308

308 IX. Późniejsze kierunki rozwoju filozofii

go rodzaju bytów, które należą do zakresu zmienności jej zmiennych, u lo z kolei jest zdeterminowane prze/ predykaty zawarte w teorii. Wynika z tego. że dziedzina bytów, do których uznawania zobowiązana jest pewna teoria, jest zależna od sposobu formułowania owej teorii. W niektórych przypadkach uchylenie zobowiązania, które uważa się za niepożądane, będzie tylko kwestią mniejszych bądź większych przeróbek gramatycznych, ale w innych, bardziej interesujących przypadkach przekształca się to w problem, czy można znaleźć środki, za pomocą których dałoby się zredukować jeden typ bytów do innego. Tak więc. jeśli ktoś chciałby wyrugować byty abstrakcyjne, co. jak twierdzi Quine, udało się jemu samemu w pracy Steps To-ward a Consiriu'ti\'e Nominalism, którą wraz z Nelsonem Goodmanem opublikował w piśmie Journal ot Symbolic Logic" w 1947 r.. będzie musiał unikać kwantyfikowania własności i klas. a następnie, jak tego dowodzi owa praca, będzie musiał wykazać niemałą pomysłowość, aby obmyślić przybliżony odpowiednik nawet tak banalnego zdania, jak zdanie, że istnieje więcej psów niż kotów. W swych ostatnich pracach Quine wycofał się jednak z tego bezwględnego norninalizmu z uwagi na to, że uniemożliwia on uznanie znacznej części matematyki klasycznej, którą zmuszeni jesteśmy przyjąć, jeśli chcemy rzetelnie przedstawić współczesną naukę, i uwzględnia obecnie w swojej ontologii hierarchię klas. Jest przekonany, że klasy mogą wykonywać wszelkie pożyteczne zadania, do których, jak można by sądzić, niezbędne są własności; uważa, że należy preferować klasy względem własności, ponieważ, w odróżnieniu od własności, posiadają one jasne kryterium identyczności, takie mianowicie, że klasa A jest identyczna z klasą B wtedy i tylko wtedy, gdy do A i do B należą te same = elementy.

Ponieważ Quine rozumie kwantyfikację w taki sposób, iż jej zakresem są przedmioty, a nie wyrażenia językowe, wyjąwszy przypadki. w których same wyrażenia językowe są traktowane jako przedmioty. z punktu w idzenia jego celów istotne jest to. iż funkcje, których wartości stanowią owe przedmioty, powinny się zachowywać w odpowiedni sposób, w tym sensie, że nie powinny dopuszczać, by o jakimś przedmiocie było przy pewnym opisie prawdą coś. co nie jest prawdą przy innym opisie. Istnieją jednak, jak wiadomo, takie obsza- \ ry zarówno potocznego, jitk filozoficznego dyskursu, w których warunek ten nie jest spełniony. Pewna bezsporna klasa takich przypadków jest elektem posługiwania się operatorami moda)nymi. takimi jak .z konieczności". By posłużyć się jednym z przykładów podawanych przez Quine'a, liczba dziewięć jest identyczna / liczb;* planet, ale o ile zdanie .,9 jest z konieczności większe niż 7" uchodzi zazwyczaj za prawdziwe, o tyle zdanie ..Liczba planet jest z konieczności większa niż 7" uważa się na ogół za fałszywe. Łatwiej uchwytnych przykładów dostarcza tutaj mowa zależna i użycie słów oznaczających to, co Russell nazywał postawami propozyejonalnymi. I tak, by odwołać się do innego przykładu Quine'a, mogę wierzyć, żc człowiek, który ukradł lakic-to-a-takie dokumenty, jest szpiegiem, a zarazem nie wierzyć. i/ mój szanowany sąsiad jest szpiegiem, choć to właśnie mój szanowany sąsiad ukradł owe dokumenty. A zatem „bycie kimś. o kim jestem przekonany, iż jest szpiegiem" jest prawdą o tym człowieku przy jednym opisie i jest fałszem przy innym opisie.

Trudność wiążąca się z operatorami modalnymi nie nastręcza Quine'ow'i poważniejszych kłopotów, ponieważ dzięki odrzuceniu rozróżnienia unalityczne-syntetyczne może się bez nich obejść. Quine toleruje wprawdzie dyskurs o możliwościach, w tym sensie, iż możemy mówić sensownie nic tylko o tym, co zachodzi, ale także o tym. co zachodziłoby, gdyby odpowiednie warunki zostały spełnione; twierdzi jednak, iż takie warunkowe zdania można przekształcić w zdania o dyspozycjach i. co moim zdaniem jest mniej wiarogod-ne. w zdaniu o strukturze przedmiotów, którym ow^re dyspozycje są przypisywane, przy czym takie przypisywanie struktury' jest w wielu wypadkach pochodną teorii dotyczących budowy ..rodzajów' naturalnych”, do których owe przedmioty należą. W sprawie postaw' propo-zycjonalnych Quine dow^rodzi. żc możemy uporać się z przykładem szpiega, jeśli uznamy, że jestem przekonany o złodzieju owych dokumentów, iż jest szpiegiem, nie zaś, iż jestem przekonany, że złodziej dokumentów jest szpiegiem. W pierwszym przypadku bow^riem. jeśli złodziejem dokumentów jest istotnie mój sąsiad, moja niewiedza o tym fakcie nie stoi na przeszkodzie temu, by było prawdą o moim sąsied/ie. iż jestem przekonany, że jest szpiegiem, jakkolwiek pozostaje fałszem, iż jestem przekonany, że mój sąsiad jest szpiegiem.