
rys. 2
rys. 2
znaczący, oferuje rozdzielczość bazową
werter radzi sobie rzeczywiście wyśmienicie, składowa (-91dB), oprócz niej widoczne są
24bit (możliwy upgrade) i próbkowanie aż do poziomu referencyjnego -80dBFS jeszcze tylko druga (-98dB) i piąta (-100dB),
192kHz. PMD200 został zaprojektowany błędy konwersji są pomijalne, leżące na praktycznie nie ma się więc do czego przy-
granicy rozdzielczości -90dBFS skutkuje czepić, bowiem te zniekształcenia leżą już
w kooperacji z firmą Microsoft, ale za-
odchyłką zaledwie -1,5dB. Należy uznać to na granicy zdolności rozdzielczych stan-
pewniam, że Arcam się nie zawiesza.
za znakomity wynik, a wszystkie zasługi dardu płyty kompaktowej.
Po sekcji cyfrowej następuje wyjścio-
trzeba przypisać układom RingDAC. Nieco Arcam dysponuje znakomitym zrówno-
wy blok analogowy, złożony z układów
inaczej jest ze zniekształceniami, wartość ważeniem kanałów, poziom nominalny w
Analog Devices OP275. Są to jedne z
0,004% jest również wyśmienita i również torze prawym wynosi 2,305V, w lewym zaś
niewielu wzmacniaczy operacyjnych za-
odpowiada za nią RingDAC, ale nie tylko. o 0,002V więcej. 2,305V przewyższa 2V
strzeżone w zasadzie do najwyższej ja-
standard CD o 1,23dB. Pasmo przenosze-
rys.1
rys.1) w całym badanym zakresie nie spa-
kości urządzeń audio. Z OP275 korzysta nia (rys.1
rys.1
rys.1
Poziom na wyjściu analogowym
da poniżej - 0,2dB, delikatnie obniżenie po-
między innymi MBL w swoich kosmicz-
(0dBFS, 100k&!) R/L [V] 2,305/2,307
ziomu obserwujemy oczywiście na skra-
nie drogich produktach. OP275 mają zło-
Stosunek sygnał/szum
jach zakresu. Impedancja wyjściowa Arca-
żoną i bardzo ciekawą budowę, która ma
(0dBFS/cisza cyfrowa, A-ważony) [dB] 100
ma to bardzo niskie 48&!, stopień wyjścio-
funkcjonować podobnie do połączonych
Impedancja wyjściowa [&!]48 wy jest więc bardzo wydajny, a odtwarzacz
elementów bipolarnych (aby otrzymać
Zniekształ. THD+N (1kHz, 0dBFS)[%] 0,004 poradzi sobie z napędzeniem każdego
niski szum i wysoką dokładność) i JFE-
wzmacniacza (przy takiej impedancji wy-
Liniowość DAC (1kHz dla -60/-70/-80/-90
Tów (szybkość działania). Analog devi-
jściowej aż prosi się o regulowane wyjście,
dBFS) [dB] -0,1/0/0,1/-1,5
ces wspomagają dodatkowo wzmacnia- współpraca z końcówką mocy mogłaby
Masa [kg] 7
przynieść doskonałe rezultaty). Odstęp syg-
cze BurrBrown OPA2134, to już niemal
Wymiary (SxWxG)[mm] 430x85x290
nału od szumu równy 100dB mógłby być
klasyka, przeznaczona dla branży audio
nieco lepszy.
seria SoundPlus, niskie zniekształcenia
i szum.
Elementy na płytce zamocowano
techniką montażu powierzchniowego,
wzmacniacze operacyjne Burr Browna
znajdziemy także w odtwarzaczu Gamut,
ale tam zastosowano inną wersję obudo-
wy tych samych scalaków.
FMJ CD23T
Cena [zł] 8590,-
Dystrybutor: DECIBEL
WYKONANIE, KOMPONENTY
i LABORATORIUM: Zaawansowany
przetwornik, doskonała liniowość, bardzo niskie
Rys. 1. Pasmo przenoszenia
zniekształcenia.
