Tytuł pakietu: Zabezpieczanie pożyczek i kredytów bankowych

Grupa tematyczna: Bankowość / Finanse

Autor pakietu: Marlena Pacholczyk / Fundacja Rozwoju Gminy Zelów

Data opracowania: 07/11/2005

Data i autor ostatniej

aktualizacji: 23/01/2008, ConsulTriX Krystyna Górak

1. Wstęp

• Czym jest kredyt bankowy?

Kredyty są najczęściej stosowanym przez przedsiębiorstwa (w szczególności z sektora MŚP) zewnętrznym źródłem finansowania. Służą zarówno finansowaniu potrzeb rozwojowych (kredyty inwestycyjne), jak również działalności bieżącej (kredyty obrotowe). Podstawowym kosztem kredytu są odsetki, będące ustalonym procentem od pożyczonej sumy płaconym bankowi przez kredytobiorcę. Oprócz tego banki pobierają dodatkowe prowizje i opłaty takie jak np. prowizja przygotowawcza. Odsetki są zwykle płacone okresowo (miesięcznie, kwartalnie), niekiedy mogą być pobrane z góry za cały okres kredytowania w formie dyskonta, czasem mogą być płacone jednorazowo na koniec okresu kredytowania.

Każdy bank posiada w swojej ofercie kilka rodzajów kredytów. Poszczególne oferty bankowe różnią się od siebie przeznaczeniem kredytu, długością okresu jego udzielenia, formami zabezpieczenia i ceną (tj. oprocentowaniem kredytu). W każdym przypadku kwota kredytu określana jest indywidualnie, zależy ona od potrzeb kredytobiorcy i jego zdolności kredytowej. Najważniejszym kryterium, którym kierują się banki przy podejmowaniu decyzji o udzieleniu kredytu lub pożyczki jest ocena zdolności kredytowej. Ustalenie zdolności kredytowej polega na analizie zdolności oddania bankom pożyczonych pieniędzy wraz z odsetkami i to w terminie zgodnym z umową, którą kredytobiorca podpisuje z bankiem.

• Jakie są rodzaje kredytów bankowych?

Ze względu na okres kredytowania można wyróżnić następujące typy kredytów:

• kredyt krótkoterminowy - udzielany na okres do 1 roku,

• kredyt średnioterminowy - udzielany na okres od 1 roku do 3 lat,

• kredyt długoterminowy - udzielany na okres powyżej 3 lat.

Najczęściej kredyty krótkoterminowe związane są z finansowaniem działalności bieżącej kredytobiorcy i udzielane są, jako uzupełnienie środków obrotowych, natomiast kredyty średnio- i długoterminowe przeznaczone są przede wszystkim na finansowanie nakładów inwestycyjnych.

Kredyt może zostać udzielony:

• w rachunku bieżącym -- kredyty krótkoterminowe (obrotowe), wyłącznie wówczas, jeśli ubiegający się o ten kredyt posiada rachunek bieżący w danym banku,

• w rachunku kredytowym - następuje poprzez otwarcie dla kredytobiorcy wydzielonego rachunku kredytowego w celu rejestrowania stopnia wykorzystania i spłaty kredytu; kredytobiorca może posiadać kilka rachunków kredytowych w zależności od ilości kredytów z których korzysta.

Ze względu na cel kredytowania można wyróżnić następujące typy kredytów:

• kredyt inwestycyjny - przeznaczony na finansowanie przedsięwzięć inwestycyjnych mających na celu odtworzenie, modernizację lub zwiększenie aktywów trwałych (na kupno nieruchomości, maszyn, urządzeń), cel kredytu musi być jednoznacznie określony w umowie, wykorzystanie kredytu następuje w formie realizacji przez bank zleceń płatniczych kredytobiorcy w ciężar rachunku kredytu, kredyt może być wykorzystywany jednorazowo lub w transzach, w okresie realizacji inwestycji dopuszcza się możliwość kapitalizacji odsetek, naliczonych od wykorzystanego kredytu, kredyt może być spłacony jednorazowo lub w ratach w terminach określonych w umowie,

