INSPEKCJA WETERYNARYJNA

POLSKI WETERYNARYJNY

PLAN GOTOWOŚCI

ZWALCZANIA PRYSZCZYCY

NA POZIOMIE POWIATU

FMD-PLAN

Procedura pobierania i przesyłania prób

Luty 2008

Członkowie zespołu przygotowującego

Janusz Związek (przewodniczący) Wojewódzki Inspektorat Weterynarii w Katowicach

Andrzej Kęsy Zakład Badania Pryszczycy Zduńska Wola Państwowy Instytut Weterynaryjny w Puławach

Krzysztof Niementowski Powiatowy Lekarz Weterynarii we Wrocławiu

Julian Jakubiak Powiatowy Lekarz Weterynarii w Strzelinie

Andrzej Bielarczyk Powiatowy Lekarz Weterynarii w Wałbrzychu

Magdalena Ziętara Główny Inspektorat Weterynarii Warszawa

Zespół przygotowujący był odpowiedzialny za opracowanie projektu tego planu. Jednakże tekst mógł ulec zmianie na różnych etapach procesu konsultacji i zatwierdzania i poglądy wyrażone w niniejszej wersji nie muszą wyrażać poglądów wszystkich członków zespołu przygotowującego. Inne osoby, nie wymienione powyżej, mogły również wnieść swój wkład i składa się wszystkim zaangażowanym serdeczne podziękowania za okazaną pomoc.

FMD-PLAN Procedura pobierania i przesyłania prób podlega prawom autorskim i poza jego wykorzystaniem zgodnie z przepisami, żadna część tej pracy nie może być powielana bez pisemnej zgody wydawcy.

Życzenia i pytania dotyczące reprodukcji i praw autorskich powinny być kierowane do koordynatora FMD-PLAN - u opisanego w planie głównym.

FMD-PLAN Procedura pobierania i przesyłania prób podlega na każdym poziomie musi posiadać jednolitą szatę graficzną. Przez jednolitą szatę graficzną rozumie się konieczność zachowania kroju i wielkości czcionki, odstępów między wierszami, zawartości nagłówków i stopek oraz zgodność tytułów rozdziałów i podrozdziałów.

1. PRZEDMIOT PROCEDURY

Przedmiotem procedury jest ustalenie szczegółowych zasad postępowania przy pobieraniu i przesyłaniu prób do badań laboratoryjnych.

2. ZAKRES STOSOWANIA

Procedura obowiązuje Powiatowego Lekarza Weterynarii jego zastępcę oraz osoby upoważnione przez Powiatowego Lekarza Weterynarii do działania w jego imieniu jak także inne osoby nie będące pracownikami inspekcji weterynaryjnej, posiadające odpowiednie kwalifikacje do wykonywania czynności pomocniczych na zlecenie decyzją przez inspekcję weterynaryjną.

3. ODPOWIEDZIALNOŚĆ

3.1. Kierownicy jednostek organizacyjnych, osoby prawne i fizyczne:

• zobowiązani są do przestrzegania instrukcji oraz prowadzenia

przynależnych dokumentów,

• odpowiadają za czynności określone w instrukcji w przypisanym im zakresie.

3.2. Koordynator programów kryzysowych

odpowiada za przeglądy i aktualizację procedury

4. DEFINICJE

Nie występują

5. OPIS POSTĘPOWANIA

5.1. przygotowanie osób i sprzętu

• Badanie kliniczne zwierząt i pobieranie próbek przeprowadza się w odzieży ochronnej (Zał. Nr 2).

• Próbki materiału pobiera się przy pomocy sterylnych narzędzi znajdujących się w specjalnie przygotowanym zestawie (Zał. Nr 2).

1. zasady ogólne

• Narzędzia oraz materiał biologiczny nie mogą stykać się ze środkami dezynfekcyjnymi, ponieważ środki te inaktywują wirus i czynią próbkę nieprzydatną do badań.

