INTERAKCJE POMI
DZY
LEKAMI
A
ŻYWNOŚCI

Zaburzenia biotransformacji leków w
organizmie
na podstawie
M. Jarosz, J. Dzieniszewski, 2003
Katedra Żywienia i Dietetyki
Collegium Medicum w Bydgoszczy
Mechanizmy interakcji pomiędzy żywnością a
lekami
I. Wpływ żywności na farmakokinetykę leków
1. Zaburzenia wchłaniania i wydalania leków
2. Zaburzenia biotransformacji leków w
organizmie
3. Działania synergiczne leków i składników
pożywienia
II. Wpływ leków na wartość odżywczą pokarmu
Czynniki przyspieszajÄ…ce metabolizm
üðDieta wysokobiaÅ‚kowa z ograniczeniem
węglowodanów,
üðWarzywa kapustne,
üðMiÄ™so pieczone na rożnie (wÄ™giel drzewny).
Czynniki hamujÄ…ce metabolizm
üðDieta nisokobiaÅ‚kowa i równoczeÅ›nie
wysokowęglowodanowa.
Czynniki wpływające na przemiany leków w
organizmie
üðFizjologiczne; wiek, pÅ‚eć
üðChorobowe np. uszkodzenie wÄ…troby, nerek,
gorÄ…czka
Indywidualna wydolność mechanizmów
odpowiedzialnych za biotransformację leków
(szybkość i rodzaj przemian) decyduje o sile ich
terapeutycznego działania, jak również o
wystąpieniu działań niepożądanych i toksycznych.
2. Zaburzenia biotransformacji leków
üðDziaÅ‚anie toksyczne leków (uszkodzenie komórek i
tkanek) związane jest głównie z powstawaniem
wolnych rodników tlenowych (produktów częściowej
redukcji tlenu w przebiegu utleniania ksenobiotyków
pod wpływem monooksygenaz i cytochromu P450).
Interakcje składników pokarmowych z lekami zależą
głównie od tego, czy są one metabolizowane przy
współudziale tych samych enzymów cytochromu
P450.
ZABURZENIA
BIOTRANSFORMACJI LEKÓW
TEOFILINA (1/2)
1. Preparaty farmaceutyczne: euphyllin,
theophyllinium prolongatum
2. Główne wskazania do stosowania:
" Astma oskrzelowa,
" Przewlekłe spastyczne zapalenie oskrzeli.
TEOFILINA (2/2)
Skutek
interakcji z
Składnik
lekiem i Mechanizm interakcji
żywności
konsekwencje
kliniczne
" Smażone lub " Zmniejszenie " Przyspieszony metabolizm
grilowane stężenia leku leku w wątrobie (o 42%)
mięso. we krwi. poprzez pobudzenie enzymów
mikrosomalnych przez zwiÄ…zki
powstałe podczas smażenia
lub grilowania mięsa.
3. Konsekwencje kliniczne:
" Brak lub osłabienie efektu terapeutycznego.
ANTAGONIŚCI RECEPRORÓW HISTAMINOWYCH H2
(1/3)
1. Preparaty farmaceutyczne:
" RANITYDYNA: Ranisan, Ranigast, Zantac i inne
" FAMOTYDYNA: Famogast, Famotidine, Ulfamid,
Quamatel,
2. Główne wskazania do stosowania:
" Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy,
" Choroba refluksowa żołądkowo-przełykowa,
" Dyspesja czynnościowa.
ANTAGONIŚCI RECEPRORÓW HISTAMINOWYCH (2/3)
Skutek interakcji z
lekiem i Mechanizm
Składnik żywności
konsekwencje interakcji
kliniczne
" Posiłki różne (w " Czas utrzymywania " Posiłki stymulują
ciągu dnia). pH>4 w żołądku w wydzielanie kwasu
ciągu 12 godzin jest solnego, wpływając
istotnie krótszy niż u na obniżenie pH w
osób nie żołądku.
spożywających
posiłków.
