2011-05-17

1

Klasyfikacje antybiotyków

Wg efektu działania

Wg miejsca działania

Wg zakresu działania

Antybiotyki bakteriobójcze

• Beta –laktamowe

• Glikopeptydy

• Bacytracyna

• Daptomycyna

• Aminoglikozydy

• Fluorochinolony

2011-05-17

2

• Tetracykliny

• Makrolidy

• Linkozamidy

• Chloramfenikol

• Linezolid

• Streptograminy

• Sulfonamidy

• Kotrimoksazol

Antybiotyki bakteriostatyczne

Czynniki decydujące o wyborze

antybakteryjnego leku

•

Drug specific

– Rodzaj bakterii

powoduj

ą

cej infekcje

–

Spektrum działania i wpływ
na florę niecelowaną

–

Dawkowania

–

Farma

k

okinetyczne

właściwości

–

Farmakodynamiczne
właściwości

–

Side effects

–

Interakcje

–

Koszt

•

Patient specific

–

Anatomiczna lokalizacja
infekcji

–

Antimikrobiologiczna
historia

–

Alergiczna historia

–

Renal and hepatic
function

–

Stosowane inne leki

–

Ciąża i laktacja

–

Bezpieczeństwo
stosowania

Pseudomembranous colitis (PMC)

High risk

High risk

High risk

High risk

Medium risk

Medium risk

Medium risk

Medium risk

Low risk

Low risk

Low risk

Low risk

Clindamycin

Clindamycin

Clindamycin

Clindamycin

Cephalosporin

Cephalosporin

Cephalosporin

Cephalosporin
(2&3)

(2&3)

(2&3)

(2&3)

Penicillins with

Penicillins with

Penicillins with

Penicillins with
beta

beta

beta

beta----lactamase

lactamase

lactamase

lactamase

inhibitors

inhibitors

inhibitors

inhibitors

Chinolones

Chinolones

Chinolones

Chinolones

Macrolides

Macrolides

Macrolides

Macrolides

Tetracyclines

Tetracyclines

Tetracyclines

Tetracyclines

Aminoglycosides

Aminoglycosides

Aminoglycosides

Aminoglycosides

Metronidazole

Metronidazole

Metronidazole

Metronidazole

Vancomycin

Vancomycin

Vancomycin

Vancomycin

2011-05-17

3

•

Leki, które

przechodzą przez
bariere krew: mózg

Właściwości farmakokinetyczne/

miejsce infekcji

Farmakokinetyka antybiotyków

•

Przenikanie do płynu mózgowo rdzeniowego

–

Dobrze penetrują do oun

•

Metronidazol

•

Mezlocylina

•

kotrimoksazol

–

Nie przenikają lub bardzo słabo:

•

amfoterycyna B,

•

linkozamidy, makrolidy, ketokonazol, itrakonazol

Farmakokinetyka antybiotykoterapii

•

Penetrujące do oun w stanie zapalnym

–

Amikacyna

–

Penicylina G

–

Karbenicylina

–

Aztreonam

–

Cefolosporyny III generacji:

–

Cefotaksym, ceftriakson

–

Chinolony

–

Gentamycyna

2011-05-17

4

Farmakokinetyka antybiotyków

•

Penetracja do kości

–

Bardzo dobrze: linkomycyna, klindamycyna,
kloksacylina, cefalosporyny III generacji

–

Nie penetrują: penicylina benzylowa,
aminoglikozydy

Farmakokinetyka antybiotyków

•

Penetracja do tkanki płucnej

Inhibitory cytochromu P450

CYP3A4

•Erytromycyna

•Klarytromycyna

•Chinupristyna/dalfopristina

•Ketokonazol

2011-05-17

5

Induktor cytochromu P450

• Rifampicyna

Synergizm działania

Kotrimoksazol

•

Trimetoprim (1)

•

+

•

Sul

f

ameto

ks

azol (5)

•

=

• K

otrimoxazole

2011-05-17

6

Wiek pacjenta: dzieci

Antybiotyki przeciwwskazane u dzieci

• Tetracykliny –do 8r.