• po zakończonym badaniu klinicznym i pobraniu próbek, dokładnie dezynfekuje się odzież ochronną, ręce, narzędzia i najbliższe otoczenie przy użyciu środków wymienionych w załączniku nr 1. Odzież zdejmuje się i wkłada do podwójnych worków foliowych. Worki zamyka się, a ich powierzchnie zewnętrzną dezynfekuje. Odzież w worku pozostawia się w gospodarstwie do oczyszczenia i dezynfekcji lub spalenia, co jest bardziej bezpieczne.

• wynik badania laboratoryjnego zależy od jakości i ilości dostarczonego materiału biologicznego.

2. szczegółowe zasady pobierania prób

Do badań najbardziej odpowiednie są:

• nabłonek z nieuszkodzonych lub świeżo pękniętych pęcherzy w ilości co najmniej 2 gramy (wielkość ok. 2 x 2 cm),

• płynna zawartość pęcherzy (wyciągnięta strzykawką)

Wirus pryszczycy i pęcherzykowego zapalenia jamy ustnej wrażliwy jest zarówno na wahania temperatury jak i pH. Wirus pryszczycy przeciwnie, oporny jest na wahania temperatury i pH w zakresie 2,5-12, z tego powodu próbki od świń z objawami pęcherzowymi zwłaszcza w początkowym okresie zachorowań, muszą być traktowane jako podejrzane o pryszczycę. Dla wirusa pryszczycy optymalną jest temperatura 0+4^oC i pH 7,2 - 7,6 dlatego nabłonek i zawartość pęcherzy konserwujemy na czas transportu w buforze (PBS/gliceryna Zał. Nr 2 p.18)

Każdy materiał biologiczny jest niebezpieczny dla środowiska ponieważ może zawierać aktywny wirus, dlatego do transportu musi być odpowiednio opakowany oraz przewożony z zachowaniem szczególnych środków ostrożności.

• materiał od zwierząt żywych należy pobierać, nie zadając zwierzęciu zbędnego bólu.

• miejsca, z których pobierane są próby, nie mogą być odkażane, ponieważ nawet nieznaczna ilość środka odkażającego może inaktywować zarazek. Należy takie miejsca oczyścić lub opłukać wodą bez detergentów i środków dezynfekcyjnych.

• próbki materiału pobiera się czystymi jałowymi narzędziami najlepiej jednokrotnego użycia.

2. sposób opakowania i oznakowania

• każda próbka powinna być umieszczona w mocnym szklanym lub plastikowym sterylnym pojemniku, zamykanym szczelnym przykryciem (najlepiej zakręcanym korkiem z gumową podkładką lub uszczelką) zabezpieczającym przed wyciekiem zawartości. Przykrycie to należy okleić dookoła wodoodporną taśmą samoprzylepną. Powierzchnię zewnętrzną pojemnika należy po zamknięciu starannie zdezynfekować przy użyciu środków wymienionych w załączniku nr 1, a następnie opłukać czystą wodą. Każdy pojemnik należy zaopatrzyć w etykietę zawierającą opis zwierzęcia i jego numer identyfikacyjny, rodzaj próbki, datę i miejsce pobrania.

• po starannym zapakowaniu próbki pojemnik z próbką, należy umieścić w kontenerze, mocnym kartonie lub pudełku drewnianym i przesłać do LABORATORIUM FMD w temperaturze 4°C.

• materiał biologiczny przeznaczony do badania winien być schłodzony natomiast nie może być zamrożony.

• na opakowaniu zewnętrznym kontenera (pudełka) należy zamieścić napisy ostrzegawcze.

• do pojemnika należy dołączyć pismo przewodnie,.

