Zwierzęta jadowa te- przekazują toksyny w sposób aktywny tj. za pomocą zębów, kolców, parzydełek,

Zwierzęta toksyczne- toksyna służy przed zjedzeniem, przez drapieżnika np. płazy.

Parzydełkowce

1. „Żeglarz portugalski” tzn. Babelnica bąbelkowa, najbardziej niebezpieczny, stułbiopław świata- macki osiągają do

   Poparzenie tachykardia, Skurcze mięsni, trudności w oddychaniu

   Zatrzymanie akcji serca, śmierć

2. Bełtwa festonowa „Lwia grzywa” – toksyna nie wnika do krwi; mniej toksyczny; powoduje bolesne poparzeni, które nie sa śmiertelne;

   Największa meduza na świecie

3. Osa morska- ocean indyjski i spokojny, wody Australii:

   * jad tzw. Chironex neurotoksyczny kardiotoksyczny, zw? Nekrotyczny

   * poparzenia bolesne, ofiary doznają szoku, topią się

   * śmierć w kilkanaście minut

4. Irukanddji – najbardziej jadowite zwierzęta bardzo małe, ledwo zauważalne,

• Syndrom inukandrji- uwolnienie katecholoamin silne wymioty, osłabienie, ból nerek, wysoki puls i cisnienie,

1. Meduza Nomura- pojawia się cyklicznie u wybrzeża Japonii, osiaga ponad , średnica do , naturalnie zasiedla Morze Żółte

Mięczaki- Conus- Stożki

• Morza Tropikalne, Pacyfik, i Ocean Indyjski,

• Drapieżniki

• Zaopatrzone w strzałkę jadową Wstrzykują neurotoksynę

• Jad zabija w kilka sekund

• Muszle poszukiwane są przez kolekcjonerów

Głowonogi

1. Kałamarnica Humbololta

• Bardzo agresywna

• Żywi się rybami

• Osiaga do długości

• Waga

1. Ośmiornica

• Jad tetrodoksyna

• Bezbolesne ugryzienia

• Może zabić 26 dorosłych ludzi! (jad)

• Po kilku minutach trucizna zaczyna działać

• Osłabienie mięśni, drętwienie, zanik ? oddychania, śmierć

Stawonogi pajęczaki

1. Pajęczaki

• Łowią za pomocą sieci, jadu lub parzących włosków wyrzucanych przez tylne odnóża

• Jad kompleks białkowy enzymow proteolitycznych

• Hemolityczny

• Neurotoksyczny – działania śmiertelne

Araneizm –ukąszenie przez pająki

Arachnidyzm- Ukąszenie przez pajęczaki ( pająki i skorpiony)

• Zespoły kliniczne araneizmu

I. Laktrodektyzm- zespół objawów związanych z ukaszeniem przez rodzaj ?? lacha dechy

- jad neurotoksyczny

-alfa- lato toksyna uwalnianie neurotransmiterów z zakończeń presynaptycznych (D, Na, Ach) Zahamowanie przekaźnictwa nerwowego porażenie mięśni

Objawy:

- Charakterystyczny grymas twarzy

-deskowate napięcie mięsni brzucha

- Bóle stawów, rr, Niepokój

PRZYKŁAD

Czarna wdowa, jad 15x silniejszy od jadu grzechotnika, wstrzykuje bardzo małe dawki jadu, żyje ok 1 roku

II. Loksoscelizm ( rodzaj Loxosceles)

- jad cytotoksyczny, proteol,

- zawiera :swingomielinazę D, ( nekrotyczne uszkodzenie skóry), Hialuronidazę, alkohol, esterazę,

Objawy:

• Niebolesny świąd

• 2-8 godzin bolesny pęcherz

• W 2 dobie martwica

• Owrzodzenie

• Gojenie kilka miesięcy

  Objawy ogólnoustrojowe- bóle stawów, ostra niewydolność nerek, anemia, hemoliza

PRZYKŁAD

Pustelnik brunatny- 3 pary oczu, jad rozległa martwica tkanek

III. Araneizm neurotoksyczny (Atrap, Haedronycha?)

- jad neurotoksyczny

-atrakotoksyny –> oddziałuje na kanały wapniowe w układie nerwowym

Objawy:

• Bolesne ukąszenie

• Drętwienie wokół ust

• Zlewne poty

• Wzrost RR, pobudzenie,

• Fascykulacja inaczej drżenie pęczkowe (łac. fasciculatio) – błyskawiczne, drobne skurcze grup włókienek mięśniowych. Mięsni języka, twarzy

PRZYKŁAD

Ptasznik Australijski- bardzo agresywny, szczękoczułki mogą przebić paznokieć, 79 r odkryto antidotum

IV. Foneutryzm (Phoneutra)

- jad neurotoksyczny

-zawiera: kwas, ASP, glutaminowy, histamine, lizyne, serotoninę, hialuronidazę

Objawy:

• Intensywny ból

• Tachykardia, wzrost RR

• Zlewne poty

• Zaburzenia widzenia

• Priapizm

PRZYKŁAD

Wałęsak brazylijski- wędrowny charakter, największe grupy jadowe, liczne ukąszenia ze skutkiem śmiertelnym, długość 14-, rozstaw nóg, 10-

