Leki przeciwwirusowe

Dagmara Mirowska-Guzel

Lek przeciwwirusowy musi

wpływać na :

Swoiste funkcje wirusa np.

• poprzez hamowanie enzymów

koniecznych w cyklu namnażania

Lek przeciwwirusowy musi

wpływać na :

Mechanizmy komórkowe,

które są potrzebne do namnażania

wirusa

(działanie istotne tylko dla wirusa , nie

dla komórki lub spowodowanie
śmierci tylko komórek zakażonych )

Etapy replikacji wirusów

• ADSORPCJA
• PENETRACJA
• ODPŁASZCZANIE
• REPLIKACJA GENOMU WIRUSA
• DOJRZEWANIE
• UWALNIANIE

Uwagi o znaczeniu

praktycznym

• Wiele związków wykazuje aktywność przeciwwirusową in vitro, ale oddziałuje

na komórki gospodarza i powoduje niedopuszczalną toksyczność

• Leki wykazujące skuteczność mają najczęściej ograniczone spektrum

działania, a miejscem ich uchwytu są swoiste białka wirusa, najczęściej

enzymy zaangażowane w syntezę kwasów nukleinowych (polimeraza,

transkryptaza) lub przetwarzanie białek wirusowych (proteaza)

• Pojedyncze zmiany nukleotydów, prowadzące do zmian aminokwasu w

białkach będących miejscem uchwytu są wystarczające do powstania

oporności na lek przeciwwirusowy

• Powszechnie stosowane leki hamują czynną replikację wirusa; replikacja

może zostać wznowiona po odstawieniu leku. W zapobieganiu infekcji ważna

jest odpowiedź immunologiczna pacjenta. Niepowodzenie terapii może być

związane z obniżoną odpornością lub infekcją wirusami opornymi na lek

• Większość wirusów opornych na lek pochodzi od pacjentów z obniżoną

odpornością, obciążonych dużym ryzykiem replikacji wirusowej, u których

terapia przeciwwirusowa jest często powtarzana

• Obecnie stosowane leki nie eliminują wirusów niereplikujących się lub

będących w fazie utajenia

• Skuteczność kliniczna zależy od stężeń hamujących w miejscu zakażenia,

zwykle w obrębie zakażonych komórek

Grupy leków

przeciwwirusowych

• Inhibitory odwrotnej transkryptazy
• Nie-nukleozydowe inhibitory

odwrotnej transkryptazy

• Inhibitory proteaz
• Inhibitory polimerazy DNA
• Inhibitory neuraminidazy
• Leki o innych mechanizmach działania
• Leki biologiczne
• Inne

Inhibitory odwrotnej

transkryptazy

• Zydowudyna (AZT)
• Abakawir
• Adefovir dipivoxil
• Dydanozyna
• Emtricytabina
• Entekawir
• Lamiwudyna
• Stawudyna
• Telbiwudyna
• Tenofowir – wyjątek (difosforylacja)

Inhibitory odwrotnej

transkryptazy

• Zydowudyna – analog nukleozydowy,

analog tymidyny (azydotymidyny)

• W komórce ulega (tri)fosforylacji do 5’-

trifosforanu zydowudyny, pod wpływem

kinaz tymidynowych

• Działa kompetycyjnie z substratami

trifosforanowymi gospodarza potrzebnymi

do syntezy prowirusowego DNA

• Wbudowanie 5’-trifosforanu zydowudyny

do wirusowego DNA powoduje terminację

łańcucha DNA

Inhibitory odwrotnej

transkryptazy

• Zydowudyna

• Pierwszy lek wprowadzony do terapii HIV

• Wydłuża życie zakażonych HIV i zmniejsza

występowanie otępienia związanego z HIV

• U kobiet ciężarnych zmniejsza ryzyko

transmisji zakażenia o około 20%

• Aktywna w stosunku do HIV-1, HIV-2, HTLV 1 i 2

• Stosowana p.o 2-3x dz. lub i.v

• T1/2 – 1h, T1/2 aktywnego trifosforanu – 3h

• Stężenie w PMR – 65% stężenia w surowicy

• Metabolizowana w wątrobie, sprzęgana z

kwasem glukuronowym

• 20% wydalane z moczem

Inhibitory odwrotnej

transkryptazy

• Zydowudyna – działania niepożądane:
• Zaburzenia ze strony przewodu

pokarmowego (nudności, wymioty, bóle
brzucha)

• Zaburzenia w obrazie krwi: anemia

(erytropoetyna), neutropenia

• Zaburzenia ze strony oun (bezsenność,

bóle i zawroty głowy)

