WSTĘP DO NAUKI O PAŃSTWIE - zagadnienia
Pojęcie i nazwa państwa
W naszym kraju używany jest termin „państwo” pochodzący od słowa „pan” – możliwość panowania, wykonywania władzy
Definicja państwa (5 typów)
Funkcjonalna - opisuje państwo przez funkcje, jakie musi spełniać w danym układzie społecznym
Strukturalno – elementowa - uwzględnia ludność, terytorium i władzę zwierzchnią
Psychologiczna – zbiór wyobrażeń dotyczących władczych stosunków międzyludzkich
Socjologiczna – panstwo jako społeczność polityczna
Klasowa - państwo to zróżnicowana wspólnota, w której nie wszyscy mogą brać udział w sprawowaniu władzy
Cechy państwa – jest to organizacja:
Polityczna
Przymusowa
Terytorialna
Suwerenna
Genezy typów państwa
Niewolniczy – III w. p.n.e.
Feudalny – uformowany w VIII - IXw., bazował na systemie hierarchicznej zależności jednostek
Kapitalistyczny – ukształtowany w XIX w, oparty był na liberalizmie gospodarczym
Socjalistyczny – oparty na doktrynie społecznej, gospodarczej i politycznej z I poł. XIX w. w wyniku reakcji na niesprawiedliwość stosunków społecznych w warunkach ówczesnego kapitalizmu
Klasyfikacja form państwa
Niewolnicze
Feudalne
Kapitalistyczne, w tym: wczesnokapitalistyczne, liberalno – demokratyczne, faszystowskie, trzeciego świata
Socjalistyczne
Podział ze względu na kryterium reżimu
forma demokratyczna:
parlamentarno – gabinetowa –określa wzajemny stosunek pomiędzy organami władzy państwowej w taki sposób, że rząd powoływany przez głowę państwa musi posiadać zaufanie parlamentu
parlamentarno-komitetowa - zespół zasad określających stosunki między organami władzy tak, że parlament jako najwyższy organ państwowy powołuje i kontroluje rząd, głowę państwa, reprezentuje również suwerenne prawa narodu i wykonuje w jego imieniu władzę na zasadzie wyłączności
prezydencka – opiera się na idei podziału władzy określających relacje między prezydentem a parlamentem, realizatorami polityki prezydenta i sądami
półprezydencka – prezydent posiada szerokie kompetencje osobiste, powoływany w wyborach powszechnych, on powołuje rząd odpowiedzialny przed nim i przed parlamentem
autokratyczne
monarchia
republika
państwo federalne
państwo unitarne
Funkcje państwa
Adaptacyjna – dostosowywanie struktury i zasad funkcjonowania organizacji państwowej do ujawnionych w innych systemach społecznych potrzeb oraz interesów podmiotów społecznych, w tym zwłaszcza potrzeb ekonomicznych, socjalnych i kulturowych
Regulacyjna – tworzenie i utrzymywanie wewnętrznego ładu w organizacji państwowej
Innowacyjna – początkowanie lub ukierunkowywanie zmian w otoczeniu organizacji państwowej, jakie bez ingerencji systemu władzy państwowej nie zostałyby dokonane
Wewnętrzna – osiągnięcie ładu społecznego w ramach organizacji państwowej
Zewnętrzna – osiągnięcie stanu bezpieczeństwa zewnętrznego państwa oraz ochronę tzw. Żywotnych interesów państwa rozumianych jako realizowanie racji stanu danego państwa, tworzenie przestrzeni życiowej dla danego narodu, podejmowanie działań umożliwiających trwanie i rozwój danej organizacji państwowej jako członka społeczności międzynarodowej
Autorytaryzm - to rządy niepodlegające jakiejkolwiek kontroli społecznej, oparte na wymaganiu bezwzględnego posłuchu wobec władzy; występuje tu uproszczenie procedur decyzyjnych, co prowadzi do łamania prawa, brak tu reguł odpowiedzialności politycznej
Totalitaryzm- system władzy państwowej opartej na nieograniczonych kompetencjach władzy centralnej, próbuje górować nad życiem społecznym, ideologie często posługują się teorią spisku
6 kategorii aktywności politycznych
Przywódcy – osoby sprawujące formalnie bądź nieformalnie najwyższe funkcje władcze, zdobywające władzę metodami i sposobami legalnymi bądź nieakceptowanymi społecznie, drogami nielegalnymi, dążące za wszelką cenę do utrzymywania wysokich stanowisk i funkcji w hierarchii władzy; ludzie ideowi i bezideowi, posiadający zdolności organizacyjne, a także ich nieposiadający
Zawodowi politycy – osoby wyspecjalizowane w pracy w instytucjach politycznych, praca ta jest ich źródłem utrzymania i głównym zajęciem, zwykle praca zawodowa ich wiąże się z aktywnością polityczną; posiadają one wykształcenie politologiczne, ale najczęściej są doświadczonymi amatorami działalności politycznej, legitymującymi się różnym wykształceniem
