„Byli schizofrenicy na ogół łatwo znosili piekło obozów zagłady, gdyż w porównaniu z tym, co przeżyli w trakcie swej psychozy, przeżycia obozowe nie były dla nich tak straszne. Ich reakcje lękowe w realnej sytuacji zagrożenia nie dorównywały reakcjom lękowym wobec zagrożenia fikcyjnego, przeżywanego w psychozie”. A. Kępiński.

ZABURZENIA LĘKOWE.

Należą do najbardziej rozpowszechnionych zaburzeń (około 5%ludzi), są wyrazem reakcji organizmu na niebezpieczeństwo.

Reakcje lękowe mogą wystąpić w każdym wieku, nawet już u dzieci, szczególnie tych żyjących w skonfliktowanym środowisku, pozbawionych miłości, stabilizacji, oparcia i poczucia bezpieczeństwa w rodzinie.

U dorosłych reakcje lękowe najczęściej zaczynają pojawiać się między 20 a 30 r.ż. Częściej występują u kobiet.

Różnicowanie:

Lęk-uczucie zagrożenia stanowiące reakcję na zagrożenie, którego nie znamy(„coś” nieokreślonego).

Strach-uczucie zagrożenia przed zbliżającym się znanym zagrożeniem („coś” określonego).

Przyczyny lęku:

1.Przykre doświadczenia np. udział w nieszczęśliwym wypadku, katastrofie, zetknięcie ze śmiercią.

2.Nadużycie niektórych leków lub substancji chemicznych np.amfetamina.

3.Nadużycie kawy, alkoholu.

4.Nadmierne obciążenie organizmu: napięcia psychiczne, brak wypoczynku, brak snu, konflikty społeczne.

5.Reakcje wyuczone np.lękowa reakcja na pewne wydarzenia i potem powielanie tej reakcji (pies ugryzł kogoś, potem reakcja lękowa na psa).

6.Choroby somatyczne np. zawał serca, nadczynność tarczycy, reakcje wstrząsowe, hipoglikemia, niedotlenienie, krwotok, stany majaczeniowe.

Typy zaburzeń lękowych:

1.Zespół lęku napadowego- lęk bardzo nasilony, nagły początek, brak czynnika wyzwalającego.

2.Zespół lęku uogólnionego- lęk przewlekły, trwający co najmniej miesiąc.

3.Zespół fobii- lęk przed specyficznymi sytuacjami lub przedmiotami.

4.Zespół natręctw- ciągła potrzeba powtarzania myśli lub zachowań, które pojawiają się wbrew woli i powodują lęk, gdy stawia się im opór.

5.Zespół pourazowego stresu- lęk następuje po poważnym urazie psychicznym.

Objawy zaburzeń lękowych:

Objawy somatyczne:	Objawy psychopatologiczne:
-drżenie, skurcze i napięcie mięśni, -uczucie rozdygotania, -ból pleców, ból głowy, -przyśpieszenie oddechu, -męczliwość, -przestraszony wyraz twarzy, -zaczerwienienie lub zblednięcie twarzy, -częstoskurcz, kołatanie serca, -obfite pocenie, -zimne ręce, -biegunka, -suchość w ustach, -częste oddawanie moczu, -trudności w połykaniu.	-uczucie zagrożenia, -trudności w koncentracji uwagi, -nadmierna czujność, -bezsenność -osłabienie libido -uczucie dławienia „kluski w gardle” -uczucie niepokoju „motylki” w żołądku.