3. Konsekwencje kliniczne:
" Zmniejszenie skuteczności leku.
ANTAGONIŚCI RECEPRORÓW HISTAMINOWYCH (3/3)
4. Komentarz autorów pracy:
Antagoniści receptorów histaminowych H2
powinny być zażywane po posiłku, a nie
przed posiłkiem wieczornym.
BLOKERY KANAA
U WAPNIOWEGO (1/3)
1. Preparaty farmaceutyczne:
" FELODYPINA: plendil,
" NIFEDYPINA: adalat, nifedipine,
" NIMODYPINA: nimotop,
" NITRENDIPINE: nitrendypina,
" WERAPAMIL: isoptin, verelan,
" NISOLDIPINE
2. Główne wskazania do stosowania:
" Nadciśnienie tętnicze,
" Choroba niedokrwienna serca.
BLOKERY KANAA
U WAPNIOWEGO (2/3)
Skutek interakcji
z lekiem i
Składnik żywności Mechanizm interakcji
konsekwencje
kliniczne
" Sok grejpfrutowy " 3-krotny wzrost " Zmniejszenie
(flawonoidy: stężenia leku we metabolizmu blokerów
naringenina, krwi. kanału wapniowego w
querecetina, wÄ…trobie i jelicie cienkim
kampferol, (hamowanie układu
furanoumaryna, 6,7- enzymatycznego
dihydroxybergamolt CYP3A4 przez
yna). flawonoidy soku
grejpfrutowego).
BLOKERY KANAA
U WAPNIOWEGO (3/3)
3. Konsekwencje kliniczne:
" Hipotonia ortostatyczna,
" Zaczerwienienie twarzy,
" Ból głowy.
BENZODWUAZEPINY (1/2)
1. Preparaty farmaceutyczne:
" MIDAZOL: dormicum,
" TRIAZOLAM: halcion.
2. Główne wskazania do stosowania:
" Bezsenność.
BENZODWUAZEPINY (2/2)
Skutek interakcji z
lekiem i
Składnik żywności Mechanizm interakcji
konsekwencje
kliniczne
" Sok grejpfrutowy. " Znacznie " Prawdopodobnie
zwiększone zachodzi hamowanie w
stężenie leku we jelicie cienkim reakcji
krwi. oksydacji leku, tj. układu
enzymatycznego
CYP3A4 przez składniki
soku grejpfrutowego
(flawonoidy).
3. Konsekwencje kliniczne:
" Ryzyko depresji oddechowo-krążeniowej.
CYKLOSPORYNA (1/3)
1. Preparaty farmaceutyczne: sandimmum
2. Główne wskazania do stosowania:
" Immunosupresja po przeszczepie organów,
" Choroba Crohna,
" Stwardnienie rozsiane,
" Toczeń trzewny,
" Reumatoidalne zapalenie stawów,
" A
uszczyca,
" Zespół nerczycowy.
CYKLOSPORYNA (2/3)
Skutek interakcji z
lekiem i
Składnik żywności Mechanizm interakcji
konsekwencje
kliniczne
" Sok grejpfrutowy " 3-krotny wzrost " Zmniejszenie
(flawonoidy: stężenia leku we metabolizmu blokerów
naringenina, krwi. kanału wapniowego w
querecetina, wÄ…trobie i jelicie
kampferol, cienkim (hamowanie
furanoumaryna, 6,7- układu
dihydroxybergamolt enzymatycznego
yna). CYP3A4 przez
flawonoidy soku
grejpfrutowego).
CYKLOSPORYNA (3/3)
3. Konsekwencje kliniczne:
" Wzrost stężenia kreatyniny w surowicy krwi,
" Wzrost PR,
" Drżenie kończyn,
" Napady drgawek,
" Miopatia,
" Bóle głowy,
" Zaburzenia miesiÄ…czkowe.