0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 14000 16000 18000 20000
OCENA: bardzo dobra
0
-1 0
FUNKCJ0NALNOŚĆ: Komplet komend z nadaj-
-2 0
nika zdalnego sterowania, podwójne wyjścia
-3 0
analogowe.
-4 0
-5 0
OCENA: bardzo dobra
-6 0
BRZMIENIE: Przejrzyste, zróżnicowane, z -7 0
-8 0
rozbudowaną średnicą i sopranami,
-9 0
ograniczona ekspresją basu i jeszcze nie
-1 0 0
porywająca dynamika.
-1 1 0
OCENA: dobra+
-1 2 0
-1 3 0
OCENA KOC
COWA:
-1 4 0
Czę s to tliw o ść w Hz
BARDZO DOBRA
Rys. 2. Zniekształcenia harmoniczne
4/2002
60
Amplituda w dB
Pomiary przeprowadzono przy użyciu systemu NEUTRIK A2D
Brakuje wyjść XLR, są za to dwa komplety RCA oraz gniazdo
do sterowania odtwarzacza w systemach multiroom.
Arcam jest odtwarzaczem sza dawka energetyczna. Najniższy
nieco wolniejszym od porywcze- bas schodzi prawdziwie głęboko, moż-
go Gamuta, ale jednak bardzo na by rzec, na kraniec możliwości na-
czułym na najmniejsze nawet szmery. grania, kolumn i ludzkiej percepcji,
CD23T nie pędzi do przodu jako osza- znów jednak chciałoby się delektować
lały, zatrzymuje się przy każdym jakością niskich rejestrów nieco częś-
dz
więku nieco dłużej, analizuje go, for- ciej. Środek pasma jest za to bardzo
muje, a następnie odtwarza z zacho- płynny, wręcz aksamitny. Odnoszę wra-
waniem wszelkich reguł prawidłowej żenie, że wraz z ogromnym zaawanso-
reprodukcji. Wysoka precyzja robi nie- waniem sekcji cyfrowej, nowymi kon-
małe wrażenie, Arcam wydaje się werterami i filtrami, udało się osiągnąć
rzeczywiście bardzo selektywny, z pły- analogowy efekt końcowy, bez szarp-
ty CD wydobywa się jakby więcej infor- nięć, zrywów i ostrości. Słuchając gło-
macji niż ma to miejsce w konkurencyj- su Kate Bush, byłem pod wrażeniem
nych odtwarzaczach. Ilością danych i jego zdecydowania, a zarazem ulot-
dz
więków brytyjskie z
ródło zbliża się w ności. Arcam doskonale czuje się z
charakterze do tego, co oferują nowe każdym wokalem, dobrze idzie mu na-
formaty dz
więku, DVD-Audio lub Su- wet z Jamesem Hetfieldem, czy Mar-
perAudio CD. Oczywiście nie jest to tak kiem Knopflerem. Wysokie tony na po-
duży przeskok jakościowy, a jednak czątku wydają się mieć przypisaną tyl-
zmiana idąca w kierunku nasuwającym ko rolę towarzyszącą. Brak krzykliwoś-
takie skojarzenia. Bez wiedzy Arcama ci, ale jednocześnie dobra dynamika i
nie przemknie się nawet najmniejszy rozciągnięcie w górę powodują, że Ar-
dz
więk, wszystko musi zostać zauwa- cam jest bardzo wiarygodny w tych re-
żone i odnotowane. Brzmienie jest jonach. Dęciaki są precyzyjnie prowa-
zróżnicowane, w każdej sekundzie za- dzone, potrafią zagrać głośno i dobit-
skakuje czymś nowym, odtwarzacz nie. W miarę przesłuchiwania kolej-
zmienia się niczym kameleon, dostoso- nych płyt okazywało się, że góra potrafi
wuje do odtwarzanej muzyki, zawsze być również metaliczna, a nawet nieco
precyzyjnie odczytuje jej klimat, jest agresywna. Zawsze w brzmieniu jest
nastrojowy i delikatny, a za chwilę bar- dużo oddechu i powietrza, CD23T ni-
dziej metaliczny i drapieżny. Bas nie gdy się  nie kończy , wędrując w kie-
jest tak rozległy jak u Gamuta, może runku wysokich częstotliwości, sprawia
chwilami nawet go odrobinę brakuje, raczej wrażenie otwartego na coraz to
stara się nie narzucać, informować o wyższe dz
więki, sięga daleko poza ba-
swojej potędze tylko w sytuacjach naj- zowe pasmo wielu instrumentów. Dos-
wyższej konieczności. Płyty z dużą za- konale wpływa to na rekonstrukcję sce-
wartością niskich tonów brzmią w spo- ny dz
więkowej oraz odtworzenie akus-
sób bardziej wyrównany niż zwykle, nie tyki pomieszczenia.
