ORGANIZACJA STANOWISK ROBOCZYCH

Stanowisko robocze jest najmniejszą komórką produkcyjną przygotowaną technicznie i organizacyjnie do realizacji procesu produkcyjnego lub jego fragmentu (operacji technologicznej). Elementami stanowiska roboczego są: wyposażenie, przedmioty pracy, pracownik, zadania produkcyjne, wielkość i kształt powierzchni produkcyjnej.

Klasyfikacja stanowisk roboczych

1. wg typu produkcji na stanowisku roboczym:

   • do jednostkowego typu produkcji

   • do seryjnego typu produkcji

   • do masowego typu produkcji

2. wg specjalizacji stanowiska roboczego:

   • uniwersalne – wyroby o zróżnicowanych kształtach i wymiarach, dużo wytwarza się ręcznie

   • specjalne – tylko do określonej operacji

   • specjalizowane – specjalne oprzyrządowanie

3. wg poziomu mechanizacji:

   • ręczne - operacje możliwe do wykonania tylko dzięki sile mięśni ludzkich (np. wiertarka na korbę)

   • maszynowo-ręczne - energia mięśni ludzkich ograniczona (np. wiertarka elektryczna)

   • zmechanizowane - wyeliminowanie wysiłku mięśni ludzkich do wykonania danej operacji (człowiek nadzoruje, wykonuje czynności pomocnicze)

   • zautomatyzowane - pozwalają samoczynnie wykonać wszystko, pracownik musi tylko uruchomić maszyny (człowiek kontroluje)

4. wg wyposażenia stanowiska – liczby urządzeń i liczby operatorów:

   • proste – jeden operator, jedno urządzenie

   • wielowarsztatowe – jeden operator, kilka urządzeń

   • brygadowe – kilku operatorów, jedno urządzenie

   • złożone (brygadowo-wielowarstwowe) – kilku operatorów, kilka urządzeń

5. wg funkcji spełnianej przez stanowisko:

   • stanowiska stosowane w procesie podstawowym

   • stanowiska stosowane w procesie pomocniczym

6. wg umiejscowienia:

   • stacjonarne - wymaga do zainstalowania i funkcjonowania specjalnych fundamentów

   • ruchome - można swobodnie przemieszczać do wykonania operacji (np. na samochodach)

Organizacja stanowiska roboczego sprowadza się do jego wyposażenia (podstawowe i pomocnicze) odpowiednio do wykonywanych tam prac, rozmieszczenia wszystkich jego elementów składowych zgodnie z zasadami ergonomii oraz na przydzieleniu właściwej obsługi.

Zasady organizacji stanowisk roboczych:

1. wykorzystanie danych antropometrycznych do ustalenia zakresów powierzchni roboczych

2. rozmieszczenie narzędzi i urządzeń pomocniczych wg wskazań ergonomii

3. uwzględnienie aparatu ruchowego człowieka

4. uwzględnienie zasad ergonomii ruchów – zasada ruchów równoczesnych, ekonomiczności ruchów, ciągłości i płynności ruchów, przemieszczania ciężarów, utrzymania rytmów pracy, zasada ruchów kontrolowanych, swobodnych

W szczególności wspólnymi zasadami organizacji stanowisk roboczych są:

1. na stanowisku roboczym znajduje się tylko takie wyposażenie, jakie jest niezbędne do wykonania zadania; wyposażenie to musi mieć stałe miejsce

2. stosowanie dodatkowego wyposażenia (pojemniki, przenośniki, uchwyty) ułatwiające pracę

3. przy zaangażowaniu obu rąk do wykonania tej samej pracy dla każdej z nich należy przygotować i ustawić pojemnik stalowy z częściami

4. przy wzrokowym wybieraniu przedmiotów pojemnik ustawić wewnątrz normalnej przestrzeni roboczej

5. części rozmieszczać w pojemnikach wg rodzajów i wg kolejności ruchów

6. rozmieszczenie narzędzi ręcznych powinno umożliwiać ich chwytanie bez naruszania rytmu pracy lub symetrii ruchów

Rozplanowanie stanowiska roboczego powinno umożliwiać racjonalne rozmieszczenie środków materialno-technicznych w płaszczyźnie poziomej i pionowej, dlatego należy uwzględnić:

• liczbę pracowników na stanowisku

• liczbę obsługiwanych urządzeń

• stopień specjalizacji stanowiska

• normy odległości między stanowiskami i wyposażeniem

Organizacja obsługi wielowarsztatowej

Jednym ze sposobów racjonalnego wykorzystania pracowników i środków pracy jest obsługa wielowarsztatowa. Stanowi ona specyficzną formę pracy, w trakcie której pracownik obsługuje kilka stanowisk roboczych, wykorzystując czynności obsługi w czasie samoczynnej pracy pozostałych stanowisk roboczych.