Jad najsilniejszy w rodzinie pajęczaków, podrodzaju Sican… ? ,Hadromyche,

V. Aranetyzm związany z ? działaniem drażniącym i alergizującym włosków pajęczaków z rodziny? Ptasznikowatych,

• Świąd, obrzęk, rumień,

• Drażniąco na górne drogi oddechowe

• Zaczerwienienie spojówek, zapalenie przedniej komory oka,

VI. Arameizm dermonekrotyczny, (Cheimececantium Sicarum, tefenaria, Agrestis)

Jad

• Fosfataza alkaliczna, Esteraza, hialuronidaza, lipaza, rybonukleaza

Objawy:

• Bolesne ukąszenie,

• swędzący rumień

• Ewentualnie martwica

Objawy ogólnoustrojowe Stan podgorączkowy, ból głowy, kurczowe bóle brzucha,

PRZYKŁADY

• Kolczak zbrojny, występuje w europie (polska)

  • Piekący ból, stany zapalne, osłabienie i dreszcze (ok. 2 tyg);

  • Jad- hemolizyny; śmiertelny dla owadów

• Sicarius terrosus- Peru, Chile, Argentyna, Obszary pustynne, dożywa 15 lat,

  • Jad neurotoksyczny, niszczy narządy wewnętrzne, śmierć w ciągu doby, najbardziej jadowity pajęczak na świecie, wytrzymały na trudne warunki,

• Krętnik ( Tegenaria grestis)- USA, zwany „hobo spiker”

  • Pająk włóczega, niebezpieczny, silne powikłania po ukąszeniu,

  • Zmiany skórne prawdopodobnie wynik działania bakteri

• Krętnik domowy( tegenaria domestica) - najczęściej spotykany w Polsce;

  • bywa agresywny, szczękoczułki mogą przebić skórę, ukąszenie może być bolesne, jad nie jest niebezpieczny

• Pająk krzyżak (Araneus quadratus)

  • - drapieżny, niszczy szkodliwe owady, nie łączy się w pary

Skorpiony

• 50 gatunków niebezpiecznych m.in. rodzaj Buthidae

• 1- , wyczekuje na ofiary , porą nocną , na końcu odwłoka – telson zakończony kolcem jadowym

• Jad zawiera : hemo- , cyto- , kardio, …. - , nefrotoksyny

• Skala ciężkości zatruć jadem skorpionów :

  • Dotkliwość ukąszenia dzieli się na :

    • Nieukładowe ( stopień I i II

    • Układowe ( stopień III i IV )

• Skorpionizm = > ogólnoustrojowa reakcja toksyczna

1. Kardiotoksyczność :

   • Tachykardia

   • Nadciśnienie

   • Zapaść naczyniowa

2. Neurotoksyczność

   • Wpływa na aktywność ?kanałów? Na, K, Ca, Cl

3. OUN

• Parestezje kończyn

• Zaburzenia ……

1. Układ sympatyczny

• Hipertermia

• Piloerekcja

• Niepokój

• Drgawki

1. Układ parasympatyczny

• Skurcz oskrzeli

• Wydzielanie w …..

• Nietzrymanie moczu i stolca

• Priapizm

1. Nerwy obwodowe

• Napięcie mięśni kończyn

• Skurcze mięśni

• Drżenia ???

1. Nerwy czaszkowe

• Pływające ruchy gałek

• Opadanie powiek

• Oczopląs

• Rozszerzenie źrenic

RYBY

• ponad 700 gatunów wytwarza substancje toksyczne

• Węgorze, liny , tuńczyki - zawierają niezidentyfikowaną substancję toksyczną w ich krwi – tylko podana pozajelitowo powoduje śmierć

• Surowe mięso makreli –

  • Objawy podobne do zatrucia histaminą :

    • Bóle głowy

    • Wymioty

    • Wysypka

a)Ryby z rodziny Takifugu – ceniony składnik kulinarny = > znane pod japońską nazwą fugu

* przygotowywać i sprzedawać fugu mogą jedynie licencjonowani kucharze ( urzędowy egzamin , który zdaje 30 % )

*Zawierają TETRODOTOKSYNĘ

• W skórze, wątrobie , jajnikach , jądrach

• Silnie neurotoksyczna, przerywa przekaźnictwo chlorowe w nerwach

• Postępujący paraliż …. , zawroty głowy , wyczerpanie , nudności , problemy z oddychaniem

• Nie przechodzi przez barierę krew- mózg - ofiara jest sparaliżowana nie mówi ale jest całkowicie przytomna

• Niewielka ilość toksyny na języku daje specyficzne przyjemne odczucia

b) Szkaradnica

* jad –

• Silny ból

• Ofiary chcą amputować kończyny

• Śmierć w ciągu kilku godzin bez opieki medycznej

• Utrata słuchu

• Szok

• ……

PŁAZY

a) Żaby z rodziny Dendrobates i Pyllobates

* Ameryka Południowa i Środkowa , tropikalne lasy deszczowe

*małe , jaskrawo ubarwione

*w skórze – liczne brodawki – zawierają BATRACHOTOKSYNE

BATRACHOTOKSYNA – posiada działanie neurotoksyczne poprzez zablokowanie transmisji sygnałów nerwowych , paraliż mięśni , zatrzyma nie akcji serca , moc jadu podobna do grzechotników lub kobry

