Funkcje mitu w utworach literackich wybranych epok nowo�ytnych.
Mit jest opowieœci�, kt�ra wyra�a i organizuje wierzenia danej spo�ecznoœci, opowiada zw�aszcza o pocz�tkach istnienia œwiata, powstawaniu bog�w, ludzi lub wyra�a emocje. Kultura grecka posiada bardzo bogat� mitologi�. Motywy, postawy, nawet poj�cia i wyra�enia pochodz�ce z mit�w istniej� do dziœ w literaturze i sztuce, a nawet w j�zyku. Wsp�czesny cz�owiek nie traktuje mit�w greckich jako sfery wierze� religijnych, lecz tkwi� one w œwiadomoœci i kulturze dzisiejszego cz�owieka, gdy� przedstawiaj� uniwersalne ludzkie czyny i uczucia. Funkcje mitu w antyku: a) poznawcze - umo�liwia�y interpretacj� zjawisk przyrody, b) œwiatopogl�dowe - by�y podstaw� wierze� religijnych, c) sakralne - poprzez powi�zanie z kultem b�stw i rytualnymi obrz�dami nakazywa�y jak czci� bog�w. RENESANS: Jan Kochanowski "Odprawa pos��w greckich" - treœ� utworu odwo�uje si� do mitu troja�skiego, mit jest alegori� sytuacji Rzeczpospolitej doby Jana Kochanowskiego tzn. budzi okreœlone skojarzenia: - Troja jest przenoœni� Rzeczpospolitej, - kr�l Priam wykazuje podobie�stwo do Zygmunta Augusta (jest chwiejny w decyzjach), - Rada Kr�lewska obraduje na wz�r polskiego sejmu (marsza�kowie stukaj� laskami o ziemi�, g�osowanie przez rozst�pienie). ROMANTYZM: Adam Mickiewicz "Oda do m�odoœci" - obecny w utworze mit ikaryjski stanowi "oœ konstrukcyjn�". Podmiot liryczny znajduje si� gdzieœ wysoko w kosmosie ("dodaj mi skrzyd�a", "patrz w d�"). Adam Mickiewicz "Dziady" cz�œ� III - w Wielkiej Improwizacji autor odwo�uje si� do mitu prometejskiego, co ma za zadanie pog��bi� odbi�r buntu Konrada. Konrad - polski Prometeusz tak jak mityczny bohater buntuje si� i walczy przeciwko Bogu, poœwi�ca si� (kara wi�zienia i Sybir). Mickiewicz ceni tak� postaw�, ale uwa�a j� za nieskuteczn�. Ofiary s� potrzebne, czasami trzeba poœwi�ci� �ycie, lecz wszystko mo�na zrobi� w przemyœlany spos�b. Adam Mickiewicz "Pan Tadeusz" - w utworze Adama Mickiewicza mo�emy wyr�ni� szereg mit�w: - mit Napoleona jako wybawcy Polak�w. Mit natychmiast by upad�, gdyby Mickiewicz ukaza� prawd� historyczn� (Napoleon przegra�), lecz autor wola� zatrzyma� si� na euforii i zwi�zanej z ni� nadziei, - mit dworku szlacheckiego, - mit przesz�oœci szlacheckiej jako wyidealizowany obraz dzieci�stwa wieszcza, - mit polskiego heroizmu. Mity te mia�y na celu: - przypomnienie i obudzenie nadziei, kt�ra towarzyszy�a uczestnikom kampanii napoleo�skiej, - utrwalenie i rozg�oszenie obyczaj�w, �ycia wiejskiego, idea��w Polski szlacheckiej (dawnej œwietnoœci), - przypomnie� histori� Polski - poruszy� serca i sumienia rodak�w, - wyrazi� optymizm dotycz�cy przysz�oœci Polski, przywo�any wraz z atmosfer� epoki Napoleona. (Pesymizm i rozczarowanie kolejn� nieudan� pr�b� ujawnia si� dopiero w Epilogu do��czonym do poematu). M�ODA POLSKA: Stefan �eromski "Syzyfowe prace" - pisarz bezpoœrednio w tytule nawi�zuje do mitu o Syzyfie. Syzyfowe prace to dzia�ania ja�owe, kt�re nigdy