• Kwasica mleczanowa

Zastosowania zydowudyny

• Leczenie dorosłych i dzieci

zakażonych HIV

• Profilaktyka przenoszenia zakażenia

HIV matka-dziecko

• Poekspozycyjna profilaktyka

pracowników służby zdrowia
narażonych na HIV

Zastosowania zydowudyny

• Może być stosowana w skojarzeniu z

innymi lekami: np. abakawirem,
lamiwudyną

• Nie stosować ze stawudyną –

współzawodnictwo o wewnątrzkomórkową
fosforylację

• Nadal popularny składnik schematów

leczenia HIV – długi czas na rynku, dobra
znajomość działań niepożądanych,
tolerancji, toksyczności oraz skuteczności

Nie-nukleozydowe inhibitory

odwrotnej transkryptazy

(NNRTI)

• Newirapina, Efawirenz

• Wiążą się z odwrotną transkryptazą w okolicy

jej miejsca katalitycznego, indukując zmiany

konformacyjne i inaktywują ją

• Leki te charakteryzują się wysoką swoistością

w stosunku do HIV-1 i w odróżnieniu od

inhibitorów nukleozydowych nie hamują

aktywności odwrotnej transkryptazy HIV-2, ani

nie wymagają wstępnej fosforylacji w komórce

• Mankamentem jest szybkie wytwarzanie

oporności

• Muszą być stosowane w skojarzeniu z co

najmniej dwoma aktywnymi lekami w celu

zapobiegania rozwoju oporności

Nie-nukleozydowe inhibitory

odwrotnej transkryptazy

(NNRTI)

• Newirapina – dobra dostępność po podaniu p.o.,

przechodzi do oun

• Metabolizowana w wątrobie, usuwana z moczem
• Leczenie zakażeń HIV-1 u dorosłych i dzieci w

skojarzeniu z innymi lekami aktywnymi wobec

retrowirusów (trójlekowy schemat leczenia

newirapina+ zydowudyna+didanozyna – zmniejszenie

stężenia RNA HIVdo niewykrywalnego u 52% chorych)

• Zapobieganie transmisji HIV matka-dziecko: podana w

jednorazowej dawce doustnie podczas porodu oraz

noworodkowi redukowała noworodkowe zakażenia HIV

o 13%, ale duża liczba przypadków oporności oraz

opisywane od niedawna przypadki zapalenia wątroby

prowadzące do zgonu spowodowały ponowne badania

Nie-nukleozydowe inhibitory

odwrotnej transkryptazy

Efawirenz
• dobra dostępność po podaniu p.o., stosowany

1xdz ze względu na długi T1/2 – 50h

• przechodzi do oun w 1%, ale działania

niepożądane: bezsenność, koszmary senne,

czasem objawy psychotyczne

• Działanie teratogenne we wczesnym okresie

ciąży (wady rozwojowe mózgu i rdzenia

kręgowego)

• Działania niepożądane grupy: wysypki skórne

(newirapina 16%, efawirenz 27%), efawirenz:

zaburzenia oun, ale tylko u 5% chorych

wymagające odstawienia leku

Nie-nukleozydowe inhibitory

odwrotnej transkryptazy

Efawirenz
• Stosowany raz na dobę doustnie (wygoda)
• Stosowany wyłącznie w skojarzeniu z innymi

lekami:
(np.efawirenz+zydowudyna+lamiwudyna)

• Lepsza skuteczność schematów zawierających

efawirenz związana z lepszym przestrzeganiem
schematów dawkowania

• Pomyślnie stosowany u chorych, u których

wcześniejsze schematy nie przyniosły efektu

• Stosowany szeroko w krajach rozwijających się

(wygoda, skuteczność, długotrwała tolerancja)

Inhibitory proteazy

Ritonawir
Amprenawir, atazanawir, darunawir, fosamprenawir,

indinawir, lopinawir, nelfinawir, saquinawir, timpranawir

• związki zbliżone do białek, hamujące działanie wirusowej

proteazy aspartylowej

• proteaza jest homodimerem składającym się z dwóch

monomerów aminokwasowych, w skład każdego wchodzi reszta

kwasu asparaginowego, niezbędna do procesu katalizy

• ludzkie proteazy aspartylowe są w większości homodimerami i

nie są wrażliwe na działanie proteaz

• Lek zapobiega proteolitycznemu rozkładowi poliprotein HIV, do

których należą istotne strukturalnie oraz enzymatycznie składniki

wirusa. Uniemożliwi to metamorfozę wirusa do jego dojrzałych,

zakaźnych postaci.

