HIGIENA UKŁADÓW

HIGIENA UKŁADÓW

HIGIENA UKŁADÓW

HIGIENA UKŁADÓW

WENTYLACJI

WENTYLACJI

I KLIMATYZACJI

I KLIMATYZACJI

Zanieczyszczenia

Zanieczyszczenia

Wiele chorób oraz złe samopoczucie użytkowników jest w
dużej

mierze

skutkiem

niewłaściwych

parametrów

dużej

mierze

skutkiem

niewłaściwych

parametrów

nawiewanego powietrza. Powodem takiego stanu rzeczy jest
brak

czystości

instalacji

z

osadów

i

drobnoustrojów.

Zanieczyszczenia

instalacji

klimatyzacyjnych

wpływają

również na zwiększenie oporów przepływu powietrza w
instalacjach, co powoduje wyraźne zmniejszenie efektywności

instalacjach, co powoduje wyraźne zmniejszenie efektywności
tych urządzeń.
Rodzaje zanieczyszczeń powietrza dzielimy na:

•Zanieczyszczenia powietrza zewnętrznego
•Zanieczyszczenia powietrza wewnętrznego

Zanieczyszczenia powietrza zewnętrznego

Zanieczyszczenia powietrza zewnętrznego

Na czystość powietrza w pomieszczeniach istotny wpływ ma stan

Na czystość powietrza w pomieszczeniach istotny wpływ ma stan
powietrza

zewnętrznego

dostającego

się

do

ś

rodowiska

wewnętrznego. Nie jest możliwe całkowite ograniczenie dostawania
się zanieczyszczeń do instalacji klimatyzacyjnych. Należy wziąć pod
uwagę, że pewna ich część osadzając się w środku instalacji będzie
wtórnym źródłem zanieczyszczeń powietrza nawiewanego oraz
ś

rodowiskiem

dla

rozwoju

szkodliwych

dla

człowieka

ś

rodowiskiem

dla

rozwoju

szkodliwych

dla

człowieka

mikroorganizmów

Zanieczyszczenia powietrza wewnętrznego

Znaczącymi źródłami lotnych produktów toksycznych są materiały
budowlane: farby, kleje i różnego typu elementy wykonane z tworzyw
sztucznych.

Ponadto

tworzywa

sztuczne

znajdują

powszechne

sztucznych.

Ponadto

tworzywa

sztuczne

znajdują

powszechne

zastosowanie w produkcji elementów wyposażenia wnętrz, takich jak:
meble, materiały wykładzin podłogowych i ścian, materiały wystrojowe
(dywany, obicia, firanki i zasłony) oraz materiałów temoizolacyjnych.
Wszystkie te źródła emitują toksyczne gazy, a między innymi:
formaldehyd, fenol, formalfenol, toluen, benzen, ksylen, naftalen i wiele
innych syntetycznych chemikaliów. Można, więc stwierdzić, że obecnie

innych syntetycznych chemikaliów. Można, więc stwierdzić, że obecnie
większość zanieczyszczeń powietrza w pomieszczeniach pochodzi nie od
ludzi, ale (jak wyżej podano) z materiałów budowlanych i wyposażenia
pomieszczeń oraz z samych instalacji wentylacyjnych, wprowadzających
zanieczyszczenia z powietrzem zewnętrznym.

Zanieczyszczenia wewnątrz pomieszczeń podzielono na dwie grupy:

Do pierwszej należą cząsteczki stałe, zawieszone w powietrzu i
obejmujące: wdychane cząsteczki pyłów, dym tytoniowy (zwierający
ciała stałe i ciecze), substancje uczulające (zarodniki pyłowe i

ciała stałe i ciecze), substancje uczulające (zarodniki pyłowe i
pleśniowe), zarazki (bakterie i wirusy) prawie zawsze unoszone przez
inne cząsteczki oraz radioaktywne produkty rozpadu

Drugą grupę zanieczyszczeń chemicznych, na które należy zwrócić
szczególną uwagę, stanowią pary i gazy, zawierające: tlenek węgla,
radon (produktami jego rozpadu są cząsteczki zawieszone w powietrzu),

radon (produktami jego rozpadu są cząsteczki zawieszone w powietrzu),
dwutlenek węgla, formaldehyd i inne aldehydy, tlenki azotu oraz inne,
lotne składniki organiczne (tylko w dymie tytoniowym zidentyfikowano
ich kilkaset).

