Wychowanie seksualne stanowi jeden z niezwykle istotnych elementów wychowania ogólnego człowieka. Proces kształtowania własnej tożsamości niesie za sobą duże ryzyko zaangażowania się nastolatków w ryzykowne zachowania seksualne. Szkoła jest miejscem, gdzie młody człowiek powinien zdobywać wiedzę nie tylko merytoryczną, przedmiotową, ale także powinien być objęty opieką wychowawczą. W związku z wciąż dużym ryzykiem zakażenia się chorobami przenoszonymi drogą płciową i HIV, jednym z nadrzędnych celów szkoły powinno być prowadzenie zajęć profilaktycznych. Niniejszy cykl spotkań przeznaczony jest do realizacji podczas godziny wychowawczej w szkole średniej. Zajęcia te pomogą w uświadomieniu młodzieży istoty prawdziwej miłości. Przedstawią opis ryzykownych zachowań seksualnych, wyjaśnią związane z nim zagrożenia oraz dostarczą wskazówek dotyczących profilaktyki w zakresie chorób przenoszonych drogą płciową i HIV.

ZAJĘCIA PIERWSZE

Temat: Czym jest miłość?

Cele ogólne:

• poszerzenie wiedzy wychowanków na temat miłości i jej istoty,

• uświadomienie znaczenia zmysłów w miłości.

Cele operacyjne:

Po zajęciach uczeń:

• zna pojęcie miłość, zmysł,

• zna synonimy pojęcia miłość,

• umie rozróżnić trzy składniki miłości,

• zna znaczenie słów dotyk, pożądanie,

• jest świadomy zagrożenia wynikającego z bliskości fizycznej w miłości,

• umie wskazać różnice pomiędzy pożądaniem w miłości a pożądaniem zmysłowym oraz postawy nastawionej na dawanie.

Metody: burza mózgów, mini wykład, dyskusja, pogadanka.

Formy: organizacyjna - grupowa, indywidualna, zbiorowa,

przedmiotowa - zadaniowa.

Środki dydaktyczne: arkusze szarego papieru, markery, cytaty, różowy papier, kartki samoprzylepne, duże serca pocięte na trzy części z literami: I, N, Z, koszyczek z wpisanymi elementami trzech składników miłości, list.

Przebieg zajęć:

1. Przygotowanie sali.

Prosimy młodzież o przesunięcie ławek i zrobienie na środku koła z krzeseł.

2. Zasady.

Nauczyciel nawiązuje do charakteru dzisiejszych zajęć. Wprowadza tzw. kontrakt, czyli zasady, które będą obowiązywały przez czas trwania wszystkich zajęć (załącznik I).

3. Burza mózgów na temat zmysłów.

Prowadzący zadaje pytania: Co to jest zmysł? Do czego służą zmysły? Ile jest zmysłów? Odpowiedzi na te pytania zapisujemy na arkuszu szarego papieru. Zadaniem prowadzącego jest tak moderować dyskusję, aby wspólnie z grupą dojść do definicji zmysłu (załącznik II).

4. Zmysły.

Prowadzący dokonuje podziału na cztery mniejsze grupy. Każda grupa otrzymuje zadanie związane z konkretnym zmysłem człowieka odgrywającym rolę w miłości (załącznik III).

1 grupa - zmysł wzroku: O jakim uczuciu informuje nas poetka? Jaki zmysł jest tu zaakcentowany?

2 grupa - zmysł słuchu: Co znaczy słuchać miłości? Jaką rolę w związku odgrywa słuchanie miłości?

3 grupa - zmysł węchu i powonienia: W jaki sposób miłość można kojarzyć ze zmysłem zapachu i zmysłem węchu?

4 grupa - zmysł dotyku: Jaki dotyk powinien być w miłości?

Następnie każda z grup udziela odpowiedzi na postawione wcześniej przez nauczyciela pytania.

