RYNEK PIENIĘŻNY I
POLITYKA PIENIĘŻNA

PIENIĄDZ I WSPÓŁCZESNY

SYSTEM BANKOWY



Pieniądz jest to pewien powszechnie
akceptowany towar, za pomocą którego
dokonujemy płatności za dostarczone
dobra lub wywiązujemy się ze zobowiązań
(np. spłata długu). Inaczej mówiąc, jest to
środek wymiany.

PIENIĄDZ I JEGO FUNKCJE



Pieniądz

- środek wymiany, za pośrednictwem

którego ludzie dokonują wymiany dóbr i usług.

Funkcje pieniądza



Jednostka rozrachunkowa – jest to jednostka w
której są wyrażone ceny i są prowadzone
rozliczenia.



Środek przechowywania wartości (tezauryzacji) –
można go wykorzystać do dokonania zakupów w
przyszłości.



Miernik odroczonych płatności – funkcja jednostki
rozrachunkowej w dłuższym okresie.

RODZAJE PIENIĄDZA



Pieniądz symboliczny – środek płatniczy,
którego wartość, czy też siła nabywcza,
znacznie przewyższa koszt jego wytworzenia
lub wartość jako towaru w innych niż
pieniądz zastosowaniach.



Pieniądz symboliczny, któremu nadano status
prawnego środka płatniczego - jest w imieniu
prawa środkiem stanowiącym akceptowany
środek zapłaty.



Pieniądz bezgotówkowy – jest to środek
wymiany, którego podstawą jest
wierzytelność przedsiębiorstwa prywatnego
lub osoby fizycznej.

ZŁOTNICY I POCZĄTKI SYSTEMU BANKOWEGO



Sztabki złota – pełniły funkcję pieniądza.



Pierwsi bankierzy – złotnicy.



Dokumenty potwierdzające prawa własności złota
nazwano – czekami.



Sumę przechowywaną u złotnika nazywano wkładem
(depozytem).



Pierwszy kredyt bankowy.



Rezerwy – ilość złota pozwalająca dokonać
natychmiastowych wypłat na żądanie właścicieli
wkładów.



Stopa rezerw – stosunek rezerw do wkładów. (Im niższa
stopa rezerw, tym więcej kredytów udziela złotnik. Wraz
ze zmniejszającą się ilością złota w skarbcu –
podejmowane jest coraz większe ryzyko
niewypłacalności.)

PANIKA FINANSOWA

Panika finansowa – jest to samospełniająca się

prognoza. Ludzie dochodzą w pewnym
momencie do wniosku, że bank nie będzie
zdolny do wypłacenia pieniędzy posiadaczom
wkładów. Wpadają więc w popłoch i biegną
do banku, aby wydostać swoje pieniądze.
Tym samym sprawdzają, że bank
rzeczywiście nie jest w stanie wypłacić
pieniędzy i będzie musiał ogłosić bankructwo.

DZIAŁALNOŚĆ BANKOWA

ZŁOTNIKÓW A PODAŻ

PIENIĄDZA



Podaż pieniądza – całkowita wartość znajdujących się w
obiegu zasobów pieniądza, występującego w roli środka
wymiany.

Podaż pieniądza = złoto w obiegu + złoto zdeponowane

u złotnika

Podaż pieniądza = złoto w obiegu + złoto zdeponowane

u złotnika + kredyty udzielone przez złotnika

Podaż pieniądza = zasób złota + kredyty udzielone przez

złotnika

WSPÓŁCZESNY SYSTEM BANKOWY



Pośrednik finansowy – to instytucja, która stanowi
ogniwo ułatwiające kontakty pomiędzy kredytodawcami i
kredytobiorcami (np. banki, instytucje ubezpieczeniowe,
fundusze emerytalne i towarzystwa budowlane).



Banki komercyjne – pośrednicy finansowi, którym
Państwo udzieliło licencji na działalność polegającą na
udzielaniu kredytów i przyjmowaniu depozytów, włączając
w to wkłady, w których ciężar mogą być wystawiane czeki.



