Przepis prawny-forma słowna,w którą ujęta jest treść prawa.Może zawierać materiał do bud.wielu ró żnych norm pr,części norm(hipot ezy),lub części różnych norm.
Norma prawna-reguła postepowa nia skonstruowana na podst.przep isów prawa.Wyraża treść prawa.J est najmniejszym,stanowiącym se nsowną całość el.prawa,może być zbud.z 1 lub wielu przepisów.
Budowa normy pr:HIPOTEZA-cz ęść normy pr,która określa adresa ta normy i warunki/okolicznosci, w których adresatowi jest nakaza na,zakazane/dozwolone coś czyni ć.Dot.el.podm i przedmiot sytuacj i,którą ujmuje:-podmiot:wskazuje adresata normy i jego cechy(wiek plec,stan zdrowia,syt rodzinn,zaw od,majątk),może tez szczegółowo wskazywać cel dzialania/sposób d zialanai podmiotu prawa,-przedm odnosza się do stanów,zjawisk/w ydarzen w stosunku do adresata z ewnetrznych,mogą to być okresle nia pewnych zachowan ludzkich. Stany/zjawiska określone w hipot pojawiają się tez np.w wyniku dzi alania praw przyrody,funkcjonow ania gospodarki(powodź,zwyżka, zniżka cen)może także okreslac miejsce działanai/czas dzialania DYSPOZYCJA-czesc normy, któ ra okresla tresc zachowania zakaz anego,nakazanego/dozwolon albo tresc decyzji,która należy podjąc w zwiazku z zaistnieniem pewny ch faktów.Wyznacza tresc powin nego zachowania.Kwalifikacja za chowań okreslonych w dyspozycj
Nakaz-(obowiazek prawny)-obej mujący 1 typ zachowan,od ktoreg o nie można się uchylic bez naraz enia na sankcje,-obejmujacy 1 typ zachowania podstawowego i 2(in ne zachowanie)który może być pr zez adresata wybrany.Pp.prawo z na rozne przyp,gdzie adres pozost awiony jest wybor co do sposobu zachow się,mimo sformuł Nakazu
Zakaz-(obowiazek pr)-wskazuje t ypy zachowan uznane przez norm e za dopuszczalne.Zakazywane pr zez prawo sa czyny.Dozwolenie( uprawnienie)dozw słabe-wskaz ja k może,ale nie musi zachowac się adr.Zas jest:w panstw prawnym o bywat i in.podm pr,nie bedacym o rg.wł.publ.dozwol jest all co nie j est prawnie zakaz/nakaz.Takie za chowania nazywa sie prawnie ind yfyrentnymi-prawo milczy,jest ob ojetne wobec sposobow zachowa nia się mieszczacych się w tej sfe rze.Art.31ust2Kons:każdy jest ob. owiazany szanowac wolnosci i pr awa innych.nikogo nie wolno zm uszac do czynienia tego,czego pra wo mu nie nakazuje.Ale art.7:org any władzy publ dzialaja na podst i w granicach prawa.Dozwolenia mocne-zachowania uregulowane przez prawo(rodzące skutki praw ne)które nie są ani nakaz,ani zaka zane także sa dopuszczalne.Adres at może ale nie musi korzystac z tych dozwoleń.Obowiązek-norma prawna ustanawia dla adresatów nakaz lub zakaz okreslonego zach owania np.sejm uchwala,prezyde nt podpisuje,powinien,ma obowią Uprawnienie-norma pr.przewiduj e dla adres.pewną możność zacho wania się,ale zachowanie to nie je st obow.adres.Uprawnienia podm iotów do własnych zachowań:-wo lności prawnie chronione(woln.os obiste,obywat:słowa,zgromadzeń,sumienia,wyznania)korelacja wol ności prawnie chronoinej,zakaz in gerencji w sferę objętą wolnością szczeg rodzaj-immunitety,-prawa upoważnienia:dokonanie czynnoś ci będacej przedmiotem prawa-up oważn powoduje powstanie obow iązku in.osoby okreslonych zacho wan i jest mu podporzadkowany,-przywileje:podm uprawniony jest don podejmowania pewnych dział ań w sposób wyłączny lub trakto wania szczególnie korzystnie z in. Podmiotami.Uprawnienia do zach owań innych podmiotów-uprawni eniu os.A odpowiada obowiązek os.B w sposób przewidziany prze z normy pr.Kompetencja-upoważ nienie przyznane podmiotowi do dokonania określ.czynności pr,pr zy czym ta czynn.powoduje,że in. Podm.ma obowiąz określonego z achowania się i jest mu podporzą dkowany.Odnosi się do działań w ładzy org.publ.1-norma wskazują ca przedm,podm,spos(wydanie de cyzji), 2-nakładająca obowiązek (wyrok sądu)
SANKCJA-negatywna konsekwen cja za zachowanie niezgodne z pr awem.Jeżeli adresat nie zastosuje się do nakazu,zakazu przepisu pra wa(nie wypełnia swego obowiązk u)stosowana jest wobec niego rep resja w postaci przymusu państw owego,czyli ujemny skutek praw ny-sankcja.Jest realnym zagrożen iem,a rodzaj i wymiar represji ust alają przepisy prawa.3rodzaje:1-r epresyjna-karna-penalna-dolegliw ość odpłatna za zachowanie niezg odne z normą,pozbawienie podmi istotnego dobra(woln,dobrego mi enia,wart.majątk),grozi za dokona nie czynów zabron,rzadziej na za niechaniu.art32kk:karami są:grzy wna,ogran.woln,pozbaw.woln,25l pozb.woln,dożywot.pozb.woln.art33kk.grzywna-wymierzana w sta wkach dziennych.okresla się liczb stawek(10>360)i wys.1 stawki(10 >2000).Ogranicz.woln.art34,35kk 1>12m-cy.wykonywanie nieodpła tnej,kontrolow pracyna cele społ/ potrącenie10>25%wynagrodzenia od os.zatrudnionej.Pozbaw.woln. 37kk:1m-c>15lat.Funkcje kary: resocjalizacyjna-uzdrowienie mor alne przestepcy,przywrócenie go społeczenstwu(readaptacja-wdroż enie do przestrzegania),-prewencj a indywid(szczególn)-odstraszeni e pzestep.od popełnienia w przysz łości czynów karalnych,-prew.og ólna-odstraszenie in.os.