ż

. – odkładaj

ą

si

ę

w ko

ś

ciach i

z

ę

bach

• Fluorochinolony – do 18 r.

ż

. -z powodu erozji

chrz

ą

stki stawowej (artropatia)

• U noworodków

• Sulfonamidy – wypieraj

ą

z poł

ą

cze

ń

z białkami

bilirubin

ę

i powoduj

ą

„KERNICTERUS” –

ż

ółtaczk

ę

j

ą

der podkorowych mózgu

• Chloramfenikol - zespół dziecka szarego

Działania niepożądane po antybiotykach

•

Uczulenia

•

Dysbektariozy i tego następstwa

•

Bezpośrednie działanie toksyczne na narządy:

–

Nefrotoksyczne

–

Hepatotoksyczne

–

Ototoksyczne

–

Neurotoksyczne

–

Mielotoksyczne

–

Uszkodzenia kości i zębów

–

Teratogenne

–

Chondrotoksyczne

–

Zaburzenia czynności przewodu pokarmowego

Sposoby antybiotykoterapii

•

Konwencjonalna

•

Intensywna

•

Przewlekła

•

Profilaktyka

2011-05-17

7

Antybiotykoterapia

• Wybór drogi podania

•

Rozwój oporności

•

Czas stosowania antybiotyku

•

Dawka stosowanego antybiotyku

Antybiotyki a ciąża

•

Ryzyko stosowania w czasie ciąży
antybiotyków:

–

Tetracykliny

–

Aminoglikozydy – ryzyko uszkodzenia ucha
wewnętrznego płodu

–

Sulfonamidy

–

Nitrofurantoina – może powodować anemię
hemolityczną noworodka

Antybiotykoterapia

•

Stosowana tylko podczas infekcji bakteryjnej

•

Identyfikacja bakterii i zastosowanie
odpowiedniego antybiotyku

–

Oparte na statystycznym prawdopodobieństwie
(infekcja układu moczowego u kobiet – E.coli)

–

Oparte na antybiogramie

2011-05-17

8

Rozwój oporno

ś

ci na antybiotyki

•Produkcja enzymów rozkładaj

ą

cych

antybiotyk
•Enzymatyczna modyfikacja
antybiotyku do struktur nieaktywnych
•Zmniejszenie napływu antybiotyku do
wn

ę

trza komórki bakteryjnej

•Modyfikacja miejsca wi

ążą

cego

antybiotyk (PBP)
•Modyfikacja miejsc aktywnych
(rybosomy)

Penicyliny - podział

•

Standardowe penicyliny

–

Penicylina krystaliczna (i.v.)

–

Penicylina V (p.o.)

–

Penicylina prokainowa (i.m.)

–

Penicylina benzatynowa (i.m.)

Penicyliny - podział

•

Antystaphylococcal penicyliny – oporne na
działanie β-laktamaz, ale są wrażliwe na
metycylinooporne ziarenkowce

–

Metycylina (i.v.)

–

Nafcylina (i.v.)

–

Penicyliny izoksazolilowe

•

Kloksacylina

•

Dikloksacylina

•

Floksacylina

2011-05-17

9

Penicyliny - podział

•

Aminopenicyliny – wrażliwe na działanie β-
laktamaz

–

Ampicylina

–

Amoksycylina

Penicyliny - podział

•

Penicyliny antypseudomonal - wrażliwe na
działanie β-laktamaz

–

Karboksypenicyliny

•

Karbenicylina (i.v.)

•

Tykarcylina (i.v.)

–

Ureidopenicyliny

•

Piperacylina (i.v.)

•

Azlocylina (i.v.)

•

Mezlocylina(i.v.)

