Wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości 1974-02-12, C 152/73
Giovanni Maria Sotgiu przeciwko Deutsche Bundespost
Opubl: OETS 2002, poz. 66
Teza:
1. Art. 48 ust. 4 [39] TWE pozwala państwom członkowskim ograniczyć dostęp obywateli innych państw członkowskich do określonych stanowisk w administracji publicznej. Przepis ten nie może usprawiedliwiać dyskryminujących środków w zakresie dotyczącym wynagrodzenia lub innych warunków zatrudnienia, podejmowanych wobec pracowników przyjętych do pracy w administracji publicznej. Charakter prawny stosunku łączącego pracownika i zatrudniający go organ administracji jest bez znaczenia.
2. Art. 7 ust. 1 i 4 Rozporządzenia nr 1612/68 należy interpretować w taki sposób, że zasiłek z tytułu rozłąki, który ma rekompensować pracownikowi rozłąkę z własną rodzinę, stanowi dodatkowe wynagrodzenie i mieści się w pojęciu "warunków zatrudnienia i pracy", bez konieczności doprecyzowania, czy jego wypłata dokonywana jest dobrowolnie czy też wynika z ustawy lub umowy.
3. Zasada równego traktowania zakazuje nie tylko bezpośredniej dyskryminacji ze względu na narodowość, ale także jej ukrytych form, które przy zastosowaniu innych kryteriów rozróżniania w rzeczywistości prowadzą do tego samego skutku. Jeżeli kryterium przyznania zasiłku za rozłąkę stanowi okoliczność, że pracownik mieszka w innym państwie członkowskim, może to, stosownie do okoliczności, stanowić przejaw zakazanej dyskryminacji. Do dyskryminacji nie dochodzi w przypadku, gdy zasady wypłacania zasiłków obiektywnie różnicują sytuację pracowników w zależności od tego, czy w momencie podjęcia pracy mieszkali na terytorium zainteresowanego państwa członkowskiego czy też poza jego granicami.
Uzasadnienie:
Podstawy wyroku:
1. Zarządzeniem z 28.3.1973 r., [...], Federalny Sąd Pracy przedłożył Trybunałowi na podstawie art. 177 [234] TWE trzy pytania w celu dokonania wykładni art. 48 ust. 4 [39] TWE oraz art. 7 ust. 1 i 4 Rozporządzenia nr 1612/68. Powyższe kwestie zostały podniesione w toku postępowania wszczętego przeciwko Poczcie Federalnej przez jej pracownika obywatelstwa włoskiego w sprawie wypłaty zasiłku z tytułu rozłąki, należnego na określonych warunkach pracownikom, których oddelegowano do pracy poza miejscem zamieszkania.
Pierwsze pytanie
2. Pierwsze pytanie dotyczy tego, czy uwzględniając wyjątek z art. 48 [39] TWE, pracownicy zatrudnieni w administracji publicznej państwa członkowskiego - w przedmiotowej sprawie na poczcie - na podstawie umowy o pracę, są wyłączeni z zakresu zastosowania zasady niedyskryminacji ustanowionej w art. 7 ust. 1 i 4 Rozporządzenia nr 1612/68.
3. Art. 48 [39] TWE zapewnia swobodę przemieszczania się pracowników wewnątrz Wspólnoty. W tym celu w ust. 2 stanowi, że "znosi się wszelką dyskryminację pracowników państw członkowskich ze względu na ich narodowość odnośnie zatrudnienia, płacy i innych warunków pracy". Art. 7 Rozporządzenia nr 1612/68 stanowi, że "pracownik będący obywatelem państwa członkowskiego, który przebywa na terytorium innego państwa członkowskiego, nie może być, ze względu na swoją narodowość, traktowany inaczej w porównaniu do pracowników będących obywatelami tego państwa, w odniesieniu do jakichkolwiek warunków zatrudnienia i pracy, a w szczególności co do wynagrodzenia". Art.7 ust. 4 Rozporządzenia nr 1612/68 stanowi, iż "wszelkie warunki układu zbiorowego, indywidualnej umowy lub jakiejkolwiek innej zbiorowej regulacji dotyczącej zatrudniania, zarobków i innych warunków pracy lub rozwiązania stosunku pracy są nieważne w zakresie jakim ustanawiają lub zatwierdzają warunki dyskryminujące pracowników będących obywatelami innego państwa członkowskiego". Na mocy art. 48 ust. 4 [39] TWE, powyższych przepisów nie stosuje się do "zatrudnienia w administracji publicznej". Należy zatem określić zakres tego wyjątku.