• kredyt obrotowy - udzielany jest na finansowanie bieżących potrzeb związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą klienta, które wynikają ze wzrostu zapotrzebowania na środki obrotowe przeznaczone np. na zakup surowców, materiałów do bieżącej produkcji, finansowanie procesu produkcji i sprzedaży, przyznawany jest na ściśle określony czas, najczęściej do 12 miesięcy, a w uzasadnionych przypadkach do 2-3 lat,

• kredyt odnawialny - oznacza, że w trakcie trwania umowy kredytowej każda spłata części lub całości wykorzystanego kredytu powoduje odnowienie wolnego limitu kredytu o spłaconą kwotę, dając kredytobiorcy możliwość wielokrotnego wykorzystania limitu, aż do całkowitego wygaśnięcia umowy,

• kredyt odnawialny w rachunku bieżącym - udzielany jest w celu umożliwienia zadłużenia się w rachunku bieżącym do ustalonej w umowie kredytu wysokości limitu, kwota kredytu nie może przekroczyć średnich miesięcznych wpływów netto na rachunek bieżący za okres określony w umowie (np. 6 miesięcy),

• kredyt odnawialny w rachunku kredytowym (kredyt rewolwingowy) - krótkoterminowy kredyt odnawialny, przeznaczony na finansowanie bieżącej działalności firmy, kwota kredytu nie jest określona i zależy od potrzeb i możliwości spłaty kredytobiorcy,

• kredyt pomostowy - na przedsięwzięcia refinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach bezzwrotnej pomocy Unii Europejskiej, zapewnia on beneficjentom zachowanie płynności finansowej w trakcie realizacji projektów dofinansowywanych ze środków pomocowych UE - zapewnia środki finansowe na realizację projektu w okresie od momentu wydatkowania środków do momentu ich refundacji, spłacany jest środkami pochodzącymi z przekazanej projektodawcom refundacji, warunkiem uzyskania kredytu jest przedłożenie bankowi umowy o dofinansowanie projektu,

• kredyt pod zastaw należności - stanowi specyficzną formą kredytu obrotowego podobną do faktoringu, kredytobiorca ceduje na bank prawo do swojej należności niewymagalnej, kredyt jest automatycznie spłacany w momencie zapłaty kwoty należności przez dłużnika, a kredytobiorca jest zobowiązany tylko do zapłacenia odsetek.,

• kredyt dyskontowy - bank przejmuje w tym przypadku wierzytelność stwierdzoną wekslem firmy o dobrym standingu finansowym wypłacając kredytobiorcy kwotę należności pomniejszoną o pobrane z góry odsetki za cały okres kredytowania (dyskonto).

2. Czym kieruje się bank ustalając sposób zabezpieczenia kredytu?

Banki stosują obecnie bardzo wiele sposobów, żeby zabezpieczyć udzielane kredyty, jednak najlepszym zabezpieczeniem dla banku jest dobra sytuacja finansowa w firmie zaciągającej kredyt. Drugim sposobem zabezpieczenia są tzw. prawne sposoby zabezpieczenia Jak zostanie zabezpieczona konkretna umowa kredytowa, zależy od kilku cech zawieranych umów:

1. rodzaj i wysokość wierzytelności oraz proporcja wartościowa zabezpieczenia i wierzytelności (suma ustanowionych zabezpieczeń powinna być znacznie wyższa od kwoty udzielonego kredytu i należnych odsetek);

2. termin spłaty długu (udzielając kredytu krótkoterminowego wartość przedmiotu zabezpieczenia nie obniży się; przy kredycie długoterminowym takie samo zabezpieczenie będzie ulegać deprecjacji, co powinno być uwzględniane przy kalkulowaniu realności zabezpieczenia; podobnie w długim terminie może znacząco zmienić się sytuacja finansowa poręczycieli w porównaniu ze stanem początkowym);

3. status prawny dłużnika i osób zabezpieczających należności banku (z dużo większą ostrożnością podchodzi się do zabezpieczeń udzielonych przez spółki prawa handlowego o ograniczonym kapitale własnym niż do osób fizycznych o spółek cywilnych, które gwarantują całym swoim majątkiem);

4. sytuacja finansowa, gospodarcza i majątkowa dłużnika;

5. ryzyko banku, związane z udzielaniem kredytu firmom z tej samej branży lub ludziom o podobnym;