Przykład:

Pacjentka w wieku 42 lat rozwiedziona, bezdzietna. Podczas badania ginekologicznego pobrano wycinek do oceny histologicznej. Od kilku tygodni miewa, (szczególnie w nocy) gwałtowne ataki kołatania serca z bólami w okolicy mostka i napady duszności. Ataki trwają zwykle 20-30 minut, aż do chwili pojawienia się zaalarmowanej sąsiadki. Po napadzie czuje się wyczerpana i oddaje dużo moczu. Pracuje w dużej firmie, pełni funkcje kierownika kadr. W ostatnim okresie na skutek likwidacji jednego z działów, musiała podjąć decyzję o zwolnieniu 17 osób. Od wielu lat pali papierosy około 25 sztuk dziennie. Gdy 2 miesiące temu wykonała EKG, lekarz po obejrzeniu, kategorycznie nakazał rzucić palenie. Ma problemy z zasypianiem, usypia na krótko, budzą ją ataki i potem nie śpi już do rana. Sportu i rekreacji nie uprawia, czas wolny spędza przed T.V.

Matka pacjentki zmarła na raka szyjki macicy, w wieku 44 lat.

Ojciec pacjentki zmarł nagle, w wieku 42 lat, na zawał mięśnia sercowego, podczas niedzielnej wyprawy za miasto, na oczach całej rodziny (pacjentka była również obecna).

CHARAKTERYSTYKA PACJENTA LĘKOWEGO.

Uczucia lęku i strachu są powszechnymi emocjami wśród ludzi. Są one reakcją obronną na uczucie zagrożenia, niebezpieczeństwa. Jeżeli wykraczają ponad prawidłowe reakcje na działanie stresu, mogą poważnie zakłócać samopoczucie i społeczne zachowanie chorego, sprawiając mu znaczne cierpienie i napotykając na niezrozumienie otoczenia.

U większości pacjentów dominuje napięcie i trwoga, chory nie może znaleźć sobie miejsca , skarży się na liczne dolegliwości ze strony układu oddychania , krążenia. Niekiedy jego dolegliwości skupiają się na konkretnym narządzie np. żołądku, sercu. Czasami wysiłek fizyczny lub znalezienie się w sytuacji bez wsparcia ze strony bliskich, wzmaga znacznie napięcie i niepokój, chory zaczyna się obawiać, że może upaść, zemdleć, ”zwariować”i to jeszcze bardziej pogłębia lęk, występuje „lęk przed lękiem”. Skupiając się na sprawach zdrowia i możliwych zagrożeniach, chorzy zwiększają swój niepokój. Powstaje błędne koło.

Pielęgniarka, która opiekuje się chorym z napadami lęku, może odpowiednio wcześnie zaobserwować narastanie niepokoju: chory przerywa rozmowę, nie może się skoncentrować, wykonuje zbędne ruchy, takie jak wstawanie, chodzenie, manipulowanie przedmiotami, pocieranie lub skubanie ucha czy wargi. Pacjent w stanie silnego lęku jest blady, widać napięcie mięśni w mimice i postawie. Szpary powiek oraz źrenice są rozszerzone, usta uchylone, oddech i tętno przyśpieszone, może występować drżenie ciała. Mogą wystąpić zmiany w stężeniu glukozy we krwi, zwiększenie wydzielania hormonów kory nadnerczy i wzmożenie krzepliwości krwi. Chory nie jest w stanie skoncentrować się nad pracą. Jego wydolność psychiczna i fizyczna jest mała, ma problemy z podjęciem decyzji, zmniejsza się jego zdolność radzenia sobie w środowisku rodzinnym i zawodowym. Pacjent z objawami lęku może izolować się, szczególnie wówczas, gdy lęk wypływa z urojeń. Kiedy napór lęku jest silny, chory popada w panikę. Jego działania stają się impulsywne, może szkodzić sobie lub innym, popełniać czyny gwałtowne np. skok przez okno, ucieczka z oddziału.

Pacjenci lękowi często zgłaszają następujące dolegliwości:

-zwiększoną potliwość,

-suchość w jamie ustnej,

-mrowienia w kończynach,

-uderzenia ciepła,

-częste uczucie parcia na mocz,

-trudności w oddychaniu,

-nieregularne bicie serca,

-drżenie wewnętrzne lub całego ciała,

-bóle mięśniowe,

-zwiększoną męczliwość,

-niemożność odprężenia się,

-trudności w koncentracji uwagi,

-zwiększoną drażliwość,

-niekiedy mają uczucie zmiany własnej osoby i nierealności otaczającego świata (depersonalizacja i derealizacja),

-utratę apetytu, chudnięcie,

-problemy ze snem, bezsenność, sny zawierające przeżycia lękowe, np. spadanie w przepaść,

-niekiedy obniżoną aktywność seksualną.

