2012-01-05

1

Leki przeciwbakteryjne

Zakład Farmakologii

Dr n. farm. Anna Wiktorowska-Owczarek

Klasyfikacje antybiotyków

Wg efektu działania

Wg miejsca działania

Wg zakresu działania

MIC – MINIMALNE STĘŻENIE HAMUJĄCE

MBC – MINIMALNE STĘŻENIE BAKTERIOBÓJCZE

bakteriostatyczne

bakteriobójcze

Dany lek może być bakteriostatyczny względem jednego
organizmu i bakterio

bójcze

względem innego.

Leki bakteriostatyczne względem danego patogenu to te, których
MBC jest wyższe od MIC

2012-01-05

2

•

Dla optymalnego przebiegu antybiotykoterapii w
miejscu infekcji

st

ęż

enie

pozostawało stale powyżej

wartości MIC

•

Wymagane stałe odstępy między dawkami co 8
godzin (nie 3 x dziennie)

Antybiotyki bakteriobójcze

• Beta –laktamowe

• Glikopeptydy

• Bacytracyna

• Daptomycyna

• Aminoglikozydy

• Fluorochinolony

• Tetracykliny

• Makrolidy

• Linkozamidy

• Chloramfenikol

• Linezolid

• Streptograminy

• Sulfonamidy

• Kotrimoksazol

Antybiotyki bakteriostatyczne

2012-01-05

3

Racjonalna antybiotykoterapia

•

Kiedy i jakich leków przeciwdrobnoustrojowych
powinniśmy używać?

•

Oporność drobnoustrojów

Rodzaje antybiotykoterapii

• W przypadku infekcji. Czas leczenia

do 14 dni

Konwencjonalna

• Leczenie infekcji o ostrym przebiegu

Intensywna

• Zapobieganie infekcjom bakteryjnym.

Profilaktyka

Przewlekła

Leczenie długotrwałe
powyżej 14 dni

Stosowanie profilaktyczne

antybiotyków

Profilaktyka przeciwbakteryjna

–

Pacjenci z przebytą chorobą
reumatyczną serca

–

Pacjenci przed zabiegami
chirurgicznymi i stomatologicznymi

–

Zapobieganie gruźlicy i zapalenia
opon mózgowo-rdzeniowych u
osób majacych kontakt z chorymi

–

Leczenie kobiet w ciąży zakażonych
wirusem HIV –ochrona dziecka

2012-01-05

4

Czynniki decydujące o wyborze

antybakteryjnego leku

•

Drug specific

– Rodzaj bakterii

powoduj

ą

cej infekcje

–

Spektrum działania i wpływ
na florę niecelowaną

–

Dawkowania

–

Farma

k

okinetyczne

właściwości

–

Farmakodynamiczne
właściwości

–

Side effects

–

Interakcje

–

Koszt

•

Patient specific

–

Anatomiczna lokalizacja
infekcji

–

Antimikrobiologiczna
historia

–

Alergiczna historia

–

Renal and hepatic
function

–

Stosowane inne leki

–

Ciąża i laktacja

–

Bezpieczeństwo
stosowania

Pseudomembranous colitis (PMC)

High risk

High risk

High risk

High risk

Medium risk

Medium risk

Medium risk

Medium risk

Low risk

Low risk

Low risk

Low risk

Clindamycin

Clindamycin

Clindamycin

Clindamycin

Cephalosporin

Cephalosporin

Cephalosporin

Cephalosporin
(2&3)

(2&3)

(2&3)

(2&3)

Penicillins with

Penicillins with

Penicillins with

Penicillins with
beta

beta

beta

beta----lactamase

lactamase

lactamase

lactamase

inhibitors

inhibitors

inhibitors

inhibitors

Chinolones

Chinolones

Chinolones

Chinolones

Macrolides

Macrolides

Macrolides

Macrolides

Tetracyclines

Tetracyclines

Tetracyclines

Tetracyclines

Aminoglycosides

Aminoglycosides

Aminoglycosides

Aminoglycosides

Metronidazole

Metronidazole

Metronidazole

Metronidazole

Vancomycin

Vancomycin

Vancomycin

Vancomycin

•

Leki, które

przechodzą przez
bariere krew: mózg

Właściwości farmakokinetyczne/

miejsce infekcji

2012-01-05

5

Farmakokinetyka antybiotyków

•

Przenikanie do płynu mózgowo rdzeniowego

–

Dobrze penetrują do oun

•

Metronidazol

•

Mezlocylina

•

kotrimoksazol

–

Nie przenikają lub bardzo słabo:

•

amfoterycyna B,

•

linkozamidy, makrolidy, ketokonazol, itrakonazol

Farmakokinetyka antybiotykoterapii

•

Penetrujące do oun w stanie zapalnym

–

Amikacyna

–

Penicylina G

–

Karbenicylina

–

Aztreonam

–

Cefolosporyny III generacji:

–

Cefotaksym, ceftriakson

–

Chinolony

–

Gentamycyna

Farmakokinetyka antybiotyków

•

Penetracja do kości

–

Bardzo dobrze: linkomycyna, klindamycyna,
kloksacylina, cefalosporyny III generacji

–

Nie penetrują: penicylina benzylowa,
aminoglikozydy

2012-01-05

6

Działania niepożądane

•

Wielość i jakość działań niepożądanych decyduje kiedy dany
lek powinien być stosowany:

–

Pierwszego rzutu

–

Kolejnego rzutu

–

Ostatniej szansy

Działania niepożądane

Alergia

Dysbakterioza

Działania

toksyczne

wobec

narządów

Działanie mielotoksyczne

• Chloramfenikol

• Anemia aplastyczna, nieodwracalna, wynikaj

ą

ca z

reakcji idiosynkratycznej, niezale

ż

nie od dawki.

Prowadzi do

ś

mierci.

• Anemia hemolityczna wystepuj

ą

ca u osób z nisk

ą

aktywno

ś

ci

ą

glukozo-6- fosfodehydrogenazy.

Anemia odwracalna i zale

ż

na od dawki.

Wystepuje równie

ż

po sulfonamidach.

2012-01-05

7

Reakcja disulfiramowa

–

Reakcja disulfiramowa polega na zahamowaniu przez lek
dehydrogenazy aldehydowej, enzymu rozkładającego główny
metabolit etanolu -aldehyd octowy. Reakcja ta objawia się
zaburzeniami krążenia, pokrzywką, odczuwaniem duszności, lęku,
strachem przed zagrażającą śmiercią.

•

Metronidazol

•

Cefalosporyny: cefamandol,

cefotetan, moksalaktam, cefoperazon

Antybiotyki w ciąży

BEZPIECZEŃSTWO

Kategoria

Antybiotyki

B- prawdopodobnie bezpieczne
(badania na zwierz

ę

tach nie wykazały

wpływu na rozwój płodu, brak bada

ń

u

ludzi

Penicyliny, cefalosporyny,
meropenem, aztreonam, fosfomycyna,
makrolidy (oprócz klarytromycyny),
klindamycyna, streptograminy,
nitrofurantoina, daptomycyna

C –ograniczone zastosowanie –
badania na zwierz

ę

tach wykazały

toksyczny wpływ na płód, brak bada

ń

u ludzi

Imipenem, glikopeptydy,
klarytromycyna, linezolid,
chloramfenikol, fluorochinolony,
metronidazol, kotrimoksazol, kolistyna

D- tylko w wyj

ą

tkowych sytuacjach,

udowodnione działanie toksyczne na
płód, czasami korzy

ś

ci wynikaj

ą

ce z

zastosowania mog

ą

przewa

ż

a

ć

nad

ryzykiem

Tetracykliny, tygecyklina,
aminoglikozydy

Wiek pacjenta: dzieci

Antybiotyki przeciwwskazane u dzieci

• Tetracykliny –do 8r.

ż

. – odkładaj

ą

si

ę

w ko

ś

ciach i

z

ę

bach

• Fluorochinolony – do 18 r.

ż

. -z powodu erozji

chrz

ą

stki stawowej (artropatia)

• U noworodków

• Sulfonamidy – wypieraj

ą

z poł

ą

cze

ń

z białkami

bilirubin

ę

i powoduj

ą

„KERNICTERUS” –

ż

ółtaczk

ę

j

ą

der podkorowych mózgu

• Chloramfenikol - zespół dziecka szarego

2012-01-05

8

Antybiotykoterapia

• Wybór drogi podania

•

Rozwój oporności

•

Czas stosowania antybiotyku

•

Dawka stosowanego antybiotyku

Terapia skojarzona

W przypadku zaka

ż

e

ń

mieszanych

W przypadku zaka

ż

e

ń

zagra

ż

aj

ą

cych

ż

yciu, gdy nie ma mo

ż

liwo

ś

ci

szybkiego okre

ś

lenia patogenu i jego wra

ż

liwo

ś

ci

Poszczególne składniki:

s

ą

stosowane w maksymalnie efektywnych dawkach

Maj

ą

ró

ż

ne mechanizmy działania

Nie wykazuj

ą

oporno

ś

ci krzy

ż

owej

Stosowana aby opó

ź

ni

ć

rozwój oporno

ś

ci (gru

ź

lica, AIDS)

Nie ł

ą

czy si

ę

chemioterapeutyków bakteriobójczych z bakteriostatycznymi