6. cechy zabezpieczenia wynikające z dotyczących go przepisów prawnych oraz z postanowień umowy o ustanowienie zabezpieczenia, np.: sposób ustanowienia zabezpieczenia, przesłanki i zakres odpowiedzialności wynikające z zabezpieczenia, sposób realizacji uprawnień banku;

7. przewidywany nakład pracy banku;

8. koszt zabezpieczenia dla dłużnika (wszystkie koszty kredytu ponosi zwykle kredytobiorca);

9. realna możliwość zaspokojenia roszczeń banku w możliwie najkrótszym czasie z przyjętego zabezpieczenia (łatwiej można zrealizować zabezpieczenie w formie środków na rachunku bieżącym niż dochodzić roszczeń z hipoteki).

3. Jakie są formy zabezpieczenia kredytu?

Wybór formy zabezpieczenia ustalany jest w porozumieniu z kredytobiorcą. Występuje tu oczywiście konflikt interesów, którego rezultat w dużym stopniu zależy od rozwoju i konkurencji na rynku kredytów. Wartość przyjmowanych zabezpieczeń rzeczowych ustala się najczęściej w relacji do cen rynkowych (np. nieruchomości czy maszyny) lub kosztów nabycia (np. towary, surowce, materiały). Przy ustalaniu wartości zabezpieczeń nie można pomijać także wpływu takich czynników, jak np. moda, sezonowość, konkurencyjność, łatwość sprzedaży wyrobów, przestrzeganie okresów gwarancji towarów, wrażliwość na psucie itp. Przy zabezpieczeniach rzeczowych, jeżeli określony przedmiot jest lub może być ubezpieczony, należy dokonać na rzecz banku cesji praw z umowy ubezpieczenia majątkowego dotyczącego przyjętego zabezpieczenia. Przyjęcie określonego zabezpieczenia prawnego, a w szczególności zabezpieczenia rzeczowego, należy bezwzględnie uzależnić od uprzedniego sprawdzenia przez pion kredytowy, czy przedmiot zabezpieczenia faktycznie istnieje, warunki jego magazynowania, ogólny stan techniczny itp. Każda decyzja powinna być zindywidualizowana i dostosowana do konkretnej sytuacji danego kredytobiorcy.

Wyróżnia się dwie podstawowe formy zabezpieczenia kredytu:

• zabezpieczenia osobiste,

• zabezpieczenia rzeczowe.

Zabezpieczenia osobiste charakteryzują się osobistą odpowiedzialnością kredytobiorcy i innych dłużników, co w praktyce oznacza, że odpowiadają wobec banku całym majątkiem. Zazwyczaj powstają one przez zaciągnięcie wobec banku dodatkowego zobowiązania, które ma na celu skłonienie dłużnika do wykonania jego obowiązku lub ułatwić bankowi windykację należności:

1. Poręczenie cywilne - w oparciu o przepisy Kodeksu Cywilnego (art.876 - 887 K.c.) w umowie poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Umowa poręczenia powstaje przez złożenie dwóch oświadczeń woli - poręczyciela o udzieleniu poręczenia (pod rygorem nieważności złożona na piśmie) oraz wierzyciela o przyjęciu poręczenia (przez przyjęcie dokumentu). Stronami umowy są poręczyciel oraz wierzyciel z określonego stosunku zobowiązaniowego. Poręczycielem może być osoba fizyczna (mająca zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych) oraz osoba prawna. Przedmiotem poręczenia może być każdy dług istniejący i przyszły, ale o określonej wysokości. Zobowiązanie poręczyciela jest akcesoryjne (zawisłe) do długu ze stosunku głównego i jest wobec niego uzależnione, co do swego istnienia oraz co do zakresu. Bank będący wierzycielem ma istotne obowiązki wobec poręczyciela. Przede wszystkim musi go informować o opóźnianiu się kredytobiorcy ze spłatą kredytu lub odsetek, a także o każdej zmianie stóp procentowych kredytu, pożyczki. Zaletą poręczenia jest fakt, że jest to dość prosta i tania forma zabezpieczenia, która w istotnym stopniu zwiększa odzyskane należności. Poręczyciele odpowiadają, bowiem całym swoim majątkiem posiadanym i przyszłym. Poręczenie może być terminowe lub bezterminowe do momentu wygaśnięcia długu. Bank może żądać od poręczyciela udokumentowania sytuacji finansowej. Współporęczyciele odpowiadają solidarnie i tak w przypadku uregulowania spłaty długu poręczycielowi, który to zrobił przysługuje prawo regresu wobec pozostałych poręczycieli. W przypadku osób fizycznych małżonkowie muszą wyrazić zgodę na udzielenie poręczenia łącznie, gdyż jest to czynność wykraczająca poza zakres zwykłego zarządu.