(potencjal nych przestepcow)od popełnienia czynów zabron.danego rodz,-izol acja przest.od społ,uniemożliwien ie dokonyw.nowych przestepstw( pozbaw.wolności),-eliminacja prz estepcy ze społ.na zawsze.2-egze kucyjna-zmuszenie adresata do za chowania zgodnego z prawem,ma zastosowaniw gdy skutki wywoła ne zachowaniem niezgodnym z pr awem sa odwracalne.(przymusow e:wykonanie niedopełnionego ob owiązku-eksmisja,unicestwienie tego co zostało uzyskane przez ad res.wbrew zakazo-zburzenie budy
3-nieważnosci(bezskuteczności) dot.tylko czynn.prawn,która z jak is powodow zostala uznana za wa dliwa i ta wada jest na tyle istotna ze te czynnosci musza zniknac z obrotu prawnego.nieważn.bezwzg ledna-nast.z mocy samego prawa, be potrzeby dokonywania jakis da lszych czynn.ma miejsce gdy czy nn.zostala dokonana:przez os, któ ra nie mogla jej dokonac;bez wy maganej przez prawo zgody org. władzy państ;bez zachowania f.za strzeż.przez prawo po ryg.nieważ
nieważ.wzgledna-ma miejsce gdy określona os.wystapi zgodnie z pr awem z wnioskiem do odpowiedn org(sad)o stwierdzenie nieważn.d o chwili orzeczenia nieważno czy nnosc jest wazna,ale wydane orze czenie powoduje uniewaznienie z e skutkiem wstecznym(ex tunc)w yst.np.gdy czynn.pr.dokonana jest pod wpływ.groźby/błędu.
Bud.normy prawnej2norma spręż ona:-norma sankcjonowana-okreś la adresata,warunki,w jakich jest mu coś nakazane,nakaz/dozwol(h ipoteza)oraz treść owego nak,zak/ doz(dyspozycja),-norma sankcjon ująca-stanowi,iż w przyp.narusze nia normy sankcjonowanej(hipote za)zostanie zastosow. Dolegliwoś ć,której rodzaj i stopien jest wyzn aczany w tresci tej normy.Dyspoz ycja normy sankcjonującej przewi duje obowiązek ponoszenia skutk ów naruszenia n.sankcjonowanej oraz upoważnienie dla org.pań.do realizacji tych skutków.Skierowa na jest zawsze do org.władzy pub gł.państwa(adresaci wtórni)
Koniec:
Teorie dowodowe-sposoby ocen y materiałów dowodowych:*swo bodna ocena dowodów:sąd org.ad m.opiera swoje rozstrzygnięcia na wskazaniach wiedzy,doświadczen iu,empirycznych faktach,logiczny m rozumowaniu,*związana ocena dowodów-przepisy narzucają oce ny danej kategorii dowodów.
Rodzaje przepisów i norm prawn ych:K1-klasyfikacja ze wzgl.na o dmienny sposób wyznaczania po winnego zachowania:*norma imp eratywna(ius cogens)bezwzgl.wią żąca,o char.władczym,wyzn spos ób zachowania się adresata w spo sób bezwzgl.wiążący,ustanawia r odzaj powinnego zachowania się i nie dopuszcza zachow.odmienne go poprzez nakaz/zakaz.Nie moż na zmienić tego przepisu wolą str ony.Adresat musi podporządkowa ć się normie,gdyż za jej naruszeni e grozi sankcja,*n.dyspozytywna- (ius dispositivum)względnie wiąż ą ca,pn.umowy-swoboda umów,n orma ustanawia wzorzec zachowa nia się do wykorzystania przez ad resatów,ale dopuszcza,by strony mogły określać swą sytuacje pra wną,kształtować ją poprzez nałoż enie pewnych warunków,zobowią zań.jeżeli str.same nie określą jak iegoś parametru,wtedy wkracza p rzepis prawny.*n.semiimeratywn a,1stronnie wiążąca,gwarantuje p ewne minimum uprawnień(np.upr awnien pracown,określonych w u mowie o pracę)ale nie ogranicza z akresu tych uprawnien.zapewnia możliwość ich zwiększenia,nie do puszcza ich ograniczenia.Strony mogą odstąpić od przepisu,ale tyl ko na korzyść określonej przez pr awo strony.K2-klasyf.ze wzgl na ogólność regulowania danej sytua cji prawnej:*przepisy ogólne(lege s generales)-regulują szeroki zakr es spraw,obejmują szeroki katalo g adresatów,ustanawiają ogólne( w dyspozycji)reguły zachowania, *przep.szczególne(leges specjales ustanawiają wyjątki,odrebne ureg ulowania w stos.do norm ogólnyc mają char.wyjątkowy,bardziej usz czególowioną hipoteze,która okre śla warunki,w których wskazane zachowanie powinno nastąpić,adr esat posiada wiecej cech.Przepis szczeg.uchyla przep.ogólny.K3-*przepisy odsyłające-ustanawiane w celu unikania powtórzeń,zapew niają zwięzłość,spójność syst.pr.z aw.wskazówkę,odesłanie w jakim przepisie można znaleźć poszuki wane wzory zachowania się.