5. Formułowanie definicji miłości.

Nauczyciel zadaje uczniom pytania, a odpowiedzi zapisuje na różowym arkuszu papieru (burza mózgów): Jakim słowem możemy zastąpić słowo „miłość”? Do kogo miłość może być skierowana? Następnie każdy uczestnik dostaje karteczkę samoprzylepną, na której zapisuje swoją własną definicję miłości (praca indywidualna) i przykleja ją na przygotowany przez nauczyciela arkusz papieru.

6. Trzy składniki miłości.

Wychowawca informuje grupę, że miłość zawiera trzy składniki, które wyróżnił psycholog Robert Sternberg. Są to:

1. Intymność

2. Namiętność

3. Zaangażowanie

Następnie przedstawia klasie definicję każdego składnika (załącznik IV).

7. Serca.

Wychowawca wiesza na ścianie fragmenty serca (każdy posiada literę: I, N, Z). Te trzy fragmenty nie są złożone w serce ( załącznik V). Każdy wychowanek wyciąga z przygotowanego przez nauczyciela koszyczka karteczkę ze stwierdzeniem. Odczytuje je i przykleja na odpowiedni fragment serca intymności, namiętności lub zaangażowania. Nauczyciel uważnie kontroluje czynności wychowanków.

8. Miłość a pożądanie.

Prowadzący informuje, że do istoty miłości należy także pożądanie, czyli pragnienie. Uczestnicy dzielą się na dwie grupy. Grupa pierwsza ma za zadanie zastanowić się w jaki sposób pożądanie może objawiać się w miłości, jakie jest to pożądanie? Grupa druga ma za zadanie wyjaśnić znaczenie pożądanie zmysłowego bez uczucia miłości, czym może się to objawiać? Każda z grup dzieli się swoimi pomysłami, a nauczyciel próbuje sprowokować dyskusję. Na koniec wspólnie z wychowankami formułuje wnioski dotyczące pożądania w miłości.

9. List.

Uczestnicy dzielą się na kilkuosobowe grupy. Każda z nich otrzymuje list. Zadaniem uczniów jest wcielenie się w rolę psychologa i udzielenie rad adresatowi listu (załącznik VI).

10. Podsumowanie.

Nauczyciel krótko podsumowuje efekty przeprowadzonych zajęć, akcentując najważniejsze elementy.

11. Pożegnanie.

ZAJĘCIA DRUGIE

Temat: Miłość fizyczna - zagrożenia.

Cel ogólny:

• uświadomienie zagrożenia związanego z miłością fizyczną.

Cele operacyjne:

Po zajęciach uczeń:

• zna rodzaje współżycia i umie je zdefiniować,

• zna skutki ryzykownego współżycia,

• potrafi wymienić choroby przenoszone drogą płciową i scharakteryzować je,

• jest świadomy ryzyka zarażenia się ChPDP i HIV,

• zna drogi zarażenia ChPDP i HIV,

• zna skutki ChPDP i HIV,

• zdaje sobie sprawę z wielości sytuacji ryzykownych i jest ich świadomy.

Metody: pogadanka, burza mózgów, objaśnienie, wizualizacja, mini wykład, rundka.

Formy: organizacyjna - grupowa, zbiorowa, indywidualna,

przedmiotowa - zadaniowa.

Środki dydaktyczne: ankieta, arkusze szarego papieru, markery.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie.

2. Wprowadzenie do tematu.

Nauczyciel nawiązuje do poprzednich zajęć. Przypomina uczniom o roli zmysłów w miłości i zagrożeniach związanych z miłością fizyczną. Przedstawia uczniom temat dzisiejszych zajęć.

3. Rodzaje współżycia - pogadanka.

Nauczyciel zadaje grupie pytanie: Jakie znacie sposoby współżycia? Wszystkie odpowiedzi zapisywane są na arkuszu szarego papieru. Wychowawca wspólnie z grupą definiuje każdy rodzaj współżycia.

4. Choroby przenoszone drogą płciową - burza mózgów.

Uczniowie mają za zadanie podać jak największą liczbę znanych im chorób przenoszonych drogą płciową. Odpowiedzi zapisujemy na arkuszu papieru (każda wymieniona choroba oddzielnie). Następnie nauczyciel wyznacza jedną osobę, która będzie zapisywała objawy chorób (objaśnienie) (załącznik VII).

