RACHUNEK KOSZTÓW

dr A. Kister

WYKŁAD I 14.03.2010

Rachunek kosztów - system, polegający na identyfikowaniu, ujmowaniu w systemie ewidencyjnym, rozliczaniu, grupowaniu, analizowaniu i tworzeniu sprawozdań w oparciu o koszty.

Jeżeli proces ten odbywa się w sposób ciągły to mówimy o systematycznym RK.

Odmiany RK:

1. RK na potrzeby sprawozdawcze

2. RK na potrzeby zarządcze

RK na potrzeby sprawozdawcze

Informacje kosztowe zgodnie z ustawą o rachunkowości zostają przedstawione w sprawozdaniu finansowym

1. w bilansie

2. w rachunku zysków i strat

Informacje o kosztach w bilansie to:

- rozliczenia miedzy okresowe czynne i bierne ( odpowiednio w A i P)

- stan wyrobów gotowych - wycena tych wyrobów jako stan produktów niezakończonych

W rachunku zysków i strat informacje kosztowe są przedstawione w wariancie kalkulacyjnym m. in. pod postacią kosztu sprzedanych produktów lub usług, kosztów zarządu, kosztów sprzedaży, kosztów handlowych itd.

W wariancie porównawczym pod postacią kosztów rodzajowych.

RK dostarcza informacji wykorzystywanych zarówno przez menagerów jak i otoczenie zewnętrzne.

RK na potrzeby zarządzania

Informacje, które pochodzą z systemu rachunkowości finansowej są wykorzystywane na potrzeby podejmowania decyzji zarządczych:

- o wyborze najkorzystniejszej oferty

- o ograniczaniu poziomu kosztów

- o ustaleniu ceny na produkt lub usługę

- o zaplanowaniu kosztów w przyszłości

Na potrzeby zarządzania tworzone są przede wszystkim tzw. decyzyjne RK. Przykłady to:

- RK docelowych zwany target costing

- RK cyklu życia produktu

- RK innowacji

- RK klienta

- RK kaizen

- RK jakości

- R ABC - RK działań - wykorzystywany zarówno przez rachunkowość finansową

RK jest elementem wspólnym dla rachunkowości finansowej i zarządczej. Ten pierwszy system wykorzystuje informacje do ujęcia danych w sprawozdaniach a drugi po to, aby koszty planować, kontrolować i optymalizować.

Koszty w rachunku sprawozdawczym

Koszty grupujemy w 3 układach:

1. Układ rodzajowy

2. Układ funkcjonalno - przedmiotowy

3. Układ podmiotowy (kalkulacyjny)

Układ rodzajowy

Koszty rodzajowe (7 podstawowych):

Amortyzacja - dotyczy wyłącznie środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, wyłącznie planowe odpisy amortyzacyjne

Zużycie materiałów i energii - paliwa, części zamienne maszyn i urządzeń, opakowania, odpadki, ubytki naturalne w granicach norm, czasopisma, druki, foldery, kalendarze, cenniki, rozkłady jazdy, energia wodna, zużycie gazu, chłodu, sprężonego powietrza

Usługi obce - dowóz pracownika obcym transportem, pralnia, komunalne, informatyczne, dozoru mienia, remontowe, czynsz, usługi bankowe (wyłącznie gdy dotyczy przykładowo obsługi terminalu), szkolenia (bez BHP i P.Poż)

Wynagrodzenia - płace pracowników zatrudnionych na umowę o pracę i z tyt. Innych umów, wynagrodzenie członków rad nadzorczych, deputaty wydane pracownikom

Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia - składki na ubezpieczenia społeczne płacone przez pracodawcę (emerytalne, rentowe), składki na FP, na FGŚP, ZFŚS, PFRON, posiłki regeneracyjne, szkolenia BHP i P.Poż, odzież ochronna i robocza, badania lekarskie

Podatki i opłaty - opłaty od psa, notarialne, sądowe, administracyjne, podatek od nieruchomości, od środków transportowych, podatek VAT należny niepodlegający odliczeniu (z tyt. darowizny), podatek akcyzowy, opłaty manipulacyjne przy imporcie