2. Poręczenia wekslowe i weksle in blanco - weksel in blanco (niezupełny) upowszechnił się dopiero niedawno, jako forma zabezpieczania wierzytelności. Wymaga on zaufania do osoby podpisanej na wekslu i dlatego stosuje się go tylko wobec osób dobrze bankowi znanych z rzetelności (w formie weksla samoistnego). Znacznie częściej banki stosują weksle in blanco poręczone przez osoby trzecie. Weksel tego rodzaju nie powinien zawierać sumy wekslowej ani też terminu płatności. Sposób uzupełnienia weksla przez bank zostaje określony w deklaracji wekslowej złożonej łącznie z wekslem in blanco. Skuteczne weksle in blanco mogą być wystawiane przez: osoby fizyczne mające zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych, wspólników spółki jawnej ujawnionych w rejestrze handlowym, jako osoby reprezentujące interesy spółki, wspólników spółki cywilnej zgodnie z umową spółki, zarządy spółek handlowych zgodnie z zapisami w rejestrach, prokurentów, pełnomocników posiadających pisemne pełnomocnictwo do zaciągania tego typu zobowiązań, zarządy spółdzielni oraz likwidatorów. Poręczenie wekslowe - aval stanowi poręczenie za osobę zobowiązaną wekslowo. Może go udzielić osoba trzecia, fizyczna lub prawna oraz osoba już na wekslu podpisana. Poręczenie takie w skuteczny sposób może być udzielone tylko w formie: złożenia podpisu na przedniej stronie weksla, złożenia na przedniej lub odwrotnej stronie weksla podpisu pod oznaczeniem wskazującym na jego poręczenie - gwarantuję, ręczę. W ostatnim przypadku poręczenie może być ograniczone do określonej po słowie ręczę lub innym sumy do wysokości której gwarancja jest skuteczna. Avalista odpowiada samoistnie i solidarnie nawet, gdy zobowiązanie, za które poręcza jest nieważne za wyjątkiem wady formalnej weksla. Operacje wekslowe są w obecnym prawie czynnościami bankowymi, ale sprawy o wydanie nakazu zapłaty należą do sądów gospodarczych.

3. przelew wierzytelności - nazywany także cesją, jest umowa między kredytobiorcą a kredytującym go bankiem. W umowie kredytobiorca ceduje na bank swoją wierzytelność wobec osoby trzeciej, przy czym rozróżnia się dwa rodzaje cesji. W cesji globalnej kredytobiorca ceduje na bank wszystkie istniejące lub przyszłe wierzytelności, wynikające z działalności gospodarczej; cesja ograniczona może dotyczyć tylko konkretnej wierzytelności lub kilku wierzytelności, co powinno być w umowie wyraźnie określone. Akt cesji wierzytelności powinien być dokonany w formie pisemnej, przy równoczesnym pisemnym powiadomieniu dłużnika przez kredytobiorcę dokonanej cesji jego wierzytelności na rzecz banku. Wskazane jest, aby dłużnik potwierdził przeniesienie wierzytelności kredytobiorcy na rzecz banku, a bank może uzależnić udzielenie kredytu od otrzymania takiego potwierdzenia. Bank jest zainteresowany tym, aby cedowane wierzytelności były realne i łatwo ściągane. Kredytobiorca dokonujący cesji nie ponosi bowiem odpowiedzialności za wypłacalność dłużnika a jedynie za faktyczne wystąpienie cedowanej wierzytelności. Dlatego banki przed przyjęciem cesji zasięgają informacji o sytuacji majątkowej dłużników.