5. Drogi zarażenia - burza mózgów.

Nauczyciel dzieli grupę na trzy mniejsze. Każda grupa dostaje arkusz szarego papieru i markery. Zadaniem każdej grupy jest wypisanie jak największej liczby sposobów zarażenia się chorobami przenoszonymi drogą płciową i przedstawienie dróg zarażenia się w formie graficznej. W ten sposób powstają trzy plakaty.

6. Rundka.

Powstałe plakaty wieszamy w widocznym miejscu w sali. Każda grupa na przemian odczytuje to, co napisała. Wspólnie z nauczycielem uczniowie określają najczęstsze drogi zarażenia.

7. Podsumowanie.

Nauczyciel krótko podsumowuje efekty przeprowadzonych zajęć, akcentując najważniejsze elementy.

8. Pożegnanie.

ZAJĘCIA TRZECIE

Temat: Bezpieczeństwo czy ryzyko?

Cel ogólny:

• uświadomienie znaczenia bezpiecznego współżycia.

Cele operacyjne:

Po zajęciach uczeń:

• umie stanowczo odmawiać i wyrażać swoją opinię,

• wie czym jest bezpieczne współżycie i potrafi wymienić jego zalety,

• jest świadomy własnych bezpiecznych i ryzykownych zachowań seksualnych,

• zna konsekwencje ryzykownych zachowań seksualnych,

• świadomie formułuje sądy na postawie znanych argumentów.

Metody: pogadanka, dyskusja, wizualizacja.

Formy: organizacyjna - zbiorowa, grupowa, indywidualna,

przedmiotowa - zadaniowa.

Środki dydaktyczne: teksty, arkusze szarego papieru, markery.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie.

2. Wprowadzenie.

Nauczyciel nawiązuje do poprzednich zajęć. Przypomina uczniom o skutkach jakie niesie za sobą ryzykowne współżycie. Przedstawia uczniom temat zajęć.

3. Pogadanka.

Nauczyciel zadaje uczniom pytania: Co sądzicie na temat bezpiecznego współżycia? Co sądzicie na temat współżycia bez zabezpieczenia? Nauczyciel prowokuje dyskusję zmierzającą do podkreślenia znaczenia bezpiecznego współżycia i unikania ryzyka.

4. Uczymy się odmawiać.

Nauczyciel prezentuje uczniom dwa teksty ( załącznik VIII). Prosimy, aby uczniowie wczuli się w przedstawione sytuacje, a wybrane osoby zaprezentowały na forum klasy swoje wypowiedzi. Należy zwrócić uwagę na sposób reagowania i podkreślić konieczność stanowczej odmowy w przypadku, kiedy zauważamy, że sytuacja, w której się znajdujemy nie jest dla nas bezpieczna.

5. Koszty i korzyści.

Nauczyciel dokonuje podziału na cztery mniejsze grupy. Dwie grupy mają za zadanie wypisać korzyści i koszty związane z bezpiecznym współżyciem. Pozostałe dwie wykonują to samo dla ryzykownego współżycia.

6. Prezentacja grup.

Grupy siadają naprzeciw siebie. Nauczyciel prowokuje dyskusję. Zadaniem uczniów jest próba przekonania grupy o odmiennych poglądach do swoich racji. Na koniec wszyscy dochodzimy do wniosku, że najwięcej korzyści ma bezpieczne współżycie.

7. Podsumowanie.

Nauczyciel krótko podsumowuje efekty przeprowadzonych zajęć, akcentując najważniejsze elementy.