• Stosowne jako jedyne leki u zakażonych HIV powodują 100-1000

razy zmniejszenie stężeń RNA HIV w ciągu 12 tygodni (efekt jak

NNRTI)

Inhibitory proteazy

Ritonawir
Amprenawir, atazanawir, darunawir, fosamprenawir,

indinawir, lopinawir, nelfinawir, saquinawir,

timpranawir

• Wiąże i blokuje proteazy HIV-1, HIV-2
• Stosowany p.o 2xdz, często w połączeniu z innymi

inhibitorami proteaz (np. lopinawir)

• Silny inhibitor CYP3A4, ale stopień zahamowania

zmienny

• Rozpoczyna się od małej dawki, stopniowo zwiększanej

w ciągu kilku dni

• Działanie niepożądane: objawy ze strony przewodu

pokarmowego (nudności, wymioty, biegunka) ustępują

zazwyczaj w ciągu 4 tygodni, zaburzenia w obrazie krwi,

objawy ze strony oun, hiperglikemia

Inhibitory polimerazy DNA

Acyklowir
Cidofowir, famcyklowir (prolek

pencyklowiru), gancyklowir,
odoksurydyna, pencyklowir,
walacyklowir (prolek acyklowiru),
walgacyklowir (prolek gancyklowiru)

Foskarnet

Inhibitory polimerazy DNA

Analog dezoksyguanozyny, wnika

wybiórczo do komórek zakażonych
Herpes, ulega następnie fosforylacji przy
udziale wirusowej kinazy tymidynowej do
monofosforanu acyklowiru, który ulega
dalszej fosforylacji do di- i trifosforanu
acyklowiru. Następnie wchodzi w reakcję
z polimerazą DNA wirusa, co powoduje
jej zablokowanie i zahamowanie
replikacji wirusa.

Inhibitory polimerazy DNA

Oporność:
Brak lub częściowa produkcja wirusowej

kinazy tymidynowej - najczęściej

Zmiana swoistości substratowej kinazy

tymidynowej (np. fosforylacja tymidyny a
nie acyklowiru)

Zmiana wirusowej polimerazy DNA

Inhibitory polimerazy DNA

Wrażliwe na acyklowir są:
wirusy opryszczki pospolitej (HSV-1,

HSV-2 o połowę mniej),

ospy wietrznej i półpaśca (VZV),

Epsteina-Barr (EBV) około 10 razy mniej

cytomegalii (CMV) –

brak skuteczności

terapeutycznej, ale stosowany w profilaktyce zakażeń

CMV u chorych z obniżoną odpornością, np. u biorców

przeszczepu szpiku kostnego

Wysokie stężenia acyklowiru nie wpływają

na wzrost niezakażonych komórek ssaków

ACYKLOWIR

Stosowany głównie w zakażeniach

wirusami : HSV typ 1 i 2 oraz VZV

U osób z obniżoną odpornością

immunologiczną ( np. po
przeszczepach )

zapobiega uaktywnieniu się wirusów

HSV i VZV

Zastosowanie kliniczne

ACIKLOWIRU

• HSV typu 1 i 2 oraz VZV

Jest lekiem z wyboru w:
• zapaleniach rogówki ( HSV )
• nawrotowej oraz pierwotnej opryszczce

narządów płciowych

• zapalenia mózgu
• u osób ze zmniejszoną odpornością

immunologiczną (np. u biorców

przeszczepów)

Inhibitory polimerazy DNA

Stosowany doustnie, dożylnie, miejscowo (słabe

wchłanianie)

Dobra dystrybucja do płynów organizmu, w tym

do cieczy wodnistej, płynu mózgowo-

rdzeniowego

Działania niepożądane: krystalizacja leku w

kanalikach i cewkach zbiorczych (głównie przy

podaniu i.v., powolny wlew minimalizuje ryzyko)
Może wywołać miejscowe objawy podrażnienia i

zapalenia żył po podaniu dożylnym
Poza tym nudności, wymioty i rzadko

neurotoksyczność (1-4%): zaburzenia czucia,

drżenie, drgawki, objawy pozapiramidowe, stany

majaczenia

ACYKLOWIR

• Jest dość dobrze tolerowany
• Niekiedy powoduje przejściowy
mocznika i kreatyniny,
aktywności ALT i AST,
zaburzenia neurologiczne,
zapalenie żył w miejscu

podawania.

