SZKOŁA RYCERSKA KORPUSU KADETÓW W WARSZAWIE.
Szkoła powstała w 1765 roku w zakupionym przez króla Pałacu Kazimierzowskim (obecny gmach rektoratu Uniwersytetu Warszawskiego). Była pierwszą szkołą czysto świecką. Szkoła nie była tylko wypełnieniem zobowiązań króla zawartych w pactach conventach, ale elementem reformy państwa poprzez wychowanie obywateli w nowym duchu.
Twórcy Szkoły Rycerskiej, król i jej jedyny komendant książę Adam Kazimierz Czartoryski, korzystali ze wzorów obcych, podobne szkoły istniały już w Europie Zachodniej oraz w państwach sąsiednich: Prusach, Austrii i Rosji. Opiekę nad szkołą sprawował sam król, który zabiegał o fundusze, decydował o doborze kadry. Bezpośrednie kierownictwo znajdowało się w rękach komendanta - jednego z najbardziej światłych magnatów, który cieszył się znacznym autorytetem. Opiekę nad programem i pedagogiczną działalnością była w rękach świetnie wykształconych dyrektorów nauk. Pierwszym z nich był John Lind - wychowanek Oxfordu - rzecznik szkolnictwa świeckiego podporządkowanego władzy państwowej i wychowania narodowego, opartego na języku ojczystym oraz historii i kulturze własnego kraju. Jego uwagi przekazywane królowi zaważyły w znacznym stopniu na przejęciu najlepszych wzorców od ówczesnych akademii angielskich, przygotowujących elewów do służby wojskowej i do różnych funkcji w administracji państwowej.
Po wyjeździe Linda, jego miejsce zajął Christian Pfleiderer - wychowanek Uniwersytetu w Tybindze, profesor matematyki i fizyki, któremu szkoła zawdzięcza wysoki poziom naukowy, zwłaszcza w tych obszarach wiedzy. Kiedy w 1781 roku powołany został na katedrę w swojej macierzystej uczelni, funkcje dyrektora pełnił Michał Hube - wychowanek gimnazjum w Toruniu i Uniwersytetu w Lipsku. Był również profesorem matematyki i fizyki. Szkoła Rycerska miała świetnych nauczycieli - w większości świeckich, absolwentów akademickich w Toruniu i Gdańsku. A w ostatnim roku działalności własnych absolwentów. Wychowankowie utrzymywani byli przez państwo, do szkoły przyjmowano także średnio zamożną szlachtę. 60 uczniów (planowano 200) utrzymywanych było z funduszy publicznych, 20 utrzymywało się na własny koszt. Pierwszymi uczniami szkoły byli wybrani przez króla członkowie gwardii pałacowej. Korpus Kadetów miał dwojakie zadanie: kształcenie ogólne oraz specjalistyczne kadetów. W pierwszym roku istnienia do szkoły przyjmowano chłopców w wieku od 16 do 21 roku życia, którzy już wcześniej zdobyli ogólne wykształcenie w innych szkołach. Po reformach w latach 1768-71 do szkoły przyjmowano młodzież między 8 a 12 rokiem życia. Korpus stał się bardziej średnią szkołą ogólnokształcącą, w której skoszarowana i umundurowana młodzież uczyła się przedmiotów zarówno wojskowych, jak i ogólnych.
Podstawowy program ogólnokształcący trwał 5 lat, po nim następowało kształcenie specjalistyczne, prawne lub wojskowe. Szkoła rycerska miała służyć krajowi w procesie reform, ważny był, zatem jej narodowy charakter. Szczególne miejsce zajmował w szkole język ojczysty i historia. Język polski był językiem wykładowym, o ile pozwoliły na to warunki, gdyż wśród profesorów byli także cudzoziemcy. Obok łaciny uczono w niej języków nowożytnych: francuskiego, niemieckiego, aż po 6 godzin tygodniowo w pierwszych dwóch klasach. Program klasy i Ⅱ klasy przewidywał także naukę arytmetyki, kaligrafii i tańca. W klasie III i IV kontynuowano naukę łaciny i języków nowożytnych, doskonalono język polski, nauczano historii Polski i historii starożytnej oraz geografii. W V klasie w dość szerokim zakresie wykładano przedmioty matematyczno-przyrodnicze. Dominował algebra i geometria, fizyka, architektura oraz nauka szermierki i tańca. Dalsza dwuletnia nauka dawała przygotowanie w dwóch kierunkach: inżynieryjno-wojskowym ( fizyka, historia naturalna, powszechna, języki nowożytne, szermierka rysunek i taniec) i cywilnym w zakresie prawa (filozofia, prawo rzymskie i polskie, języki i literaturę nowożytną, rysunek, szermierka i taniec).
