zajmującej się walką z naruszaniem norm uczciwości w życiu publicznym, w sporządzonym przez nią rankingu krajów ocenianych pod względem skali łapownictwa Polska znalazła się na 44 miejscu (na 99 krajów). Oto kolejność zaczynająca się od krajów najmniej dotkniętych łapownictwem:

1. Dania

2. Finlandia

3. Szwecja

4. Nowa Zelandia

5. Islandia

6. Kanada

7. Singapur

8. Holandia

9. Norwegia

10. Szwajcaria

25. Słowenia

27. Estonia

31. Węgry

39. Czechy

44. Polska

63. Bułgaria

64. Rumunia

75. Ukraina

82. Rosja

99. Kamerun

Z międzynarodowych badań Gallupa wynika, iż łapownictwu sprzyjają w szczególności:

1. niskie płace w sektorze publicznym,

2. nietykalność urzędników publicznych,

3. utajnianie prac rządu,

4. złe zarządzanie majątkiem publicznym,

5. proces prywatyzacji,

6. wzrost inwestycji zagranicznych i handlu,

7. ograniczenie wolności mediów,

8. liberalizacja przepisów finansowych,

9. niejasne finansowanie wyborów,

10. inne czynniki.

Dla polskich warunków przyczyny podobne kształtowałyby się niewątpli­wie w innej kolejności eksponującej zwłaszcza przemiany ustrojowe, proces prywatyzacji gospodarki, niewydolność sądownictwa i jego wyraźnie mizerne

efekty społeczne i prewencyjne, okoliczność, iż odpowiada także dający ła­pówkę.

Korupcja dotyczy wszystkich sfer życia publicznego. Nie jest ich odosob­nioną częścią a przenika je wszystkie w całości, jak atrament, choć niewąt­pliwie są także fragmenty życia publicznego, które są nią dotknięte stosunkowo nieznacznie. Korupcja niszczy system, dotyka podstaw ekonomicznych, praw­nych i moralnych. Jest niebezpieczna w długich przedziałach czasu. Dege­neruje układy polityczne⁸ tak podczas wyborów, jak i po ich zakończeniu.

⁸ Do łapownictwa politycznego według opracowania policyjnego zalicza się fakty przekupstwa związane z przyjęciem władzy państwowej lub jej utrzymaniem. Zjawisko to dotyka w głównej mierze partie polityczne, realizujące swoje cele polityczne zarówno w

284

W największym obszarze dotyczy sprzedaży majątku narodowego, zezwoleń gospodarczych, zamówień publicznych, handlu zagranicznego.

Korupcja dotyczy wszystkich funkcjonariuszy publicznych, w tym orga­nów i urzędników administracji publicznej.

Niefortunne sformułowanie kodeksu karnego z 1997 roku, iż funkcjona­riuszem publicznym jest pracownik administracji rządowej i samorządowej, radny i poseł, osoba zajmująca kierownicze stanowisko w instytucji państwo­wej, sędzia, ławnik, prokurator, policjant, a więc już nie lekarz czy prezes spółdzielni mieszkaniowej, został znowelizowany, razem z całym kodeksem karnym. Oczywiście znaczenie karnoprawnej ochrony jest tu tylko częściowe, bowiem najgorsze skutki korupcja uzyskuje w miejscach moralnych wartości trudnych do poddania odpowiedzialności przed sądem.

Walka z korupcją wymaga ograniczeń. A ograniczenia te płytko lub głęboko naruszają system normalnej demokracji. Naruszają go przez dodatko­we obciążenia, których zgodność z konstytucją nie zawsze jest ewidentna.

Zjawisko korupcji można zwalczać wieloma sposobami układającymi się jednak w kilka podstawowych grup przedsięwzięć obejmujących zwłaszcza:

1. dobór kadry opartej na kryteriach wykształcenia, fachowości, rzetel­ności i uczciwości; znaczne ograniczenie pierwiastka partyjności, funkcjono­wanie służby cywilnej w administracji państwowej i rządowej oraz podobnej służby w administracji samorządowej;

2. stałe szkolenie kadry obejmujące zwłaszcza moralne problemy funkcjo­nowania administracji, ekspozycję wartości etycznych w administracjach róż­nych państw, wiedzę o odpowiedzialności, wymianę praktyki i doświadczeń z innymi administracjami;

3. zwiększenie kontroli pracowników przez wprowadzanie ocen grupo­wych czy wieloosobowych; wymianę pracowników w zakresie czynności czasowych, powtarzalnych, którym wymiana ludzi nie szkodzi (np. w czyn­nościach celnych); usuwanie ze stanowisk osób, które zostały powołane przez ten podmiot administracji publicznej, który okazał się przestępcą i przywraca­nie stanowisk tym osobom, które zostały usunięte przez podmiot, który okazał się przestępcą; wprowadzenie szersze monitoringu rejestrującego przemiesz­czanie rzeczy; poszerzenie kontroli społecznej, która zanikła; wprowadzenie nowych kontroli w układy o szczególnej samodzielności (np. do samorządów);

kraju Jak i na arenie międzynarodowej. Korupcja może być uprawniona za pośrednictwem różnych środków np. przyznawania mieszkań, nagród, dobrych posad nie wymagających usilnej lub jakiejkolwiek pracy, stypendiów naukowych, zapomóg, darów.

Do łapownictwa politycznego zaliczyć niewątpliwie trzeba by także wykorzystywanie majątku publicznego na cele związkowe i na cele partyjne.

285

---