ma nigdy zdecydowanego nacisku na Krótki dół Arcama oraz przepiękna
bas, chwil, w których kładzie się on cie- średnica i soprany, ten zestaw mógłby
niem na innych podzakresach. Wykop być tylko uzupełniony o większą spon-
skrócony jest do minimum, osobiście taniczność, przykładem chociażby
wolałbym, aby towarzyszyła mu więk- ograniczona determinacja perkusistów
sza swoboda dynamiczna i potężniej- i lekko wyciszony bas.
niskie zniekształcenia i niski szum. Pod
KONWERTERY
tym względem ten typ przetworników
Projektanci odtwarzaczy CD ko- jest lepszy od układów jednobitowych.
rzystają zazwyczaj z gotowych prze- Tutaj z kolei trzeba zapewnić bardzo
tworników, oferowanych przez różne wysokie nadpróbkowanie, bo konwer-
firmy elektroniczne. Zwłaszcza na wy- ter musi być przełączany pomiędzy
ższych poziomach cenowych zdarzają stanami pracy bardzo szybko. Nie jest
się jednak próby stworzenia autorskich możliwe uchronienie się od drobnych
opracowań, odbiegających od cyfrowo- błędów taktujących, a następujące po
analogowych kanonów. Taki przykład sobie błędy w cyklach przełączania wy-
trafił się akurat w tym teście, orygina- wołują szum i zniekształcenia. Obwody
łem jest Arcam i jego RingDAC. jednobitowe zapewniają jednak w teorii
Najczęściej spotykamy się z kon- dobrą liniowość. Pomysł na konwerter
werterami wielobitowymi lub jednobito- RingDAC ma w założeniach połączyć
wymi. Te pierwsze pracują z niewielkim zalety obydwu rozpatrywanych rozwią-
nadpróbkowaniem, a więc nie są nara- zań, redukując jednocześnie ich wady.
żone na przekłamania zegarów taktują- RingDAC jest układem 5-bitowym, w
cych. Niestety, wielobitowe konwertery którym dodatkowo zastosowano ukła-
działają na zasadzie komparatorów na- dy kompensujące zmienność napięcia.
pięciowych i na poziomie mniej zna- W porównaniu do systemów jednobito-
czących bitów muszą operować przy wych nie jest wymagane tak wysokie
bardzo małych sygnałach. Wówczas nadpróbkowanie, zegar taktujący ma
bardzo trudno jest zapewnić precyzję więc o wiele prostsze zadanie. Nieste-
drabinek rezystorowych, przy tak mini- ty, całkowita ucieczka od poprzedzają-
malnych wartościach nawet wahania cych konwerter układów nadpróbkują-
temperatury mogą być znaczącym cych nie jest możliwa. RingDAC cha-
utrudnieniem. Wielobitowe układy cha- rakteryzuje się zdaniem producenta
rakteryzują się więc słabą liniowością znakomitą liniowością, a pomiary w na-
przy bardzo niskich poziomach, a prob- szym laboratorium to potwierdzają, Ar-
lem pogłębia się wraz ze wzrostem cam jest pod tym względem najlep-
rozdzielczości. W zamian otrzymujemy szym odtwarzaczem z całej trójki.
4/2002
61