Dr hab. Alina Rynio, prof. KUL JP II
SZCZEGÓLNE MIEJSCE MŁODYCH W POSŁUDZE DUSZPASTERSKIEJ
JANA PAWŁA II
Nauczanie Jana Pawła II skierowane do młodzieży stanowi niewątpliwie fenomen Jego pontyfikatu. Można go uznać za autentycznego przyjaciela i wychowawcę młodzieży. Młodzież w życiu Ojca Świętego zawsze miała szczególne miejsce. Już jako ksiądz prowadząc niekonwencjonalne duszpasterstwo młodzieżowe poświęcał jej wiele czasu i uwagi. Pomagał młodym uczyć się, odpoczywać i żyć. Był ich prawdziwym przyjacielem, otwartym i rozumiejącym, ale też wymagającym. Sprawowanie posługi piotrowej nie tylko, że nie zamknęło Jego serca na sprawy młodych, a nawet je poszerzyło. Od początku pontyfikatu Jan Paweł II szukał okazji do spotkań z młodzieżą gdyż chciał "wędrować" z młodymi całego świata, po wszystkich kontynentach w poszukiwaniu Jezusa i uczyć odkrywania Go jako „Drogi, Prawdy i Życia”. Dowodem tego są liczne spotkania z młodymi podczas zagranicznych pielgrzymek, a szczególnie w ramach corocznych Światowych Dni Młodzieży, odbywających się w Niedzielę Palmową w Rzymie od 1985 roku. Specyficzną formą i kontynuacją tych dni są organizowane od 1989 roku światowe spotkania młodych w różnych miejscach kuli ziemskiej. Celem Światowych Dni Młodzieży (ŚDM) było i jest wspólnotowe wyznanie wiary w Jezusa Chrystusa i skupienie życia każdego młodego człowieka wokół Jego osoby. Papieżowi chodziło o budowaniem życia i wiary młodych. ŚDM były i są uroczystym potwierdzeniem "tak" mówionym Chrystusowi
Jan Paweł II w sposób szczególny wyraził swoją naukę do młodych w Liście Apostolskim "Parati semper" (PS). Mówił w nim o szczególnym znaczeniu młodości. Zwracał uwagę, że młodość to nie tylko pewien okres życia ludzkiego, odpowiadający określonej liczbie lat, ale jest to zarazem czas dany człowiekowi, poniekąd zadany każdemu człowiekowi przez Opatrzność. W tym czasie szuka on odpowiedzi na podstawowe pytania, jak młodzieniec z Ewangelii, szuka nie tylko sensu życia, ale szuka konkretnego projektu, wedle którego to swoje życie ma zacząć budować. I to właśnie jest najistotniejszy rys młodości.
Jana Pawła II koncepcja młodości opiera się przede wszystkim na tym, co dobre i pozytywne w człowieku. Nie znaczy to jednak, że papież nie dostrzegał obok młodzieży otwartej, pełnej dobrej woli, poszukującej prawdy i dobra także młodzieży zamkniętej, biernej, o nastawieniach konsumpcyjnych czy tez zdemoralizowanej, która często przejawia cechy antyspołeczne. Widział ten problem bardzo wyraźnie i dlatego - wydaje się z takim naciskiem podkreślał pozytywne aspekty młodości. Będąc zaś obrońcą podstawowych wartości i pojmując młodość jako „wiek nadziei, obietnic, entuzjazmu, projektów i [wzniosłych] ideałów”. Jan Paweł II powtarzał prawdy niezmienne, niezależne od ludzkiej woli i zewnętrznych okoliczności. W ten sposób stawiał tamę przeciw relatywizmowi moralnemu usprawiedliwiającemu wszystko i wszystkich, gdy jest to wygodne.
Każde spotkanie z Janem Pawłem II naznaczone było olbrzymią ilością przemyśleń, wskazówek i natchnień. Chodzi tu nie tylko o owe niezliczone spotkania twarzą w twarz, o czym możemy zaświadczyć jako ich świadkowie, ale również te w wielkim tłumie, czy na kartach książek, listów i orędzi. Zaowocowały one refleksją i pomysłami, które przyniosły wspaniałe dzieła, ważne wybory, odnalezienie sensu czy choćby chęć jego poszukiwania.