5.5. rodzaj pobieranego materiału

Od zwierząt żywych pobiera się następujące próbki do badań laboratoryjnych:

• śluz z jamy gardłowej (probang sample) od bydła owiec i kóz, gdy jest podejrzenie nosicielstwa wirusa pryszczycy - minimum 2 ml z widocznymi fragmentami tkanki nabłonkowej, bez śladów krwi i treści pokarmowej. Miano wirusa w śluzie jest zazwyczaj niskie, dlatego próbkę natychmiast konserwujemy w buforze (płyn Eagle^`a do hodowli tkankowej/gliceryna Zał. Nr 2 p. 18) i transportujemy w zamrożeniu.

• wymaz z nosa i pyska od świń, natychmiast konserwujemy w buforze (płyn Eagle^`a do hodowli tkankowej /gliceryna Zał.2 p.18) i transportujemy w zamrożeniu.

• krew, zarówno od zwierząt zdrowych podejrzanych i chorych, dotyczy to szczególnie owiec, kóz i świń, od których trudno zebrać wystarczającą ilość innego materiału, badanie w kierunku przeciwciał - pełna krew bez konserwantów lub surowica

• izolacja wirusa w okresie wiremii - krew na EDTA lub sole heparyn

• mleko od bydła w okresie laktacji pobrane do gładkich, przeźroczystych probówek,

• w buforze (płyn Eagle^`a do hodowli tkankowej/gliceryna Zał. Nr 6 punkt 18).

• nasienie

5.5.1. krew należy pobierać igłą jednorazową do sterylnej probówki (lub tubostrzykawki); z igły krew powinna wolno spływać do probówki po ścianie wewnętrznej do 2/3 pojemności; po pobraniu krew należy stopniowo schłodzić, ale nie zamrażać; próbki z krwią z antykoagulantem należy dobrze wymieszać.

• z dodatkiem środka zapobiegającego krzepliwości (np. sole heparyny), gdy chodzi o wykrycie obecności wirusa we krwi (okres wiremii), albo

• bez dodatku środka konserwującego, gdy chodzi o wykrycie obecności swoistych dla FMDV przeciwciał.

5.6. sposób dostarczenia

• przesyłkę w konwoju policyjnym należy dostarczyć niezwłocznie najszybszym możliwym środkiem transportu do LABORATORIUM FMD Zakładu Pryszczycy Państwowego Instytutu Weterynaryjnego, 98-220 Zduńska Wola, ul. Wodna 7, tel. [phone] lub 35, fax [phone], e-mail: [e-mail] O przewidywanym terminie dostarczenia przesyłki z podejrzeniem choroby zakaźnej należy obowiązkowo powiadomić laboratorium.

Uwaga ! Na widocznym miejscu kontenera zamieścić wyraźne napisy ostrzegawcze.

MATERIAŁ BIOLOGICZNY ZAKAŹNY! NIE OTWIERAĆ PODCZAS TRANSPORTU!

W sytuacjach szczególnych kontaktować się z: wpisać nazwisko lub nazwę nadawcy i odbiorcy, właściwe adresy i telefony.

6. DOKUMENTY ZWIĄZANE

6.1. Procedura nadzoru WLW nad pobieraniem i przesyłaniem prób przez PLW

7. WYKAZ ZAŁĄCZNIKÓW

7.1. Pismo przewodnie do próbek materiału biologicznego wysyłanych do laboratoryjnych badań rozpoznawczych

ZAŁĄCZNIK NR 1

ŚRODKI DO DEZYNFEKCJI STOSOWANE PRZY

PRYSZCZYCY

1. Roztwór wodny wodorotlenku sodowego NaOH

- 1% do odkażania ludzi,

• 2% do odkażania przy FMD -

przedmiotów, pomieszczeń, dużych powierzchni, środków transportowych, itp.

- 3% do odkażania przy FMD - pomieszczeń dużych

powierzchni, środków transportowych, itp.

Przygotowanie roztworu podstawowego - 40% NaOH

1 kg wodorotlenku sodowego rozpuścić całkowicie w 1,5 litra wody.

Przygotowanie wodnego roztworu roboczego NaOH 1 %,2%, 3% w objętości10 litrów.