W lęku panicznym objawy pojawiają się nagle, gwałtownie, czasami w różnych miejscach np. na ulicy, w pracy, podczas robienia zakupów czy jazdy tramwajem. Napady lęku trwają od kilku minut do kilku godzin, stanowią one dramatyczne chwile dla chorego, ma on uczucie zbliżającej się katastrofy. Jak sami chorzy określają „życie ze mnie ucieka”, „serce mi pęka”, „brak mi powietrza”. Tym skargom towarzyszy drżenie, pocenie, przyśpieszone tętno i płytki oddech, niekiedy pod koniec napadu występuje parcie na mocz i stolec. W czasie napadu chory przejawia niepokój ruchowy, może głośno wzywać pomocy, płakać. Jego twarz wyraża lęk, trwogę.

Postępowanie:

1.Obniżenie poziomu lęku.

2.Zmniejszenie częstości napadów.

3.Nauczenie pacjenta radzenia sobie z objawami lęku.

4.Wyjaśnienie pacjentowi istoty i mechanizmów stanów lękowych.

5.Nauczenie rozpoznawania sytuacji lękotwórczych.

6.Nauczenie technik i metod relaksacyjnych (rozluźnienia mięśni, odprężenia psychicznego i ćwiczeń oddechowych).

7.Farmakoterapia.

NERWICA.

NERWICA-grupa zaburzeń niepsychotycznych, objawiająca się różnymi dolegliwościami psychicznymi i cielesnymi.

Rozpowszechnienie nerwic:

Nerwice należą do najczęstszych chorób współczesnej ludzkości (około 30%); z tego tylko część chorych poszukuje pomocy. Zaburzenia nerwicowe stwierdza się u około 15% zgłaszających się pacjentów. W psychiatrycznym lecznictwie ambulatoryjnym wskaźnik ten wynosi 40%. Obserwuje się przewagę nerwic u kobiet, w grupach rozwiedzionych i wdowców, w miastach nieco więcej niż na wsi.

Etiologia:

1.Uwarunkowania genetyczne - biologiczne uwarunkowania, typ osobowości lękowej i sposoby reagowania na pewne sytuacje, mechanizmy obronne (sposoby radzenia sobie z rzeczywistością).

Osobowość neurotyczną charakteryzuje:

-podwyższony poziom niepokoju,

-niski próg frustracji,

-zawyżone aspiracje,

-skupienie na sobie,

-poczucie mniejszej wartości,

-brak akceptacji siebie,

-poczucie krzywdy,

-niechęć do samoanalizy,

-lęk przed oceną,

-trudności w relacjach z innymi ludźmi.

2.Wpływ doświadczeń z dzieciństwa:

wadliwe metody wychowawcze, nieprawidłowe wzorce, zaburzone relacje w rodzinie,np. w nerwicy natręctw, fobiach -

u dziecka poparzonego wrzątkiem może rozwinąć się obawa przed wodą, czajnikiem, parą. W miarę dorastania dziecko uczy się ten strach przezwyciężać, jednak może się on znowu pojawić w życiu dorosłym pod wpływem określonej sytuacji, co w konsekwencji prowadzi do powstania fobii.

3.Wpływ obecnej sytuacji na uwalnianie tłumionych reakcji:

-wyzwalających (choroby, porażki i straty, trudności w pełnieniu ról społecznych, zahamowanie rozwoju osobowego, działanie pod presją),

-podtrzymujących (korzyści z nerwicy)- bywa, że jakaś choroba np.układu krążenia u któregoś z rodziców wymaga szczególnej troski i opieki całej rodziny, i to może stanowić dla nas wzór, w oparciu o który kształtujemy własny sposób uzyskiwania troski i opieki ze strony otoczenia.