-odes łania wewnątrzystemowe:do in.pr zep.tego samego aktu norm,do in. aktu,w obrębie przep tej samej ra ngi,do przep wyż/niż stopnia,-ode słania pozasyst:-do wyraźnie sfor mułowanych kodeksów etyki zaw odowej,do reguł moralnych,do po wszechnie uznawanych wartości, *przep.blankietowe,odsyłające po zasystemowo-nie ustanawiają reg uły zachowania,lecz wskazują na org.pań.który takie reguły ma dop iero wprowadzić,-odesłanie ogóln e-przepis,do którego nastepuje od esłanie,np.w kp do kc.K4-klas.ze wzgl.na funkcję w procesie legistr acji:*przepisy przejsciowe-interte mporalne,miedzyczasowe,dot.sytuacji,gdy nastepuje zmiana aktu p rawnego,a wjego miejce wchodzi in.akt.Mogą mieć char:kolizyjny-regulują nadmiar prawa,odnoszą się do stanu,gdy pewne sytuacje i stonte prawnie powstały pod rząd ami wczesniej obowiązujących pr zepisów(obecnie uchylonych)i tr wają pod rzadami nowych przepis ów;regulacji-reguluja jakis stan rz eczy tymczasowo,na niedługi okr eslony czas.*przep.uchylające-der ogacyjne-stwierdzaja pozbawieni e mocy obowiazywania jakiegos aktu pr.*przep.wprowadzajace-ok reslają kiedy jakis akt prawny wc hodzi w życie,zaw.postanowienia co do term i trybu wejscia w zyci e nowo ustanowionego akt.norm. *przep.końcowe-zbiorcza nazwa dla przep.wprowadz,uchylających znajdują się zwykle na koncu akt
K5 Normy:1-ogólne:*generalne-wskazują podmioty im podlegając e,w taki sposób,że dotyczy to okr eślonej l.os(kto zabija,obywatele, żołnierze),*abstrakcyjne-dot.zach owań powtarzalnych.2-jednostko we(akty stosowania prawa)-zaw w sobie normę indywidualną i ko nkretną,wskazują adresata w spos ób zindywidualizowany,wskazują jak adresat ten ma się zachować( wyrok sądu,dec.adm w konkretne j sprawie)
Obowiązywanie prawa:cecha prz epis/norma prawna,która mówi na m,czy dany przepis jest aktualny, czy należy stosować się do jego p ostanowień.Obow.pr w sensie aks jologicznym:obowiązywanie dane go przepisu jest oceniane pod kąt em moralności-zgodność norm.pr z norm.moral.W przypadku niezg odn.norm.pr-stanowionych z wart ościami/norm.moral,uważa się je za niewiążące.W syst.pr.pl-stano wionego-niewielkie znaczenie,wi eksze uznanie-umiarkowana konc epcja obowiązyw.pr.w uj.aksjolog -zaakceptowanie warunków tej k oncepcji jako pomocniczych wob ec formalnego obow.pr.Przykłade m praktycznego wykorzystania id ei obow.pr.w uj.aksj-obywat.niep osłuszeństwo-publiczne manifest owanie zachowań niezgod.z pr,sp rzeciw wobec władz publ/treści n or dla interesu publ,naprawienia s poł.zła.Gotowość na ponoszenie k onsekwencji,zastosow.sankcji w obec swojej osoby z przycz.moral
Obowiązyw.pr.w sensie praktycz
relistyczne,socjologiczne,bechawioralne-uznaje się za wiążące tylk te przepisy,co do których adresaci się stosują.Prawo nie obowiązuje jeśli twierdzi się,że w masowej sk ali jego adresaci zachowują się ni ezgodnie z dyspozycjami norm w warunkach określonych przez hip otezy,a org.wł.publ.nie stosują sa nkcji.DESUETUDO-odwyknieni e-zjawisko długotrwałego niestos owania/nieprzestrzegania normy( nie przepisów!)za objętą odwykni uznaje się:nor.sankcjonowaną jeśl i mimo pojawienia się warunków określonych w jej hipot.adresaci p ierwotni nie zachowują się zgonie z dyspozycją tej normy;sankcjonu jącą-jeśli mimo naruszenia normy sankcjonowanej adresat wtórny(o rg.pań)nie korzysta ze swoich ko mpetencji i nie stosuje sankcji.Uz naje się wtedy,że pań.straciło zain teresowanie dla tych norm,przesta ło je chronić swym przymusem;o byczjajową-brak zainteresowania adresatów ich przestrzeg.Pojedyn cze przyp.naruszenia norm nie pr owadzą w żadnym razie do desuet Obowiązywanie w sensie systemo wym,formalne,tetyczne-wynikają ce ze stanowienia,odnosi się wpro st do pr.stanowion.Prawo(przepis pr.akt norm)obowiązyje gdy-etap formalny-1zostało właściwie usta nowione,tj.przez kompetentny or gan,zgonie z właściwym trybem p rawotwórczym,2zostało właściwi e ogłoszone(Dz.U);wejscie w życ ie-3nie zawiera sprzecznych posta nowień(a jeśli wyst.sprzeczności to zostały usunięte dzieki zast.reg uł kolizyjnych,te sprzeczn,któryc h nie udało się wyeliminować-nie obowiązują),4nie zostało uchylon e przez przepisy,5nie zostało uzna ne za sprzeczne z konstyt,ustawa mi/ratyf.um.miedzyn przez TK(re guła hierarchiczna).Powszechnie przyjęte i wykorzystywane przez praktykę prawniczą,prawidłowo u stanowione przeisy obowiązują ta k długo,aż nie zostaną uchylone,c o wyklucza możliwośźć desuetud
Obowiązywanie prawa w przestrz eni:prawo wewnątrzkrajowe obo wiązuje na terytorium państwa,kt órego organy je ustanowiły/sankc jonują;na częsci terytorium-pr.mi ejscowe;każdy kto znajdzie się na obszarze danego państwa podlega jego prawu-jurysdykcji(wyj.perso nel dyplomatyczny posiadający i mmunitet dypl);postanowienia u mów miedzynarod sa el.pr.wewnę trznego.Obowiązywanie prawa w czasie:istnieje momoent początko wy i koncowy obowiazywania no rmy prawnej;norma obowiązuje o d momentu,który wyzn.ustawod,n ie wczesniej niż od dn.opublikow anai(gener.zas-po14dn.od ogłosz)
Zwykle akty norm.nie przewidują momentu końcowego,prawo obo wiązuje bezterminowo-wyj-ustaw a budzetowa/przepis późniejszy u chylaprzepis wczesniejszy.