- roztwór 1%, 180 ml roztworu podstawowego uzupełnić wodą do 10 litrów. -roztwór 2%, 360 ml roztworu podstawowego uzupełnić wodą do 10 litrów. -roztwór 3%, 540 ml roztworu podstawowego uzupełnić wodą do 10 litrów. Wodorotlenek sodowy jest substancją silnie żrącą, dlatego zarówno przygotowanie roztworów jak i dezynfekcja z ich użyciem muszą odbywać się w kombinezonie wodoodpornym, gumowych butach i rękawiczkach oraz okularach lub masce na twarz z filtrem.

2. 4% roztwór wodny węglanu sodowego bezwodnego Na₂CO₃ (soda, soda kalcynowana).

3. 0,2% roztwór wodny kwasu cytrynowego C₆H₈O₇ /skuteczny po 2 minutach/

4. 0,2% roztwór wodny kwasu siarkowego H₂SO₄ /skuteczny po 5 minutach/

5. 0,3% roztwór wodny kwasu fosforowego H₃PO₄. /skuteczny po 2 minutach/

6. 4% roztwór wodny formaldehydu CH₂O (1 część 40% formaldehydu 9 części wody).

7. Formaldehyd do dezynfekcji gazowej (1 litr 40% formaldehydu 660 g nadmanganianu potasu wystarczy na 50m³).

8. 3% roztwór wodny Pollena JK

9. Spalanie oraz opalanie jeśli pozwalają na to warunki.

10. Gotowanie z dodatkiem 3% sody przez 0,5 - 1 godziny.

11. Para wodna pod ciśnieniem z generatora pary.

Aktywność środków dezynfekcyjnych wzrasta gdy są z dodatkiem detergentów oraz

podgrzane.

Roztwory należy zabezpieczyć przed dostępem dzieci, osób postronnych i zwierząt.

Uwaga!

Aby dezynfekcja była skuteczna musi być wykonywana przez wyszkolony personel z którym

należy omówić:

plan pracy, obszar działania i sposób postępowania, rodzaje powierzchni do czyszczenia i dezynfekcji, stosowane środki dezynfekcyjne i ich stężenia robocze, sprzęt, oraz środki ochrony osobistej.

Obowiązują ogólne zasady:

• postępujemy z godnie z wcześniej omówionymi wytycznymi.

• każdą pracę wykonujemy bardzo dokładnie według ustalonego planu, ale nie schematycznie.

• dbamy o bezpieczeństwo własne i współpracowników oraz przestrzegamy zasad bezpieczeństwa i higieny pracy ze środkami żrącymi i drażniącym.

• uszczelniamy wszelkie odpływy do kanalizacji aby zmniejszyć ryzyko kontaminacji środowiska.

• sprawdzamy czy nie występuje zagrożenie porażenia elektrycznego.

• powierzchnie przewidziane do czyszczenia i dezynfekcji spryskujemy środkiem dezynfekcyjnym.

• czyścimy od góry ku dołowi skrobiąc i usuwając wszystkie zanieczyszczenia.

• to co zeskrobiemy nasączamy obficie środkiem dezynfekcyjnym i

pozostawiamy na co najmniej 24 godziny.

• wykonując dezynfekcje gazową formaldehydem, pomieszczenia uszczelniamy,

plombujemy i gaz pozostawiamy na co najmniej 10 godzin.

• jakiekolwiek wątpliwości wyjaśniamy z osobą odpowiedzialną.