4. Biorąc pod uwagę podstawowe znaczenie w systematyce Traktatu zasady swobodnego przemieszczania się oraz zasady równego traktowania pracowników w obrębie Wspólnoty, wyjątek z art. 48 ust. 4 [39] TWE nie może wykraczać poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celu, dla którego go wprowadzono. Pozwala on państwom członkowskim ograniczyć dostęp obywateli innych państw do piastowania określonych stanowisk w ramach administracji publicznej. Przepis ten nie może usprawiedliwiać dyskryminacji tych pracowników, w zakresie dotyczącym wynagrodzenia i innych warunków pracy, którzy zostali zatrudnieni w administracji publicznej. Sam fakt ich zatrudnienia wskazuje, iż nie chodzi o ochronę interesów uzasadniających odejście od zakazu dyskryminacji na podstawie art. 48 ust. 4 [39] TWE.
5. Konieczne jest ustalenie, czy zakres zastosowania wyjątku z art. 48 ust. 4 [39] TWE można wyznaczyć na podstawie stosunku prawnego łączącego pracownika i zatrudniający go urząd. Ponieważ analizowany przepis nie wprowadza jakiegokolwiek rozróżnienia w tym zakresie, nie ma żadnego znaczenia, czy pracownik jest zatrudniony jako pracownik, urzędnik lub funkcjonariusz bądź też czy przepisy, na podstawie których został zatrudniony, podlegają prawu prywatnemu czy publicznemu. Te pojęcia różnią się w poszczególnych systemach prawnych i dlatego nie mogą stanowić kryterium dokonania wykładni odpowiadającej wymaganiom prawa wspólnotowego.
6. Odpowiedź na pytanie przedłożone Trybunałowi powinna być zatem następująca: art. 48 ust. 4 [39] TWE należy interpretować w taki sposób, że wyjątek ustanowiony przez powyższy przepis dotyczy jedynie dostępu do części stanowisk składających się na administrację publiczną. Istota stosunku prawnego łączącego pracownika i zatrudniającą go administrację nie ma żadnego znaczenia w tym zakresie.
Drugie pytanie
7. Drugie pytanie brzmi następująco: czy art. 7 ust. 1 i 4 Rozporządzenia nr 1612/68 należy interpretować w taki sposób, że zasiłek z tytułu rozłąki będący dodatkiem do płacy mieści się w pojęciu "warunków zatrudnienia i pracy". Pytanie to podniesiono w związku z charakterem tego świadczenia oraz faktem, że zgodnie z przepisami krajowymi jego wypłata jest dobrowolna.
8. Celem art. 7 Rozporządzenia nr 1612/68 jest zapewnienie równego traktowania pracowników, którzy są obywatelami państw członkowskich w odniesieniu do wszystkich, ustawowych lub umownych przepisów określających ich status, a w szczególności spraw finansowych. Zasiłek z tytułu rozłąki, w zakresie w jakim stanowi rekompensatę za niedogodności odczuwane przez pracownika pracującego z dala od rodziny stanowi dodatkowe wynagrodzenie. Zatem jest jednym z "warunków zatrudnienia i pracy" w rozumieniu powyższego rozporządzenia. Bez znaczenia jest, czy zasiłek wynika z ustawy lub umowy, bądź czy jest fakultatywny, a jego wypłata zależy od uznania państwa działającego w charakterze pracodawcy. Jeśli tylko państwo skorzysta z tego prawa wobec własnych obywateli, zobowiązane jest rozszerzyć wynikające z tego korzyści na pracowników będących obywatelami innego państwa członkowskiego, którzy znajdują się w takiej samej sytuacji.