4. przystąpienie do długu lub przejęcie długu - do długu kredytowego wobec banku można przystąpić osoba trzecia nie występująca do tej pory w charakterze strony. Odpowiada ona za dług łącznie z kredytobiorcą; odpowiedzialność kredytobiorcy i osoby przystępującej do długu ma charakter solidarny. Przystąpienie do długu i następujące w drodze umowy dwojakiego rodzaju:

• między bankiem a osobą przystępującą do długu

• między kredytobiorcą a przystępującym do długu; skutki prawne takiej umowy powstają z chwilą powiadomienia o niej banku.

W stosunkach kredytowych może wystąpić także przejęcie długu. Polega ono na przejęciu zobowiązania kredytobiorcy wobec banku, z równoczesnym zwolnieniem dotychczasowego kredytobiorcy z tego długu. Osoba przejmująca dług staje się dłużnikiem banku, zgodnie z umową kredytową zawartą z bankiem przez poprzedniego dłużnika. Przejęcie długu następuje najczęściej, gdy doszło do przekształceń własnościowych lub nastąpiła reorganizacja a działalność, na której prowadzenie udzielonego kredytu, przyjęta została przez inny podmiot prawa. Do przejęcia długu dochodzi w drodze umowy zawartej pomiędzy bankiem a osobą trzecią za zgodą dotychczasowego kredytobiorcy przejmuje dług kredytowy.

Do zabezpieczeń rzeczowych należą następujące formy:

1. Blokada środków na rachunku bankowym - blokada środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym jest jednym z najczęściej stosowanych zabezpieczeń wierzytelności banku, choć nie jest to zabezpieczenie dobre. Blokada polega na tym, że na rachunku bankowym zostaje zablokowana kwota środków pieniężnych w celu zabezpieczenia wykonania określonego zobowiązania. W czasie obowiązywania blokady posiadacz rachunku bankowego nie może dysponować zablokowanymi środkami bez uprzedniej zgody banku ani też podejmować środków będących przedmiotem blokady. Bank przyjmujący blokadę na zabezpieczenie wierzytelności powinien jednocześnie zażądać udzielenia mu pełnomocnictwa do dysponowania zablokowanym rachunkiem bankowym, a więc:

• pełnomocnictwa do pobrania, tj. wypłacenia kwoty nie spłaconego długu z rachunku bankowego lub

• pełnomocnictwa do potrącenia kwoty nie spłaconego długu z rachunku bankowego (w przypadku, gdy rachunek ten znajduje się w banku - wierzycielu).

Blokada jest tylko samoograniczeniem się posiadacza rachunku w dysponowaniu tym rachunkiem, nie oznacza więc ani udzielenia poręczenia ani ustanowienia zastawu. Blokada dokonywana jest przez bank prowadzący rachunek na pisemne zlecenie posiadacza rachunku (lub w pewnych przypadkach jego pełnomocnika). Przedmiotem blokady są zawsze i wyłącznie środki zgromadzone na rachunku bankowym. Rodzaj rachunku w zasadzie nie ma znaczenia. Blokada jest jednym z mniej bezpiecznych i skutecznych zabezpieczeń. Wynika to przede wszystkim z faktu, iż jest to umowa nienazwana, a w przypadku, gdy posiadacz rachunku ma jeszcze innych wierzycieli, których wierzytelność jest:

• wymagalna wcześniej od wierzytelności banku - kredytodawcy;

• zabezpieczona zastawem na wierzytelności z tego rachunku albo przelewem wierzytelności.

Przy ustanawianiu tego rodzaju zabezpieczenia należy uwzględnić kwotę ustawowo wolną od egzekucji. Prawo Bankowe - Art. 56. 1. Środki pieniężne na rachunkach oszczędnościowych jednej osoby, niezależnie od liczby zawartych umów, wolne są od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego do wysokości trzykrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bez wypłat nagród z zysku, ogłaszanego przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za okres bezpośrednio poprzedzający dzień wystawienia tytułu wykonawczego.