ACYKLOWIR

Przeciwwskazania:
• CIĄŻA
• LAKTACJA
• USZKODZENIE NEREK

GANCYKLOWIR

• Nukleozydowy syntetyczny analog 2-

deoksyguanozyny –

aktywny wobec wirusa CMV

Gancyklowir

Ze względu na znaczną toksyczność

stosowany jest jedynie u chorych z
obniżoną odpornością:

W ciężkich zakażeniach CMV:
• zapalenie siatkówki
• zapalenie płuc
• zapalenia przewodu pokarmowego
• zakażeniu CMV w AIDS

Działania niepożądane

 Uszkodzenie szpiku: neutropenia,

małopłytkowość, niedokrwistość, eozynofilia.

 Zaburzenia żołądkowo-jelitowe (biegunka,

nudności, utrata łaknienia, wymioty,
zapalenie trzustki)

 Odczyny zapalne w miejscu iniekcji, zapalenie

żył.

 Rzadko (poniżej 1%) występują także:

zaburzenia neurologiczne (drgawki, bóle
głowy) i psychiczne (omamy, lęk,
nadpobudliwość nerwowa, psychozy

Działania niepożądane

 Ze strony układu oddechowego:

duszność, nasilenie kaszlu.

 Ze strony skóry: trądzik, osutka,

pocenie się

 Zwiększenie stężenia kreatyniny i

mocznika, zwiększenie aktywności LDH
i AST, ALT, aktywności fosfatazy
alkalicznej,

hipokaliemia, hiponatremia,

hipoglikemia, kwasica.

Działania niepożądane

• Ze strony układu krążenia mogą

wystąpić: nadciśnienie lub
niedociśnienie, zaburzenia rytmu
serca, zatrzymanie czynności serca,
zawał serca.

Przeciwwskazania

 Nadwrażliwość na gancyklowir
 Nie zaleca się stosowania w przypadku znacznej

neutropenii (liczba granulocytów <500/ml),
małopłytkowości (<25 000/ml).

 Ostrożnie podawać chorym z niewydolnością

nerek (konieczne jest zmniejszenie dawki).

 W badaniach przedklinicznych wykazano

działanie teratogenne i karcinogenne;
gancyklowir hamuje również spermatogenezę i
upośledza płodność.

 Ostrożnie u osób w podeszłym wieku.

 

Inhibitory polimerazy DNA

Foskarnet
Inhibitor wszystkich wirusów opryszczki oraz

HIV

Hamuje wirusową syntezę kwasu

nukleinowego poprzez bezpośrednie
działanie na polimerazę DNA oraz odwrotną
transkryptazę HIV

Stosowany i.v w leczeniu zapaleń

siatkówki wywołanych przez CMV oraz
zakażeń HSV i VZV opornych na
acyklowir

Inhibitory polimerazy DNA

Foskarnet

Badania porównawcze foskarnetu i gancyklowiru wykazały, że ich

skuteczność u chorych z AIDS z zapaleniem siatkówki wywołanym przez

CMV jest porównywalna z placebo, ale w grupie leczonej foskarnetem

obserwowano wzrost całkowitej przeżywalności. Może to wynikać z

aktwyności foskarnetu przeciw HIV, ale chorzy przestają stosować

foskarnet 3 razy częściej niż gancyklowir z powodu działań

niepożądanych.

Skojarzenie gancyklowiru z foskarnetem jest skuteczniejsze niż

stosowanie tych leków oddzielnie

Skojarzenie może być stosowane u chorych z zakażeniami CMV opornymi

na gancyklowir po przeszczepieniu narządów

Foskarnet przynosi korzyści w leczeniu innych objawów CMV u chorych na

AIDS lub po przeszczepach, ale nie wykazuje skuteczności w zapaleniu

płuc wywołanym CMV u chorych po przeszczepieniu szpiku kostnego

Śluzówkowo-skórne zakażani HSV oporne na acyklowir – stosowanie

foskarnetu spowodowało zaprzestanie wydalania wirusów i całkowite

wyzdrowienie u około ¾ chorych

Inhibitory polimerazy DNA

Foskarnet

Działania niepożądane:
Nefrotoksyczność oraz hipokalcemia
U około 50% - wzrost stężenia kreatyniny we krwi, w większości

odwracalne po przerwaniu stosowania leku

Czynniki ryzyka: szybki wlew, duże dawki, wcześniejsza niewydolność

nerek, równoczesne stosowanie leków nefrotoksycznych

Objawy ze strony oun: bóle głowy (25% chorych), drżenie,

pobudzenie, napady padaczki, halucynacje

Inne; wysypki, gorączka, nudności, wymioty, brak apetytu

leukopenia, zmiany w EKG, zakrzepowe zapalenie żył związane z
infuzją iv

Badania przedkliniczne; działanie mutagenne u zwierząt:

nieprawidłowości zębów i kości. Bezpieczeństwo stosowania u
kobiet w ciąży - nieznane