vacatio legis-czas dzielący dwie d aty:opublikowania i wejscia w zy cie aktu norm,spoczynek prawa,w ykorzystywany na zapoznanie się z nowym prawem i przygotowani się(techn-organiz)do jego przestrz egania i stosowania. Retroakcja-dzialanie prawa wstecz,wyjątkow e,bo”lex retro non agit”-prawo ni e działa wstecz,zakaz stosowania surowszego prawa wstecz”lex sev erior non agit”
System prawa-prawo tworzy syse m aby można było się nim racjon alnie posługiwać,aby nie było hao su,wszystkie normy prawne są ze sobą powiązane.System-zespół w zajemnie powiązanych el,który t worzy całość i jest zbiorem uporz ądkowanym i to poduje,że można się nim racjonalnie posługiwać. System prawa-zbiór powiązanych uporządkowanych norm pr,które są generalne i abstrakcyjne,ponad to te normy pr.są ujęte w teksty pr awne i są obowiązujące w danym państwie w określonym czasie.
Prawo to system sztuczny,pojęcio wy(współczene normy pr.są dzieł em ludzkim)PODZIAŁ systemów
1-ze wzgl.na genezę systemu:*nat uralne-powstają bez ingerencji czł owieka,siłami natury(las,ukł.plan etarny,żywy organizm);*sztuczne są dziełem człowieka,powstają w g.planu dla osiągniecia celu(urząd zenia techn).2-ze wzgl.na cechy e l.składających się na dany syst:*r ealne-skł.się z materialnie istnieją cych el(las-flora,fauna-materialni e istnniejące przedmioty,samochó d,zegarek),*pojeciowe,nominalne -el.są twory kulturowe:wartości,n ormy,pojęcia abstrakcyjne,przeka zywane w ramach dziedzictwa ku lturowego,mają char.abstrakcyjny
3*prawo stanowione-prawo tworz y parlament;zas.prymatu-pierwsz eństwa ustawy,najważniejsze pra wa i woln.ob.są zapisane w ustaw ach,każdy organ musi działać wg ustaw,każde nałożenie obowiązku na obywat.też musi być zapisane w ustawach;oddzielenie tworzeni a i stosowania prawa,jedne org.w ładzy publ.tworzą pr,inne je stos., ustawy są uchwalane przez parla ment,zaś stosują prawo sądy,TK; sądy nie tworzą prawa-mają zaka z,każde rozstrzygnięcie muszą op ierać na przepisach prawa;histor.ź ródło pr.stan-pr.rzymskie*pr.prec edensowe-case law-Anglia,Kanad Australia,usa;zas.prymatu ustawy brak rozdziału tworzenia od stoso (sądy mogą tworzyć pr.na użytek konkretnego rozstrzygnięcia;brak precepcji pr.rzymskiego.4podział na system konkretny,czyli obowią zujący w danym czasiena danym t erytorium,dzieli się:*pionowo-hie rarchicznie,wertykalnie,na czele h ierarhiii aktów pr.stoi konstyt,niż ej ustawy,akty równe ustawie,roz porządz.z mocą ustawy,dekrety z mocą ust,ratyf.um.miedz,niżej akt y wykonawcze,rozporz,niżej akty niższego rzędu/obowiązujące tylk wewn,akty pr.terenow,zarządzen.
*poziomo-horyzontalnie-badanie norm bez względu na to jaką poz ycję zajmują w hierarchii norm,ak ty jednego rzędu dzielą się międz y sobą np.na gałęzie prawa.Czynn iki przesądzające o podziale pr.na gałęzie:charakter stosunków społ, które pr.reguluje(przedmiot regul acji);podmiot regulacji-kogo prze pisy dot;zakres terytorialny(pr.o z asięgu ogólnopaństwowym,teryto rialnym);podział pr.wedle kryt.m etod regulacji danego stosunku sp oł:cywilna-zakłada respektowanie autonomii woli stron,ich wolności możliwości postępowania;adm-ni e ma wolności stron,wyst.podpor ządkowanie obywatela(który resp ektuje decyzje org.wł.publ)jak i p odporządkow.org.wł.publ;karna-p olega na określeniu jakie czyny i zachowania są zabronione pod gr oźbą kary.
5.Rodzaje systemów:*system-typ kryterium tego podziału-zespół ce ch charakt.dla porządków prawny ch określonego rodzaju:kapitalist yczny-cechował się tym,że pryma t miała własność prywatna,gosp.o parta na wolnym rynku,demokrac ja parlamentarna-podstawa ustroj u,podst porządku społ-system pra w i wolności obywatelskich z fakt yczną wolnością słowa i zrzeszan ia się;socjalistyczny-oparty na wł asności państwowej i gosp.plano wej,dyktatura partii komunistyczn ej-wszystko można było zrobić p od warunkiem,że było to zgodne z założeniami komunizmu,negow ana wolność słowa,praw i wolnoś ci obywatelskich.
Cechy systemu prawa-*łączą zwi ązki treściowe,czyli el.łączące nor my pr,przejawiają się w różnorod nych powiązaniach logicznych po między normami,powiązania te p owinny tak działać,by nie były sp rzeczne;polegają też na istnieniu wspólnej podst.aksjolog(wartości podstaw)norm należących do syst emu,służą osiągnięciu ładu społ,r ealizacji konstyt;tym co łączy nor my prawne w system jest jednolit ość,zharmonizowanie używanych pojęć i określeń w prawie;*związ ki hierarchiczne-akty pr.dzielą się na akty wyższego i niższego rzęd u,normy stanowione przez org.pa ń.wyżej usytuowany w hierarchii organów mają wyższą moc obowi ązywania;*związki wynikające z relacji prawnych-tworzenie norm w procesie stanowienia jest aktem (czynnością konwencjonalną)któr y będzie skuteczny gdy odbywa si ę w ramach prawnie określonych kompetencji i procedur.
