31 marca 2008
Użytkowanie mleczne
Porównanie składu procentowego mleka wybranych zwierząt
[%] |
Owca |
Krowa |
Koza |
Sucha masa |
17,8 |
21,3 |
13,2 |
Tłuszcz |
6,5 |
3,4 |
4,0 |
Białko |
5,7 |
3,2 |
3,6 |
Laktoza |
4,5 |
4,6 |
4,6 |
Popiół |
0,9 |
0,7 |
0,8 |
Woda |
82,2 |
87,8 |
86,5 |
Budowa owiec w typie mlecznym:
Cienka, zwięzła skóra
Słabo rozwinięta tkanka tłuszczowa podskórna i tkanka mięśniowa
Duża jama ciała
Wełna jednolita
Gruszkowata budowa ciała
Doskonale wykształcone wymię
Czynniki wpływające na mleczność owiec
Rasa - np. fryzyjska, assai
Cechy charakterystyczne
Bardzo długi okres laktacji - do 300 dni
Wydajność za laktację 600 - 700 l
Na cele konsumpcyjne 250 - 550 l (po odsadzeniu jagniąt)
Użytkowanie mleczne: pog, sarda, frisata
Długość laktacji 150 dni
Średnia wydajność mleka za laktację: 200 - 300 l
Na cele konsumpcyjne 60 - 120 l
Ze względu na wymagania owcy fryzyjskiej, najczęściej 50% jej udziału wystarcza do uzyskania optymalnej produkcji
Nie doskonalone w kierunku użyteczności mlecznej, np. wrzosówka
Krótka laktacja: 90 - 120 dni (30 - 90 dni przy skróconym odchowie)
Wydajność za laktację 55 - 77 l
Na cele konsumpcyjne 30 - 50 l
Liczba jagniąt w miocie
Matka z 1 jagnięciem - 100%
Matka z 2 jagniętami - 130%
Matka z 3 jagniętami - 140%
Matka z 4 jagniętami - 148%
Zwiększanie liczby jagniąt w miocie może prowadzić do zwiększania wydajności mlecznej. Wzrost ten następuje do 3 tygodnia laktacji.
Wiek - szczyt mleczności w czwartej, piątej laktacji
Stadium laktacji
przebieg
Pierwsze dwa tygodnie - rozdajanie
2 - 4 tydzień szczyt mleczności
Od 4 tygodnia spadek mleczności
Ostatnie dwa tygodnie laktacji - zasuszanie
Zawartość poszczególnych składników mleka
Tłuszcz - spada w miarę wzrostu ilości mleka (i na odwrót)
Laktoza - rośnie wraz z produkcją mleka, potem do 8 - 9 tygodnia pozostaje bez zmian, potem spada
Białko - w okresie laktacji ciągły spadek, początkowo dość znaczny
Dój - początkowo 3x dziennie, pod koniec laktacji 2x, przed zasuszaniem raz w ciągu doby
Żywienie - pasze mlekopędne: otręby pszenne, zielonki pastwiskowe, siano łąkowe, rośliny motylkowe, nasiona roślin oleistych, okopowe
Klimat - łagodny wpływa korzystnie. Wpływ warunków atmosferycznych na mleczność jest większy niż na inne kierunki użytkowania. Ma duże znaczenie przy utrzymaniu pastwiskowym
Strzyża - wykonywana w trakcie laktacji - na kilka dni obniża laktację (stres cieplny)
Stan zdrowia
Zapalenie wymienia - spadek mleczności, zmiana składu mleka
Choroby infekcyjne
Pasożyty
Choroby płuc
Kształt i konsystencja wymienia - duże symetryczne o miękkiej konsystencji, strzyki ustawione pionowo do podłoża łatwość oddawania mleka
Układ nerwowy (czynniki stresowe) - hałasy, straszenie, brutalne obchodzenie się z owcami, zbyt wczesne odsadzenia
Metody oceny użytkowości mlecznej