2. Pełnomocnictwo do dysponowania rachunkiem bankowym - zabezpieczenie wierzytelności banku może stanowić również pełnomocnictwo do: potrącenia kwoty nie spłaconego długu z rachunku bankowego (w przypadku, gdy rachunek ten znajduje się w banku - wierzycielu) lub pobrania, tj. wypłacenia kwoty nie spłaconego długu z rachunku bankowego - w przypadku, gdy bankiem prowadzącym rachunek jest inny bank niż bank - wierzyciel. Aby pełnomocnictwo takie należycie zabezpieczało interesy banku, powinno zawierać:

• stwierdzenie, iż jest ono nieodwołalne i nie wygasa wraz ze śmiercią posiadacza rachunku;

• zobowiązanie się posiadacza do nieustanawiania dalszych pełnomocników do dysponowania samym rachunkiem do czasu wygaśnięcia pełnomocnictwa udzielonego bankowi;

• upoważnienie dla banku prowadzącego rachunek do zablokowania na nim kwoty w wysokości pozostałego do spłaty długu wraz z należnymi odsetkami i innymi należnościami banku, w przypadku niespłacenia w terminie (oznaczonym w umowie) raty kredytu lub pożyczki albo odsetek. Bank prowadzący rachunek powinien być również upoważniony do udzielania bankowi - wierzycielowi informacji o stanie środków na tym rachunku.

Należy mieć na uwadze fakt, że nie zawsze i nie na każdym rachunku można ustanowić zabezpieczenie tego rodzaju. Wszystko zależy od treści umowy rachunku bankowego lub regulaminu bankowego dotyczącego rachunków bankowych (zakaz ustanawiania pełnomocników).

3. kaucja - przejęcie przez bank kaucji w postaci gotówki w walucie krajowej lub obcej bądź w postaci bonów oszczędnościowych. W tym celu niezbędne jest zawarcie pisemnej umowy i złożenie przedmiotu kaucji w banku. Kredytobiorca pisemnie upoważnia bank do wykorzystania złożonej kaucji na pokrycie nie spłaconego kredytu z należnymi odsetkami i prowizją. Kaucję uważa się za złożoną, jeżeli środki pieniężne zostały wpłacone do banku na rachunek środków zablokowanych. Gdy stanowią bony oszczędnościowe, bank dla zaspokojenia roszczeń realizuje te bony, a po potrąceniu wierzytelności ewentualną nadwyżkę zwraca kredytobiorcy.

4. zastaw na zasadach ogólnych i zastaw rejestrowy - zastaw może występować w różnej formie i może być ustawiony na zbywalnych rzeczach ruchomych. Bank może dochodzić z tych rzeczy zaspokojenia swych roszczeń, z pierwszeństwem przed osobistymi wierzycielami dłużnika (kredytobiorcy). Zastaw powstaje w mocy na rzeczach obciążonych, bez względu na zmiany, którym przedmiot zastawu może ulec w toku przetwarzania; w razie połączenia rzeczy obciążonej zastawem z innymi-obejmuje on również te inne rzeczy. Dopuszczalne jest ustanowienie zastawu w celu zabezpieczenia przyszłych zobowiązań kredytobiorcy. Przedmiot zastawu może być własnością kredytobiorcy lub osoby trzeciej. Wartość przedmiotu zastawu bank przyjmuje na podstawie aktualnej wyceny rynkowej (nie księgowej) dokonanej przez upoważnioną osobę lub instytucję.

5. przewłaszczenie na zabezpieczenie - polega ona na przeniesieniu własności rzeczy ruchomych, stanowiących własność kredytobiorcy lub osób trzecich, na rzecz banku do czasu spłaty kredytu w raz z odsetkami. Przedmiotem przewłaszczenia mogą być tylko rzeczy o określonej tożsamości. Zazwyczaj przewłaszczający zatrzymuje przewłaszczone rzeczy w swoim posiadaniu i może je bezpłatnie używać, do czasu całkowitej spłaty kredytu wraz z odsetkami, w sposób odpowiadający ich właściwościom i przeznaczeniu. Bez zgody banku przewłaszczający nie może oddać tych rzeczy osobie trzeciej do użycia. Bank prowadzi rejestr rzeczy przewłaszczonych, a każda rzecz powinna być określona w umowie w sposób umożliwiający jej identyfikację.