Długotrwałe przebywanie w zanieczyszczonym powietrzu, wewnątrz
pomieszczeń bez odpowiedniej, skutecznej wentylacji, jest przyczyną
powstawania u ich użytkowników, nieznanych dotychczas chorób.

powstawania u ich użytkowników, nieznanych dotychczas chorób.
Do symptomów takich chorób należy zaliczyć:

•bóle i zawroty głowy,

•mdłości,

•osłabienie, ogólne wyczerpanie

•brak możliwości skoncentrowania się,

•nieuzasadnioną depresję,

•nieuzasadnioną depresję,

•nieregularne bicie serca,

•podrażnienie oczu, nosa i gardła

Rodzaje zanieczyszczeń

Rodzaje zanieczyszczeń

występujących w instalacjach

występujących w instalacjach

wentylacyjnych i klimatyzacyjnych

wentylacyjnych i klimatyzacyjnych

wentylacyjnych i klimatyzacyjnych

wentylacyjnych i klimatyzacyjnych

W skład podstawowych zanieczyszczeń układów klimatyzacyjnych i
wentylacyjnych wchodzą:

•Zanieczyszczenia pyłem

•Zanieczyszczenia mikroorganizmami patogenicznymi

•Zanieczyszczenia, których źródłem są instalacje klimatyzacyjne

Zanieczyszczenia pyłem

Pył

dostaje

się

do

wnętrza

instalacji

wentylacyjnych

lub

klimatyzacyjnych wraz z powietrzem zewnętrznym oraz powietrzem
recyrkulacyjnym pochodzącym z obsługiwanych pomieszczeń. Zbiera
się i akumuluje na filtrach powietrza oraz na powierzchniach wewnątrz

się i akumuluje na filtrach powietrza oraz na powierzchniach wewnątrz
instalacji.

Zanieczyszczenia mikroorganizmami patogenicznymi

Powietrze

pomieszczeń

mieszkalnych

zawiera

zanieczyszczenia

mikrobiologiczne

występujące

w

postaci

bioaerozolu,

czyli

zawieszonych cząsteczek biologicznych. Znajdują się w nim różnorodne,
pochodzące z wielu źródeł mikroorganizmy i cząsteczki substancji
organicznych. Ich obecność może spowodować poważne zagrożenia dla
ż

ycia. Stopień zagrożenia przebywających ludzi zależy od wieku, stanu

zdrowia,

trybu

ż

ycia,

sprawności

układu

immunologicznego

i

predyspozycji uwarunkowanych genetycznie ludzi.

Podstawowe źródła i przyczyny zanieczyszczeń

w instalacjach

•Uszczelki, materiały doszczelniające, kleje
•Materiały włókniste
•Produkty degradacji metali

•Produkty degradacji metali
•Smary
•Ozon - emisja ozonu przez filtry elektrostatyczne na skutek oddziaływania pola
elektrostatycznego powoduje zbieranie się zanieczyszczeń.
•Pył
•Lotne związki organiczne
•Inne pozostałości organiczne - ptasie odchody pozostające w otworach
wlotowych do instalacji stwarzają ryzyko wystąpienia w nich grzybów i
bakterii.

bakterii.
•Mikroorganizmy patogenne - kondensacja wilgoci na powierzchniach
urządzeń, wydzielanie się jej przez materiały higroskopijne oraz adiabatyczny
proces nawilżania w komorze zraszania są powodem występowania w
instalacjach mikroorganizmów. Wytwarzający się w wyniku rozmnażania
mikroorganizmów bioaerozol oraz lotne związki organiczne niekorzystnie
wpływa na zdrowie ludzi.

Kontrola czystości instalacji

Kontrola czystości instalacji

oraz przyrządy inspekcyjne

oraz przyrządy inspekcyjne

Boreskopy to urządzenia optyczne, przeznaczone do inspekcji stanu
zanieczyszczenia

central

klimatyzacyjnych

i

sieci

przewodów

wentylacyjnych w miejscach niedostępnych w inny sposób. Przyrządy te
zazwyczaj są wyposażone w okular (wziernik) i system optyczny z
możliwością

zmiany

kierunku

obserwacji.

Istnieją

dwa

rodzaje

boreskopów: sztywne i giętkie (fiberoskopy), różniące się metodą
przekazywania obrazu do oka obserwatora.

przekazywania obrazu do oka obserwatora.