ZAŁĄCZNIK Nr 2

ZESTAW DO BADANIA ZWIERZĄT

I POBIERANIA PRÓBEK MATERIAŁU BIOLOGICZNEGO

PRYSZCZYCA

ZAWARTOŚĆ:

1. Odzież ochronna

1. Kombinezon wodoodporny jednoczęściowy z kapturem, lub wodoodporna kurtka

spodnie i kask

2. Buty gumowe z płaską podeszwą łatwe do czyszczenia i dezynfekcji, lub

pokrowce ochronne na buty

3. Rękawice gumowe

4. Okulary ochronne lub maska na twarz

2. Wyposażenie do dezynfekcji osobistej

5. Wiadro, gąbka, szczotka, opryskiwacz ręczny, worki foliowe na zużyte materiały

6. Środek dezynfekcyjny, skuteczny dla pryszczycy, pęcherzykowego zapalenia jamy

ustnej, choroby pęcherzykowej świń np. soda kaustyczna, kwas cytrynowy lub inny

wymieniony w Zał. Nr 5

3. Wyposażenie do badania klinicznego

7. Kleszcze do ujarzmiania bydła, świń, koni

8. Kolorowa kredka lub farba w aerosolu do znaczenia zwierząt

9. Środki i uspakajające znieczulające w iniekcji np. Xylazine 2%, Rometar 2%,

Stresnil

10. Strzykawki jednorazowe, igły do strzykawek

11. Termometr lekarski

IV. Wyposażenie do uboju diagnostycznego, badania sekcyjnego oraz pobierania

próbek

12. Środki farmakologiczne odpowiednie do usypiania zwierząt

13. Nóż sekcyjny, stalka do ostrzenia noży

14. Skalpel z wymiennym ostrzem, zapasowe ostrza

15. Pęsety, kleszcze sekcyjne, szczypce.

16. Nożyczki chirurgiczne z ostrym końcem

17. Narzędzia odpowiednie do oczyszczenia racic

18. Pojemnik odporny na rozbicie, z korkiem szczelnie zakręcanym np.10 - 30 ml

• z buforem PBS/gliceryna 1:1 o pH 7.2-7.6 z dod. 1000jm penicyliny/ml, na

próbki nabłonka i płynnej zawartości pęcherzy

• z buforem płyn do hodowli tkankowej Eagle^` a /gliceryna :1 z dod. 1000jm

penicyliny/ml, na próbki śluzu z jamy gardłowej (probang sample), wymazy z

nosa i pyska od świń, mleko

19. Pojemnik metalowy, do którego zmieści się pojemnik poz. 18, wyłożon

materiałem amortyzującym i resorbującym, szczelnie zamykany

20. Zgłębnik do pobierania próbek śluzu w przypadku podejrzenia nosicielstwa wirusa

21. Pałeczki do wymazów z nosa dla świń, jałowe w probówce

V. Pobieranie krwi

22. Probówki z etykietą do pobierania krwi w zamkniętym systemie podciśnieniowym

• z heparyną lub EDTA

• bez środków konserwujących

VI. Inne materiały

23. Taśma uszczelniająca wodoodporna

24. Etykiety samoprzylepne

25. Pisak wodoodporny, długopis

26. Telefon komórkowy

27. Notatnik

28. Latarka elektryczna z zapasową baterią i żarówką

29. Kontener do transportu próbek, który można dezynfekować, plastikowy lub

metalowy z wkładami chłodzącymi.

30. Oficjalne formularze druków np. pisma przewodniego, decyzji uboju zwierząt,

protokołu sekcji, decyzji o urzędowym stwierdzeniu choroby itp.

31.Taśma sygnalizacyjna, plastikowa do oznakowania terenu i gospodarstwa.

32. Tablice ostrzegawcze Uwaga choroba zakaźna wstęp zabroniony!

Uwaga! Sprzęt z którym styka się z próbka musi być sterylizowany metodami fizycznymi, ponieważ chemiczne środki, nawet w niewielkich ilościach, mogą natychmiast spowodować inaktywację wirusa w próbce.

Bufory punkt 18 sprawdzać termin ważności!

2

FMD-PLAN Procedura pobierania i przesyłania prób wersja 1.5 2008

10

Wersja elektroniczna 3.0

AUSVETPLAN Gotowość laboratoryjna

Wersja elektroniczna 2.0

---