38. Zespół zewnątrzrdzeniowy i wewnątrzrzeniowy
Zespół zewnątrzrdzeniowy
1.ETIOLOGIA:
• guzy zewnątrzrdzeniowe :
kanału kostnego
opon
korzeni
2.PATOGENEZA:
• proces chorobowy rozpoczyna się w strukturach otaczających rdzeń kręgowy
• początkowo dochodzi do podrażnienia korzenia rdzeniowego na danej wysokości
• potem proces uszkadza drogi piramidowe, drogi rdzeniowo - wzgórzowe, drogi sznurów tylnych
• w końcu dochodzi do połowiczej przerwy rdzenia (zespół Brown - Sequarda)
3.OBRAZ KLINICZNY:
• ból korzeniowy pasem przeczulicy :
po stronie uszkodzenia
na poziomie ucisku rdzenia
często jest pierwszym objawem (podrażnienie korzenia)
• porażenie (niedowład) mięśni :
ma charakter spastyczny
po stronie uszkodzenia
porażenie kończyn ma charakter wyprostny
pierwszym objawem jest często dodatni odruch Babińskiego
porażenie postępuje od odsiebnych części kończyn zgodnie z odśrodkowym ułożeniem włókien :
najpierw porażenie zginaczy grzbietowych stopy
w miarę postępowania zespołu zewnątrzrdzeniowego rozwija się pełnoobjawowy zespół spastyczny poniżej uszkodzenia
gdy uszkodzeniu ulegnie większy odcinek rdzenia można stwierdzić na poziomie uszkodzonego odcinka objawy uszkodzenia neuronu obwodowego
• zniesienie czucia bólu i temperatury :
po stronie przeciwnej do uszkodzenia
po stronie uszkodzenia może wystąpić wąski pas znieczulenia :
gdy uszkodzeniu ulegną też 2 - 3 korzonki grzbietowe
znajduje się na wysokości uszkodzonego odcinka rdzenia
• zniesienie czucia głębokiego :
po stronie uszkodzenia
w wyniku uszkodzenia sznurów tylnych występują objawy ataksji tylnosznurowej
BADANIA DODATKOWE :
• nakłucie lędźwiowe :
wykonujemy probę Queckenstedtha
można podać 5 ml powietrza do kanału kręgowego :
w miejscu gdzie powietrze się zatrzyma występuje ból
w płynie mózgowo - rdzeniowym cechy zastoju :
rozszczepienie białkowo - komórkowe
• magnetyczny rezonans jądrowy :
• mielografia :
Zespół wewnątrzrdzeniowy
1.ETIOLOGIA:
• urazy rdzenia kręgowego szyjnego :
wypadki samochodowe (samochody bez zagłówków)
skoki do wody
• jamy siringomieliczne :
• procesy nowotworowe :
2.PATOGENEZA:
• procesy uszkadzające rdzeń w okolicy kanału środkowego uszkadzają :
krzyżujące się w commisura alba drogi rdzeniowo - wzgórzowe
rogi przednie rdzenia kręgowego
potem stopniowo mogą uszkadzać drogę piramidową
3.OBRAZ KLINICZNY:
• zaburzenia czucia o typie rozszczepiennym :
zniesienie czucia bólu i temperatury przy zachowanym czuciu głębokim
zniesienie czucia jest obustronne
ma charakter segmentowy (dotyczy tylko tych segmentów, które objęte są procesem chorobowym)
• niedowład wiotko - spastyczny :
w mieśniach zaopatrywanych przez segmenty objęte procesem chorobowym występuje niedowład wiotki
w mieśniach poniżej uszkodzenia stwierdza się niedowład spastyczny
39.Drogi czuciowe - przebieg i objawy uszkodzenia na różnych poziomach
Drogi czuciowe to projekcyjne drogi wstępujące . Wyróżnia się dwie zasadnicze grupy tych dróg :
drogi czucia uświadomionego ,
drogi czucia nieuświadomionego
Do dróg czucia uświadomionego zaliczamy:
układ grzbietowo- wstęgowy (droga rdzeniowo - opuszkowa sznurów tylnych),
układ przednio- boczny( droga rdzeniowo- wzgórzowa przednia i boczna)
a) układ grzbietowo- wstęgowy (droga rdzeniowo - opuszkowa sznurów tylnych)
przewodzi uświadomione czucie głębokie
otrzymuje impulsy z ciałek Meissnera i Paciniego, receptorów stawowych, wrzecionek mięśniowych oraz wrzecionek nerwoow- ścięgnowych
1.Pierwszy neuron
znajduje się w zwojach rzdzeniowych wszystkich nn. Rzdzeniowych
tworzy pęczek smukły(fasciculus gracilis), którego włókna są odpowiedzialne za unerwienie kończ.dolnej
tworzy pęczek klinowaty(cuneatus)- unerwienie kończ. górnej.