CYZAPRYD (1/3)
1. Preparaty farmaceutyczne: coordinax, gaspiro,
prepulsid, propulsin
2. Główne wskazania do stosowania:
" Choroba refluksowa żołądkowo-przełykowa,
" Dyspepsja czynnościowa,
CYZAPRYD (2/3)
Skutek interakcji
z lekiem i
Składnik żywności Mechanizm interakcji
konsekwencje
kliniczne
" Sok grejpfrutowy. " Znaczne " Składniki soku
zwiększenie grejpfrutoego powoduja
biodostepności przejściowe zaburzenia
leku w aktywności cytochromu
organizmie. P4503A4 (CYP3A4) w
ścianie jelita i
zmniejszenie
metabolizmu leku w
wÄ…trobie.
CYZAPRYD (3/3)
3. Konsekwencje kliniczne (mogą wystąpić):
" Biegunka, bóle brzucha,
" Senność,
" Niedociśnienie tętnicze,
" Częstoskurcz nadkomorowy.
LEKI PRZECIWHISTAMINOWE (1/2)
1. Preparaty farmaceutyczne:
" ASTEMIZOL (astemizol, hismanal),
" TERFENADYNA (hisfedin, teldane)
2. Główne wskazania do stosowania:
" Choroby alergiczne.
LEKI PRZECIWHISTAMINOWE (2/2)
Skutek interakcji z
lekiem i
Składnik żywności Mechanizm interakcji
konsekwencje
kliniczne
" Sok grejpfrutowy " 5-krotny wzrost " Zmniejszenie
(flawonoidy: stężenia leku we metabolizmu w
naringenina, krwi. wÄ…trobie poprzez
querecetina, hamowanie enzymów
kampferol, cytochromu 450 przez
furanoumaryna, 6,7- flawonoidy soku
dihydroxyberga- grejpfrutowego.
moltyna).
3. Konsekwencje kliniczne:
" Zaburzenia rytmu serca (częstoskurcz
polimorficzny).
LOWASTATYNA (1/3)
1. Preparaty farmaceutyczne: lovastatin, levacor
2. Główne wskazania do stosowania:
" Pierwotna hipercholesterolemia,
" Hipercholesterolemia i hipertrójglicerydemia.
LOWASTATYNA (2/3)
Składnik żywności Skutek interakcji z Mechanizm interakcji
lekiem i
konsekwencje
kliniczne
" Sok grejpfrutowy " Znaczne " Prawdopodobnie
(flawonoidy: (kilkukrotne) flawonoidy  soku
naringenina, zwiększenie grejpfrutowego blokują
querecetina, stężenia metabolizowanie leku
kampferol, lowastyny i jej w jelicie cienkim przez
furanoumaryna, 6,7- metabolitu enzymy z rodziny
dihydroxyberga- (hydroksykwasu) CYP3A4.
moltyna). we krwi.
LOWASTATYNA (3/3)
3. Konsekwencje kliniczne (mogą wystąpić objawy
niepożądane):
" Wzdęcia, bóle brzucha, biegunka,
" Zaburzenia ostrości widzenia,
" Świąd skóry,
" Wzrost CPK,
" Senność, zmęczenie, miopatia
SYMWASTATYNA (1/3)
1. Preparaty farmaceutyczne: zocor
2. Główne wskazania do stosowania:
" Pierwotna hipercholesterolemia (głównie typu IIa i
IIb),
SYMWASTATYNA (2/3)
Skutek interakcji z
lekiem i
Składnik żywności Mechanizm interakcji
konsekwencje
kliniczne
" Sok grejpfrutowy " Znaczne " Prawdopodobnie
(flawonoidy: zwiększenie flawonoidy  soku
naringenina, stężenia leku i jego grejpfrutowego
querecetina, metabolitu we hamuja
kampferol, krawi. metabolizowanie leku
furanoumaryna, w jelicie cienkim i
6,7- wątrobie ( głownie
dihydroxyberga- przez blokowanie
moltyna). enzymów z rodziny
CYP3A4.