Aktywiści – działacze społeczni, a zwłaszcza polityczni, osoby zaangażowane w kształtowanie różnych przejawów polityki, aktywnie uczestniczące w stanowieniu pewnych reguł, według których określone zjawiska czy procesy powinny przebiegać, w wydawaniu poleceń; często politykę traktują jako hobby
Wysoko upolitycznieni obywatele – osoby skupiające się e organizacjach politycznych, z własnej woli i celowo włączające się w nurt życia politycznego; są kompetentnymi obserwatorami życia politycznego; re prezentami są literaci, intelektualiści oraz przedstawiciele różnych grup inteligencji
Nisko upolitycznieni obywatele – osoby niewykazujące zainteresowania sprawowaniem władzy ani funkcji publicznych, ujawniające zdecydowanie negatywny stosunek do polityki; zdarza się, że należą do partii politycznych, ale nie pełnią w nich żadnych funkcji
Wyobcowani i apolityczni – ludzie, mający negatywny stosunek do świata polityki, nie wykazują zainteresowania nim, uczestniczą w nim na zasadzie konieczności cywilizacyjnej; powoduje to, że postrzega się ich jako swoisty przedmiot polityki
Homo politicus – jednostki aktywne politycznie, powszechnie postrzegane jako osoby odznaczające się silnym ego, odporne na wszystkie przeciwności i niesprzyjające okoliczności społeczno –polityczne oraz ekonomiczne, towarzyskie, skłonne do dawania wyrazu swej osobowości, by wykazać zdolność do radzenia sobie w rzeczywistości politycznej
Cechy psychiczne uczestnictwa w polityce
Siła osobowości – zaufanie do siebie, poczucie własnej kompetencji i dużych możliwości działania
Dyspozycyjność – zdolność do czynnego uczestnictwa w różnych, zmieniających się sytuacjach politycznych, zdolność do odgrywania nowych ról społecznych i politycznych, „odrzucanie” wcześniejszych opcji
Wybiórcza identyfikacja z osiągnięciami życiowymi – chęć uzyskiwania sławy, prestiżu, reputacji politycznej jako swoistej kontynuacji określonych zasług, przy czym nie muszą to być osiągnięcia bezpośrednie jednostki, ale tez wiążące się dalece pośrednio, np. oddanie głosu na danego kandydata w wyborach; są to osoby nieodnoszące zwykle znaczących sukcesów całokształcie życia cywilizacyjnego
Predyspozycje intelektualnych zainteresowań poznawczych – osoby o wysokim stopniu aktywności intelektualnej wykazują zwykle zainteresowanie życiem politycznym, nierzadko czynnie się w nie włączają oraz osiągają znaczne sukcesy;
Ekstrawertyzm – jednostki poszukujące szerokich kontaktów społecznych, nawiązujące zwykle powierzchownie, krótkotrwałe ogniwa porozumień, związków; polityka jest dla nich nierzadko swoistą zabawą towarzyską nie interesują się często bowiem rzeczywistymi ideologiami i programami politycznymi
Ekstremizm – jednostki o silnych napięciach politycznych, nierzadko agresywne; angażując się w świat polityki, forsują wąsko pojęte interesy własne, bez respektowania interesów innych grup społecznych- nieustępliwe w działaniu; jednostki o skrajnych poglądach, aprobują siłowe rozwiązywanie problemów politycznych
Co to jest:
Naród – wspólnoty o wysokim stopniu zorganizowania politycznego, mające silne struktury instytucji politycznych, oraz odznaczające się dużym potencjałem cywilizacyjnym
Atrybuty ukształtowania narodu
Ukształtowana historycznie trwałość wspólnoty
Wytwarzanie przez nią istotnego i ponadczasowego dziedzictwa kulturowego
Ujawniające się silne poczucie identyfikacyjne jednostek z daną wspólnotą
Ujawniające się wyraźnie poczucie solidarności
Mniejszość narodowa – zbiorowość ludzi charakteryzująca się poczuciem własnej odrębności etnicznej, solidarnością, a także chęcią zachowania i przekazania tych cech przyszłym pokoleniom; posiada ona ponadto własne interesy, dąży do zagwarantowania i przestrzegania przysługujących praw
Tożsamość narodowa – odczuwanie bliskości wobec określonej wspólnoty
Ksenofobia – niechęć, wrogość, agresywność w stosunku do obcych; ujawnia się zwykle pod wpływem utrwalonych negatywnych mitów i stereotypów o postawach i zachowaniach społeczno – politycznych i gospodarczych określonych wspólnot etnicznych;
Szowinizm - skrajna forma ksenofobii; to postawy, zachowania i działania pełne pogardy, nienawiści do innych wspólnot etnicznych oraz politycznych
Etnocentryzm – przypisywanie tak własnej wspólnocie etnicznej jak i narodowej szczególnych właściwości, uzdolnień, predyspozycji, osiągnięć, np. cywilizacyjnych; przy tym koncentracja na własnej grupie nie jest tożsama z negowaniem wartości i zasług innych wspólnot