si� nie powiod�. Stefan �eromski nazywa syzyfowymi pracami rusyfikacj� prowadzon� wœr�d m�odzie�y polskiej, kt�ra jest czynnoœci� z g�ry skazan� na niepowodzenie. Leopold Staff "Kowal" - skojarzenia z mitem o Hefajstosie. Staff mitologizuje prac� moralno-etyczn�. Kowal musi wykona� serce . Potrzebne narz�dzia to m�ot (symbol si�y woli) i kowad�o (symbol samego �ycia). Wysi�ek kowala (symbol cz�owieka) ma zaowocowa� sercem, czyli osobowoœci�. Ka�dy jest kowalem w�asnego losu tzn. cz�owiek - jak kowal - sam musi wypracowa� sobie indywidualn� si�� i osobowoœ�. Stanis�aw Wyspia�ski "Wesele" - sceptyczne i trzeŸwe spojrzenie autora dramatu na rzeczywistoœ� zaowocowa�o obaleniem szeregu mit�w: mitu poety jako wodza (wieszcza)(Mit tyrtejski), mitu polskiego heroizmu (moralnego i fizycznego), mitu przyw�dczej roli inteligencji, mitu Polski, jako kraju ludzi wyj�tkowych, mitu solidaryzmu spo�ecznego, mitu wsi "spokojnej", mitu ch�opa Piasta, mitu koœciuszkowskiego. Stanis�aw Wyspia�ski udowodni� w ten spos�b, �e spo�ecze�stwo nie dojrza�o do prawdziwego czynu wyzwolenia ojczyzny. Rozprawienie si� z poszczeg�lnymi mitami ma na celu sk�onienie Polak�w do refleksji i przemyœle� nad obecn� sytuacj� oraz ma pomoc w wyci�gni�ciu odpowiednich wniosk�w. LITERATURA WSPӣCZESNA: Liczne nawi�zania do mitu ikaryjskiego i mitu Nike s�u�� do g��bszych rozwa�a� o sytuacji i �yciu cz�owieka na œwiecie oraz do refleksji na temat odwiecznych zagadnie� towarzysz�cych naszej egzystencji: mi�oœci, patriotyzmie, pi�knie czy sztuce. Ernest Bryll "Wci�� o Ikarach g�osz�" - Co m�g� odczuwa� Dedal podczas œmierci Ikara? Czy myœla� tylko o sobie? Konfrontacja Dedala i Ikara, dw�ch postaw, realisty i idealisty. Autor sugeruje realistyczny stosunek do �ycia. Nawet najgorszy wypadek nie mo�e przerwa� naszej egzystencji. Stanis�aw Grochowiak "Ikar" - kontrast sytuacji Ikara i kobiety, kt�ra nie traci realizmu, pierze, gdy� wie, i� dzi�ki tej pracy b�dzie dalej �y�. Niszczy j� to, ale kobieta umie trafnie oceni� sytuacj� (jest naturalna). Rozwa�ania o wsp�czesnym pi�knie, kt�re powinno by� prawdziwe i uwzgl�dnia� tak�e to co nieestetyczne. Sztuka tak�e powinna by� naturalna i nie eliminowa� ciemnych stron �ycia. Maria Jasnorzewska-Pawlikowska "Nike" - analogie pomi�dzy zwyci�stwem, kt�rego symbolem jest Nike, a uczuciem mi�oœci. Autorka u�y�a motywu Nike, aby uwydatni� cechy mi�oœci. Mi�oœ� okazuje si� uczuciem niezwyci�onym, chocia� mo�e by� tak�e powodem cierpienia. Zbigniew Herbert "Nike kt�ra si� waha" - poeta o�ywi� posta� greckiej bogini zwyci�stwa, kt�ra chce uca�owa� id�cego do walki ch�opca, ale rezygnuje z tego w obawie, �e ta pieszczota za�amie jego hart. Bogini wie, �e ch�opiec musi zgin��, jej poca�unek tego nie odwr�ci, sprawi co najwy�ej, �e m�g�by on - zamiast w ataku - zgin�� w ucieczce. Jest to uog�lnienie doœwiadcze� z czasu ostatniej wojny, kiedy los w r�wnej mierze nie oszcz�dza� odwa�nych, co l�kliwych. W zako�czeniu utworu ukryty jest ho�d dla patriotyzmu ch�opca.