aksony, biegnąc w sznurach tylnych , kończą się w jądrach: smukłym i klinowatym rdzenia przedłużonego.
2.Drugi neuron
rozpoczyna się w jądrach : smukłym i klinowatym
jego akson(wł. łukowate wewn.) krzyżuje się i tworzy wstęgę przyśrodkową, biegnie ona w przeciwległej części pnia mózgu i kończy się w jądrze brzusznym tylno-bocznym wzgórza.
3.Trzeci neuron
rozpoczyna się w jądrze brzusznym tylno-bocznym wzgórza.
Jego akson przechodzi przez odnogę tylną torebki wewnętrznej i dochodzi do kory czuciowej zakrętu zaśrodkowego (3,2 i1).
B)Droga rdzeniowo - wzgórzowa przednia
związana z przewodzeniem czucia delikatnego dotyku
otrzymuje impulsy z wolnych zakończeń nerwowych i z płytek dotykowych Merkla.
1.Pierwszy neuron
rozpoczyna się w zwojach rdzeniowych wszystkich nn. rdzeniowych
jego akson , przez wiązkę przyśrodkową korzeni tylnych, dochodzi do neuronów rogów tylnych.
2.Drugi neuron
rozpoczyna się w rogach tylnych.
Jego akson krzyżuje się w spoidle białym, po czym biegnie w sznurze przednim przeciwległej połowy rdzenia.
dochodzi do jądra brzusznego tylno-bocznego wzgórza.
3.Trzeci neuron
rozpoczyna się w jądrze brzusznym tylno - bocznym
jego akson przechodzi przez odnogę tylną torebki wewnętrznej oraz wieniec promienisty i dochodzi do zakrętu zaśrodkowego ( pola 3,2 i 1)
c) droga rdzeniowo- wzgórzowa boczna
przewodzi czucie bólu i temperatury
otrzymuje impulsy z wolnych zakończeń nerwowych i receptorów bólowych.
1.Pierwszy neuron
znajduje się w zwojach wszystkich nn. Rdzeniowych
jego akson, przez pęczek grzbietowo - boczny Lissauera, dochodzi do rogów tylnych.
2.Drugi neuron
rozpoczyna się w rogach tylnych
jego akson krzyżuje się w spoidle białym, po czym biegnie w przedniej połowie sznurów bocznych
jego akson kończy się w przeciwległym j. brzusznym tylno- bocznym oraz, obustronnie, w jj. śródblaszkowych wzgórza.
3.Trzeci neuron
znajduje się w j. brzusznym tylno-bocznym oraz w jj. śródblaszkowych
neurony j. brzusznego t-b- ich aksony , przez odnogę tylną torebki wewn. , dochodzą do kory czuciowej zakrętu zaśrodkowego
neurony jj. śródblaszkowych - ich aksony dochodzą do prążkowia oraz do kory czołowej i ciemieniowej
Drogi czucia nieuświadomionego:
droga rdzeniowo- móżdzkowa tylna i przednia
droga klinowo-móżdżkowa
a) droga rdzeniowo- móżdżkowa tylna
odpowiada za przekazywanie do móżdżku nieuświadomionego czucia głębokiego( proprioceptywnego)
wpływa na końcową koordynację położenia i ruchu poszczególnych mięśni kończ. dolnej.
jest drogą nieskrzyżowaną
1.Pierwszy neuron
rozpoczyna się w zwojach rdzeniowych nn. rdzeniowych C8- S3
jego akson, przez wiązkę przyśrodkową korzeni tylnych, dochodzi do j. grzbietowego Clarke'a
2.Drugi neuron
-rozpoczyna się w j. grzbietowym Clarke'a ( C8-L3)
-jego akson biegnie w sznurach bocznych i wchodzi do móżdżku przez konar dolny móżdżku
jego akson, jako włókno mszyste, dochodzi do kory części przedniej i tylnej robaka ( po tej samej stronie0
droga rdzeniowo- móżdżkowa przednia
odpowiada za przekazywanie do móżdżku nieuświadomionego czucia gł.
