Drogi podawania leków
Droga doustna (p.o.):
Zalety:
" najwygodniejsza (naturalna, nie jest wymagany specjalny sprzęt ani
przeszkolony personel)
" najbezpieczniejsza (mało powikłań, wolne wchłanianie, w razie
przedawkowania możliwość usunięcia leku)
" najtańsza (lek nie musi być sterylny, izotoniczny itp.)
Wady:
" destrukcja niektórych leków w kwaśnym pH żołądka (np. insulina)
" niektóre leki mogą być metabolizowane w świetle przewodu pokar-
mowego przez bakterie jelitowe (np. digoksyna) lub enzymy
(Cyp3A4)
" z powodu wchłaniania do żyły wrotnej liczne leki, zanim dotrą do
krwioobiegu, są metabolizowane w wątrobie (efekt pierwszego przej-
ścia)
" póz
ny początek działania
" niektóre leki mogą powodować nudności i wymioty
" nie można podawać pacjentowi nieprzytomnemu
" wchłanianie zależy od wielu czynników:
Czynniki wpływające na wchłanianie podawanych doustnie le-
ków:
" Ze strony przewodu pokarmowego:
o pH  od 2 w żołądku do 7 w jelicie (zmiany jonizacji leków)
o powierzchnia (kluczowy czynnik)  od 1 m2 w żołądku do
200 m2 powierzchni jelita cienkiego
o czynność motoryczna (np. osłabienie wchłaniania przy biegun-
ce)
o przepływ krwi przez naczynia trzewne (np. wchłanianie wielu le-
ków po posiłku jest lepsze, w stanach hipowolemii  gorsze)
o obecność różnych substancji w świetle przewodu pokarmowego
(np. pogorszenie wchłaniania tetracyklin tworzących chelaty z
jonami Ca+, wiązanie warfaryny przez cholestyraminę, polep-
szenie wchłaniania gryzeofulwiny w obecności tłuszczów)
1
" Ze strony leku:
o rozpuszczalność w wodzie lub w tłuszczach  leki zbyt hydrofilne
nie przejdą przez błonę komórkową; zbyt lipofilne nie rozpusz-
czą się w wodnym środowisku przewodu pokarmowego
o stała jonizacji  przez błonę dyfundować mogą jedynie czą-
steczki niezjonizowane (przykładowo w żołądku wchłaniają się
jedynie słabe kwasy o pKa = 3-10 np. kwas salicylowy lub słabe
zasady o pKa < 3 np. kofeina)
o postać leku  im bardziej rozdrobniony lek, tym lepiej się
wchłania (stąd różnice we wchłanianiu tego samego leku w po-
staci roztworu, zawiesiny czy tabletki).
Czasami ten sam lek od różnych producentów dość znacznie różni się
stopniem wchłaniania:
2
1
0 1 2 3 4 5
Godziny
Cztery krzywe przedstawiają średnie stężenia preparatów digoksyny od
różnych producentów (Lindenbaum J. et al. 1971, N Engl J Med. 285: 1344)
Okazało się że czynnikiem determinującym różnicę we wchłanianiu była
wielkość cząsteczek leku w preparacie, co w przypadku trudno wchła-
niającej się digoksyny miało ogromne znaczenie.
2
(nmol/l)
St
ęż
enie digoksyny w osoczu
Droga parenteralna
Zalety:
" szybsze i bardziej przewidywalne wchłanianie leku
" można podawać leki niestabilne w środowisku przewodu pokarmo-
wego
" można podawać pacjentom nieprzytomnym albo niewspółpracującym
" można dokładniej określić dawkowanie
Wady:
" konieczność zachowania aseptyki
" ból związany z iniekcją
" trudności w samodzielnym podawaniu przez pacjenta
" droższe preparaty
" możliwości powikłań (np. podanie leku domięśniowego do naczynia,
ukłucie nerwu kulszowego, infekcja, miejscowe podrażnienie)
" praktycznie niemożliwa korekta po przedawkowaniu
Podanie podskórne (s.c.)  lek jest wstrzykiwany poniżej skóry wła-
ściwej i przenika do krążenia przez ściany naczyń włosowatych:
Zalety:
" łatwe technicznie (możliwe samodzielne podawanie)
" szybkość wchłaniania można regulować przy pomocy środków ob-
kurczających naczynia
Wady:
" leki drażniące mogą powodować ból, reakcje zapalne, martwicę
" możliwa do podania objętość leku jest niewielka
Podanie domięśniowe (i.m.)  lek przechodzi przez naczynia włoso-
wate mięśnia do krążenia obwodowego:
Zalety:
" zasadniczo szybsze działanie niż po podaniu s.c.