metoda klasyczna - na podstawie próbnych udojów - trzy udoje kontrolne co 14 dni dają obraz na 7 dni przed i 7 dni po udoju. Metoda ta jest najdokładniejsza, ale wymaga odsadzenia jagniąt od matki
I udój - 7 dzień laktacji
II udój - 21 dzień laktacji
III udój 35 dzień laktacji
metoda uproszczona - mleko pobierane jest raz w laktacji po 12 godzinnym odsadzeniu jagniąt. Uzyskaną wydajność mnoży się x2 x przelicznik ze względu na dzień laktacji x liczba dni laktacji daje nam to obraz mleczności
metoda na podstawie przyrostu masy ciała jagniąt w okresie ssania. Jagnięta ważymy w 2 i 28 dniu życia i obliczamy przyrost na ten czas. Przyrost mnoży się przez ilość mleka na 1 kg przyrostu. Metoda ta dotyczy tylko 1 miesiąca laktacji, nie jest dokładna, ale wystarczająca do selekcji matek pod względem mleczności:
a = (b - c) * d
wydajność mleczna po pierwszym miesiącu laktacji
masa ciała jagniąt w wieku 4 tygodni
masa ciała jagniąt w 2 dniu po urodzeniu
ilość mleka potrzeba na 1 kg przyrostu masy ciała jagnięcia
Metody doju
dój ręczny
z boku poprzez osmykiwanie strzyków - dla owiec o mocno rozwiniętym wymieniu
z tyłu poprzez zgniatanie wymienia - owce o mniejszym wymieniu
dój maszynowy - od tyłu, mleko czyste, pozostaje jednak dużo niezdojonego mleka - obniża się mleczność na skutek zwiększonego ciśnienia
Produkty z mleka owczego
świeże mleczko
koktajle, alkohole (po zagotowaniu)
sery
bundz - świeży słodki ser
bryndza - powstaje z bundzu, kwaśnieje, rozcieramy z solą
oscypek - twardy, wędzony
feta
roquefort
12 maj 2008
Czynniki wpływające na użytkowanie mięsne owiec
rasa - wpływa na podatność zwierząt do tuczu oraz wartość rzeźną (tempo osiągania dojrzałości płciowej i somatycznej, przyrostów dobowych, wykorzystanie paszy, jakość tusz, wartość mięsa i tłuszczu)
mięsne - Teksel, Ile de France, Czarnogłówka, Suffolk, Berrichon du cher, Charolaise, Dorset Horn, linia syntetyczna
kombinowane - merynos polski, pon, pod
prymitywne - wrzosówka, cakiel, świniarka, pog
wiek - warunkuje jakość uzyskanego surowca rzeźnego (wpływ tego czynnika należy łączyć ze zróżnicowanym tempem odkładania się poszczególnych tkanek w okresie wzrostu i rozwoju jagniąt oraz starzeniu się zwierząt dorosłych)
I okres życia - rozwój układu kostnego - szkielet dla mięśni, ochrona dla układu nerwowego, w mniejszym stopniu dla mięśniowego
II okres życia - bardzo silny rozwój mięśni - szybkie tempo przyrostów, dobre wykorzystanie paszy
III okres - tempo przyrostów tkanki mięśniowej równoważy tempo przyrostów tkanki tłuszczowej (głównie tłuszcz śródmięśniowy) - dojrzałość rzeźna
IV okres - przyrost tkanki tłuszczowej - tłuszcz okołonerkowy i podskórny
płeć
wolniejsze tempo przyrostów maciorek niż tryczków
większe otłuszczenie tusz maciorek (niższa masa ubojowa dla maciorek niż tryków)
delikatniejsze i cieńsze ukostnienie tusz maciorek
lepsza jakość tusz maciorek (u tryczków nieprzyjemny, specyficzny zapach - męskie hormony)