Jest zw. z koordynacją ruchu i położenia całej k. dolnej
Jest dr. skrzyżowaną
1.Pierwszy neuron
znajduje się w zwojach rdzeniowych nn. L1-S2
jego akson dochodzi do kom.granicznych rdzenia
2.Drugi neuron
są to kom. graniczne rdzenia rogów przednich(L1-S2)
jego akson krzyżuje się w spoidle białym, po czym biegnie w sznurze bocznym, bocznie do drogi rdzeniowo-wzgórzowej bocznej
jego akson wchodzi do móżdżku przez konary górne móżdżku i jako włókno mszyste dochodzi do kontralateralnej kory części przedniej robaka.
Droga klinowo- móżdżkowa
przekazuje impulsy z kończyny górnej
1.Pierwszy neuron
znajduje się w zwojach rdzeniowych nn. C2-Th7
jego akson , przez pęczek klinowaty, dochodzi do jklinowatego dodatkowego rdz. przedł.
2.Drugi neuron
-rozpoczyna się w j. klinowatym dodatkowym
jego akson wchodzi do móżdżku przez konary dolne móżdżku i dochodzi do przedniego płata móżdżku( po tej samej stronie), w obrębie którego znajduje się móżdżkowa reprezentacja kończyny górnej
Objawy uszkodzena na różnych poziomach
1. Objawy uszkodzenia nerwów obwodowych
stwierdza się z reguły zniesienie wszystkich rodzajów czucia. Zakres zaburzeń czucia odpowiada obszarowi zaopatrywanemu przez dany nerw.
2.Objawy uszkodzenia korzonków tylnych
anatomiczne i fizjologiczne przerwanie ich ciągłości , to nastąpi w odpowiednim obszarze unerwienia zniesienie wszystkich rodzajów czucia
3. Uszkodzenie dróg czuciowych rdzenia kręgowego
uszkodzenie sznurów tylnych- włókna sznurów tylnych w rdzeniu kręgowym nie są jeszcze skrzyżowane i dlatego uszkodzenie ich wywołuje objawy po stronie uszkodzenia
uszkodzenie istoty szarej w okolicy kanału środkowego rdzenia kręgowego- najczęściej w jamistości rdzenia. Niszczone są krzyżujące się tu włókna dróg rdzeniowo-wzgórzowych, natomiast włókna sznurów tylnych pozostają nietknięte. Zaburzenie czucia o charakterze rozszczepiennym: czucie głębokie i czucie dotyku jest zachowane, natomiast czucie bólu i temperatury jest zniesione. Zaburzenie czucia występują w obszarze unerwienia odcinkowego, odpowiadającym umiejscowieniu uszkodzenia rdzenia i obustronnie, ponieważ przerwane są włókna biegnące z obu połów rdzenia
połowicze uszkodzenie rdzenia- zniesienie czucia głębokiego( po stronie uszkodzenia) zależy od uszkodzenia sznurów tylnych, zniesienie czucia bólu i temperatury po stronie przeciwnej poniżej miejsca uszkodzenia.
4. Uszkodzenie dróg czuciowych w pniu mózgu
zaburzenia czucia występują po stronie ciała przeciwległej do ogniska chorobowego.
5.Uszkodzenie dróg czuciowych na poziomie wzgórza
upośledzenie lub zniesienie czucia na przeciwległej połowie ciała
6. Uszkodzenie dróg czuciowych w torebce wewnętrznej
uszkodzenie tylnej części torebki wewnętrznej, w której biegną włókna czuciowe ze wzgórza do kory , jest powodem wystąpienia niedoczulicy lub zniesienia czucia na przeciwległej połowie ciała. Zaburzenia czucia w obrębie dalszych części kończyn są bardziej nasilone.