" mogą być podawane większe objętości oraz bardziej drażniące
substancje niż przy podaniu s.c.
" można wpływać na absorpcję leku (roztwory wodne  szybciej,
olejowe  wolniej, postacie dępot)
Wady:
" stopień wchłaniania zależny od ukrwienia mięśnia
" nie można modyfikować wchłaniania lekami wazokonstrykcyjnymi
" bardziej bolesne niż s.c.
" możliwość powikłań (zrosty, podanie do naczynia, uszkodzenie
nerwu)
3
Podanie dożylne (i.v.)  lek jest wprowadzany bezpośrednio do
krwioobiegu:
Zalety:
" natychmiastowy początek działania  brak procesu wchłaniania
" 100% biodostępność
" można dostosowywać ilość podawanego leku do odpowiedzi pa-
cjenta jeszcze w trakcie podawania
" można podawać duże objętości, oraz leki drażniące
" użyteczne w sytuacjach nagłych
Wady:
" ryzyko związane ze zbyt szybkim podaniem leku (np. wzrost ci-
śnienia) lub przekroczeniem dawki
" po podaniu dożylnym nie ma drogi odwrotu
" leki muszą spełniać szereg warunków (sterylność, pH, izotonicz-
ność, rozpuszczalność w wodzie)
" konieczność podawania przez wyszkolony personel
" zdarzające się trudności techniczne (żyły trudno widoczne, pękają-
ce, zrosty)
" może rozwinąć się zapalenie żył powierzchownych (brak aseptyki,
zbyt długo pozostawiony wenflon)
Podanie dotętnicze (i.a.)  rzadko, głównie w diagnostyce (kontrast)
Inne drogi podwania leków
Droga podjęzykowa (s.l.):
Błona śluzowa jamy ustnej ma niewielką powierzchnię, ale dobre
ukrwienie. Po podaniu podjęzykowym dobrze wchłania się np. nitrogli-
ceryna z powodu:
" dużej lipofilności (szybkie wchłanianie)
" dużej aktywności (działają już pojedyncze cząsteczki)
" połączenia żył dorzecza jamy ustnej bezpośrednio z żyłą czczą
górną (ominięcie efektu pierwszego przejścia)
4
Droga doodbytnicza (p.r.):
Zalety:
" użyteczna w niektórych przypadkach (chorzy nieprzytomni, wymiotu-
jący, dzieci)
" część leku (wchłonięta przez śluzówkę do żylnych splotów odbytni-
czych dolnego i środkowego) przechodzi do żyły czczej dolnej omija-
jąc krążenie wątrobowe
" szybszy początek działania niż przy drodze doustnej
Wady:
" wchłanianie jest niekompletne i zmienne (np. czopek umieszczony za
głęboko wchłania się do splotu odbytniczego żylnego górnego i lek
wchodzi do krążenia wątrobowego)
" niektóre leki nie absorbują się z odbytnicy
" wiele leków podrażnia śluzówkę odbytnicy
Podanie na skórę:
" większość leków przez skórę nieuszkodzoną wchłania się słabo
stosowane są w celu osiągnięcia pożądanego efektu miejscowo
(np. w dermatologii) i uniknięcia działania ogólnego
" niektóre substancje dobrze penetrują przez skórę i mogą być po-
dawane systemowo przezskórnie (np. HTZ) w postaci naklejanych
na skórę plastrów
Zalety:
" powolna, stała absorpcja
" nie trzeba pamiętać o przyjmowaniu leku
" zwykle dobra współpraca z pacjentem (compliance)
" omijane jest krążenie wrotne
Wady:
" zwykle wysoka cena
" przydatne tylko dla leków rozpuszczalnych w tłuszczach
Droga dospojówkowa:
Wiele leków stosowanych w okulistyce podaje się w postaci kropli dzia-
łających miejscowo (np. leki przeciw jaskrze). Część leku wchłania się
jednak systemowo i może powodować działania niepożądane (np. timo-
lol  skurcz oskrzeli)
5
Droga wziewna:
Wziewnie podawane są leki znieczulenia ogólnego; inne zwykle w po-
staci aerozoli (np. w astmie):
Zalety:
" duża powierzchnia płuc  absorpcja szybka i całkowita
" omijany efekt przejścia przez wątrobę
" wysokie stężenie miejscowe w chorobach dróg oddechowych
" istnieją systemy do samodzielnego podawania wziewnego
Wady:
" lek lub podłoże może drażnić drogi oddechowe
" płuca mogą metabolizować leki
Droga podoponowa:
Podoponowo podawane są m.in.
" leki, które nie przenikają bariery krew-mózg, a muszą być podane
do CUN  metotreksat, rzadziej niektóre antybiotyki
" leki znieczulenia miejscowego
" leki opioidowe
6