Niniejsze opracowanie jest próbą opisu miejsca młodych w duszpasterskiej posłudze największego z rodu Polaków i klasyfikacji dążeń i oczekiwań młodzieży z jego punktu widzenia. Z uwagi na fakt, że opracowanie to opiera się jedynie na kilku wybranych papieskich tekstach z pewnością nie obejmie całości problemu. Niemniej pozwala wyodrębnić dwie grupy zagadnień: pragnienia, potrzeby i aspiracje młodego człowieka oraz szukanie autorytetów i otwartość na wychowanie.
1. Potrzeby, pragnienia i aspiracje młodego człowieka
Przejawy osobistego bogactwa młodości jak stawianie pytań, projekt życia i wzrastanie są niejako wynikiem uświadomienia sobie tychże dążeń. Potrzeby i pragnienia z natury swojej domagają się realizacji, stąd stanowią one podstawową bazę motywacji do podejmowania wyzwań młodości.
Podziału oczekiwań można dokonać w bardzo różny sposób. W tym opracowaniu idąc tropem myśli Jana Pawła II podjęto próbę uszeregowania pragnień, potrzeb i aspiracji, skoncentrowanych wokół problemów prawdy, wolności, życia i miłości. Młodość to czas szczególnego „wzrastania” i intensywnego odkrywania różnych rzeczywistości. Jednak aby młodość faktycznie była „wzrastaniem” musi gromadzić w człowieku wszystko co prawdziwe, dobre i piękne, ale także wyrabiać w nim zmysł krytyczny. Próbując odczytać papieskie przesłanie staje się jasne, że motorem działania młodych jest pragnienie poznawania prawdy. Stanowi ono podstawę wszelkich dążeń człowieka. Głęboko zakodowanym pragnieniem jest przede wszystkim odkrywanie własnego „ja”. Młodzież dąży do zrozumienia siebie i poznania swoich możliwości, do rozwoju. Stawia w tym celu dużo pytań, na które szuka odpowiedzi. Pragnienie poznania prawdy koresponduje z problemami egzystencjalnymi. Znalezienie jej nadaje prawdziwy sens i wartość życiu. Poznawana prawda nadaje kształt ich przyszłości. Potrzeba wartości i sensu dotyczy wymiaru nie tylko doczesnego, tj. właściwego zabezpieczenia życia na ziemi, ale także wymiaru duchowego człowieka. Papież wskazuje na jedyną Prawdę, którą jest Chrystus. Poprzez to budzi w młodzieży świadomość istnienia w ludzkim sercu pragnień i potrzeb natury religijnej, które wykraczają poza ziemską egzystencję. Jakkolwiek we współczesnym świecie młodzież niejednokrotnie" ukrywa pragnienie Boga pod maską obojętności czy wręcz wrogości" (Orędzie na VII Światowy Dzień Młodzieży, nr 2), to nie może się wyprzeć i całkowicie zagłuszyć pragnienia doskonałości. Doskonałość ta może być różnie rozumiana, jednak prawdziwe jej poszukiwanie zawsze prowadzi do Boga, gdyż rodzi się z tęsknoty za wielkimi ideałami, za tym co przerasta człowieka i świat, za tym co piękne i święte. Poznanie prawdy domaga się wierności i przekazywania jej dalej. Młodzież czuje potrzebę dzielenia się odkrytą prawdą z innymi. Nastawiona jest także na odkrywanie otaczającego świata. Pragnie zdobywać prawdę o rzeczywistości, która w połączeniu z prawdą o Bogu doprowadzi ją do mądrości. Poznawcze potrzeby młodzieży powinna zaspokajać oświata i odpowiednie działania wychowujące. Młodzież oczekuje od społeczeństw zapewnienia możliwości takiej nauki, pracy i odpoczynku, które pozwolą jej na swobodne odkrywanie prawdy.
Z prawdą wiąże się nierozerwalnie wolność. Słowa z Ewangelii św. Jana: ,,poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli" (8,32), stanowią potwierdzenie, że człowiek głęboko w swojej wewnętrznej strukturze ma zapisane pragnienie wolności. Papież uważał, że tak jak" młodzi mają wrodzony zmysł prawdy" tak też " mają spontaniczne pragnienie wolności".