7. Uszkodzenia pól czuciowych kory mózgowej
poszczególne części ciała mają swoja reprezentację czuciowa w określonych odcinkach kory przeciwległej półkuli mózgowej .Zaburzenia czucia zazwyczaj bywają najsilniej wyrażone w dalszych częściach kończyn
40.Zespół wielonerwowy/wielokorzeniowy
polineuropatia - jest to zespół objawów wynikających z uszkodzenia wielu nerwów obwodowych wywołany przez różne czynniki etiologiczne
EPIDEMIOLOGIA:
• może wystąpić w każdym wieku, ale głównie u ludzi młodych, lub w średnim wieku
ETIOLOGIA:
• polineuropatia idiopatyczna :
• zatrucia zewnątrzpochodne :
arsen
tal
dwusiarczek węgla
hydrazyd kwasu izonikotynowego
sulfonamidy
• zatrucia wewnątrzpochodne :
cukrzyca
mocznica
porfiria
• niedożywienie i niedobór witaminy B1 :
choroba Beri - Beri
pelagra
alkoholizm
ciąża
rak (zwłaszcza oskrzeli)
• choroby zakaźne :
błonica
dur brzuszny
dur plamisty
borelioza
trąd
• choroby naczyniowe :
periarteritis nodosa
• zespół Guillaina - Barrego :
PATOGENEZA:
w początkowym okresie obrzęk i rozpad osłonki mielinowej
potem dochodzi do uszkodzenia wypustek osiowych
w komórkach rogów przednich może pojwić się zwyrodnienie wstępujące (degeneratio retrograda)
w przewlekłych postaciach dochodzi do zaniku włókien sznurów tylnych
zmiany zapalne stwierdza się jedynie w trądzie
o zapaleniu wielonerwowym mówi się gdy nerwy uszkadza czynnik zakaźny
OBRAZ KLINICZNY:
• przebieg :
objawy rozwijają się w ciągu kilku tygodni
w zależności od stopnia uszkodzenia nerwów objawy choroby mogą być lekkie, umiarkowanie nasilone i ciężkie
w postaciach lekkich występują wyłacznie zaburzenia czuciowe, a postaciach najcieższych obserwuje się całkowite porażenie kończyn
• niedowłady, lub porażenia nerwów obwodowych :
są na ogół symetryczne
dotyczą głownie odsiebnych odcinków kończyn
najbardziej upośledzone są ruchy rąk i stóp
często opadanie rąk i stóp
chód brodzący (koguci)
w ciężkich postaciach może dojść do zupełnego porażenia mieśni kończyn i tułowia
występują róznego stopnia zaniki mięśniowe
odruchy są osłabione, lub zniesione
• zaburzenia czucia :
dotyczą głównie odsiebnych części kończyn (sakrpetki i rękawiczki)
upośledzenie wszystkich rodzajów czucia zwłaszcza czucia wibracyjnego
parestezje, bóle
zaburzenia czucia są symetryczne
pnie nerwowe i mieśnie (zwłaszcza łydki) są wrażliwe na ucisk
objaw Laseque'a jest dodatni
niekiedy powstają zaburzenia odżywcze i naczynioruchowe
• porażenia nerwów czaszkowych :
są rzadkie
w ciężkich postaciach pollineuropatii
BADANIA DODATKOWE :
• badanie płynu mózgowo - rdzeniowego :
stwierdza się niewielki ↑ poziomu białka
• elektromiografia :
- umożliwia ocenę stopnia uszkodzenia nerwów
POSZCZEGÓLNE POLINEUROPATIE :
• polineuropatia błonicza :
występuje głownie u dzieci
w zakażeniu błonicą
niedowład mięśni gardła i podniebienia :
występuje najczęściej w 2 tygodniu choroby w postaciach o ciężkim przebiegu
spowodowana jest najprawdopodobniej bezposrednim działaniem toksyny na mięśnie, lub zakończenia nerwowe
objawia się dyzartrią, krztuszeniem się podczas połykania
porażenie akomodacji :
pojawia się w 3 - 4 tygodniu choroby
spowodowane wnikaniem toksyny do włókien nerwu III
chory nie może czytać z bliska
w większości przypadków objawy cofają się po upływie 10 - 20 dni
niekiedy w trakcie trwania poprzednich objawów, lub po (4 - 6 tydzień) pojawiają się zaburzenia czucia i niedowłady :