liczba jagniąt w miocie - wpływa na zmienność warunków odchowu, a tym samym na tempo wzrostu i jakość tusz
w okresie ssania - jedynaki rozwijają się szybciej od jagniąt z miotów liczniejszych z tym, że jednocześnie szybciej u nich zaczyna się odkładać tłuszcz miękki - nie pogarsza on jakości tuszki. Im liczniejszy miot, tym mniej mleka w przeliczeniu na sztukę…
po odsadzeniu tempo wzrostu w dalszym ciągu wysokie z tendencją do szybszego odkładania się tkanki tłuszczowej u jagniąt z miotów licznych lepsze wykorzystanie paszy oraz kompensacja wzrostu - lepsze przyrosty…
żywienie - decyduje o intensywności produkcji żywca jagnięcego oraz jakości uzyskanego surowca rzeźnego. Poziom żywienia powinien być dostosowany do możliwości produkcyjnych posiadanych zwierząt, aby zapewnić maksymalne wykorzystanie pasz. Zbyt skąpe żywienie obniża produkcyjność zwierząt i dochodów. Zbyt obfite żywienie powoduje niepotrzebny wzrost kosztów produkcji i zbytnie otłuszczanie - obniżenie jakości tusz.
W celu poprawienia walorów mięsnych naszych rodzimych ras, wprowadzono krzyżowanie towarowe jedno- i dwustopniowe.
jednostopniowe: ♀ rasy rodzime x ♂ rasy mięsne F1 na tucz i rzeź
dwustopniowe: ♀ rodzime x ♂ rasy plenne F1♀ x ♂ rasy mięsne F1♂ i F2 tucz i rzeź
Metody kontroli użytkowości mięsnej
przyżyciowe
dobowe przyrosty masy ciała
stopień wykorzystania paszy (zużycie białka i energii na 1 kg przyrostu)
umięśnienie i otłuszczenie (ocena eksterierowowa, chwyty rzeźnickie)
skład tkankowy (ultrasonografia, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny)
poubojowe
wydajność rzeźna po uboju ciepła i zimna (po 24h)
ocena umięśnienia i otłuszczenia EUROP
rozbiór tuszy na wyręby (najbardziej wartościowe: antrykot, comber)
dysekcja uda
Tucz mleczny - intensywny
Cel: produkcja lżejszych jagniąt rzeźnych o najwyższej jakości tuszki
Tucz do masy ciała 35 kg
Czas trwania tuczu: 100 - 120 dni (odsadzenie jagniąt)
Przyrosty dobowe: 250 - 300g
Wykorzystanie paszy na 1 kg przyrostu: 3,0 - 3,5 j.o.; 450 - 500 g białka
Intensywne żywienie matek w ciąży i po wykocie warunkuje wysoką masę urodzeniową. Podawać owies, jęczmień, wysokobiałkowe mieszanki gospodarskie.
Tucz przedłużony - średniointensywny
Tucz do masy ciała 45 kg
Czas trwania tuczu: 6 - 7 m-cy
Przyrosty dobowe: 200 - 250g
Wykorzystanie paszy na 1 kg przyrostu: 4,5 j.o.; 450 - 500 g białka
Niższe normy żywieniowe, mniej pasz treściwych. Podajemy pasze gospodarskie (okopowe, kiszonki, zielonki, więcej siana, suche wysłodki)
Tucz opóźniony - małointensywny
Tucz do masy ciała 55 kg
Czas trwania tuczu: 9 - 10 m-cy
Przyrosty dobowe: 150 - 200g
Wykorzystanie paszy na 1 kg przyrostu: 6,5 - 7,0 j.o.; 550 - 600 g białka
Tucz oparty o najtańsze pasze gospodarskie. Latem pastwisko lub zielonka. Ostatnie 6 - 8 tygodni dotuczanie w oparciu o lepsze jakościowo pasze.