Zasady systemu prawa:HIERAR CHICZNOŚĆ:norma wyższego r zędu:może uchylić/zmienić nnrz; może stanowić podstawę obowiąz ywania nnrz,ale nie odwrotnie;mo że upoważniać do utworzenia nnr ale nie odwrotnie;dot.zwykle spra w wiekszej wagi niż nnrz;jest z re guły rezultatem działania organu hierarchicznie wyższego;nnrz po winna być zgodna z nwrz,a co naj mniej nie może być sprzeczna.Po wiązania między normami:*dyna miczne:-każdy akt nrz,można treś ciowo wywieść z aktu wrz,-treść każdej ustawy musi logicznie wy nikać z konstytucji;*dynamiczne: -normy prawne różnego rzędu łąc zą ze sobą powiązania delegacyjn o-kompetencyjne(akty wrz mówi ą kto ma kompetencje do uchwale nia aktu nrz).Związki wynikające z hierarchii norm:prowadzą do pr zyjęcia,że normy stanowione prze z organ państwa/samorządu wyże usytuowany w hierarchii organów mają wyższą moc obowiązywania Normy ustanowione przez org.niż ej położone w tej hierarchii nie m ogą być sprz. z norm.o wyż.mocy
NIESPRZECZNOŚĆ:przepsy,aby tworzyć syst.prawa powinny by ć ze soba spójne,uzupełniające się kocherentne.Przejawami negatyw nymi sprzeczności jest występow anie:sprzeczności logicznej:*to c o jedna norma adresatowi nakazuj inna zakazuje,jakkolwiek adresat by się zachował naruszy prawo,* gdy jedno i to samo zachowanie jest przedmiotem dozwolenia i na kazu,*kiedy jedno i to samo zach owanie reguluje przepis dozwalaj ący i zakazujący;przeciwieństwa logicznego:dwie lub więcej norm nakazuje danemu adresatowi różn ego rodzaju zachowania,które są niemożliwe do jednoczesnego zre alizowania;niezgodności prakseol ogicznej(praktycznej):zachowanie zgone z jedną normą(lub skutek takiego zachowania)unicestwia ca łkowicie lub częsciowo skutek za chowania zgodnego z drugą norm Reguły kolizyjne-szereg reguł po zwalających na usuwanie sprzecz ności norm w systemie prawa poz ytywnego:*reg.hierarchiczna(bez wyjątkowa)-nwrz.uchyla nnrz.(le x superior derogat legi inferiori), *reg.czasowa-przep.późniejszy uc hyla przep.wcześ(pod waruniem,ż e późniejszy nie jest niż.rzędu)lex posterior derogat legi priori;*reg.t reściowa-merytoryczna przep.szc zeg.uchyla sprzecznu z nim przep ogólny(po waruniem,że nie jest ni ższego rzędu)lex specialis derogat legi generali.ZUPEŁNOŚĆ-uznaj e się,że sysem prawa reguluje lud zkie zachowania w sposób całości owy,reguluje wszystkie istotne k wesie.2 sądy:w syst.pr.z def.luk n ie ma,jest zupełny,ustawodawca p rawnie uregulował wszystko,co c hciał ureg,niczego nie zostawił po za sferą normodawczych działań, wszystko,co uregulował należy za liczać do zakresu spraw istotnych (relewantnych).Zupełność przeja wia się jako obowiązywalna-o ka żdej normie możemy powiedzieć czy należy do syst.prawa,czy nie; materialna-kwalifikacyjna-o każd ym zachowaniu możemy orzec,że jest przedm.obow/dozwolenia(nor ma zamykająca syst-co nie jest za kaz,jest dozwol);proceduralna-de cyzyjna-zawiera generalny nakaz rozsztrzygnięcia
Poza kwestiami uregulowanymi i stnieja też in.kwestie społ.istotne, które z róznych względów nie zos tały uregulowane,choć powinny. Ustawodawca pozostawił je poza zasięgiem regulacji,choć nie powi nien.Luki w prawi muszą być roz wiązywane w trakcie stosowania prawa,bardzo wiele kwestii,jakie pojawiaja się w życiu nie jest ure gulowanych(nie podlegają jurydy zacji).Luka w prawie:brak regula cji prawnej jakiegos zachowania, choć powinno być regulowane,br ak regulacji nie zamierzony przez ustawodawcę.Podział luk prawny ch:*techniczne:-gdy prawodawca nie wydał jakiejś normy prawnej z powodu bałaganiarstwa;*polity czne-(aksjologiczna)jakiś oran,po dmiot ocenia,że dane zdarzenie p owinno być prawnie uregulowane ale nie jest;*contra lege-przeciw prawu,jakiś podmiot negatywnie ocenia jakąś regulację,postuluje a by zastąpić ją in.regulacją,negaty wna ocena dotychczasowej regula cji prawnej;*intra lege-dot.zbyt lu źnego sformułowania jakiegoś pr zepisu,co powoduje trudności w jego stosowaniu.Metody usuwani a luk:*analogia z ustawy-usuwani e luk przez samego ustawodawcę na drodze tworzenia prawa;*anal ogia w prawie-szuka się istotych podobieństw w zasadach prawa,c zyli w pewnych regułach nie zapi sanych w ustawie,wnioskowanie z podobieństwa.Analogia dot.syt. że:jakiś podmiot ocenia,że wyste puje lika,ocenia,czy można stoso wać analogię,by ją usunąć,szuka r egulacji prawnej,która zawiera ist otne podobieństwo;jeżeli stwierdz i podobieństwo,stosuje tą normę do sytuacji nieuregulowanej.