najbardziej nasilone zaburzenia czucia głębokiego (niezborność kończyn)
• polineuropatia cukrzycowa :
widuje się przeważnie u ludzi starszych w wieku 60 -70 lat, którzy od kilku lat mają cukrzycę nieleczoną, lub leczoną w niewłasciwy sposób
polineuropatia symetryczna :
najczęstsza
głównie czuciowa
głównie dotyczy kończyn dolnych
pojawiają się bolesne parestezje i pieczenie stóp nasilające się zwłaszcza nocą
nerwy obwodowe i mięśnie są wrażliwe na ucisk
upośledzenie czucia (głównie wibracyjnego)
odruchy skokowe są prawie zawsze zniesione
w ciężkich postaciach parestezje i pieczenia są bardzo silne, dołączają się niedowłady i wybitne zaburzenia czucia głębokiego oraz zniesienie odruchów głebokich (pseudotabes diabetica)
neuropatia niesymetryczna amiotrofia cukrzycowa, zespół Garlanda) :
znacznie rzadsza niż symetryczna
jednostronne niedowłady mięśni ksobnych obręczy biodrowej i uda, a znacznie rzadziej mięśni obręczy barkowej
najczęściej niedowład mięśni zaopatrywanych przez nerw udowy
choroba często rozpoczyna się silnymi bólami, jednocześnie występują niedowłady i zanik mięśni
porażenia pojedynczych nerwów obwodowych :
bardzo rzadko
zazwyczaj powstają wskutek ucisku mechanicznego, a cukrzyca jest tylko czynnikiem sprzyjającym (nadwrażliwość nerwu na ucisk)
dość często tym 3 zespołom towarzyszą porażenia mięśni zewnętrznych oka unerwianych przez n. III i VI :
są jednostronne
pojawiają się nagle wśród bólów okolicy gałki ocznej
poprawa zwykle po 2 - 3 miesiącach
nieraz widuje się anizokorię i osłabienie odruchu źrenic na światło
• polineuropatia alkoholowa :
występuje u wieloletnich alkoholików w złym stanie ogólnym
spowodowana jest niedożywieniem i niedoborem witaminy B1, pirydoksyny, kwasu pantetonowego i innych czynników wpływajacych na metabolizm tkanki nerwowej
w lekkiej postaci :
upośledzenie czucia powierzchownego i wibracyjnego w konczynach dolnych
parestezje i bóle kończyn dolnych
kurcze łydek
w postaci ciężkiej :
rozwija się w ciągu kilku tygodni
wśród silnych bólów pojawiają się odsiebne niedowłady kończyn dolnych i górnych
większe niedowłady kończyn dolnych, zwłaszcza mm. zaopatrywanych przez n. strzałkowy
niedowładne mogą buć również mm. obreczy barkowej i biodrowej
w odsiebnych cześciach konczyn stwierdza się upośledzenie czucia powierzchownego i głębokiego (pseudotabes alkoholica)
poprawa może nastąpić po kilku miesiącach jeśli chory powstrzyma się od alkoholu i po parentralnym podawaniu witamin z grupy B
może współistnieć zespół Korsakowa i encefalopatia Wernickiego
• polineuropatia ciążowa :
powstaje u kobiet w ciąży w złym stanie ogólnym cierpiących na uporczywe wymioty
przyczyną są zaburzenia metabolizmu związane z niedoborem witaminy B1
cechuje ją ciężki przebieg
niedowłady zwykle nie ustępują całkowicie
może współistnieć encefalopatia Wernickiego i zespół Korsakowa
leczenie tj w polineuropati alkoholowej
• polineuropatia arsenowa :
spowodowana jest przewlekłym zatruciem arsenem
silne parestezje i bóle kończyn
niedowłady i zaburzenia czucia są symetryczne i dotyczą głównie odsiebnych części kończyn
zmany skórne :
łuszczenie
rogowacenie
plamisto - brązowe zabarwienie skóry
białe, poprzeczne smugi na paznokciach
poprawa po leczeniu BAL
• polineuropatia w zatruciu talem :
przebiega podobnie jak arsenowa
w 3 tygodniu wypadanie włosów