Badanie wnętrza przewodu wentylacyjnego

przy pomocy boreskopu sztywnego

Boreskopy sztywne
(endoskopy sztywne) – są
to przyrządy optyczne
wyposażone w układ
soczewek umieszczony w
sztywnej rurce, z
obiektywem na początku

Boreskopy giętkie (fiberoskopy) -
są to przyrządy optyczne z sondą
elastyczną zbudowane na zasadzie
obrazowodu, którym obraz z
obiektywu transmitowany jest do
okularu endoskopu. Obraz
widziany przez wiązkę

obiektywem na początku
układu i okularem na jego
końcu.

widziany przez wiązkę
ś

wiatłowodową jest powiększany i

posiada mniejszą rozdzielczość niż
w boreskopie sztywnym.

Wideoboreskopy – pod względem budowy są podobne do
fiberoskopów, ale różnią się przede wszystkim w sposobie
przekazywania obrazu. Obraz jest o wiele dokładniejszy, ma lepszą
barwę i kontrast. Zazwyczaj stosuje się wideoboreskopy o długości
roboczej sondy ok. 7,5 m

Samojezdne pojazdy inspekcyjne – są to zdalnie sterowane łaziki
wyposażone w kamerę bądź kamery oraz w oświetlenie i różnego
rodzaju czujniki. Zasięg roboczy tych urządzeń to przeważnie 30m÷50m;
pozwala on na inspekcję wentylacji średniej wielkości.

Metody czyszczenia

Metody czyszczenia

Metody czyszczenia

Metody czyszczenia

elementów układu wentylacji

elementów układu wentylacji

i klimatyzacji

i klimatyzacji

Czyszczenie parą wodną i wodą

Czyszczenie parą wodną i wodą

M

etodę czyszczenia instalacji parą wodną i wodą stosuje się w przypadku usuwania

tłustych, mocno przywierających zanieczyszczeń (np. w instalacji wyciągowej z

tłustych, mocno przywierających zanieczyszczeń (np. w instalacji wyciągowej z
kuchni). Do oderwania takich zanieczyszczeń stosuje się preparaty czyszczące, których
działanie jest wspomagane przez strumień gorącej wody pod ciśnieniem bądź strumień
pary wodnej o temperaturze do 150 °C.

Preparaty czyszczące stosowane w wyciągowych instalacjach kuchennych nie mogą
być łatwopalne. Nie wolno czyścić łatwopalnych elementów instalacji lub czujek
automatycznego systemu przeciwpożarowego za pomocą czyszczących substancji
chemicznych. W zanieczyszczonej instalacji kuchennej niezbędne jest regularne

chemicznych. W zanieczyszczonej instalacji kuchennej niezbędne jest regularne
(przynajmniej raz w roku) czyszczenie okapów, filtrów przeciwtłuszczowych,
wentylatorów oraz przewodów wentylacyjnych.

Po oczyszczeniu z wykorzystaniem środków czyszczących trzeba dokładnie spłukać
przewody, zbierając spływającą ciecz do zbiorników, a następnie przed wlaniem do
kanalizacji, poddać ją neutralizacji.

Czyszczenie sprężonym powietrzem

Czyszczenie sprężonym powietrzem

Czyszczenie kanałów za pomocą sprężonego powietrza wypływającego z dużą
prędkością z dyszy specjalnej konstrukcji (Rotating Whipstream Nozzle), którą
przedstawiono na Rys.16. Obraca się ona z prędkością wynoszącą 10 000÷12 000
obr/min, generując jednocześnie pulsujące strumienie powietrza, które z dużą siłą
uderzają o ścianki kanału, działając jak „bicz powietrzny”. Zasięg tych strumieni
wynosi do 1m. Konstrukcja głowicy umożliwia podsysanie od strony czołowej

wynosi do 1m. Konstrukcja głowicy umożliwia podsysanie od strony czołowej
powietrza wraz z cząstkami zanieczyszczeń, oderwanymi od powierzchni kanału, co
jest dodatkowym wzmocnieniem efektu czyszczącego.

Czyszczenie suchym lodem

Czyszczenie suchym lodem

Powszechnie występująca nazwa „suchy lód” określa dwutlenek węgla
(CO2) w stanie stałym. Produkt ten nazywamy lodem suchym ponieważ
sublimując (utleniając) się oddaje do otoczenia swoją temperaturę -73°C
nie zostawiając przy tym wody.