Tworzenie prawa-działaność,w kt órej pośrednio/bezpośr uczestnicz państwo.O tworz.pr mówi się maj ąc na względzie źródła prawa-akt y normatywne(prawotwórcze),któ re zawierają przepisy dające pods tawę do konstruowania norm dan ej gałęzi prawa.Żródła:znacz.for malne-ustawy, rozporz,zarządz,or zecz.sąd.mające charakter preced ensowy;znacz.materialne-ogół ok olicznościo ekonom,kulturowym, polit,społ,relig.charakt,których od działywanie wpłynęło na treść i f ormę obowiązującego w danym p aństwie prawa;znacz.instytucjona lne-odn.instytucji,które tworzą/sa nkcjonują prawo,org.władzy publ (parlament,rząd,sądy);źródł.pr-fa kty tworzące prawo(prawotwórcz e).Formy(sposoby)tworzenia pr awa-1)przekształcanie zwyczajó w(obyczajów)w prawo-zwyczaj-w miarę trwałe praktykowanie ok. reślonych wzorów zachowania się przez członków pewnej grupy(nar odu,społ.lokalnej).Prawo zwyczaj owe-gdy w danej zbiorowości up owszechniło się przekonanie,iż ist niejące dotychczas zwyczaje są n a tyle istotne,że powinny być san kcjonowane przez org.wł.publ-sp ołeczności stagnacyjne,w których proces zmian jest powolny.Pozyt ywizm prawniczy przyjmuje form alne potwierdzenie przez sąd regu ły,by nadać jej char.normy prawn. Inni kwestionują-sądy nie stanow ią w ten sposób prawa,tylko je roz poznają,czyli prawo to obowiązuj e już wcześniej.W pl.rzadko,ale n p.56kc-czynność prawna wywołuj e nie tylko skutki prawne w niej wyrażone,ale i te,które wynikają min.z ustalonych zwyczajów.Nor my zwyczajowe nie mogą uchyla ć norm pr.imperatywnych,ale maj ą pierwszeństwo przed n.dyspozy tywnymi.2)kształtowanie prawa n a podst.opinii uczonych jurystów- cywilizacja rzymska-opinie praw ne kilku wybitnych prawników rz ymsk.otrzymały moc wiążącą.Isla m-duże znacz.opinie egzegetów Koranu i Sunny.Wspólcz europ-o pinie uczonych mogą oddziaływa na ustawod.siłą swego autorytetu intelekt;prawnicy często uczesnic zą w pracach przygotowawczych nad aktami norm.ale ich opinie,ró wnież w procesie stosowania pra wa nie mają samodzielnej mocy obowiązywania.3)precedensowe orzecznictwo sądowe(judge-made -law)precedens-po raz Idokonane rozstrzygnięcie jakiejś sprawy słu żące za przykład lub uzasadnienie przy rozstrzyganiu lub załatwiani u spraw podobnych.W niektórych krajach orzecznictwo sądów w sp rawach idywid.jest ważnym źródł em prawa(precedensowego);sędzi a rozstrzygając nowy,nie rozpozn awany dotychczas przypadek kier uje się swą wiedzą,doświadczenie poczuciem słuszności i tworzy,ni e mając in.bezpośrednich podst. odpowiednią regułę decyzji;jeśli jest ona dostatecznie przekonywaj ąca i pochodzi od szanowanego a utorytetu prawniczego może stać się precedensem -podstawą kolej nych rozstrzygnięć zapadających przed sądami w podobnych przyp Takie tworz.pr zapewnia:dostoso wanie norm do potrzeb rzeczywis tych;elastyczność prawotwórstwa odpowiada potrzebie równego tra ktowania wszystkich podobnych ale nie identycznych przypadków. Rozpowszechnione zwł.Anglia,K anada,Australia,USA,ale nie jedy ne,istnieje też ustawowe.W pl.nie jest uznawane jako odrębny rodza j prawa;sędziowie podlegają kons tyt.i ustawom,nie pełnią funkcji p rawotwórczej,muszą jednak znać orzecznictwo sądow,uzasadnienia działalność TK i SN ma char.twór czy,a niekiedy prawotwórczy.4)st anowienie prawa-pr.stan.istniało j uż w staroż.,współcz.europ.podst typ prawa,w znacznym stopn.wyp arło w ciągu wieków pr.zwycz,ale nie zastąpiło.Stanowienie pr-proc es świadomy,celowy;sformalizow any,prospektywny,konstytutywny akt władzy publ.Sformalizowanie tego aktu polega na:oddaniu go w ręce kompetentnych org.wł.publ; podporządkowaniu prawotwórcze go działania tych org.ustalonym p rocedurom decyzyjnym;nadaniu u stanowionym aktom normatywny m określonej prawnie formy;poda niu aktów normat.do wiad.publ.w określony prawem sposób,z czym wiąże się uzyskanie mocy obowią zującej i wejście ich w życie.Akty stanowienia pr.mają charakter pro spektywny-ku przyszłości,normuj ą sytuację w stosunku do nieokreś lonej z góry liczby stanów rzeczy wskazanych rodzajowo(abstrakcy jność normy)i wobec rodzajowo wskazanych adresatów(generaln)
Konstytutywność-wraz z aktem st anowienia prawa wprowadzane są do syst.pr,lub z niego usuwane no rmy pr;stanowienie tworzy/uchyl a normy.Szczególny przyp.stano wienia prawa-Recepcja prawa ob cego-obce akty norm uznaje się z a obowiązujące,czasami po niewi elkich adaptacjach.5)zawieranie u mów o charakterze prawotwórczy m-prawo powstające w wyniku za w.umowy(konsensualne)jest w ist ocie pr.stanow.tyle że nie 1-stron na decyzją wł.publ,lecz w drodze porozumienia i ukł.zawartego mię dzy zainteresowanymi podmiota mi.Rodz:um.międzynarod-strona mi jest państwo,org.międzyn;um. państwowe(państwo-kościół,ukła d zbiorowy pr.pracy:związek zaw odowy-pracodawca).6)prawo reli gijne-Islam,nie ma prawa państw owego,źródłem prawa jest św.ksi ęga Koran,napisana przez Macho meta pod wpływem natchnienia,o bjawienia,przywódcy są duchown i,Islam podzielony na odłamy.
