320

320 IX. Póinicjsze kierunki rozwoju filozofii

rystyeznym a systemem realistycznym. System party ku lary styczny to system podobny do Camapowskiego systemu z Aufbau. który wychodzi od niezróżnicowanych elementów doświadczenia i przystępuje do konstruowania jakości zmysłowych; system realistyczny to system, który wychodzi od qualiów, wiążąc je z tym, co Goodman nazywa conereta. Goodman uważa oba punkty wyjścia za uprawnione, ale poddawszy krytyce szczegółowe aspekty Camapowskich konstrukcji sam buduje system realistyczny z barwami, miejscami i momentami czasowymi jako podstawowymi gitaliami. Uwzględnia również qualia innych modalności zmysłowych, takie jak dźwięki i zapachy w charakterze quaUów podstawowych, ale świat zmysłowy, który stara się mozolnie zbudować, ma charakter czysto wizualny. Poza relacją zachodzenia na siebie, odwołuje się również do relacji współprzynaleź-ności, która łączy jedno qtiule z sumą dwóch innych, na przykład barwę-micjsce z momentem czasowym, lub barwę z miejscem-mo-mentem czasowym. Sama współprzynależność trzech qualiów nie wystarcza do utworzenia coneretum, gdyż barwa może występować wspólnie z miejscem, a oddzielnie od momentu czasowego, nie znajdując się w tymże miejscu w danej chwili. Ponieważ nie mają one charakteru addytywnego, w tym sensie, w jakim przysługuje on barwie, wizualne rozmiary i kształty nie są traktowane jako ąuałia podstawowe, lecz są definiowane za pomocą pierwotnego predykatu posiadania jednakowych łącznych rozmiarów. Względy, pod którymi ąualia są do siebie podobne, zostają następnie pomysłowo usystematyzowane w topologii jakości.

Godne uwagi jest to, że Goodman, w przeciwieństwie do strategu Camapa z Aufbau, i w istocie wbrew zwykłej tendencji fenomenali-stów, nie przypisuje swojemu systemowi prymatu w porządku wiedzy. Przeciwnie, dowodzi¹⁷, że kwestia, czy istnieje pod tym względem jakakolwiek różnica między wyborem podstawy fenomenalistyczncj lub fizykalistycznej, jest zupełnie błędnie pojmowana. W tej sprawie mam jednak odmienne zdanie. Próbowałem sformułować argument na rzecz prymatu podstawy fenomenalistyczncj w czwartym i piątym rozdziale mojej książki The Central (Juestions af Philosophy. Z drugiej strony, podczas gdy ja jestem przekonany, że nie można /.a pomocą środków logicznych zbudować na tej podstawie świata fizycznego, lecz tylko zasadnie postulować jego istnienie, Goodman uważa tę kwestię za otwartą. Sądzi, iż nie jest jasne, jakie są kryteria redukcji, a także, czy „świat fizyczny, który mamy wyjaśniać, jest trochę niespójnym światem zdrowego rozsądku i przestarzałej nauki, czy raczej bardzo zawiłym i nieustannie modyfikowanym światem najnowszej teorii fizykalnej”³*. W każdym razie, celem, jaki stawiał sobie Goodman pisząc tę książkę, nie było utorowanie drogi jakimkolwiek dążeniom tego rodzaju, lecz analiza zjawisk. Potwierdza to jego pogląd na filozofię, która ..ma pełnić funkcję rozjaśniania zawiłości i niejasności”³⁹.

W Umguages of Art Goodman zajmuje się, jak może sugerować sam tytuł, formami symbolizowania. Jednym z podstawowych celów tej pracy jest położenie nacisku na analogię, a nie uwypuklanie różnic między reprezentacją obrazową a opisem werbalnym. Egzemplifikowanie i ekspresja są ściśle związane, jako formy symbolizowania, z reprezentowaniem i opisem, jakkolwiek zmierzają w przeciwnych kierunkach; reprezentowanie i opisywanie w-iąże symbol z rzeczami, do których się stosuje, egzemplifikowanie wiąże symbol ze znakiem, który wskazuje nań w sposób dosłowny, a ekspresja wiąże symbol ze znakiem, który wskazuje nań w sposób metaforyczny⁴⁰. Tak w^rięe, obraz może egzemplifikować to, co słowo „szary” denotuje i wyrażać to, co określa się mianem ,„smutku”. Gdy idzie o rozróżnienie między opisywaniem i obrazowaniem, Goodman podkreśla, że nie nie jest tu uzależnione od wewnętrznej struktury symbolu. Przekonująco argumentuje przeciw uznawaniu podobieństwa za kryterium reprezentacji bądź narzucaniu językowi wymogu podobieństwa strukturalnego⁴¹. Uważa, że wprowadzanie nadmiernie uproszczonych rozróżnień między tym, co poznawcze, a tym. co emocjonalne, nie pozwala nam dostrzec, że „w doświadczeniu estetycznym emocje pełnią funkcje poznawcze”⁴². Sporządza listę „symptomów tego, co estetyczne”, z któ-

³⁸ Tamże. s. 379. » Tamże. v XVII.

⁴⁰ Ijuięuages oj Art. Oxford University Press, London 1969, s- 92.

⁴' Tamże. V 231. ⁴² Tamże, s. 248.

^,'⁷ Zob. The Struaure of Appearancti\ wyd. drugie, s. 136-140.