Schemat czyszczenia przewodów wentylacyjnych przy pomocy suchego lodu

Skuteczność czyszczenia granulatem suchego lodu zapewniona jest dzięki:

1.Uderzeniu – podczas uderzenia energia kinetyczna, wyrażona prędkością i
masą granulek suchego lodu, jest zamieniana w siłę czyszczącą.

2.Gwałtownej sublimacji – transfer ciepła pomiędzy cieplejszą powierzchnią
czyszczoną a zimnym granulatem powoduje natychmiastowe przejście suchego

czyszczoną a zimnym granulatem powoduje natychmiastowe przejście suchego
lodu w stan gazowy. W tym procesie środek czyszczący zwiększa swoją objętość
około 500 razy co pomaga oderwać wstępnie „poluzowane” zabrudzenie od
podłoża i usunąć je strumieniem granulatu i powietrza.

3.Szokowi termicznemu – z powodu nagłego, miejscowego ochłodzenia
czyszczonej powierzchni oraz różnego stopnia rozszerzalności cieplnej
zanieczyszczenia

i

przedmiotu

czyszczonego

powstaje

napięcie,

które

powoduje utratę przyczepności i ułatwia odrywanie się zanieczyszczeń.

powoduje utratę przyczepności i ułatwia odrywanie się zanieczyszczeń.

4.Zeszkleniu – materiały plastyczne twardnieją pod wpływem niskiej temperatury,
a po przekroczeniu punktu zeszklenia stają się kruche i są łatwiej usuwane.

Czyszczenie mechaniczne szczotkami obrotowymi

Czyszczenie mechaniczne szczotkami obrotowymi

•Proces mechanicznego czyszczenia zawsze odbywa się przy wyłączonej instalacji,
•W celu ograniczenia przemieszczania się zanieczyszczeń, należy odizolować
czyszczony odcinek przy pomocy balonów barierowych, lub zamontowanych w
przewodach przepustnic,
•Należy uszczelnić czyszczony fragment instalacji,
•Na końcu każdego czyszczonego odcinka powinien znajdować się wentylator

•Na końcu każdego czyszczonego odcinka powinien znajdować się wentylator
wyciągowy, mający na celu usunięcie z przewodu uwolnionej warstwy pyłu

Czyszczenie za pomocą ultradźwięków

Czyszczenie za pomocą ultradźwięków

System oparty jest na wytwarzaniu infradźwiękowych fal
akustycznych

generowanych

wysokim

ciśnieniem.

Infradżwięki

wytwarzane

są

przez

specjalnie

Infradżwięki

wytwarzane

są

przez

specjalnie

zaprojektowany do tego celu agregat w którym można
regulować

zarówno

częstotliwość

jak

i

amplitudę

wytwarzanych drgań. Fale akustyczne powodują drgania
ś

cianek kanałów na skutek których zostają oderwane od

nich cząsteczki zanieczyszczeń. Trwa to tylko sekundy.
Cząsteczki mniejsze niż te, które są widzialne dla oka

Cząsteczki mniejsze niż te, które są widzialne dla oka
ludzkiego, mogą być usunięte zarówno z kanałów
poziomych jak i pionowych.

Ręczne czyszczenie przewodów

Ręczne czyszczenie przewodów

Czyszczenie przewodów

wentylacyjnych w latach 30-

tych XX wieku

Czyszczenie urządzeń uzdatniających powietrze

Czyszczenie urządzeń uzdatniających powietrze

Wentylatory i wymienniki ciepła

Dezynfekcja
instalacji za
pomocą
biocydów

Do

ręcznego

czyszczenia

wentylatorów i wymienników
ciepła

można

wykorzystać

biocydów
W pojęciu
techniki
wentylacyjnej za
biocydy uważa się
preparaty
unieszkodliwiając
e mikroorganizmy
(zatrzymujące

Ze względu na skuteczność,
biocydy można podzielić na:

•odkażające - muszą
redukować, lecz
niekoniecznie muszą
eliminować, zanieczyszczenia

ciepła

można

wykorzystać

specjalnie

w

tym

celu

wykonane szczotki

rozwój lub
zabijające
drobnoustroje)
rozwijające się na
powierzchniach
przewodów i
urządzeń w
instalacjach.

eliminować, zanieczyszczenia
mikrobiologiczne (99,9%);
•dezynfekujące - muszą
eliminować mikroorganizmy
chorobotwórcze (99,9%);
•sterylizujące - muszą
eliminować wszystkie formy
ż

ycia mikroorganizmów

(100%).