Każdy z nas w sytuacjach trudnych przeżywa czasem lęk, smutek, napięcie, albo też odczuwa różne dolegliwości fizyczne: bóle głowy, drżenie ciała, skurcze mięśni itd., które nie są związane z żadną z chorób somatycznych. Zjawiska takie towarzyszą szczególnie przełomowym okresom lub sytuacjom w życiu człowieka. Mogą to być okresy związane z rozwojem biologicznym, np. dojrzewaniem, ale również szczególne sytuacje życiowe: zawarcie małżeństwa, rozwód, urodzenie dziecka, utrata bliskiej osoby czy pracy. W takich przypadkach wspomniane objawy są wynikiem naszej reakcji na stres i na ogół przemijają bez leczenia wraz z ustąpieniem przyczyn.
Jeżeli natomiast utrzymują się dłużej, a nawet nasilają mimo ustąpienia sytuacji stresowej i braku zewnętrznych, "obiektywnych" czynników mogących je powodować, mówimy o zaburzeniach nerwicowych.

Zaburzenia nerwicowe przejawiają się w sferach postrzegania, przeżywania, myślenia, zachowania. Towarzyszą temu liczne objawy, niekiedy intensywne, wywołujące poczucie dyskomfortu i cierpienia. W sytuacjach szczególnie obciążających na plan pierwszy wysuwa się lęk i napięcie. Lęk, którego przyczyna jest nieuświadomiona, często zostaje przemieszczony i usymbolizowany, przyjmując np. postać różnych fobii.
Poza napięciem i lękiem pojawiają się różnego rodzaju sensacje wywołane rozchwianiem równowagi układu wegetatywnego: bicie serca, ściskanie w dołku podsercowym, bóle głowy, bóle brzucha, nadmierne pocenie się, parcie na pęcherz moczowy, drżenie ciała, zaburzenia snu. Objawy te mogą być bardzo różnorodne, dotyczą różnych narządów i wywołują dramatyczne cierpienia, mimo, że badania nie wykazują żadnego uszkodzenia ciała.
Psychika i ciało są tak silnie ze sobą związane i tak silnie od siebie uzależnione, że wszystkie przejawy i stany życia psychicznego znajdują swoje odzwierciedlenie w procesach fizjologicznych. Układ nerwowy steruje całym organizmem, jeżeli jest w stanie pobudzenia wywołanego lękiem, przekazuje to pobudzenie narządom, zmuszając je do chaotycznej, niepotrzebnej pracy. Mówimy, że w narządach powstają zmiany czynnościowe w odróżnieniu od zmian organicznych, czyli takich, które dałoby się stwierdzić za pomocą badań.Wiemy, że nerwica, podobnie jak inne choroby, atakuje ten narząd, który z jakiegoś powodu u danej osoby jest słabszy niż inne. Może to być spowodowane czynnikami wrodzonymi, chorobą, a także czynnikami psychologicznymi np. otoczenie zwracało szczególną uwagę na sprawy związane z trawieniem lub ktoś w rodzinie cierpiał na bóle głowy albo osoba bliska zmarła na zawał serca. Doświadczenia tego rodzaju mogą sprawić, że będziemy szczególną troską obejmować swój przewód pokarmowy, głowę, serce właśnie te narządy zareagują, gdy wystąpi sytuacja nerwicowa.

Objawy osiowe nerwic:

-lęk - nieokreślony niepokój

-zaburzenia wegetatywne - obejmują dolegliwości bólowe, zaburzenia snu, zaburzenia łaknienia, zaburzenia seksualne

-egocentryzm - nadmierna koncentracja uwagi na sobie i poczucie szczególnego charakteru własnych dolegliwości

-„błędne koło”- lęk wyzwala dodatkowo objawy wegetatywne, które z kolei nasilają lęk, który znowu wzmaga objawy wegetatywne, itd.