Pozostałe koszty rodzajowe - koszty reprezentacji, reklamy(np. audycje, publikacje w środkach masowego przekazu), podróże służbowe, ubezpieczenia majątkowe, składki do organizacji do których przynależność jest obowiązkowa, usługi bankowe (opłata za polecenie przelewu i prowadzenie rachunku)

Układ funkcjonalno - przedmiotowy

1. Koszty działalności podstawowej

2. Koszty działalności pomocniczej

3. Koszty sprzedaży

4. Koszty handlowe

5. Koszty zakupu

6. Koszty wydziałowe

Koszty działalności podstawowej - zużycie materiałów bezpośrednich, płac bezpośrednich, ekspertyz związanych z konkretnym produktem lub usługą

Koszty wydziałowe - koszty ruchu maszyn i urządzeń, zużycie smarów, olejów, konserwacje, amortyzacja maszyn produkcyjnych, kontrola jakości, badania laboratoryjne, wynagrodzenia i składki kierowników działów

Koszty zarządu - podatki i opłaty (np. bankowa), wynagrodzenia i składki administracji, amortyzacja samochodu służbowego, dozór mienia, środki czystości, reprezentacja, podróże służbowe, amortyzacja budynków administracyjnych, szkolenia

Koszty sprzedaży - prowizje sprzedawców, opakowanie, reklama, prowadzenie działu handlowego, wynagrodzenia z narzutami

Koszty handlowe - występują zamiast kosztów sprzedaży bardzo często np. w jednostkach handlowych

Koszty działalności pomocniczej - świadczenie usług na rzecz działalności podstawowej i innej działalności np. na rzecz zarządu, wydziały remontowe, myjnia, stołówka, kotłownie

Koszty zakupu - transport, ubezpieczenie, koszty opakowania, przestoju w czasie transportu (magazynowanie)

Koszty te muszą zostać rozliczone na inne konta zespołu 5

Układ podmiotowy (kalkulacyjny)

Układ ten jest wykorzystywany na potrzeby prowadzonej kalkulacji. Koszty grupuje się tu w następującym układzie:

Koszty bezpośrednie (mat. bezp., płace bezp., k. zakupu, obróbka obca, zużycie narzędzi specjalnych)

Koszty pośrednie wydziałowe stałe i zmienne

Koszt wytworzenia

Koszty pośrednie zarządu

Koszty pośrednie sprzedaży

Koszt własny sprzedaży

Rozliczenie między okresowe czynne i bierne

Rozliczenie między okresowe czynne w bilansie występują w podziale na krótko- i długookresowe. Dotyczą kosztów, które już zostały poniesione i są związane z kilkoma okresami sprawozdawczymi. Dotyczą następujących pozycji:

- prenumerat

- opłaconych z góry czynszów

- ubezpieczeń

- remontów opłaconych z góry

- innych pozycji, gdzie wymaga się gdzie wymaga się, aby została zachowana współmierność kosztów i przychodów

Koszty można rozliczać w stosunku do upływu czasu lub do wielkości świadczeń.

Koszty, które z reguły nie powinny być rozliczane w czasie:

- koszty rekrutacji pracowników

- koszty promocji i reklamy

Są 2 sposoby ujęcia rozliczeń miedzy okresowych czynnych w ewidencji:

1. Koszt dotyczący kilku okresów sprawozdawczych odnosi się na koszt układu rodzajowego a następnie poprzez Rozliczenie kosztów rodzajowych księgowany jest na Rozliczenia między okresowe. Kolejny etap to przeksięgowanie z Rozliczeń między okresowych raty kosztu

1. Na stronę Wn 490 jeśli jednostka wykorzystuje jedynie układ 4 kosztów

2. Na stronę Wn zespołu 5 jeśli grupuje koszty na 4 i 5

Przykład:

Opłacono z rachunku bieżącego koszty prenumeraty za dwa lata z góry w wartości 240 zł

Należy koszt rozliczyć w czasie i zaksięgować:

1. w układzie rodzajowym

2. na 5

3. na 4 i 5

2. Koszt do rozliczenia w czasie trafia najpierw na Rozliczenia między okresowe kosztów w korespondencji z różnymi kontami. Następnie z tych rozliczeń zostaje przeksięgowany albo na konto układu rodzajowego (4) albo na konto zespołu 5 albo na 4 i 5

Przykład:

Ewidencja tylko na kontach zespołu 5

Otrzymano Fa, której wartość remontu wykonanego wyniosła 10000 zł, Vat 22%, a suma 12200 zł. W polityce rachunkowości był zapis, że jednostka koszty rozlicza w czasie.

W czasie zostają rozliczone przede wszystkim koszty działalności operacyjnej. Rozliczeniu w czasie mogą też podlegać koszty finansowe. W czasie można rozliczyć odsetki od kredytu.

Przykład:

Jednostka zaciągnęła kredyt w wysokości 60000 zł.

Na rachunek bankowy wpłynęła kwota 40000 zł ponieważ bank potrącił odsetki od kredytu 15000 i prowizję 5000. Odsetki będą rozliczane w czasie i spłacane wraz z ratą kredytu przez 15 m-cy.

Rozliczenia między okresowe bierne

Wynikają ze świadczeń:

1. Wobec nieznanych kontrahentów a wielkość tych świadczeń można w sposób wiarygodny oszacować a są to dostawy gazu, wody, energii, telefon, badania sprawozdania finansowego) bądź są związane z naliczaniem odpraw emerytalnych, wynagrodzeń „13”, wysokiej premii, nagród jubileuszowych

2. Wobec nieznanych osób i kwotę można wiarygodnie oszacować, kwota wynikająca z reklamacji i rękojmi, koszty rekultywacji gruntów

Rozliczenia bierne dotyczą prawdopodobnych zobowiązań tzw. rezerw (ale rezerwami nie są).

Przykład:

W listopadzie 2009 utworzono rezerwę na badanie sprawozdania, które zostanie przeprowadzone w maju 2010. Zaplanowano 15000 zł. Zamknięto rok. W maju otrzymano Fa od biegłych. Wartość tej usługi wyniosła 13000 zł, Vat 22%. Należy zaksięgować operacje.

Jeśli korekta np. kosztów będzie zrobiona po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego to powinno się korygować wynik finansowy. Korekty dokonujemy na koncie Rozliczenie wyniku finansowego w korespondencji z kontem Rozliczenia między okresowe bierne.

Przykład:

W starym roku odliczono odprawy emerytalne pracownikom na wartość 40000 zł. Okazało się jednak, że część pracowników postanowiła zostać a więc rzeczywisty koszt odpraw wyniósł 20000. Operacji dokonujemy przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego.

Rozliczenia m/o bierne tylko na 4

Rezerwę księgujemy w ciężar konta 490

Przykład:

Utworzono rezerwę na wynagrodzenia „13” w wartości 8000 zł. Faktyczny koszt wynagrodzenia wyniósł 5000.

Ewidencja tylko na 5

Naliczono dodatkowe wynagrodzenia w wysokości 5000 zł, dotyczą pracowników sprzedaży. W nowym roku faktyczne wynagrodzenia wynoszą 7000 zł.

Ustalanie wyniku finansowego

Przychody ze sprzedaży produktów, materiałów, towarów i usług

Koszt sprzedanych produktów, usług

Wartość sprzedanych materiałów i towarów

Koszty zarządu

Koszty sprzedaży

Koszty handlowe

Wynik na sprzedaży

Koszty układu rodzajowego i konto 490 wzajemnie się zamykają.

Na wynik finansowy (w obu wariantach) zostają przeksięgowane:

1. Koszty i przychody pozostałej działalności operacyjnej

2. Koszty i przychody finansowe

3. Straty i zyski nadzwyczajne

4. Obciążenie wyniku (np. podatki)

Jednostka jest mała i świadczy nieskomplikowane usługi, koszty grupuje w zespole 5.

---