Opas sztuk dorosłych - wybrakowanych w celu poprawy kondycji przedubojowych - max 8 tyg. Najlepiej pastwisko (przyrosty ok. 100 g. Jeśli zwierzę nie przyrasta przez tydzień, dwa, zaprzestajemy dotuczania - od razu na ubój)
Ocena umięśnienia i otłuszczenia tusz wg klasy EUROP
Kategoria
L - tusze jagniąt do 12 miesięcy
S - tusze ze starszych owiec. Tusze z tej kategorii o masie większej od 13 kg
Klasy umięśnienia
E - wyśmienita
U - bardzo dobra
R - dobra
O - średnia
P - słaba
Dobowe przyrosty masy ciała:
Zad 1)
Od ur. do pierwszego waż. = (10,7 - 3,9)/18 = 377 g
Od 1 do 2 = (16,8 - 10,7)/31 = 197 g
Od 2 do 3 = (26,3 - 16,8)/30 = 316 g
Od 3 do 4 = (34,5 - 26,3)/31 = 264 g
Cały okres tuczu Σ/4 = 288,5 g
Zad 2)
W rzeźni 33,1, przed ubojem 34,5 różnica 1,4 kg
34,5 - 100%
1,4 - x% x = 4%
Odpowiedź: straty podczas transportu wynoszą ok. 4%
Zad 3)
Wydajność rzeźna ciepła
= 45,9%
Wydajność rzeźna zimna
= 44,4 %
Zad 4)
M. tuszki ciepłej - m. tuszki zimnej = 15,2 - 14,7 = 0,5
15,2 - 100%
0,5 - x% x = 3,3%
Zad 5)
Masa półtuszy = 7,4 kg 7,4 - 100%
Masa wyrębów = 7,32 kg 0,08 - x% x = 1,08%
Różnica = 0,08
Zad 6)
Półtusza prawa = 7,4 kg
Udziec = 1,75 / 7,4 = 23,6%
Karkówka = 0,565 / 7,4 = 7,6%
Plecówka = 0,435 / 7,4 = 5,9%
Antrykot = 0,41 / 7,4 = 5,5%
Comber = 0,65 / 7,4 = 8,8%
Łopatka = 1,05 / 7,4 = 14,2%
Mostek = 1,59 / 7,4 = 21,5%
Goleń = 0,66 / 7,4 = 8,9%
Nerka = 0,21 / 7,4 = 2,83%
Zad 7)
% wyrębów średniowartościowych = 100% - 14,32% = 85,68%
Zad 8)
Udział mięsa w udźcu = 1310 / 1738 x 100 = 75,4%
Udział kości w udźcu = 235 / 1738 x 100 = 13,2%
Udział tłuszczu w udźcu = (68+125) / 1738 x 100 = 11,1%
19 maj 2008
Zabiegi pielęgnacyjne w chowie i hodowli owiec
znakowanie
w hodowli
w chowie
trwałe
tatuowanie - numer - 10 -cio cyfrowy (pierwsze sześć cyfr: PL, rasa owiec, numer stada - tatuaż w prawym uchu - jeśli owca wędruje po PL. Kolejne 4 cyfry to indywidualny numer zwierzęcia - na lewym uchu)
znakowanie pow. 3 m-ca życia
zabieg musi być wykonany bardzo solidnie - numerki szpilkowe, przebijamy ucho od wewnętrznej strony małżowiny. Potem nacieramy ucho tuszem Przy krwawieniu wcieramy tusz dłużej - by nie został wymyty
zabieg wykonany jest prawidłowo, kiedy słychać trzask chrząstki
kolczykowanie - wspomaganie tatuowania - łatwiej rozpoznać
nietrwałe
do 2 miesiąca życia - za pomocą cyfrowych szablonów przy grzbiecie odbija się numer kolejnego miotu w stadzie. W razie konieczności zabieg powtarzamy. Do zabiegu używamy zmywalnych barwników
kredka zootechniczna, spray do znakowania zwierząt - pomagają w zaznaczaniu zwierząt, które przeszły już przez wykonywany przez nas zabieg
przy utrzymaniu haremowym (stanówka) trykowi zakłada się prostokąt z barwnikiem, aby widzieć, którą owcę tryk pokrył. Można je pogrupować, przygotować do krycia po 12h itp.
