1.Funkcje mitu w utworach literackich wybranych epok nowozytnych.
Mit jest opowiescia, która wyraza i organizuje wierzenia danej spolecznosci, opowiada zwlaszcza o poczatkach istnienia swiata, powstawaniu bogów, ludzi lub wyraza emocje. Kultura grecka posiada bardzo bogata mitologie. Motywy, postawy, nawet pojecia i wyrazenia pochodzace z mitów istnieja do dzis w literaturze i sztuce, a nawet w jezyku. Wspólczesny czlowiek nie traktuje mitów greckich jako sfery wierzen religijnych, lecz tkwia one w swiadomosci i kulturze dzisiejszego czlowieka, gdyz przedstawiaja uniwersalne ludzkie czyny i uczucia. Funkcje mitu w antyku: a) poznawcze - umozliwialy interpretacje zjawisk przyrody, b) swiatopogladowe - byly podstawa wierzen religijnych, c) sakralne - poprzez powiazanie z kultem bóstw i rytualnymi obrzedami nakazywaly jak czcic bogów. RENESANS: Jan Kochanowski "Odprawa poslów greckich" - tresc utworu odwoluje sie do mitu trojanskiego, mit jest alegoria sytuacji Rzeczpospolitej doby Jana Kochanowskiego tzn. budzi okreslone skojarzenia: - Troja jest przenosnia Rzeczpospolitej, - król Priam wykazuje podobienstwo do Zygmunta Augusta (jest chwiejny w decyzjach), - Rada Królewska obraduje na wzór polskiego sejmu (marszalkowie stukaja laskami o ziemie, glosowanie przez rozstapienie). ROMANTYZM: Adam Mickiewicz "Oda do mlodosci" - obecny w utworze mit ikaryjski stanowi "os konstrukcyjna". Podmiot liryczny znajduje sie gdzies wysoko w kosmosie ("dodaj mi skrzydla", "patrz w dól"). Adam Mickiewicz "Dziady" czesc III - w Wielkiej Improwizacji autor odwoluje sie do mitu prometejskiego, co ma za zadanie poglebic odbiór buntu Konrada. Konrad - polski Prometeusz tak jak mityczny bohater buntuje sie i walczy przeciwko Bogu, poswieca sie (kara wiezienia i Sybir). Mickiewicz ceni taka postawe, ale uwaza ja za nieskuteczna. Ofiary sa potrzebne, czasami trzeba poswiecic zycie, lecz wszystko mozna zrobic w przemyslany sposób. Adam Mickiewicz "Pan Tadeusz" - w utworze Adama Mickiewicza mozemy wyróznic szereg mitów: - mit Napoleona jako wybawcy Polaków. Mit natychmiast by upadl, gdyby Mickiewicz ukazal prawde historyczna (Napoleon przegral), lecz autor wolal zatrzymac sie na euforii i zwiazanej z nia nadziei, - mit dworku szlacheckiego, - mit przeszlosci szlacheckiej jako wyidealizowany obraz dziecinstwa wieszcza, - mit polskiego heroizmu. Mity te mialy na celu: - przypomnienie i obudzenie nadziei, która towarzyszyla uczestnikom kampanii napoleonskiej, - utrwalenie i rozgloszenie obyczajów, zycia wiejskiego, idealów Polski szlacheckiej (dawnej swietnosci), - przypomniec historie Polski - poruszyc serca i sumienia rodaków, - wyrazic optymizm dotyczacy przyszlosci Polski, przywolany wraz z atmosfera epoki Napoleona. (Pesymizm i rozczarowanie kolejna nieudana próba ujawnia sie dopiero w Epilogu dolaczonym do poematu). MLODA POLSKA: Stefan Zeromski "Syzyfowe prace" - pisarz bezposrednio w tytule nawiazuje do mitu o Syzyfie. Syzyfowe prace to dzialania jalowe, które nigdy sie