Inhibitory neuraminidazy

Oseltamiwir (Tamiflu)
Zanamiwir (Relenza)
Neuraminidaza wirusa grypy odszczepia końcowy kwas

sialowy i umożliwia rozpoznawanie przez wirusowe

hemaglutyniny receptorów, obecnych na powierzchni

komórek, w wirusach potomnych oraz w wydzielinie

oddechowej

Te reakcje enzymatyczne są niezbędne do uwalniania

wirusów z zakażonych komórek. Interakcja

oseltamiwiru z neuraminidazą powoduje zmianę

konformacyjną w obrębie aktywnego miejsca enzymu i

blokuje jego aktywność. Zahamowanie neuraminidazy

prowadzi do agregacji wirusów na powierzchni

komórek oraz zmniejszania namnażania wirusów w

drogach oddechowych

Inhibitory neuraminidazy

Oseltamiwir
Silny, selektywny inhibitor neurotransmidaz

wirusa grypy A i B

Fosforan oseltamiwiru - prolek estru etylowego

pozbawiony działania przeciwwirusowego

Karboksylan oseltamiwiru – siła i spektrum

działania jak zanamiwir

Hamuje wirusy grypy A oporne na

amantadynę i rimantadynę oraz niektóre
odmiany oporne na zanamiwir

Inhibitory neuraminidazy

Oseltamiwir
p.o., szybkie wchłanianie, rozkładany przez eserazy

w przewodzie pokarmowym i w wątrobie do
aktywnego karboksylanu

Biodostępność karboksylanu 80%
Tmax 2,5-5 h
Pokarm nie zmniejsza biodostępności, redukuje

ryzyko nietolerancji ze strony przewodu
pokarmowego

Stężenie w płynie pęcherzykowym, uchu

środkowym, zatokach zbliżone do stężeń w osoczu

Wydalane w formie niezmienionej przez nerki

Inhibitory neuraminidazy

Oseltamiwir
Działania niepożądane; objawy ze strony

przewodu pokarmowego, łagodne lub
umiarkowane, ustępują po 1-2 dniach,
częstość 10-15% w leczeniu i 5% w
profilaktyce

Leczenie i Profilaktyka zakażeń

wirusami grypy A i B (stosować do
36-48H od wystąpienia pierwszych
objawów).

Inhibitory neuraminidazy

Zanamiwir
Analog kwasu sialowego, który silnej i

bardziej swoiście hamuje neuraminidazy

wirusów grypy A i B

Doustne inhalacje suchego proszku w

nośniku laktozowym

Urządzenie aktywowane oddechem i

wymaga współpracy ze strony chorego

Dobrze tolerowany
Leczenie i Profilaktyka zakażeń

wirusami grypy A i B

Leki przeciwgrypowe

• amantadyna i rimantadyna

• Hamowanie wczesnego etapu replikacji wirusów

(etap utraty płaszcza)

• Działanie na ostatnie etapy gromadzenia wirusów

(prawdopodobnie przez zmianę przetwarzania

hemaglutynin)

• Główne miejsce działania – białko M2 wirusa grypy

A, które pełni funkcję kanału jonowego

• Pierwotna oporność rzadka, ale jest np. w wirusie

H5N1 i łatwo nabywana na drodze pasażu wirusów

w obecności leku (około 30% osób leczonych,

często u osób z obniżoną opornością)

• Krzyżowa wrażliwość i oporność

• Objawy niepożądane: oun i przewód pokarmowy

• Leczenie i profilaktyka zakażeń wywołanych

przez wirusa grypy typu A (obecnie nie

stosowane – działania niepożądane, oporność

> 90%)

Leki stosowane przeciw

wirusom zapalenia wątroby

• Adefowir
• Interferony
• Lamiwudyna –analog nukleozydowy,

inhibitor odwrotnej transkryptazy HIV
oraz polimerazy DNA HBV

• Rybawiryna – analog nukleozydu

purynowego

• Tenofowir

Leki stosowane przeciw

wirusom zapalenia wątroby

Adefowir

• Inhibitor licznych DNA i RNA wirusów, kliniczne

zastosowanie tylko w HBV (leczenie przewlekłych

zakażeń HBV, także u osób opornych na lamiwudynę)