UE - jeśli zwierzę ma opuścić stado musi być zakolczykowane na lewym uchu. Rejestracją i przydziałem numerów zajmuje się powiat (kraj - standardowy kolczyk, UE - chip)
zabiegi w chowie
ogon - obcinanie ze względu na pielęgnację wełny i higienę zwierząt
obcinanie
metoda bezkrwawa - w odpowiednim miejscu na ogonie umieszczamy gumowe pierścionki uciskowe (niektóre zwierzęta mogą odczuwać duży ból). Należy uważać na bakterie i infekcje - wskazane jest odcięcie kikuta i zdjęcie pierścienia po 3, 4 dniu po założeniu
metoda krwawa
kleszcze - emaskulator (do kastracji również). Kleszcze należy przytrzymać do minuty czasu, aby wytworzyć skrzep - brak krwawienia. Emaskulatora używamy tylko do 3 dnia po urodzeniu
przewiązka na ogonie, potem cięcie. Przewiązkę zdejmuje się po 2 godzinach, żeby nie wystąpiła martwica. Warto naciągnąć skórę (przed przewiązaniem) na ogonie w kierunku ciała - po zdjęciu przewiązki skóra wraca na swoje miejsce, jej nadmiar obrasta ranę i tworzy bliznę miękką.
Miejsce cięcia: tryki: przykryć odbyt, maciorki: odbyt i srom
Korekcja racic - u maciorek 2x w roku (przed wyjściem i po powrocie z pastwiska), u tryków 4x w roku (min 3,4 tyg przed stanówką). Po co? Aby uniknąć zanokcicy (kulawka) i dla polepszenia komfortu chodzenia. Zabieg wykonujemy za pomocą sekatora. Należy pamiętać o linii białej racicznej i kopytnej oraz o tym, by nie zostawić szpili na czubku racicy.
Kąpiel racic - zabieg wspomagający przy korekcji racic - dezynfekujące (siarczan cynku + detergent) i osuszające (siarczan miedzi). Oba roztwory o stężeniu 3 - 5%. Kąpieli dokonujemy w basenach o długości co najmniej 3, 4 metrów, na powierzchnię sypiemy sieczkę np. słomy. Po kąpieli kierować owce najlepiej na beton. Zabieg przeprowadzamy od 1 so 12 razy w roku - w zależności od terenu, w jakim utrzymywane są owce.
pasożyty
Zewnętrzne
Owady: wpleszcze, wszy, wszoły (niszczenie wełny) raz do roku, profilaktycznie, zabiegi zwalczania pasożytów
Pajęczaki: świerzb, kleszcze
Świerzb głowowy, pęcinowy - interwencja natychmiastowa!!
Profilaktyka
Raz w roku: u matek kąpiel tuż po strzyży (najlepiej w tym samym dniu), u tryków też po strzyży, tylko w innej porze roku
Rodzaje zabiegów
Gazowanie - odchodzi się od tej metody
Kąpiele, opryski - rozcieńczonymi preparatami
Bezpośrednie polewanie na skórę w wybranych miejscach
Wewnętrzne
Przywry - motylica - ograniczenie kontaktu z formami inwazyjnymi ogrodzenie terenu, dezynfekcja siarczanem miedzi brzegów, skarp rowów melioracyjnych
Tasiemce -
Bąblowiec
Uzbrojony, nieuzbrojony - młode osobniki od czasu do czasu - zagrożone
Obleńce - trudno zauważalne, trzeba robić badania kału
6