Aby można było mówić o obsłudze wielowarsztatowej, konieczne jest określenie wskaźnika możliwości obsługi wielowarsztatowej:

t_zr – czas zajęcia robotnika na pozycji produkcyjnej

t_j - czas jednostkowy operacji technologicznej

t_r - czas zajęcia robotnika na stanowisku roboczym

t_mr - czas równoczesnego zajęcia robotnika i maszyn

t_m - czas maszynowy

Jeżeli wskaźnik obsługi wielowarsztatowej <1 to więc dana operację można włączyć do stanowiska wielowarsztatowego, bowiem w czasie maszynowym tego stanowiska staje się możliwa obsługa innego stanowiska.

Obsługę wielowarsztatową można organizować dla takich operacji, które:

• są możliwe do wykonania w ramach jednego zawodu

• są możliwe do wykonania przez pracownika posiadającego wymagany zawód

• nie różnią się stopniem trudności wykonywanej pracy

• posiadają zbliżone do siebie czasy jednostkowe

• suma wskaźników możliwości obsługi wielowarsztatowej dla jednego stanowiska wielowarsztatowego <=1

Podstawowe warunki organizacji obsługi wielowarsztatowej:

• rytmiczność procesu produkcyjnego wynikająca z przydziału detalooperacji do stanowisk roboczych

• uwolnienie pracownika bezpośrednio produkcyjnego od konieczności wykonywania prac obsługi

• mechanizacja pracy na stanowisku roboczym

• automatyzacja wykonywania operacji pomocniczych

Organizacja dnia roboczego

Wielozmianowość i praca zespołowa to typowe cechy współczesnego przedsiębiorstwa produkcyjnego. Racjonalne powiązanie tych cech jest zadaniem organizacyjnym, które sprowadza się do opracowania harmonogramów przebiegu pracy w ramach poszczególnych zmian roboczych, uwzględniając godziny rozpoczęcia i zakończenia zmiany roboczej, przerwy śniadaniowej itd.

Wskazania do opracowania harmonogramów dnia roboczego

1. jeżeli praca nie ma charakteru ciągłego to pierwsza zmiana powinna rozpocząć się nie wcześniej niż o godzinie 6, natomiast ostatnia kończyć się nie później niż o 23

2. czas trwania zmiany roboczej dla pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin zawiera się w przedziale od 4 do 8 h

3. wciągu zmiany roboczej pracownika przysługuje jedna 15-minutowa przerwa śniadaniowa, która powinna rozpoczynać się nie później niż po 4 godzinach pracy

4. można ustalić przerwę obiadową dla pracownika nie wliczoną do czasu pracy; czas jej trwania od 30 do 60 minut

5. czas trwania przerwy dla pracownika między kolejnymi zmianami roboczymi powinien wynosić min. 16 godzin

6. tygodniowa liczba dni roboczych nie może przekroczyć 6 dni

7. przerwa na odpoczynek powinna rozpoczynać się przed oczekiwanym spadkiem zdolności organizmu do pracy:

   • dla prac charakteryzujących się stosunkowo małym wysiłkiem fizycznym lub umiarkowanym napięciem nerwowym:

     • przerwy na odpoczynek rzadkie i krótkie

     • czas trwania i rozplanowanie przerw: 2 przerwy 5-o minutowe w ciągu zmiany roboczej 2 godziny po rozpoczęciu pracy i 1,5 godz. przed zakończeniem pracy

   • dla prac wymagających dużego wysiłku fizycznego lub wzmożonego napięcia nerwowego:

     • przerwy na odpoczynek: 3x10 min.

     • odpoczynek w stanie spoczynku lub ćwiczenia odprężającego przy wzmożonym napięciu nerwowym

   • dla prac wymagających dużego wysiłku fizycznego w szczególnie niesprzyjających warunkach:

     • 12-15 min. przerwy co godzinę

     • odpoczynek w stanie spokojnym w specjalnych pomieszczeniach

Przy organizacji dnia roboczego konieczne jest uwzględnienie aktualnie obowiązujących przepisów prawnych.