9. Należy zatem odpowiedzieć, że art. 7 ust. 1 i 4 Rozporządzenia nr 1612/68 powinien być interpretowany w taki sposób, że zasiłek z tytułu rozłąki wypłacany jako dodatek do wynagrodzenia mieści się w pojęciu "warunków zatrudnienia i pracy", bez konieczności określania, czy wypłata jest dokonywana dobrowolnie bądź wynika z ustawy lub umowy.
Trzecie pytanie
10. Trzecie pytanie brzmi następująco: czy art. 7 ust. 1 i 4 Rozporządzenia nr 1612/68 należy interpretować w taki sposób, że zakazują nie tylko odmiennego traktowania pracowników ze względu na fakt posiadania przez nich obywatelstwa innego państwa członkowskiego, ale również odmiennego traktowania ze względu na miejsce zamieszkania w innym państwie członkowskim?
11. Normy dotyczące jednakowego traktowania, zawarte zarówno w Traktacie jak i art. 7 Rozporządzenia nr 1612/68, zakazują nie tylko jawnej dyskryminacji ze względu na pochodzenie, ale także jej ukrytych form, które przez zastosowanie innych kryteriów rozróżniania prowadzą w rzeczywistości do tego samego rezultatu. Powyższa interpretacja, która jest konieczna do zapewnienia skuteczności jednej z podstawowych zasad Wspólnoty, została wyraźnie potwierdzona w piątym akapicie preambuły Rozporządzenia nr 1612/68, który wymaga zapewnienia równego traktowania pracowników zarówno pod względem prawnym jak i faktycznym. Można zatem przyjąć, iż kryterium pochodzenia lub miejsca zamieszkania pracownika może, stosownie do okoliczności, stanowić dyskryminację ze względu na pochodzenie, która jest zakazana zarówno przez Traktat jak i wspomniane rozporządzenie.
12. Inaczej jest w przypadku zasiłku z tytułu rozłąki. Prawo do jego nabycia oraz wysokość zależy od obiektywnych różnic w sytuacji pracowników, w zależności od tego czy w momencie objęcia przyznanego stanowiska mieszkają na terytorium państwa czy też poza jego granicami. Z tego względu, wysokość zasiłku należnego pracownikom, których rodzina mieszka na terytorium tego państwa, wynikająca z faktu, że zasiłek ten ma charakter tymczasowy i związany jest z obowiązkiem przeprowadzenia się w pobliże miejsca zatrudnienia może różnić się od wysokości zasiłku, który wypłacany jest pracownikom mieszkającym za granicą, bez względu na ich narodowość, przez czas nieokreślony i który nie wiąże się z żadnymi zobowiązaniami. Nie można stwierdzić, że doszło do dyskryminacji sprzecznej z Traktatem i rozporządzeniem, jeżeli z porównania dwóch systemów zasiłków branych pod uwagę jako całość wynika, że pracownicy którzy zachowali swoje miejsce zamieszkania za granicą nie są traktowani gorzej od pracowników, którzy mieszkają na terytorium tego samego państwa.
13. Odpowiedź na postawione pytanie powinna być następująca: jeżeli kryterium przyznania zasiłku za rozłąkę stanowi okoliczność, że pracownik mieszka w innym państwie członkowskim, może to, stosownie do okoliczności, stanowić przejaw dyskryminacji zakazanej przez art. 7 ust. 1 i 4 Rozporządzenia nr 1612/68. Nie jest tak w przypadku, gdy zasady wypłacania zasiłków obiektywnie różnicują sytuację pracowników, w zależności do tego czy w momencie podjęcia pracy mieszkali na terytorium zainteresowanego państwa członkowskiego czy za granicą.
Miejsca publikacji: OETS 2002, poz. 66 Dodatkowe informacje: Giovanni Maria Sotgiu przeciwko Deutsche Bundespost
2