nie powioda. Stefan Zeromski nazywa syzyfowymi pracami rusyfikacje prowadzona wsród mlodziezy polskiej, która jest czynnoscia z góry skazana na niepowodzenie. Leopold Staff "Kowal" - skojarzenia z mitem o Hefajstosie. Staff mitologizuje prace moralno-etyczna. Kowal musi wykonac serce . Potrzebne narzedzia to mlot (symbol sily woli) i kowadlo (symbol samego zycia). Wysilek kowala (symbol czlowieka) ma zaowocowac sercem, czyli osobowoscia. Kazdy jest kowalem wlasnego losu tzn. czlowiek - jak kowal - sam musi wypracowac sobie indywidualna sile i osobowosc. Stanislaw Wyspianski "Wesele" - sceptyczne i trzezwe spojrzenie autora dramatu na rzeczywistosc zaowocowalo obaleniem szeregu mitów: mitu poety jako wodza (wieszcza)(Mit tyrtejski), mitu polskiego heroizmu (moralnego i fizycznego), mitu przywódczej roli inteligencji, mitu Polski, jako kraju ludzi wyjatkowych, mitu solidaryzmu spolecznego, mitu wsi "spokojnej", mitu chlopa Piasta, mitu kosciuszkowskiego. Stanislaw Wyspianski udowodnil w ten sposób, ze spoleczenstwo nie dojrzalo do prawdziwego czynu wyzwolenia ojczyzny. Rozprawienie sie z poszczególnymi mitami ma na celu sklonienie Polaków do refleksji i przemyslen nad obecna sytuacja oraz ma pomoc w wyciagnieciu odpowiednich wniosków. LITERATURA WSPÓLCZESNA: Liczne nawiazania do mitu ikaryjskiego i mitu Nike sluza do glebszych rozwazan o sytuacji i zyciu czlowieka na swiecie oraz do refleksji na temat odwiecznych zagadnien towarzyszacych naszej egzystencji: milosci, patriotyzmie, pieknie czy sztuce. Ernest Bryll "Wciaz o Ikarach glosza" - Co mógl odczuwac Dedal podczas smierci Ikara? Czy myslal tylko o sobie? Konfrontacja Dedala i Ikara, dwóch postaw, realisty i idealisty. Autor sugeruje realistyczny stosunek do zycia. Nawet najgorszy wypadek nie moze przerwac naszej egzystencji. Stanislaw Grochowiak "Ikar" - kontrast sytuacji Ikara i kobiety, która nie traci realizmu, pierze, gdyz wie, iz dzieki tej pracy bedzie dalej zyc. Niszczy ja to, ale kobieta umie trafnie ocenic sytuacje (jest naturalna). Rozwazania o wspólczesnym pieknie, które powinno byc prawdziwe i uwzgledniac takze to co nieestetyczne. Sztuka takze powinna byc naturalna i nie eliminowac ciemnych stron zycia. Maria Jasnorzewska-Pawlikowska "Nike" - analogie pomiedzy zwyciestwem, którego symbolem jest Nike, a uczuciem milosci. Autorka uzyla motywu Nike, aby uwydatnic cechy milosci. Milosc okazuje sie uczuciem niezwyciezonym, chociaz moze byc takze powodem cierpienia. Zbigniew Herbert "Nike która sie waha" - poeta ozywil postac greckiej bogini zwyciestwa, która chce ucalowac idacego do walki chlopca, ale rezygnuje z tego w obawie, ze ta pieszczota zalamie jego hart. Bogini wie, ze chlopiec musi zginac, jej pocalunek tego nie odwróci, sprawi co najwyzej, ze móglby on - zamiast w ataku - zginac w ucieczce. Jest to uogólnienie doswiadczen z czasu ostatniej wojny, kiedy los w równej mierze nie oszczedzal odwaznych, co lekliwych. W zakonczeniu utworu ukryty jest hold dla patriotyzmu chlopca