Racjonalny ustawodawca-zakłada my,że ustawodawca jest racjonaln lecz jest to założenie kontrfaktycz ne-niezgodne z rzeczyw.Zał.że us tawod jest racjon.jest fundamenta lnym założeniem metologicznym interpretacji humanistycznej,bez t ego założ.nie mógłby istnieć syst. prawa,prawo nie mogłoby być sto sowane.Założ to pozwala na twor zenie spójnego systemu prawnego Interpretując prawo zakładamy,że ustaw.dokonał wyboru celów i ze wzgl.na nie sformułował przepisy pr;adresat norm.pr nie może decy zji ustaw.kwestionować/modyfik ować,przestrzegając pr.powinien realizować zachowania możliwie najbardziej wierne tekstowi przep isów.Zakładamy,że ustaw.świado mie,rozmyślnie posłużył się okreś lonymi zwrotami,wyrażeniami.Ki erując się taką przesłanką prawni k odrzuca pytanie,czy przestrzeg. prawa jest celowe,dobre;jest zwią zany treścią normy pr,nie dąży do realizowania określonych celów w sposób wybrany przez siebie,ty lko tak jak przewidział to ustaw. Gdyby prawnik-praktyk nie doko nywał”racjonalizacji”decyzji pra wotwórczych,mógłby podważać s łuszność i celowość każdej indyw idualnej decyzji.
Inicjatywa ustawodawcza-przysłu guje posłom,senatowi,prezyd,RM grupie co najm.100 000obywateli mających prawo wybierania do se jmu.Zaistnienie potrzeby→ powo łanie specjalnej komisji→projekt ustawy(→ sejm) (Inicjatywa usta
wodawcza→tryb ustawodawczy)
1-inicjatywa ustawodawcza-wys tąpienie z projektem do sejmu. 2-rozpatrzenie projektu przez sejm w 3czytaniach:prawo wnoszenia poprawek i zasada poddawania ic h pod głosowanie,prawo wycofan ia projektu przez wnioskodawcę.
3-uchwalenie ustawy przez sejm → ustawa trafia do senatu.
4-rozpatrzenie ustawy przez senat - podjęcie ustawy bez poprawek, wniesienie poprawek, odrzucenie ustawy.
5-(jeśli poprawki→) rozpatrzenie przez sejm stanowiska senatu (jeśli przyjmuje →).
6-ustawa trafia do prezydenta:pod pisanie,odrzucenie,wniosek o pon nowne uchwalenie,wniosek o kon trolę prewencyjną do TK(jeśli TK uzna ustawę za niezgodną→trafia ona do śmieci).7-(jeśli ustawa zos tała podpisana →)ogłoszenie usta wy w dzienniku ustaw.
Po ogłoszeniu następuje okres"Va catio legis"aby obywatel mógł się zapoznać z treścią ustawy.
Model tworzenia prawa-
1 etap-ustalenie celu regulacji pra wnej ,na tyle sprecyzowanego,ab y móc dokonać wyboru środków służących realizacji tego celu.Cel e:społeczne;ekonom;polit-założen iem jest stwierdzenie,że ustaw.ch ce dokonać rozwoju instytucji pol ityczn.;prakseologiczne-dot.uspra wnienia zarządzania(przekształca nie ministerstw,nowe urzędy);bez pośrednie-służą osiągnięciu założ onego efektu w sposób natychmia stowy,ustawa,akt prawny wprost reguluje co chce osiągnąć;pośred nie-ustaw.zakłada,że je osiągnie mimo iż nie są wprost określone w regulacji prawnej;długofalowe- oddziaływanie ich jest b.rozłożon e w czasie;krótkofalowe-ustaw.za kłada natychmiastowe osiągnięcie celu
2 etap-ustalenie prawidłowości(z wiązku)które wiążą cel ze zjawis kami,które mogą być traktowane jako ew.środki do realizacji tego celu.Mają charakter empiryczny
3 etap-ustalenie,który z ew.środk ów realizacji celu może być środk iem prawnym.Ocena ekonomiczn ości,skuteczności działania.
4 etap-zbilansowanie wartości cel u z niezamierzonymi konsekwenc jami jego realizacji.Określenie sk utków ubocznych,jakie może spo wodować wydanie jakiejś regulac ji,skutki długofalowe są znamien ne(alkohol-akcyza,prohibicja,reg ulacje podatkowe)
5 etap-wybór danego środka praw nego ,ocena czy wydać przepis w formie nakazu,zakazu,zezwolenia
6 etap-sformułowanie przepisu pr Stosowanie prawa-władcza dział alność organów państwa polegają ca na wydawaniu norm indywidu alno-konkretnych na podst.norm ogólnych;proces ustalania przez o rgan państwa na podst.norm obo wiązujących w danym państwie k onsekwencji prawnych dla jakieg oś podmiotu w sposób wiązący. Władcza działalność polegająca n a wydawaniu decyzji indywid-ko nkretnych o charakterze 1-stronny m w danej jednostkowej sprawie na podst.norm ogólnych(narzucan e adresatow).Stos pr.może polega ć na:stosowaniu dyspozycji norm y pr-gdy mamy do czynienia z no rmą sankcjonowaną(decyzja adm. w sprawie wydania prawa jazdy); stosowaniu sankcji w przyp.norm y sankcjonującej(grzywna,mandat za wykroczenie w ruchu drogow) Stos.pr jest sformalizowanym dzi ałanie kompetentnych organów w ładzy publicznej(lub in.upoważn)
Przestrzeganie prawa-jest zacho waniem adresata normy pr(sankcj onowanej/sankcjonującej)zgodnym z treścią dyspozycji tej normy w warunkach określonych w hipo tezie.Polega na tym,że wszystkie podmioty powinny zachowywać s ię zgodnie z prawem,stosować się do przepisów prawnych,do ich dy spozycji.Przestrz.pr jest obowiązk iem wszystkich adres.norm-pierw otnych(os.fiz)i wtórnych(os.pr,jed nostek organizacyjnych,organów władzy publicznej)