Dodatkowe objawy:

-napięcie psychiczne

-uczucie stałego znużenia

-szybkie wyczerpywanie się

-poczucie mniejszej wartości

-nadmierna pobudliwość nerwowa

-obniżenie nastroju

-nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne

-zaburzenia snu

-subiektywne poczucie osłabienia pamięci

-liczne objawy wegetatywne: bóle i zawroty głowy, nudności, wzdęcia, zaparcia, biegunki, bradykardia, tachykardia, duszność, świąd, zaczerwienienie, niedowidzenie, niedosłyszenie, omdlenia

-zaburzenia zachowania pod postacią: natrętnych czynności, zachowań impulsywnych, zachowań niedojrzałych.

Typy zaburzeń nerwicowych

Zaburzenia nerwicowe często dotyczą poszczególnych układów, np. układu sercowo - naczyniowego, oddechowego, czuciowo - ruchowego, moczowo - płciowego, jak również zaburzeń funkcji narządów zmysłowych (widzenia, słuchu, węchu, smaku), zaburzeń metabolicznych i funkcji mowy.

Postacie nerwicy:

1.Lękowa

2.Depresyjna

3.Histeryczna

4.Natręctw

5.Różnego rodzaju fobie

Nerwica lękowa - podstawowym objawem jest lęk. Nie należy go utożsamiać ze strachem. Strach jest reakcją na wyraźne zagrożenie. Lęk jest znacznie bardziej nieokreślony. Człowiek cierpiący z powody zaburzeń lękowych boi się, ale często nie wie czego. Lęk ten może mieć charakter napadowy - przychodzi nagle i po pewnym (zwykle niezbyt długim) czasie znika, często jest to lęk bardzo silny, lub uogólniony - nie jest bardzo silny, ale za to trwa długo, niekiedy nie ustaje tylko w wyjątkowych sytuacjach. Lękowi napadowemu mogą towarzyszyć objawy paniki, np. w fobii. Lęk uogólniony może polegać na ciągłym poczuciu zagrożenia, którego źródło może być nieokreślone (czujesz się zagrożony, ale nie wiesz dlaczego) lub określone, ale często poczucie zagrożenia jest niczym nieuzasadnione. Jedną z częściej występujących sytuacji niczym nieuzasadnionego lęku o wyraźnie określonym źródle jest lęk przed ciemnością często towarzyszący dzieciom. Lęk może także przybierać formę nieustannego niepokoju. Stanu, w którym ciągle masz poczucie, że coś jest nie tak, coś jest nie w porządku, ale nie wiesz co. Bardzo psychika próbuje racjonalizować swoje lęki "dorabiając do nich ideologię". Wielu ludziom po każdym wyjściu z domu brak jest pewności, czy zamknęli drzwi, czy zakręcili gaz lub wyłączyli żelazko. Niekiedy, gdy niepokój jest naprawdę silny, wracają, aby koniecznie to sprawdzić, przez co spóźniają się do pracy, szkoły itp. Czasem niepokój objawia się niepewnością o jakość wykonanej pracy. Najczęściej kończy się to nadmiernym perfekcjonizmem, pracoholizmem, itp. Inne typowe objawy tego rodzaju nerwicy to podwyższona aktywność układu wegetatywnego: silne pocenie się, biegunki, bóle skurczowe żołądka, kołatanie serca, podwyższone napięcie mięśniowe.

Nerwica depresyjna to przede wszystkim dojmujące uczucie smutku, niezadowolenia i ciągły pesymizm oraz brak wiary we własne możliwości. Dolegliwościom tym towarzyszy też nieustanne niezadowolenie ze wszystkiego, rozdrażnienie, spadek masy ciała. Częste są też problemy ze snem.