SYMWASTATYNA (3/3)
3. Konsekwencje kliniczne (mogą wystąpić objawy
niepożądane):
" Wzdęcia, bóle brzucha, biegunka,
" Zaburzenia ostrości widzenia,
" Świąd skóry,
" Wzrost CPK,
" Senność, zmęczenie, miopatia.
INHIBITORY MONOAMINOOKSYDAZ (1/4)
1. Preparaty farmaceutyczne:
" PHENELZYNA: nadril,
" TRANYLCYPROMINA: parnate.
2. Główne wskazania do stosowania:
" Zespoły depresyjne endogenne przebiegające z
zahamowaniem psychomotorycznym i niskim
poziomem lęku.
INHIBITORY MONOAMINOOKSYDAZ (2/4)
Skutek interakcji z
Składnik
lekiem i konsekwencje Mechanizm interakcji
żywności
kliniczne
" Produkty " Nasilenie pobudzenia " Zachamowanie
zawierające obwodowego układu metabolizowania
tyraminÄ™. adrenergicznego, tyraminy przez
wywołanego przez monoaminooksydazy.
nadmiar amin
sympatykokinetycznych,
mających zdolność
uwalniania
norepinefryny z
zakończeń nerwów
sympatycznych.
INHIBITORY MONOAMINOOKSYDAZ (3/4)
Produkty żywnościowe bogate w tyraminę:
üðsalami, peperoni, kieÅ‚basa Bologne,
üðser: Parmezan, Brie, Mozarella, Ementaler, Cheddar,
Camembert, Provolone, Romano, Roquefort, Gruyere
üðryby (marynowane, solone, wÄ™dzone), kawior,
üðwÄ…troba woÅ‚owa i drobiowa (przechowywane),
üðsos sojowy,
üðkoncentrat miÄ™sny (dodatek do sosów, zup),
üðawokado, przejrzaÅ‚e banany, figi z puszki lub przejrzaÅ‚e,
bób,
üðsuplementy z drożdży, ekstrakt z drożdży,
üðkofeina (w dużych iloÅ›ciach),
üðwina: Chianti, typu Vermouth, likiery: Chartreuse,
Prambuie.
INHIBITORY MONOAMINOOKSYDAZ (4/4)
3. Konsekwencje kliniczne:
" Pobudzenie psychruchowe,
" Tachykardia,
" Gwałtowny wzrost PR krwi (czasami przełom
nadciśnieniowy),
" Udar krwotoczny mózgu.
Wpływ żywności na transport leków w
organizmie (1/2)
üðWiele leków, szczególnie o charakterze kwaÅ›nym
(salicylany, klofibraty, digoksyna, dikumarol,
fenobarbital, fenylobutazon, tolbutamid,tetracykliny)
po wniknięciu do krwioobiegu wiąże się z białkami
osocza krwi - głównie albuminami.
üðLek zwiÄ…zany z biaÅ‚kiem nie wykazuje aktywnoÅ›ci
farmakologicznej, nie podlega procesom
biotransformacji i wydalania.
üðWiÄ…zanie leku z biaÅ‚kami osocza jest procesem
odwracalnym.
üðLiczba miejsc wiążących lek, na czÄ…steczce biaÅ‚ka jest
ograniczona - jedynie określona ilość leku może
zostać związana
Wpływ żywności na transport leków w
organizmie (2/2)
üðWykazano, że obecne w pożywieniu kwasy tÅ‚uszczowe
mogą konkurować z lekiem o miejsca wiązania na
cząsteczce białka.
üðStosowanie diety bogatotÅ‚uszczowej podczas terapii
lekami o charakterze kwaśnym prowadzi do
Øðwypierania leków z poÅ‚Ä…czeÅ„ biaÅ‚kowych, wzrostu w
organizmie wolnej (wykazujacej aktywność
biologicznÄ…) frakcji leku,
Øðnasilenia dziaÅ‚ania farmakologicznego leku i jego
toksyczności.