• Skuteczny w stosunku do szczepów opornych na lamiwudynę

• Adefowir jest przekształcany w difosforan, działa jako

kompetycyjny inhibitor wirusowej polimerazy DNA oraz

odwrotnej transkryptazy i służy jako terminator syntezy

wirusowego DNA

• Stosowany jako dipiwoksyl adefowiru, wchłania się szybko, w

jelitach uwalnia adefowir, biodostępność 30-60%

• Pokarm nie wpływa na biodostępność

• Oporność u około 4% chorych przewlekle zakażonych HBV

• Działania niepożądane: zależna od dawki nefrotoksyczność i

zaburzenia kanalikowe: azotemia, hipofosfatemia, kwasica,

cukro- i białkomocz ustępujące kilka miesięcy po odstawieniu

leku

Leki stosowane przeciw

wirusom zapalenia wątroby

Interferony (IFN)

Działanie przeciwwrusowe, przeciwmitotyczne,

immunomodulujące

Fizjologicznie: alfa, beta, gamma
Alfa – przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu

B i C (s.c.)

Beta – stwardnienie rozsiane (s.c, i.m.)
IFN pegylowane – wiązane z dużymi, obojętnymi

cząsteczkami glikolu polietylenowego (PEG):

spowolnienie wchłaniania, zmniejszenie klirensu

nerkowego, wyższe, dłużej utrzymujące się

stężenia w surowicy

Działania niepożądane………………..

Działanie przeciwwirusowe

IFN:

• Hamuje wewnątrzkomórkową

syntezę

RNA i DNA wirusa czyli hamuje

namnażanie się wirusa.

INTERFERONY

charakterystyka

W leczeniu zakażeń HCV mają

zastosowanie:

• Rekombinowane IFN alfa (różniące się

składem aminokwasów)

• Pegylowane IFN alfa (zawierające

rekombinowane IFN alfa, różniące się

wielkością cząsteczki pegylującej)

• Naturalne IFN alfa z ludzkich leukocytów

INTERFERONY PEGYLOWANE

Przyłączenie do cząsteczki

rekombinowanego („klasycznego”)
IFNa poletylenoglikolu powoduje:

• Zwolnienie absorpcji i wydłużenie

klirensu IFNα z ustroju

• Ochronę substancji czynnej przed

degradacją przez proteazy tkankowe

Leki stosowane przeciw

wirusom zapalenia wątroby

Lamiwudyna

Doustnie
Biodostępność 80%,
Dobrze dystrybuowana
Dobrze tolerowana – wzrost stężenia

aminotransferaz, a nawroty wzrostu po
zakończenia terapii u około 15%

Leczenie przewlekłe zapalenia wątroby HBV u

dorosłych i dzieci

Oporność narastająca wraz z czasem trwania terapii

Leki stosowane przeciw

wirusom zapalenia wątroby

Rybawiryna

In vitro hamuje replikację wielu wirusów DNA i RNA (orto-, mykso-,

paramykso-, arena-, bunia-, flawiwirusów

Działanie przeciwwirusowe wiąże się ze zmianą puli komórkowych

nukleotydów oraz zahamowaniem syntezy wirusowego

informacyjnego RNA

Wymaga fosofrylacji do mono-, di- i trifosforanowych pochodnych
W przypadku większości wirusów nie stwierdzono niebezpieczeństwa

pojawienia się oporności na rybawirynę, z wyjątkiem wirusów HCV

W przewlekłych zakażeniach HCV stosuje się standardowo

rybawirynę p.o + pegIFN alfa (skuteczność czyli trwały zanik

wirusa w surowicy krwi w 50-80% w zależności od genotypu wirusa)

Rybawiryna w aerozolu jest zatwierdzona w USA do leczenia zapaleń

oskrzeli i płuc wywołanych RSV u hospitalizowanych dzieci

Rybawiryna i.v i/lub aerozol stosowana była niekiedy do leczenia ciężkich

zakażeń wirusem grypy oraz pacjentów z obniżoną odpornością

zakażonych adenowirusami, wirusem krowianki, paragrypy lub odry

Rebetol – 200 mg rybawiryny

Copegus – 200 mg, 400 mg

rybawiryny

• Należy podawać rano i wieczorem z

posiłkiem

• Nie stosować w monoterapii
• Stosować zawsze w skojarzeniu z

peginterferonem α albo interferonem alfa

•

Leczenie ostrego wirusowego

zapalenia wątroby typu C

MONOTERAPIA

• INTERFERONY naturalne

(Alfaferon )