Przypadek:

Pacjent W.G. lat 52, inż. budowlany, zatrudniony w nadzorze budowlano-remontowym instytucji wojskowej, żonaty, ojciec 21-letniego syna. Pochodzi z rodziny robotniczej, był trzecim z czworga rodzeństwa. Miał despotyczną matkę, kierującą całym domem i słabego, uległego ojca. Matka stymulowała jego ambicje i kierowała nim, aż do ożenku. Zawarł związek z delikatną, ale energiczną kobietą, której się podporządkował, chociaż ona nie oczekiwała tego. Żona z konieczności kierowała finansami, wychowaniem syna, spędzaniem wolnego czasu. W pracy wolno, ale systematycznie awansował (całe życie przepracował w jednej firmie). Nigdy nie sprzeciwiał się przełożonym, mimo iż często miał poczucie nietrafności ich decyzji. Wracał do domu pełen napięcia. Często przynosił do domu pracę pisemną, którą wykonywał wieczorami. Od 30 r.ż. z trudem doczekiwał urlopu. Spędzał go w sanatorium, z poczuciem krańcowego wyczerpania. W 51 r.ż. trafił do psychiatry, który podejrzewając depresję skierował go na oddział.

Na oddziale był uległy, starał się nie narażać personelowi, innym pacjentom. Przy drobnych konfliktach nie sypiał, następnego dnia budził się z lękiem, kołataniem serca, zlewnymi potami. Nadchodzący dzień wydawał mu się przerażający. Był nadwrażliwy na hałasy, (ale nigdy nie żądał przyciszenia muzyki), ciągle napięty, często bolał go żołądek i głowa. Niekiedy tylko ujawniał złość na niezdyscyplinowanych pacjentów, ale po przeminięciu gniewu przepraszał ich za to i tłumaczył swój wybuch „chorobą”.

W trakcie pobytu ze względu na stale obniżony nastrój i lęki był bez powodzenia leczony wieloma środkami przeciwdepresyjnymi. Dopiero praca psychoterapeutyczna nad emocjami przyniosła wyraźną poprawę. Zaczął swobodniej ujawniać swoje potrzeby, domagał się szacunku dla siebie, nie pozwalał „przegadać „ się w dyskusjach, jawnie okazywał złość, gniew, niechęć. Żona, której zademonstrował gniew w kłótni małżeńskiej, przerażona zadzwoniła do terapeuty, oceniając ten fakt jako pogorszenie. Po rozmowie z terapeutą jej ocena uległa zmianie. Pacjent zdecydował się na odejście z instytucji wojskowej i szukać zajęcia dającego mu większą swobodę decyzji. Porozumiał się z dorosłym już synem, prowadził z nim dyskusje, uzyskując wpływ na jego zachowanie. Czasami jeszcze, przy jawnych konfliktach, pojawiał się lęk, ale potrafił go sobie wytłumaczyć.

Rozpoznano: Nerwicę depresyjną.