System clearingowy – ogół porozumień, na mocy których
wzajemne zobowiązania i należności banków rozlicza się
przez zestawienie wszystkich transakcji dokonanych w
danym okresie i dokonanie spłaty zobowiązań netto
powstałych w rozliczeniach międzybankowych.

WSPÓŁCZESNY SYSTEM BANKOWY

C.D.



Płynność – szybkość i pewność, z jaką dana pozycja
aktywów może być z powrotem zamieniona na
pieniądz w dowolnym momencie , w którym zażyczą
sobie tego jaj posiadacze. Z tego punktu widzenia
składnikiem aktywów o najwyższej płynności jest sam
pieniądz (gotówka).



Wkłady a vista mogą być wycofywane na każde
żądanie, a dowolnym momencie określonym przez
właściciela wkładu.



Wkłady terminowe – wycofanie pieniędzy z banku
możliwe jest tylko z zachowaniem pewnego
minimalnego okresu wypowiedzenia.



Certyfikaty depozytowe – to krańcowa forma wkładu
terminowego. Bank zaciąga u społeczeństwa
pożyczkę na ściśle określony czas, co oznacza, że
dokładnie wiadomo, kiedy pożyczka musi zostać
spłacona.

RYNKI FINANSOWE DLA

POCZĄTKUJĄCYCH



Aktywa finansowe – papiery uprawniające posiadacza do
utrzymywania określonego strumienia płatności odsetek
w ściśle określonym czasie. Są przedmiotem obrotu
wtórnego pomiędzy ludźmi jeszcze przed upływem
terminu, w którym ich pierwotny emitent jest
zobowiązany do ich wykupu po określonej cenie.



Gotówka – banknoty i bilon nie przynoszące odsetek,
najbardziej płynny rodzaj aktywów.



Weksle – krótkoterminowe aktywa finansowe (poniżej 1
roku), których termin wykupu przez pierwotnego
wystawcę (pożyczkobiorcę) jest z góry określony.

RYNKI FINANSOWE DLA POCZĄTKUJĄCYCH C.D.



Obligacje – długoterminowe aktywa finansowe, mają
mniejszą płynność niż weksle, trudno jest przewidzieć ich
cenę.



Obligacje dające bezterminowe prawo do dochodu
– obligacje nie podlegające wykupowi przez pierwotnego
emitenta, który za to wypłaca odsetki w nieskończoność.



Papiery wartościowe pozbawione ryzyka –
określenie stosowane do obligacji skarbowych.



Akcje przedsiębiorstw – papiery wartościowe będące
tytułem własności części kapitału akcyjnego spółek i
uprawniające do uczestniczenia w podziale dywidendy, tj.
części zysku przedsiębiorstwa przeznaczonego do
wypłaty akcjonariuszom, a nie zatrzymanego w nim w
celu finansowania nowych inwestycji.

BANKI KOMERCYJNE A PODAŻ

PIENIĄDZA



Pieniądz – def. współczesna wszystkie rodzaje
powszechnie akceptowanych środków płatniczych,
których zdolność do zapłaty jest nieograniczona.



Baza monetarna (zasób pieniądza wielkiej mocy) –
jest to łączna ilość banknotów i bilonu znajdujących się
w obiegu poza bankowym i będących w posiadaniu
systemu bankowego.



Mnożnik kreacji pieniądza obrazuje wielkość zmiany
zasobu pieniądza wywołanej zmianą bazy monetarnej o
jednostkę.

Podaż pieniądza = mnożnik kreacji pieniądza x baza

monetarna

WYSOKOŚĆ WIELKOŚCI MNOŻNIKA

KREACJI PIENIĄDZA

Wysokość wielkości mnożnika kreacji pieniądza zależy od:
- planowanej przez banki stopy rezerw gotówkowych( tj.

stosunku rezerw do całkowitej wartości wkładów)

- planowanego stosunku gotówki w obiegu pozabankowym do

całkowitej wartości wkładów w bankach.