8. Pożegnanie.

ZAŁĄCZNIKI

Załącznik I:

Zasady:

1. Nie krytykuj.

2. Słuchaj, gdy inni mówią.

3. Każdy mówi we własnym imieniu.

4. Wypowiadaj się z poszanowaniem innych.

5. Mówiąc o współżyciu posługuj się poprawnymi wyrażeniami, a nie slangiem.

6. Zadawaj pytania zamierzające do poszerzenia wiedzy na temat bezpiecznego współżycia i dobrych relacji międzyludzkich.

7. Nie zadawaj pytań osobistych ani mogących wyrazić brak szacunku.

8. Dyskusje grupowe objęte są tajemnicą.

Załącznik II:

Zmysł - zdolność człowieka do odbierania. analizy i reagowania na bodźce, zmysły tworzą dla nas świat odczuwalny i dostrzegalny, wzbogacają nas.

Załącznik III:

Grupa pierwsza - tekst Safony:

„Kiedy cię bowiem ujrzę choć na moment

Głos mi zamiera

język kamienieje

a przez całe ciało

spływa niewidzialny ogień i gorzeje skóra".

Grupa druga - słowa Karola Wojtyły:

„Między sercem a sercem jest przerwa,

w którą wchodzi się bardzo powoli

- wówczas wzrok się oswaja z barwą

a ucho z rytmem".

Załącznik IV:

Intymność → pozytywne uczucia i towarzyszące im działania, które wywołują przywiązanie, bliskość, wzajemną zależność dwóch osób od siebie.

Namiętność → silne emocje zarówno pozytywne (zachwyt, radość), jak i negatywne (tęsknota, ból), często z mocno uwydatnionym pobudzeniem fizjologicznym (bicie serca).

Zaangażowanie → decyzje, myśli, działanie i uczucie ukierunkowane na przekształcenie relacji w trwały związek oraz utrzymujące ten związek mimo występowania różnych przeszkód.

Załącznik V:

1. Składniki intymności:

• pragnienie dobra partnera,

• przeżywanie szczęścia w obecności partnera,

• szacunek,

• wzajemne zrozumienie,

• dzielenie się,

• dawanie i otrzymywanie uczuciowego wsparcia,

• uważanie partnera za ważną osobę we własnym życiu.

Składniki namiętności:

• zachwyt,

• pożądanie,

• ból,

• zazdrość,

• tkliwość,

• radość,

• niepokój,

• tęsknota.

• Składniki zaangażowania:

• pewność uczuć,

• trwałość,

• odpowiedzialność.




Załącznik VI:

List:

„Z Arkiem zaczęłam się spotykać podczas zeszłorocznych wakacji (wtedy go poznałam). Zaproponował mi chodzenie. Byłam w siódmym niebie. Ale moje szczęście prysło szybko, gdyż po paru dniach chciał iść ze mną do łóżka (tak właśnie to nazwał). Odmówiłam i wróciłam do domu, po czym napisałam do niego list, w którym z nim zerwałam. W odpowiedzi przysłał mi... drzewko szczęścia! I prosił, abym się zastanowiła, bo jemu bardzo na mnie zależy. Nie odpisałam, tęskniłam, starałam się o nim zapomnieć. Pewnego dnia - pojawił się. Podszedł do mnie, przytulił i pocałował. Znów byłam szczęśliwa, jak dawniej... Ale nadal nie wiedziałam jak się zachować: przebaczyć czy zachować się sztywno i obojętnie. Potem odwiedziła mnie moja koleżanka. Arek zaczął nagle prawić jej komplementy/ Po prostu na moich oczach ją podrywał. A mi na nim mimo wszystko zależy. Co mam robić?”




Załącznik VII:

ChPDP	Objawy
Chlamydioza	Po 7 - 12 dniach po kontakcie seksualnym z zarażona osobą. U większości kobiet i mężczyzn brak objawów. Objawy u kobiet: wydzielinę z pochwy krwawienie z pochwy między miesiączkami ból w czasie oddawania moczu bóle żołądka Objawy u mężczyzn: wodnista, biała bądź żółta wydzielina z penisa ból w czasie oddawania moczu
Rzeżączka	Po 2 - 21 dniach po kontakcie seksualnym z zarażona osobą. U większości kobiet i części mężczyzn brak objawów. Objawy u kobiet: gęsta żółta lub biała wydzielina z pochwy krwawienie z pochwy między miesiączkami bądź nieregularne miesiączki ból w czasie oddawania moczu lub stolca bóle żołądka Objawy u mężczyzn: gęsta żółta lub biała wydzielina z penisa ból w czasie oddawania moczu lub stolca konieczność częstego oddawania moczu
Opryszczka	Po 1 - 30 dniach po kontakcie seksualnym z zarażona osobą. U niektórych objawy nie występują. Objawy podobne do grypy. Małe bolesne pęcherzyki na narządach płciowych bądź ustach, które znikają po 1 - 3 tygodniach. Po zniknięciu pęcherzyków wirus pozostaje w organizmie - pęcherzyki mogą pojawić się znowu.
Kiła	Po 3 - 12 tygodni po kontakcie seksualnym z chorą osobą. Bezbolesne, czerwonawo - brązowe owrzodzenie na narządach płciowych, ustach, palcach lub piersiach, utrzymujące się 1 - 5 tygodni. Po zniknięciu owrzodzenia kiła pozostaje w organizmie. 1 - 6 tygodni po wygojeniu owrzodzenia na ciele pojawia się wysypka, której towarzysza objawy podobne do przeziębienia. Po zniknięciu wysypki kiła pozostaje w organizmie.
Zapalenie pochwy	U niektórych kobiet przebiega bezobjawowo. Swędzenie, pieczenie lub ból w obrębie pochwy. Wydzielina z pochwy. U mężczyzn, którzy są nosicielami zapalenia pochwy, brak objawów.
HIV/AIDS	Objawy występują kilka miesięcy bądź lat po kontakcie seksualnym z osobą, która jest nosicielem wirusa HIV. Niewytłumaczalna utrata masy ciała bądź zmęczenie. Przeciągające się objawy podobne do przeziębienia. Biegunka. Białe plamy wewnątrz ust. U kobiet przewlekłe infekcje drożdżakowe.




Załącznik VIII:

Tekst I:

Przez cały dzień świetnie się bawiłaś/łeś z Jackiem/Moniką na plaży. Znacie się od miesięcy, ale jeszcze nie współżyliście. Kiedy wracacie do domu, okazuje się, ze nikogo nie ma, i Jacek/Monika proponuje współżycie. Ty jednak jeszcze nie jesteś do tego gotowa/y. On/ona mówi: „Bardzo mi na tobie zależy. Wiem, że gdyby tobie tez tak na mnie zależało poszlibyśmy teraz do łóżka”.

Tekst II:

Przez cały dzień świetnie się bawiłaś/łeś z Jackiem/Moniką na plaży. Znacie się od miesięcy i dość często współżyjecie, stosując prezerwatywę. Kiedy wracacie do domu, okazuje się, że nikogo nie ma , i Jacek/Monika proponuje współżycie bez prezerwatywy. Wiesz, że wynikiem takiego postępowania może być ciąża albo zakażenie. On/ona mówi: „Bardzo mi na tobie zależy. Wiem, że gdyby tobie tez tak na mnie zależało, współżylibyśmy bez prezerwatywy. Tylko ty i ja. Nie potrzeba nam żadnych prezerwatyw.

Literatura:

1. Choroby przenoszone drogą płciową. Wybrane zagadnienia wychowawcze i kliniczne, pod red. Józefa Topika i Andrzeja Stapińskiego, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1980.

2. Brodman M., Hacker J., Kranz R., Mity o bezpiecznym seksie, a AIDS, ELMA BOOKS, Warszawa 1997.

3. Płytycz B., Co maturzysta powinien wiedzieć o AIDS?, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1991.

4. AIDS & TY, Ilustrowany informator o HIV i AIDS, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993.

5. Łopatkowa M., Pedagogika serca, Warszawa 1992.

6. Twój czar nade mną trwa… antologia polskiej poezji miłosnej od Kochanowskiego do Barańczaka, Wstęp, wybór i oprac. Jan Marx, Kraków 1992.

7. Wojcieszke B. „Psychologia miłości: intymność, namiętność i zaangażowanie, Gdańsk 1994.

1

---