Cefalosporyny I generacja

Działają na : paciorkowce, gronkowce, pałeczki G-: E.coli,

Klebsiella pneumoniae, Proteus mirabilis

Nie są aktywne wobec: pozostałych członków

Enterobacteriacae, Pseudomonas, H.influenzae

•

Doustne

•

Cefaleksyna (250-500
mg co 6h)

•

Cefradyna (0,5 co 6h)

•

Cefadroksyl (1g co 12h)

•

Parenteralne

•

Cefazolina (0,5-1,0 co 6-
12h)

•

Cefradyna (0,5-1,0 co
6h)

2011-05-17

10

Cefalosporyny II generacja

Działają na : paciorkowce, gronkowce, Neisseria, pałeczki G-:

E.coli, Klebsiella pneumoniae, Proteus mirabilis, a także na

H.

influenzae

Nie są aktywne wobec: pozostałych członków

Enterobacteriacae, Pseudomonas

•

Doustne

•

Cefaklor

•

Cefuroksym aksetyl

•

Cefprozil

•

Parenteralne

•

Cefamandol

•

Cefuroksym

Cefalosporyny III generacja

Działają na : paciorkowce, gronkowce, Neisseria, pałeczki G- -

cała rodzina Enterobacteriacae, a także na

H. influenzae

,

Pseudomonas

(Ceftazydym)

Są stabilne wobec β-laktamaz

•

Doustne

•

Cefiksym

•

Cefetamet piwoksyl

•

Ceftibuten

•

Cefpodoksym

•

Parenteralne

•

Cefotaksym

•

Ceftriakson

•

Cefoperazon

•

Ceftazydym

Cefalosporyny IV generacja

Działają na : paciorkowce, gronkowce, Neisseria, pałeczki G- -

cała rodzina Enterobacteriacae, a także na

H. influenzae

,

Pseudomonas

•

Doustne

•

Parenteralne

•

Cefepim

•

Cefpirom

•

Cefklidyna

2011-05-17

11

Monobaktamy

•

Aztreonam (Azactam – amp. 0,5 i 1,0, stosuje
się 1-2 g co 6-12h oraz i.m. 1g co 8h)

–

Działają na G-: w tym rodzina Enterobacteriacae i
P. aeruginosa

–

Nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego

Karbapenemy

–

Nie przenikają do oun

–

Najszersze Spektrum działania:

•

Streptococci, Staphylococci

•

Gatunki Haemophilus

•

Enterobacteriaceae

•

P.aeruginosa

•

Działa na bakterie oporne na β-laktamazy

•

Aktywne wobec wszystkich beztlenowców

Nie działają wobec:
Enterococcus
L. monocytogenes i wobec metycylinoopornym gronkowcom

Glikopeptydy

•

Wankomycyna

•

Tejkoplanina

•

Zastosowanie i działania niepożądane

2011-05-17

12

Daptomycin

•

Bactericidal

•

Gram-positive bacteria (MRSA, VRE, penicillin-
resistant Streptococcus pneumoniae)

•

Is inactivated by pulmonary surfactants; thus it is
not indicated in the treatment of pneumoniae

•

Constipation, nausea, headache, insomnia

•

Increased hepatic transaminases

•

Interaction with statin

Polymyxin

Activity Spectrum

Gram-Negative bacteria:

•

Pseudomonas aeruginosa

•

Enterobacter

•

Eschericha coli

•

Haemophilus influenzae

•

Salmonella spp.

•

Shigella spp.

Antybiotyki aminoglikozydowe

•

Streptomycyna

•

Neomycyna

•

Kanamycyna

•

Gentamycyna

•

Amikacyna

•

Netylmycyna

•

Tobramycyna

2011-05-17

13

Zakres działania

•

Rodzina Enterobacteriacae

•

Neisseria

•

H.influenzae

•

Brucella

•

Pseudomonas aeruginosa

•

Mycobacteria

•

Działają także na S.aureus

•

Enterococcus species

•

Bardzo słabo wobec paciorkowców

Makrolidy

•

Erytromycyna

•

Spiramycyna

•

Azytromycyna

•

Klarytromycyna

•

Roksytromycyna

Zakres działania

•

S. pyogenes, Staphylococcus, Enterococci

•

Neisseria

•

Corynebacterium diphteriae

•

Campylobacter jejuni

•

Listeria monocytogenes

•

Bordetella pertusis

•

Mycoplasma, Chlamydiae, Rickettsiae

•

Treponema pallidum

•

Beztlenowce: Actinomyces, Bacterioides,Clostridium
perfringens

2011-05-17

14

Makrolidy

•

Zastosowanie

•

Działania niepożądane

•

Informacje o poszczególnych lekach

Linkozamidy

•

Linkomycyna

•

Klindamycyna

•

Bakteriostatyczne

•

Hamują syntezę białek

Clindamycin

Activity Spectrum

•

Tlenowe bakterie Gram dodatnie

–

Streptococci

–

Staphylococci

•

Bakterie beztlenowe

•

Mykoplazma, Chlamydia

•

Pierwotniaki:

–

Toxoplasma gondi

–

Plasmodium

2011-05-17

15

Tetracykliny

•

Tetracyklina

•

Oksytetracyklina

•

Doksycyklina

•

Metacyklina

•

Rolitetracyklina

•

Minocyklina

Zakres działania

•

Bakterie G- i G+

•

Słabo na P. aeruginosa

•

Mycoplasma, Chlamydiae, Ricketsiae

•

Dżuma, Cholera

•

Stosowane w zakażeniach dróg żółciowych
florą mieszaną

Chloramphenicol

Activity Spectrum

Gram-positive and Gram-negative bacteria:

•

Streptococcus pneumoniae

•

Neisseria meningitidis

•

Haemophilus influenzae

•

Salmonella typhi

•

Salmonella paratyphi

•

Rickettsiae

2011-05-17

16

Streptograminy

antybiotyki ostatniej szansy

•

Pristynamycyna

•

Chinupristina/Dalfopristina =Synercid

–

Metycylinooporne szczepy gronkowców

–

Streptococcus pneumoniae oporne na penicyliny,
makrolidy i wankomycynę

–

Enterococcus (VRE)

–

Clostridium perfringens,N. gonorrhoeae, H.
influenzae, Mycoplasma, Chlamydiae

Linezolid

Activity Spectrum

•

Staphylococci

(including methicillin-resistant staphylococci)

•

Streptococci

(including penicillin-resistant pneumococci)

•

E. faecium and E. faecalis

(including vancomycin-resistant enterococci)

Kotrimoksazol

Biseptol, Bactrim, Duo-Septol

•

Sulfametoksazol + Trimetoprim

(5 : 1)

•

Stosowany w zakażeniach dróg
moczowych, dróg oddechowych,
przewodu pokarmowego (dury,
paradury)

2011-05-17

17

Sulfonamidy

•

Sulfafurazol (zakażenia dolnych dróg
moczowych)

•

Sulfacetamid

•

Sulfadiazyna i Sulfatiazol – sole srebrowe

•

Sulfasalazyna – działanie bakteriostatyczne i
przeciwzapalne

•

Sulfaguanidyna

Pochodne nitroimidazolu

•

Metronidazol

•

Tynidazol

•

Ornidazol

•

Działąją na beztlenowe bakterie (Bacteroides,
Clostridium, Fusobacterium)

•

Stosowany w zakażeniach Clostridium difficile –
rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego

Pochodne nitroimidazolu

•

Stosowane w zakażeniach rzęsistkiem pochwowym i
jelitowym

•

W eradykacji choroby wrzodowej żołądka

•

Działania niepożądane:

–

Zaburzenia gastryczne

–

Zaburzenia czynności oun i nerwów obwodowych

–

Metronidazol wywołuje nietolerancję na alkohol

2011-05-17

18

Fluoroquinolones

•

First generation

–

Nalidixic acid

•

Gram (-): Enterobacteriaceae

•

Second generation

–

Ciprofloxacine

–

Norfloxacine

–

Ofloxacine

•

Enterobacteriaceae

•

Pseudomonas aeruginosa (Cipro)

•

Mycoplasma pneumoniae

•

Chlamydia pneumoniae

•

N. gonorrhoe (Cipro)

•

Legionella

•

Bacillus anthracis

Fluoroquinolones

Fluoroquinolones

•

Third generation

–

Levofloxacin

•

Gram (-)

•

Gram (+) cocci; S. pneumoniae

•

Atypical organisms

2011-05-17

19

Fluoroquinolones

•

Fourth generation

–

Moxifloxacin

•

Gram (-)

•

Gram (+) cocci; S. pneumoniae

•

Gram (+) bacilli

•

Anaerobic organisms