6. hipoteka - zwrot kredytu może być zabezpieczony także na nieruchomościach. Zabezpieczenie hipoteczne gwarantuje bankowi zwrot kredytu nawet wówczas, gdy nieruchomość zmienia właściciela bądź zostanie dodatkowo obciążona długami; w każdym przypadku to bank zachowuje pierwszeństwo przed innymi wierzycielami. Zapis hipoteczny czyli hipoteka powstaje przez wpis do księgi wieczystej nieruchomości, prowadzonej przez sądy rejonowe. Wniosek do sądu o dokonanie wpisu może być złożony przez właściciela nieruchomości lub bank udzielający kredytu. Wpis musi być dokonany w określonej sumie pieniężnej wyrażonej w złotych polskich. Banki mogą żądać ustanowienia hipoteki zwykłej, kaucyjnej lub przymusowej. Hipoteką zwykłą stosuje się do już udzielonych kredytów. Hipoteka kaucyjna służy zabezpieczeniu spłaty kredytów o nieustalonej wysokości (np. Kredytu w rachunku bieżącym), kredytów, które będą udzielone w przyszłości. hipoteki kaucyjnej nie można użyć jako zabezpieczenia wykorzystanego w znanej wysokości kredytu. Hipoteki przymusowej bank może żądać od kredytobiorcy, który jest właścicielem danej nieruchomości, gdy ten nie spłacił kredytu w terminie. Wierzytelności państwowe wobec przedsiębiorstw mogą być zabezpieczone hipoteką ustawową której przysługuje pierwszeństwo egzekucyjne przed wszystkimi innymi hipotekami. Hipoteka ustawowa nie wymaga wpisu do księgi wieczystej, może więc obciążać także nieruchomości, które nie mają urządzone księgi wieczystej. Te przywieje hipoteki ustawowej w praktyce ograniczają skuteczność hipotecznego zabezpieczenia wierzytelności banku. Dlatego, przyjmując na zabezpieczenie kredytu hipotekę zwykłą lub kaucyjną, bank powinien sprawdzić, czy kredytobiorca ni ma zobowiązań podatkowych lub innych zobowiązań wobec państwa.

4. Podsumowanie i wnioski końcowe

Pierwszą rzeczą, jaką bank zbada w przypadku ubiegania się o kredyt zarówno inwestycyjny, jak i obrotowy, będzie to, czy kredytobiorca posiada zdolność kredytową, czyli zdolność spłaty rat zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami. Zdolność kredytowa określana jest indywidualnie przez bank i zależy m.in. od: wysokości dochodów osiąganych przez kredytobiorcę, jego przepływów pieniężnych, wielkości kredytu, okresu jego spłaty oraz wielkości oprocentowania, czyli generalnie od wysokości raty. Wpływa to także na rodzaj i wysokość oczekiwanego przez bank zabezpieczenia.

Dopiero po pozytywnym zaopiniowaniu zdolności kredytowej przedsiębiorstwa bank może udzielić mu kredytu. Jednak kredyt prawie zawsze wymaga od kredytobiorcy ustanowienia stosownego zabezpieczenia, które będzie chronić interesy banku oraz jego pozostałych klientów (np. właścicieli depozytów).

Banki stosują obecnie wiele sposobów, aby zabezpieczyć udzielane kredyty. Nawet po wnikliwym zbadaniu zdolności kredytowej przedsiębiorstwa mogą zajść niespodziewane wydarzenia, które zmienią sytuację finansową kredytobiorcy, w efekcie nie będzie on w stanie terminowo i w pełnej wysokości regulować swoich zobowiązań wobec banku. Jedynym ratunkiem będzie wtedy właśnie zaspokojenie z ustanowionego zabezpieczenia kredytu.

Należy podkreślić, że bank ustala bardzo ogólnie, jakie zabezpieczenia akceptuje w przypadku poszczególnych kredytów. Często możliwe są negocjacje co do zabezpieczenia udzielanego kredytu. Dlatego nie można jednoznacznie określić, że zawsze w przypadku określonego rodzaju kredytu wystąpi dane zabezpieczenie.

5. Literatura, źródła informacji

1. Gigol K., Bank a leasing. Finansowanie, zabezpieczanie, dochodzenie należności. TWIGGER, Warszawa, 2001;

2. Jaworski W.L., Zawadzka Z., Bankowość zagadnienia podstawowe. POLTEXT, Warszawa, 2007.

7

	UNIA EUROPEJSKA Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
	www.parp.gov.pl

---