Omijanie prawa-ppolega na osią gnięciu celu zabronionego przez ustawę,ale w taki sposób,że adres at podejmuje takie działania,które pozornie są zgodne z prawem.Zac howanie mające charakter praeter legem(obok prawa) nie są ostre i są przedmiotem sporu(np.uczestni cy licytacji działając w zmowie d ążą do nabycia licytowanego prze dmiotu za najniższą cenę,wykup z iemi przez polaków dla cudzozie mców,małżeństwa dla obywatelst wa,ponoszenie wysokich kosztów dział.gosp,dla zmniejszenia podat ków)Naruszenie,złamanie praw a-zachowanie contra legem-dział anie lub zaniechanie niezgodne z treścią dyspozycji normy bezwzgl wiążącej w war.określ.jej hipotez
Ideologie stosowania prawa-maj ą nam wskazać 2 sposoby praktyk owania stosowania prawa(wartoś ci,sposoby,to co możemy osiągną ć przy stosowaniau prawa)
1-ideologia decyzji związanej-wy kładnia językowa;ma na celu osią gnięcie takich celów jak:pewność prawa,legalizm poczynań władcz ych,bezpieczeństwo,wzrost wolno ści obywatelskich;organ stosujący prawo musi wydawać decyzje op artą tylko i wył.na treści przepisu pr.;sąd jest ustami ustawy-znajduj e odpowiedni przep,posługuje się wykładnią językową i mechanicz nie stosuje normę do os,której zac howanie wywołuje skutki prawne
2-ideologia decyzji swobodnej-fu nkcjonalna;wartości jakie stawia do realizacji:sprawiedliwość,celo wość,skuteczność-podstawa ocen y obowiązującego prawa;stosow pr.wymaga poszukiwania”słuszne go prawa”,nie mechanicznej jego aplikacji;decyzja np.sędziego ma char.twórczy,opiera się na ocenac h i szukaniu”źrodeł pr”poza tekst ami ustaw;stosowanie pr.łączy się tu z tworzeniem prawa.
3-ideologia praworządnej i racjon alnej decyzji stosowania prawa-ro związanie pośrednie;ścisłe przestr zeg.pr.obowiązującego przez org. wł.publ;prawotwórcza dział.sądó w i adm.publ;prymat wśród źróde ł powinny mieć akty pr.stanowion nie ma możliwości orzekania wbr ew prawu.Rodzaje stosowania p rawa-sądowe-org,który wydaje d ecyzje jest niezawisły,podlegając y ustawie,przep.pr;nikt nie może wpłynąć na sąd przy wyrokowani u;niezawisł.ma powodować,że są dy będą bezstronne,neutralne,nie mające na wzgl.czyichś racji;-ad ministracyjne-org.adm.stosujące pr.nie korzystają z przymiotu niez awisłości;na ich decyzje może wp ływać org.nad nimi przełożony(ur zędnik musi słuchać poleceń prze łożonego,minister)Etapy stosowa nia prawa-model teoret.-dot.syst. pr.ustawowego;-tworzenie pr.jest oddzielone od stosow.pr;-każdy o rg(sąd)ma obowiąz.należytego ro zstrzygnięcia wniesionej sprawy;-ma char.dydaktyczn,idealizacyjny
Etrapy są wyodrębnione w spos.s ztuczny,przedst.konieczne el.aby zastosować prawo.1-pojawienie si e faktu,w którym nor.pr.niesie sk utek(śmierć,sporz.um);2-dot.częś ci prawnej;wybór nor.pr,która będ zie adekwatna do zaistniałego zda rzenia;określenie czy nor.jest obo wiązująca,czy weszła w życie,czy nie została derogowana;dokonani e wykładni n.p,ustalenie jej treści aby można było na jej podst.wyda ć wyrok.3-ustalenie stanu fakt,ws zystkich okoliczn.istotnych dla ro zstrzygnięcia,polega na udowodni eniu(na podst.materiału dowod,te orii dowod)faktów;mat.dowod.zd obywa się różnymi metodami za pomocą środków dowod.Źródła d owod-postępow.dowod:wyjaśnie nia strony,zeznania świadk,biegli, dokum,oględziny,sekcja zwł,eksp erymenty procesowe,wywiad środ badania(dna,przedmioty-auto).ma na celu ustalenie prawdy-*materi alna-obraz faktów zgodny z ich rz eczyw.przebiegiem,wyst.w każdy proc.karnym,nawet bez woli stron sąd przeprowadza dowody*forma lna-obraz faktów na jaki godzą si ę strony postępow;sąd dąży w pos tępow.cyw,gosp.4-Subsumpcja-n astępuje połączenie etapu praw.i dowod.stwierdzenie,że fakt uznan y za udowodniony odpowiada jak iejś nor.pr.5-wybór konsekwencji prawnych.6-sformułowanie i uzas adnienie decyzji prawa.
1 Przepis prawny
Norma prawna
Budowa normy prawnej
-hipoteza
-dyspozycja(nakaz,zakaz,dozw, obowiązek,uprawnienie,kompet)
2 -sankcja(repres,egzek,nieważ)
Budowa normy pr-sprężona
Teorie dowodowe-z końca
3 Rodzaje przepisów i norm pr.
4 Obowiązywanie prawa
-w sensie aksjologicznym
-praktycznym(desuetudo)
-systemowym
-w przestrzeni
-w czasie(vacatio legis,retroak)
5 System prawa
Podział systemów prawa
6 Cechy systemu prawa
Zasady systemu prawa
-hierarchiczność
-niesprzeczność(reguły kolizyj)
zupełność
7 Luka w prawie
Podział luk
Metody usuwania luk
Tworzenie prawa
Formy,sposób.tworzenia prawa
8 Racjonalny ustawodawca
9 Inicjatywa ustawodawcza
Model tworzenia prawa-etapy
Stosowanie prawa
Przestrzeganie prawa
10 Omijanie prawa
Naruszenie,złamanie prawa
Ideologie stosowania prawa
Rodzaje stosowania prawa
Etapy stosowania prawa
Prawda