4.Nerwica natręctw

Podstawowymi objawami w tym typie nerwicy są nawracające, nasuwające się wbrew własnej woli myśli i wyobrażenia (obsesje) oraz wielokrotnie wykonywane czynności na skutek odczuwania przymusu ich powtarzania (kompulsje). Natręctwa są myślami, impulsami skłaniającymi do działania, lub wyobrażeniami uporczywie narzucającymi się, albo też czynnościami wielokrotnie wykonywanymi, mimo przeświadczenia o ich niedorzeczności. Osoba doznająca natręctw zawsze ocenia je krytycznie. Próbuje odsunąć od siebie uporczywie powracające myśli lub usiłuje zaprzestać wielokrotnego wykonywania tych samych czynności. Próby te są zwykle nieudane i tylko nasilają uczucie niepokoju i wewnętrznego napięcia, które rozładowuje się dopiero po ich wykonaniu i to jedynie na pewien czas. Aby rozpoznać ten rodzaj nerwicy, objawy natręctw muszą występować przez większość dni w ciągu przynajmniej dwu kolejnych tygodni i być przyczyną cierpienia osoby oraz powodem zakłóceń w funkcjonowaniu społecznym. Pojedyncze i przemijające symptomy tej choroby są zjawiskiem powszechnym, obserwowanym także u osób zdrowych. Statystyki dowodzą, że ok. 80% ludzi miewa objawy o charakterze natręctw. Szacuje się, że nerwica natręctw dotyczy ok. 1% populacji ogólnej, zajmuje 3-6% wśród innych typów nerwic. Występuje równie często u mężczyzn, jak i u kobiet, choć generalnie nerwice częściej zdarzają się kobietom. U najbliższych krewnych tych chorych zaburzenia psychiczne występują częściej niż u pacjentów z innymi nerwicami. Wiadomo także, że u ok. 50% chorych stwierdza się osobowość anankastyczną, której cechami są: pedantyczność, dążenie do perfekcjonizmu, zamiłowanie do porządku, ładu, czystości, przesadne poczucie odpowiedzialności i obowiązku, sztywność zasad moralnych, wysoki poziom aspiracji. U części chorych objawy o cechach obsesji pojawiają się już w okresie dojrzewania. Z czasem okresowo się nasilają, dochodzą kompulsje, przebieg choroby bywa przewlekły. Może zdarzyć się i tak, że początek choroby jest nagły, poprzedzony urazem psychicznym lub fizycznym, przebytym zakażeniem. W tych przypadkach przebieg jest zwykle krótszy i znacznie łagodniejszy. Natręctwa stopniowo wygasają, a u osób niepewnych siebie mogą utrzymywać się dłużej, ale w stosunkowo małym nasileniu. Z reguły u chorego toczy się wewnętrzna walka między dążeniem do kontrolowania natrętnych myśli a uleganiem im, co stopniowo ogranicza jego funkcjonowanie. Powoli opór wobec natręctw słabnie, dochodzi do rezygnacji, obniżenia nastroju i w konsekwencji do depresji. Chorzy zaczynają się izolować, spędzają wiele czasu na wykonywaniu czynności przymusowych, czasem doprowadzają się do stanu wyczerpania, uszkodzeń ciała, np. wskutek szorowania dłoni detergentem czy wyrywania włosów. Próby interwencji otoczenia wywołują jednak wzrost lęku, niepokoju, czasem nawet wybuchy agresji.

Natrętne myśli i obsesje. Według obowiązującej międzynarodowej klasyfikacji zaburzeń psychicznych nerwica natręctw jest nazywana zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym i wyróżnia się jej 3 podstawowe formy:

-zaburzenia z przewagą myśli natrętnych,

-zaburzenia z przewagą czynności natrętnych (rytuałów),

-mieszaną, gdy myśli i czynności natrętne współwystępują w równym nasileniu

Natrętne myśli: mogą być różnej treści, ale dla przeżywającej je osoby są niemal zawsze przykre. Najczęściej dotyczą: wątpliwości co do słuszności własnego postępowania, czy to, co się mówi i robi, jest właściwie rozumiane przez innych, czy aby na pewno właściwie zostały wykonane obowiązki, czy niczego się nie zaniedbało.

-myśli związanych ze stanem zdrowia, możliwością zakażenia się, zabrudzenia;

-obaw, czy domniemana drobna dolegliwość nie świadczy o rozwijającej się ciężkiej chorobie;

-myśli związanych z zagadnieniami moralnymi, religijnymi, seksualnymi, agresji wobec siebie lub innych;

-natrętnych impulsów do działań niebezpiecznych, np. uszkodzenia się ostrym przedmiotem, chęć skoku w dół (impulsy te nie są realizowane);

-pseudofilozoficznych rozważań dotyczących sensu życia, spraw ostatecznych;

-długotrwałych poszukiwań w myślach zapomnianej nazwy, nazwiska albo liczenia w myślach do określonej liczby przed wykonaniem czegoś (arytmomania - przymus liczenia).

Natrętne wyobrażenia

Mogą pojawiać się na przykład w postaci scen o treści erotycznej wywołanych na widok obrazów lub posągów świętych, najczęściej obrażających uczucia religijne chorego (tzw. natręctwa kontrastowe).