Przykład : Drzewołaz lazurowy

• Najbardziej toksyczny

• 2 µg jadu uśmierca człowieka

• Z jadu robi się mieszankę do zatruwania strzał

b) Ropuchy z rodziny Bufoniadae np. Ropucha szara Bufo Bufo

• Jad :

  • Bufogeniny i bufaginy

    • Substancje kardiotoksyczne , wywołują efekt podobny do glikozydów nasercowych

  • NA , A

  • Indoloalkilkoaminy

    • Bufotionina , serotonina

    • Bufotamina , dehydrobufotenina

    • Efekt psychoaktywny , halucynogenny

  • Sterole – cholesterol, ergosterol , poch. D

• Suszone ropuchy w medycynie chińskiej -> leki nasercowe

GADY => Węże

• około gatunków jadowitych np. kobry , czarna mamba , grzechotniki, anakonda , pyton, boa

• tajpan pustynny

  • najbardziej toksyczny jad węża lądowego – 100 mg może uśmiercić ok. 100 osób

  • ok. 400 tysięcy ukąszeń na rok

  • JAD - lepki płyn zawierający 25-45 % suchej pozostałości , która zachowuje aktywność nawet przez 40 lat

*wstrzyknięcie jadu – czynność zależna od woli

* zdolny do kąsania bez wstrzykiwania jadu – „ukąszenie suche”

Klasyfikacja biochemiczna składników jadu :

a) toksyny polipeptydowe pozbawione aktywność enzymatycznej

b) toksyny o aktywność fosfolipaz

c) toksyny o innej aktywności enzymatycznej

d) toksyny o różnokierunkowym działaniu – pektyny , inhibitory fosfolipaz i proteinaz

e) składniki o różnej budowei ( aa, jony metali, aminy biogenne)

Klasyfikacja funkcjonalna składników jadu:

a) neurotoksyny ( pre i postsynaptyczne)

b)kardiotoksyny

c) nefrotoksyny

d)miotoksyny

e) toksyny układu hemolitycznego ??

f) hemoraginy ?

- neurotoksyny presynaptyczne

* porażenie mięśni szkieletowych poprzez wpływ na płytkę motoryczną

*uwolnione neuroprzekaźniki z ….. presynaptycznych , zniszczenie struktur aksonu

* narastające wiotkie porażnie mięśni = > porażenie układu oddechowego

- neurotoksyny postsynaptyczne

* łączy się z receptorami dla Ach i blokuje wiązanie neuroprzekaźnika

*wiotkie porażenie mięśni – odwracalne po zastosowaniu antytoksyny

- miotoksyny

*uszkodzenie mięśni – masywne uwalnianie mioglobiny , kinazy kreatyninowej i K+

*uszkodzenie nerek , mioglobinuria

- toksyny wpływające na układ krzepnięcia

* prokoagulacyjne, antykoagulacyjne, fibrynolityczne

*krwawienia lub zakrzepy

-kardiotoksyny

*uszkodzenie błony komórkowej myocardium

-hemoraginy

* uszkodzenie śródbłonka naczyń – krwawienia

Przykłady

a) Żmija zygzakowata

* chroniona , nie atakuje jako pierwsza

* jad zawiera proteiny , aa , polipeptydy , metaloproteidy

*objawy miejscowe ukąszenia :

• Bolesność

• Obrzęk

• wybroczyny

• pęcherze

• powiększenie węzłów chłonnych

• zespół ciasnoty przedziałów powięziowych

* objawy ogólnoustrojowe :

• hipotonia

• wstrząs

• zmiany w EKG

• skurcz oskrzeli i płuc

• zespół ostrej niewydolności oddechowej

• wymioty fusowate

• smoliste stolce

• biegunka

• kolki

• parestezje

• zawroty głowy

• dezorientacja

• utrata przytomności

• obrzęk mózgu

• opadanie powiek

• porażenie mięśni

• krwiomocz

• białkomocz

• niewydolność nerek

• pokrzywka

• obrzęk naczynioruchowy

4 stopień ukąszenia zatrucie jadem :

* G 0 – brak zatrucia - ślady po zębach jadowych ( ukąszenie suche)

* G 1 – łagodne – lokalny obrzęk wokół miejsca ukąszenia

* G 2 – umiarkowane – obrzęk kończyny , łagodne objawy ogólnoustrojowe

* G 3 – ciężkie – rozległy obrzęk przechodzący na tułów , ciężkie objawy ogólnoustrojowe

b) Heloderma - jaszczurki

* jad – mieszanina środków o budowie białkowej i peptydowej

* helotermina – neurotoksyna – letarg , hipotermia , porażenie kończyn

*peptydy kalikreinopodobne – Helodermatyna - rozluźniająca mięśnie gładkie naczyń - hipotonia