Plan:



Rodzaje wiedzy tworzonej w
naukach społecznych



Interakcje pedagogiki z
niepedagogicznycmi naukami o
wychowaniu (rozwoju) człowieka

Kontekst rozważań o rodzajach
wiedzy:



W wytwarzaniu wiedzy naukowej mamy do
czynienia z procesem przechodzenia od
ortodoksji

ku

heterogeniczności,

czyli

akceptacji

wieloparadygmatyczności

w

wytwarzaniu wiedzy naukowej. (T. Hejnicka –
Bezwińska)



Pedagogika nie może wytworzyć wartościowej
wiedzy

o

praktyce

edukacyjnej

bez

zintegrowania wiedzy wytworzonej przez
różne

odmiany

pedagogiki,

różne

subdyscypliny pedagogiczne i inne nauki
wytwarzające wiedzę o edukacji (rozwoju)
człowieka.



Zakwestionowanie oświeceniowej
idei postępu zwróciło uwagę na
konieczność pogłębionej refleksji
nad tożsamością nauki i wiedzy
naukowej.



Nauka

jako

społeczna

forma

ludzkiego działania wytwarza 3
rodzaje wiedzy:

a)      wiedzę instrumentalną
b)      wiedzę praktyczną
c)      wiedzę emancypacyjną 

Teoria interesów

konstytuujących poznanie



Jurgen Habermas
(ur.18.06.1928)



Uczeń T. W. Adorno
i M.Horkheimera,
kontynuator Szkoły
Frankfurckiej

WIEDZA INSTRUMENTALNA



techniczny interes poznawczy

1.

odpowiada

mu

podejście

empiryczno-analityczne;

2.

sensem ważności twierdzeń jest
możliwość

ich

technicznego

wykorzystania;

3.

podstawową kategorią poznania
jest informacja



oparta na ideach wyjaśniania,

przewidywania i kontroli



wiedza technicznie użyteczna - służy do

kontroli i manipulowania środowiskiem

(tak głosił pozytywizm A.Comte)



pozwala na skuteczne i ekonomiczne

osiąganie określonych celów



stanowi podstawę instrumentalnego

traktowania człowieka, ujmuje ludzi

jako „obiekty metodycznego

zarządzania” (Gadamer). Nie uznaje

człowieka, jako istoty wolnej

decydującej o sobie!

CO OZNACZA DLA PEDAGOGÓW



nacisk na kontrolę, konformizm i

standaryzowany program szkolny



nadmierna teleologiczność –

koncentracja na osiąganiu celów,

zorientowanie na skuteczność



pedagogika jako „inżynieria społeczna” -

zastosowanie wiedzy naukowej do

kontroli lub regulacji życia społecznego i

jednostkowego



uczenie się polega na przyswajaniu z góry

określonych wiadomości i umiejętności



przykładem takiego myślenia jest teoria

wychowania behawiorystycznego

WIEDZA PRAKTYCZNA



praktyczny interes poznawczy

1.

odpowiada

mu

podejście

historyczno-hermeneutyczne;

2.

sens

ważności

twierdzeń

to

zrozumienie znaczenia;

3.

kategorią

poznania

jest

interpretacja

KONSEKWENCJE DLA
PEDAGOGÓW



Nie możliwa jest praca pedagogiczna
bez rozumienie – siebie, ucznia,
świata, historii, wiedzy - TEKSTU



Hermeneutyka proponuje dialog
jako sposób bycia nauczyciela i
ucznia



Nauczyciel nauczając powinien wyjść
od przedrozumień ucznia i na tym
„budować” dalsze rozumienie

WIEDZA EMANCYPACYJNA



emancypacyjny

interes

poznawczy

1.

odpowiada

mu

podejście

krytyczne;

2.

podstawową kategorią poznania
jest analiza;

3.

sens ważności odnosi się do
autorefleksji

KONSEKWENCJE DLA
PEDAGOGÓW



Przedmiotem krytyki są kwestie
społecznego usytuowania i
stosunków między uczestnikami
procesu edukacji



Uczenie się – to proces
wyzwalania się i nabywania
kompetencji poznawczych,
interakcyjnych, emancypacyjnych
– tożsamość ego

INTERAKCJE PEDAGOGIKI

Z NIEPEDAGOGICZNYMI

NAUKAMI O ROZWOJU

(WYCHOWANIU) CZŁOWIEKA

JAKIE KORZYŚCI PŁYNĄ ZE
STUDIOWANIA...?
PO CO NAUKI... MAJĄ WCHODZIĆ
W INTERAKCJE Z PEDAGOGIKĄ?

NIEPEDAGOGICZNE NAUKI O

ROZWOJU (WYCHOWANIU)

CZŁOWIEKA



Filozofia



Socjologia



Psychologia



Ekonomia



Nauki

biomedyczne



Nauki polityczne



Prakseologia



Nauki o

zarządzaniu



Teologia



Ekologia



Globalistyka

Nauki filozoficzne



antropologia filozoficzna - ogólna
teoria człowieka, Kim jest człowiek?



estetyka analizuje sztukę w
odniesieniu do różnorakich przeżyć
człowieka, rolę sztuki w rozwijaniu
jego uzdolnień twórczych i
ekspresyjnych - podstawa
wychowania estetycznego



etyka (wskazuje na dobro i zło, jak
się poruszać w przestrzeni wartości)-
podstawa wychowania moralnego.