• polineuropatia w zatruciu ołowiem :
niedowłady wynikają raczej z uszkodzenia komórek rogów przednich rdzenia
zatrucie najczęściej wywołuje przewlekłe wdychanie par ołowiu
objawy niecharakterystyczne :
bóle głowy i brzucha
osłabiebie, łatwe męczenie
zaparcia
brak łaknienia
początkowo przeważnie osłabiebie prostowników palców i nadgarstka
potem słabną mm. kłębu, zginacze przedramienia i mięsień naramienny
prawien nigdy nie dotyczy m. ramienno - promieniowego i odwodziciela długiego kciuka
nie ma zaburzeń czucia
kończyny dolne rzadko (najcz. n. strzałkowy)
niedokrwistość i zasadochłonne ziarnistości w krwinkach czerwonych
rąbek ołowiczy na brzegach dziąseł
hematoporfiryny w moczu
41. Leczenie udarów
leczenie ogólnomedyczne
zapewnienie drożności dróg oddechowych
uzupełnienie niedoborów wodno- elektrolitowych
regulacja poziomu glukozy
gdy temp. powyżej 37,5 C- leki p/gorączkowe
leczenie pod nadzorem kardiologa ( gdy np., zaburzenia rytmu)
regulacja ciśnienia tętniczego:
wartości graniczne:
220/120mmHg- udar niedokrwienny
180/110mmhg- udar krwotoczny, gdy nie przekracza tych wartości nie należy go obniżać, ponieważ może to spowodować narastanie objawów niedokrwienia mózgu.
2. leczenie swoiste chorych z udarem niedokrwiennym
tromboliza do 3h ( rekombinowany tkankowy aktywator plazminogenu- rt-PA 0,9 mg/kg przez 1h.
gdy nie da rady to jak najszybciej włączyć leczenie antyagregacyjne:
aspiryna 150-350 mg/dobę
ticlopidyna 0,25g *2
clopidogrel 75mg/dobę
następnie profilaktyka wtórnych udarów ( leczenie antyagregacyjne, udrożnienie tętnic, leczenie czynników ryzyka)
3. leczenie chorych z udarem krwotocznym
mózgowym- zachowawcze, objawowe( leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe)
operacyjne
podpajęczynówkowym- operacyjne
zachowawcze
leczenie skurcz naczyniowego( nimodypina 2mg/h dożylnie przez 14 dni
42. Ruchy gałek ocznych , rodzaje oczopląsów
Ruchy gałek ocznych są skojarzone, tzn. nigdy nie możemy w warunkach fizjologicznych poruszać jednym okiem. Należy odróżniać porażenia poszczególnych mm od porazenia spojrzenia. W pierwszym przypadku powstaje często zez i dwojenie, czego nie ma w porażeniu spojrzenia.
Oczopląs- (nystagmus)- rytmiczne, mimowolne, prawie zawsze obustronne ruchy gałek ocznych, w którym rozróżniamy fazę szybką ( ruch szybki, zazwyczaj w tym kierunku , w którym chory patrzy) i fazę wolną ( wolniejszy ruch do położenia wyjściowego)
Najczęściej spotyka się oczopląs poziomy, rzadziej obrotowy( rotacyjny), a jeszcze rzadziej pionowy.
Oczopląs najczęściej stwierdza się w guzach móżdżku i w stwardnieniu rozsianym. Oczopląs pionowy wskazuje na uszkodzenie wzgórków pokrywy śródmózgowia. Oczopląs połączony z zwrotem głowy powstaje wskutek obwodowego podrażnienia błędnika
Oczopląs występuje też wskutek upośledzenia ostrości wzroku- jest on wówczas wahadłowy( szybkość ruchów w obie strony jest jednakowa), o. Wahadłowy występuje u górników po wieloletniej pracy( niedostateczne oświetlenie, zm . ciśnienia , działane substancji lotnych) ustępuje po wypoczynku.
Przyczyną oczopląsu może być przedawkowanie barbituranów.
Oczopląs wzrokowo- kinetyczny(optokinetyczny)powstaje wówczas gdy patrzymy na szybko poruszające się przedmioty, oczy śledzauciekający przedmiot( faza wolna), następnie przesuwają się na nowy przedmiot w polu widzenia ( faza szybka).i