Przedmiotów wojskowych uczono tak, by wiedza zdobyta przez młodzież mogła być wykorzystana dla rozwoju gospodarczego kraju. Nie była to zwykła szkoła wojskowa, ale przede wszystkim ośrodek wychowania obywatelskiego. Szkoła miała uformować patriotów oraz obywateli o racjonalistycznych poglądach moralnych. Dlatego wielką wagę przywiązywano do programu wychowawczego. Komendant szkoły Książe Adam Czartoryski, w 1774 roku opracował „Katechizm kadecki”, w którym sformułował wzór osobowy wychowanka oparty na trzech hasłach - Bóg, ojczyzna, cnota. Kadet „ powinien mieć miłość, bojaźń Boga i przywiązanie do religii przed oczyma: powinien ojczyznę swoja kochać i jej dobro nade wszystko i sposobić się do tego, aby się mógł poświęcać na jej usługi; powinien być cnotliwy, pełen poszanowania dla zwierzchnich, dobroczynności i afektu dla równych, względu dla niższych”. Od kadeta wymagano, więc wysokiego poziomu moralnego, ale przede wszystkim miłości do ojczyzny i troski o jej dobro. W celu wyrabiania u kadetów obowiązku i odpowiedzialności, Czartoryski wprowadził coś na kształt samorządu. Na czele grup, na które podzielono młodzież, stali przewodniczący, którzy mieli czuwać nad prowadzeniem się pozostałych kadetów i proponować kandydatów do ocen i nagród.
Szerokie zastosowanie znalazły w Szkole Rycerskiej ćwiczenia fizyczne, gry ruchowe, musztra na świeżym powietrzu - realizowane masowo w postaci tzw. rekreacji. Służyły one pobudzeniu naturalnej aktywności, były elementem przysposobienia bojowego, rozszerzeniem zajęć wojskowych. Wiele troski poświęcił król i komendant dobrym podręcznikom, bibliotece, którą zaczęto organizować oraz wyposażeniu szkoły w pomoce naukowe. Założyciele sprowadzili z zagranicy pomoce do nauki fizyki, zbiory botaniczne,zoologiczne, mineralogiczne. Pragnęli by w szkole panowała oświecona atmosfera. Wychowankowie mogli czytać najnowsze prace filozoficzne, mogli poznawać najnowsze wyniki nauk. W szkole przestała obowiązywać długo zakazana teoria Kopernika.
Szkoła Rycerska była nowoczesną uczelnią pod względem edukacyjnym i programowym nieodbiegającą od najlepszych wzorców szkolnictwa europejskiego, a jednocześnie była bardzo polska, mocno związana z potrzebami kraju oraz walką o odrodzenie moralne i polityczne w Rzeczpospolitej. Była ona ogniwem pośrednim, zapewniającym ciągłość pomiędzy reformami szkolnictwa zapoczątkowanymi przez Konarskiego a osiągnięciami reformatorskimi Komisji Edukacji Narodowej, których wspólnym mianownikiem była edukacja obywatelska. W ciągu trzydziestu lat ukończyło ją około 950 kadetów. Wyszkoliła wielu wybitnych wojskowych i polityków, którzy w życiu pozostali wierni wpojonym im ideałom. Absolwentami Szkoły Rycerskiej byli m.in. Tadeusz Kościuszko, Julian Ursyn Niemcewicz, Józef Sowiński, Karol Kniaziewicz . To oni i rola, jaka odegrali w publicznym życiu Rzeczpospolitej, najlepiej świadczą o dorobku tej szkoły.
L I T E R A T U R A
Karol Poznański „ Wybrane zagadnienia z historii wychowania” Wydawnictwo APS im. Marii Grzegorzewskiej, Warszawa 2006r
„ Historia wychowania” skrypt dla studentów pedagogiki pod redakcją Danuty Dryndy, Wydawnictwo WSP TWP, Warszawa 2006r
2