Dla problematyki dydaktycznej

znaczenie ma logika i metodologia

nauk, a także naukoznawstwo -

badają strukturę poznania

naukowego



umożliwia tworzenie integralnego

obrazu świata z rozproszonej wiedzy

przedmiotowej



Filozofia w sensie pedagogicznym to

wybór ludzkich aspiracji i dążeń,

naczelnych wartości życia i

akceptacji humanistycznego sensu

istnienia

Nauki socjologiczne



Socjologia: wychowania, miast, wsi,

czasu, kultury, …



bada funkcjonowanie i zmiany

społeczeństwa



pokazuje społeczne reguły, procesy i

struktury, które łączą i dzielą ludzi,

tworzą lub są przejawem więzi między

ludźmi, a także proces ich zmian.



pokazuje zarówno jednostki uwikłane

w grupy społeczne, jak i międzyludzkie

relacje (np. rodzinę, wspólnoty,

stowarzyszenia, zrzeszenia itp.).

NAUKI PSYCHOLOGICZNE



psychologia wychowawcza - pozwala
zrozumieć prawa i mechanizmy
procesu uczenia się dzieci i młodzieży
oraz procesy zachowania się, w
których specjalne znaczenie posiadają
stany frustracji (zawodu,
niepowodzenia).



psychologia rozwojowa -pozwala
dostrzec i zrozumieć fazy oraz
specyficzne dla danego okresu
właściwości rozwoju psychicznego
człowieka i ich znaczenie w wychowaniu.



psychologia różnic – ukazuje charakter i

typ ucznia, zajmuje się diagnostyką

szkolną.



psychopatologia dziecięca i

młodocianych, -informuje o dzieciach

trudnych, nerwicowych,

psychopatycznych, zaburzonych

umysłowo i chorych psychicznie.



psychologia społeczna- ukazuje

mechanizmy funkcjonowania jednostki w

grupie społecznej

Ekonomia



ukazuję relację edukacji i rynku pracy -

wykształcenie i kwalifikacje są dla

pracownika formą własności (status na rynku

pracy, bezpieczeństwo zatrudnienia, pozycję

zawodową oraz poziom płacy)



pojęcia opisujące edukacje z perspektywy

rynkowej



pozwala zrozumieć, że edukacja i gospodarka

to zespół naczyń połączonych



edukacja stwarza fundament ładu

ekonomicznego, społecznego i

politycznego w państwach opartych na

demokracji



upomina się o zwiększanie inwestowania w

człowieka

NAUKI BIOMEDYCZNE



fizjologia,

anatomia,

higiena,

genetyka, nauki medyczne, neuro-
i psychofizjologia itd.



ukazują biologiczny aspekt rozwoju
i

biologiczne

uwarunkowania

procesu

wychowawczego

(zagadnienie dziedziczności, fizjologia
wyższych

czynności

nerwowych,

konstytucji fizycznej i temperamentu,
biologicznych

podstaw

pamięci

i

uczenia się)

PRAKSEOLOGIA



człowiek jest z natury istotą aktywną,
podejmuje zachowania świadome
(celowe), nazywane działaniami.



poszukuje najszerszych uogólnień,
odnoszących się do świadomego i celowego
działania



bada warunki sprawności działań



konstruuje i uzasadnia dyrektywy
praktyczne, czyli nakazy i zakazy oraz
zalecenia i przestrogi, dotyczące
wzmagania sprawności i unikania
niesprawności w działaniu

NAUKI O ZARZĄDZANIU



umiejętność planowania, organizowania i
koordynowania procesu kształcenia oraz
pracy ludzkiej na różnych jego etapach,



sposoby realizacji celów i treści
kształcenia w określonych warunkach i
przy wykorzystaniu dostępnych zasobów,



kontrola stopnia (efektywności) realizacji
założonych celów



Szkoła- „organizacja uczącą się” ,jak uczyć
się razem



Wysoka jakość kształcenia jest efektem
właściwego zarządzania

TEOLOGIA



ujmuje wychowanie w świetle
objawienia i daje podstawy dla
pedagogiki religijnej



podstawa budowy światopoglądu



obszary

wspólnego

zainteresowania:



płaszczyzna antropologiczna



troska o wychowanie moralne



szukanie prawdy i dążenie do
wspólnoty

EKOLOGIA



przyczynia się do rozwijania i
pogłębiania

świadomości

ekologicznej,



rodzi

postawy

proekologiczne,

rezultatem

których

jest

rozwój

kultury ekologicznej



podkreśla potrzebę zrównoważonego
rozwoju; synergistycznych stosunków
z otoczeniem zamiast jego wyzysku,
niszczenia, jedynie z chęci zysku,
chwilowej przyjemności, pożytku

GLOBALISTYKA



pedagog

stoi

przed

koniecznością

rozpoznania

problemów

globalnych,

rozumienia ich sensu i znaczenia w

globalnie

pojmowanej

rzeczywistości

oraz ich rozwiązania w oparciu o

uniwersalne prawa i zasady



pozwala

zrozumieć

potrzebę

postrzegania problemów edukacyjnych w

szerokim (globalnym) kontekście



uwrażliwia na konieczność odejścia od

dotychczas pojmowanej edukacji i

oparcia się na innej relacji: Ja – Świat,

postrzegania człowieka jako

mikrokosmosu w wielkim kosmosie