Natrętne czynności

Najczęściej wiążą się z:
* koniecznością sprawdzania, upewniania się, poprawiania, porządkowania (np. wielokrotne sprawdzanie czy zostały zamknięte drzwi, wyłączone żelazko, zakręcone krany czy kuchnia gazowa);
* częstym myciem rąk (ablutomania), np. w obawie przed bakteriami;
* czasem natrętnym poprawianiem zadań szkolnych, liczeniem słupów telegraficznych, numerów domów, zbieraniem śmieci, chodzeniem po określonych płytach chodnikowych.
Niewykonanie takich czynności powoduje pojawienie się lęku.

Jedyne wyjście - terapia

Podstawową metodą leczenia nerwic jest psychoterapia (oddziaływanie psychoterapeutyczne).

W przypadku nerwicy natręctw niezwykle ważna jest też farmakoterapia. Podanie leku to często jedyny sposób, aby przygotować pacjenta do rozpoczęcia psychoterapii przez zmniejszenie napięcia, lęku, niepokoju, osłabienie obsesji czy kompulsji. Miejsce i metodę terapii powinien zaproponować lekarz psychiatra po osobistym zbadaniu pacjenta. Leczenie zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych powinno się odbywać w ośrodkach, gdzie jest możliwe stosowanie terapii kompleksowej (leczenie farmakologiczne połączone z psychoterapią). W zależności od stanu chorego leczenie można prowadzić ambulatoryjnie (poradnie, w których pracują psychiatrzy i psychoterapeuci) lub w oddziale szpitalnym.

5.Różnego rodzaju fobie: postacie:

-agorafobia (lęk przed sytuacjami, gdy chory znajduje się w tłumie, lub gdy ma ograniczone możliwości wydostania się z danej sytuacji. Osoby z agorafobią boją się, że mogą zemdleć, zachować się w jakiś ośmieszający je sposób. Źródłem ich lęku jest oczekiwanie na to co ma nastąpić. Nie podróżują autobusami czy tramwajami, często wpadają w panikę nawet, gdy spacerują po ulicy. Czasami rodzina sądząc, że pomaga takiej osobie, wykonuje za nią wszelkie czynności, które wymagają opuszczenia mieszkania (np.zakupy), zachowanie takie, (choć życzliwe) pogarsza sytuację chorego, gdyż uzależnia od innych i utrwala patologiczne zachowanie chorego.

Przykład:

Kobieta lat 35 zaczęła się obawiać, że np. nie będzie mogła wydostać się z autobusu czy sklepu. Osobowość jej można określić jako neurotyczną, od wczesnego dzieciństwa reagowała ona lękiem na sytuacje związane ze stresem. Po kilku miesiącach objawy nasiliły się do tego stopnia, że nie była w stanie jeździć środkami komunikacji miejskiej ani nawet wyjść po zakupy. Głównym objawem była obawa przed omdleniem. W końcu lęk nasilił się do tego stopnia, że prawie w ogóle nie opuszczała domu. Udał się jej nakłonić przyjaciół, aby robili jej zakupy. Jeżeli nie była zmuszona opuścić dom funkcjonował a całkiem dobrze. Natomiast każda konieczność opuszczenia go wywoływały u niej silne uczucie lęku i paniki.

fobie monosymptomatyczne -w przeciwieństwie do agorafobii są związane z konkretnymi sytuacjami, przedmiotami.

Nerwica jest poważną dolegliwością o wielorakich skutkach zarówno dla tego, kogo dotyka, jak też dla jego otoczenia. Nie należy cierpień osoby dotkniętej nerwicą mylić z okresowymi trudnościami psychicznymi i bagatelizować czy też ośmieszać wypowiedziami typu: "wszyscy dzisiaj mają nerwicę" lub, "weź się w garść, nie roztkliwiaj się nad sobą. Nerwicy można się pozbyć. Wymaga to pracy nad sobą. Możemy wrócić do równowagi psychicznej, odzyskać spokój, wiarę w siebie i w ludzi oraz poczucie większych możliwości życiowych.

6

---