• INTERFERONY rekombinowane ( IFN

α 2a – Roferon, IFN α 2b Intron A )

• INTERFERONY pegylowane

Leczenie przewlekłego wirusowega

zapalenia wątroby typu C

• Standardem jest terapia skojarzona

:

IFN α pegylowany
i
Rybawiryna

Leczenie pwzw typuC

Terapia trójlekowa:

• IFN alfa pegylowany
• Rybawiryna
• Inhibitory proteazy: TELAPREVIR
BOCEPREVIR

RETERAPIA p.w.z.w. typu C

• Według zasad wcześniej podanych
• Należy stosować inne preparaty IFN

alfa niż w terapii nieskutecznej

•Należy dążyć do podjęcia

leczenia we wczesnych
etapach choroby ponieważ
jest większa szansa sukcesu
terapeutycznego

.

• Redukcja dawek lub przerwa w

terapii zwiększają ryzyko
niepowodzeń terapeutycznych

PRZECIWWSKAZANIA DO

STOSOWANIA LECZENIA

SKOJARZONEGO

• Ciąża, karmienie piersią
• Choroba psychiczna istniejąca lub w

wywiadzie, ciężka depresja, próby lub
skłonności samobójcze

• Ciężka choroba serca w wywiadzie
(niestabilna lub nie poddająca się

leczeniu w ciągu ostatnich 6
miesięcy)

• Przewlekła niewydolność nerek lub

klirens kreatyniny <50 ml/min

• Ciężkie choroby autoimmunologiczne
• Zdekompensowana marskość wątroby
• Choroby tarczycy nie poddające się

konwencojnalnemu leczeniu

• Padaczka i inne zaburzenia czynności

OUN

UWAGA

• Niedokrwistość związana z

podawaniem rybawiryny może być

przyczyną niewydolności serca i

zaostrzenia choroby wieńcowej

• Bad. wzroku przed rozpoczęciem

leczenia IFNα i okresowe bad. w

trakcie leczenia, zwłaszcza u

pacjentów mających choroby

związane z rozwojem retinopatii:

cukrzyca, nadciśnienie.

Leczenie przewlekłego wirusowego

zapalenia wątroby typu B

Głównym celem –
• uzyskanie trwałego zaniku HBV
• i następnie eliminacja HBsAg
• zapobiec marskości wątroby i

pierwotnemu rakowi wątroby

U chorych z wzw typu B bez marskości

leczenie anty HBV ma spowodować:

• Zahamowanie
• Spowolnienie
• Regresja zmian zapalnych i włóknienia

wątroby

Chorzy z marskością wyrównaną –

zahamować progresję do marskości

niewyrównanej

Leki zarejestrowane do leczenia

HBV

• Interferon rekombinowany alfa 2a i alfa 2b
• Interferon pegylowany (PegIFN) alfa 2a
• Analogi:
ADEFOWIR
ENTEKAWIR
LAMIWUDYNA
TELBIWUDYNA
TENOFOWIR

Oporność po 5 latach terapii

• Lamiwudyna – 60%
• Adefowir – 16-18%
• Entekawir – 1,5%
• Tenofowir – 0%

Monoterapia –w leczeniu

HBV

• PegIFN alfa 2a - PEGASYS

• Entekawir, tenofowir

– mają

największy potencjał hamowania
replikacji HBV oraz wysoką barierę
oporności.

Kwalifikacja do leczenia

PegIFN –alfa 2a

Czynniki warunkujące lepszą

odpowiedź terapeutyczną:

• Pacjenci nie będący w podeszłym wieku
• Względnie niska wartość wiremii
• Aktywność ALT > 3 krotność górnej

granicy normy

• Wyraźnie zaznaczona aktywność zmian

zapalnych w wątrobie

Decyzja o leczeniu pwzw typu

B

• Wielkość wiremii
• Aktywność ALT
• Zmiany histopatologiczne
• Wiek pacjenta
• Jego preferencje do wyboru leku

Inne leki

Imikwimod
Lek immunomodulujący stosowany w

miejscowym leczeniu kłykcin kończystych

In vitro pozbawiony działania

przeciwwirusowego i

przeciwproliferacyjnego, aktywuje cytokiny i

chemokiny o działaniu przeciwwirusowym

Stosowany miejscowo w postaci 5% kremu
Działania niepożądane: miejscowy rumień,

łuszczenie naskórka, świąd, pieczenie,

rzadziej nadżerki i owrzodzenia

Preparaty i dawkowania

ACYKLOWIR

• ZOVIRAX fiolki 0,250 i 0,500
tabl. 0,2 0,4 0,8 , zawiesina doustna:

0,2 i 0,4/5ml,

• ACIX fiolki 0,250 0,500
• HERPESIN tabl. 0,200 0,400 mg
fiolki 0,250
• HEVIRAN tabl.0,2 0,4 i 0,8
• ANTIVIR tabl.0,2,

• Acyclovir - 3% maść do oczu,
• Cusiviral - 3% i maść do oczu,
• Virolex - 3% maść do oczu,
• Zovirax - 3 % maść do oczu

ACYKLOWIR

ACYKLOWIR

• Antivir – 5% krem,
• Awirol - 5% krem,
• Cusiviral - 5% krem,
• Virolex - 5% krem,
• Zovirax - 5% krem

Heviran po

• W ospie wietrznej dorośli i dzieci >

40 kg 800 mg 4 x/dobę przez 5 – 7
dni, dzieci młodsze :80 mg/kg/dobę

• W półpaścu dorośli 800 mg co 4

godziny(5x/dobę) przez 7 dni

• W HSV dorośli 200 mg co 4 godziny
( 5x/dobę przez 5 - 10 dni)

Immunoglobulina przeciw

wirusowi VZV

• VARITECT

• Ampułki po 5 ml, 20 ml i 50 ml
• Dawkowanie: profilaktycznie
1 ml /kg mc, leczniczo 2 ml / kg mc
(1 ml zawiera 100 mg)

GANCYKLOWIR

• Preparaty :
CYMEVENE (fiolki 0,5, kaps.0,25)
CYMEVEN (fiolki 0,5 )
CYMEVAN(flakony 0,5 )
CYTOVENE,
VALCATE( iv i po,implanty

doszklistkowe )

GANCYKLOWIR - dawkowanie

• 5 mg/kg mc 2 x na dobę przez 14

-21 dni we wlewie dożylnym co
najmniej przez 1 godzinę( stężenie
leku nie większe niż 10 mg/ml )

• Leczenie podtrzymujące (dorośli )

doustnie 3 x 1 g lub 6 x 500 mg

Immunoglobulina przeciw CMV

CYTOTECT

• Głównie IgG, śladowe IgA i IgM

fiolki: 1g/10 ml, 2g/20 ml, 5g/50 ml
Podaje się we wlewie doż.,

maksymalna dawka jednorazowa 150
mg/kg m.c.

PEGINTRON

50, 80,100, 120,150 µg/0,5 ml

• Peginterferon α 2b skoniugowany z

glikolem monome
toksypolietylenowym

• Dawkowanie 1xwtyg.podskórnie, w

monoterapii : 0,5 lub
1,0µg/kg/tydzień

terapia skojarzona: 1,5µg/kg/tydzień

PEGASYS

peginterferon α-2a

Roche

• 1 ampułkostrzykawka zawiera
135 µg lub180 µg peginterferonu

alfa2a

W 0,5 ml roztworu do wstrzykiwań
(podskórnie w skórę brzucha lub uda )

Interferony pegylowane

• Peg IFN alfa: alfa2a z cząsteczką Peg

o wielkości 40kD (czas półtrwania 60-
80godz., metabolizm wątrobowy)

• PegIFN alfa: alfa2b z cząsteczką Peg

o wielkości 12 kD (czas półtrwania
40godz., wydalanie przez nerki).

Masa ciała

pacjenta(kg)

Dawka dobowa

rybawiryny

Ilość kapsułek

200mg

< 65

800 mg

4 (2 rano,

2 wieczorem)

65 - 85

1000 mg

5 (2 rano,

3 wieczorem)

>85

1200 mg

6 (3 rano,

3 wieczorem)

Immunoglobulina przeciw HBsAg

• Gamma anty HBs 200 : 200 j.m. (i.m.)
• Gamma anty HBs 1000 : 1000 j.m (i.m.)
Dawkowanie: noworodkom 200 j.m,
dzieciom 20 j.m /kg m.c , dorosłym 1000 j.m

• Hepatect 0,2 g /2 ml( 1 amp ) roztwór do wlewu

doż.

Dawkowanie: 0,12 – 0,2 ml/kg m.c ( max. 10 ml )
noworodki : 0,4 ml/kg m.c doż.
1 ml zawiera 50 j.m. przeciwciał p.wirusowi HBV