Im niższa jest zamierzona stopa rezerw gotówkowych, tym

większą sumę wkładów stworzą banki na podstawie danych
rezerw i tym większa będzie podaż pieniądza.

Im niższy jest planowany przez sektor pozabankowy stosunek

gotówki w obiegu do wkładów tego sektora w bankach, tym
większa będzie będzie podaż pieniądza dla danej ilości
pieniądza wielkiej mocy wyemitowanego przez bank
centralny.

MNOŻNIK KREACJI PIENIĄDZA

BĘDZIE WIĘKSZY, IM:



Niższa jest planowana przez sektor
pozabankowy stopa gotówkowa (wkłady na
żądanie, co daje bankom więcej gotówki,
umożliwiając zwielokrotnioną kreację kredytu
(pieniądza depozytowego).



Niższa jest zamierzona przez banki stopa
rezerwy gotówkowej/wkłady, co umożliwia
kreacje większej ilości depozytów przy
każdym poziomie rezerw gotówkowych.

BANK CENTRALNY I SYSTEM

PIENIŻNY

WSKAŹNIKI EKONOMICZNE W
POLSCE W LATACH 1990-1991

.

Wyszczególnienie

Lata

Zmiana w (%)

1990

1991

ceny

585,8

70,3

PKB

-10,5

-7,5

płace realne

-24,4

-0,3

eksport

24,7

-18,5

import

-2,5

24,3

produkcja rolnicza

-2,2

-2,0

produkcja przemysłowa

-24,2

-11,9

stopa bezrobocia

6,1

11,5

deficyt budżetowy (% PKB)

3,1

3,8

źródło:opracowanie własne na podstawie Warsaw Economy Research Institute "Poland 1993/1994". Warsaw School of Economics 1993, tab.s.36,37 i kolejne.

Wyszczególnienie

Lata

Zmiana w (%)

1992

1993

PKB

1,5

4,5

produkcja przemysłowa

3,9

7,4

produkcja rolnicza

-12,8

1,5

stopa bezrobocia

13,6

15,7

ceny

43,0

35,3

import

2,5

17,7

eksport

-11,5

-2,8

płace realne

-2,8

0,3

deficyt budżetowy (%

PKB)

5,1

2,8

STOPIEŃ URYNKOWIENIA GOSPODARKI
POLSKIEJ NA KONIEC 1992 ROKU

.

prywatyzacja

udział sektora prywatnego w PKB
45,4%

liberalizacja cen

ceny w 95% wolne

system kursu walutowego

zunifikowany kurs złotówki, pełzająca
dewaluacja w stosunku do koszyka

pięciu walut

polityka pieniężna

niezależny Bank Centralny i sieć
państwowych oraz prywatnych

banków handlowych

handel zagraniczny

liberalizacja importu, poziom ceł
średnio 14%

inwestycje zagraniczne

brak limitów określających udział
kapitału obcego w

przedsiębiorstwach

źródło: Gawlikowska-Hueckel "EWG-Polska" op.cit.,tab. s.216.

WSKAŹNIKI EKONOMICZNE W
POLSCE W LATACH 1990-1999

Wyszczególnie

nie

Lata

Zmiana w (%)

199

0 1991

199

2

199

3

199

4

199

5

199

6

19

9

7

199

8

199

9

ceny

585,

8

70,3

43

35,3 32,2 27,8 19,9

14,

9 11,8

7,6

PKB

-

1

0

,

5

-7,5

1,5

4,5

5,2

7

6,1

7

4,9

4,5

płace realne

-

2

4

,

4

-0,3

-2,8

0,3

0,5

3

5,7

6

5,6

5,9

eksport

24,7

-18,5 -11,5

-2,8 21,9 32,8 10,3

9

3,9

2,6

stopa

bezrobocia

6,1

11,5

13,6

15,7

16 14,9 13,2

10,

3 10,4

10,8

Deficyt

budżetowy

(% PKB)

3,1

3,8

5,1

2,8

2,7

2,6

2,5

1,4

2,3

2,3

MM