Jego zdaniem wolność otwiera też drogę do samodzielności, która jest szczególnie silną potrzebą młodych ludzi. Stąd budził on w nich świadomość możliwości samostanowienia o sobie, samodzielnego podejmowania decyzji, wybierania i planowania. Wiedział, że potrzeby te krystalizując się wyzwalają pragnienie twórczego działania i czynnego zaangażowania.
Świadomość daru jakim jest życie rodzi pragnienie chronienia go za wszelką cenę, potrzebę zabezpieczania go przez odpowiednie środki i zapewnienie optymalnych warunków rozwoju. Papież porusza problem pracy, która dotyczy również potrzeby aktywności człowieka. Z jednej strony jest ona konieczna do zapewnienia sobie materialnego bytu na ziemi i pod tym względem jest niezbywalnym prawem człowieka. Brak możliwości podjęcia pracy budzi w młodzieży bunt. Z drugiej strony praca posiada także głębszy sens. Dzięki niej człowiek rozwija swoje człowieczeństwo, "staje się bardziej człowiekiem".
Życie ludzkie nie może jednak rozwijać się w pełni bez klimatu miłości. Wokół niej koncentrują się przede wszystkim potrzeby natury emocjonalnej i uczuciowej. Miłość nadaje sens i kierunek życiu, jest źródłem motywacji i działania. Życie w miłości, które określane jest często jako szczęście, stanowi potężne pragnienie i jednocześnie wezwanie, skierowane do każdego człowieka. Miłość ma wielką wagę szczególnie dla rzeczywistości młodych.
W tym okresie bardzo mocno odczuwa się potrzebę akceptacji, pewności, że jest ktoś, kto wysłucha i zrozumie kłopoty i problemy, doda otuchy i udzieli wsparcia, jak też poczucia, że jest się kochanym takim jakim się jest Papież rozumiejąc to najbardziej delikatne i osobiste pragnienie dążenia do bezgranicznej miłości i doznawania miłującego spojrzenia, kierował uwagę młodzieży w stronę Chrystusa. Tylko On, jako ten, który jest Stwórcą ludzkiego serca i zna człowieka od wewnątrz, może spełnić jego pragnienia. Młody człowiek, jakkolwiek dąży do osiągnięcia osobistego szczęścia i w tym celu podejmuje wiele trudu, to jednak nie chce być szczęśliwy sam. Szczególnie wtedy, gdy odkryje najwyższą miłość, którą jest Chrystus, dający życie, rodzi się pragnienie dzielenia się tą miłością. W naturę miłości wpisane jest pragnienie obdarowywania sobą. Potrzeba dzielenia się z innymi miłością, radością i szczęściem realizuje się w różnych formach. Wyraża się to w szukaniu kontaktu z innymi ludźmi w koleżeństwie i przyjaźni. Szczególnie ważną formą daru z siebie w miłości jest małżeństwo. Rodzina jako wspólnota oparta na miłości daje szanse realizowania i rozwijania się człowieczeństwa małżonków. Jest także miejscem przekazywania życia. W zrodzonym potomstwie obok zaspokojenia pragnienia dawania siebie spełnia się też pragnienie przedłużania własnego życia.
Różnorodność i ważność problemów, z którymi boryka się młodzież, skłaniają ją do szukania kogoś, kto zrozumie jej pragnienia i potrafi wesprzeć w rozwoju. W sytuacji, gdy inicjatywę realizowania ludzkiej miłości podejmuje sam Bóg, w sercach niektórych młodych rodzi się pragnienie całkowitego oddania się Mu na służbę w stanie kapłańskim lub zakonnym. Podjęcie tego wezwania włącza pragnienie człowieka w Boże pragnienie zbawienia świata.
2. Szukanie autorytetów i otwartość na wychowanie
Jan Paweł II uważa, że młodzi oczekują, że ktoś pomoże im uporządkować wewnętrzny świat pragnień i ambicji według hierarchii wartości, która pozwoli na pełny rozwój człowieczeństwa i szczęśliwe życie. Często spotykany wśród młodzieży bunt, sprzeciw czy wyostrzony krytycyzm jest nie tyle chęcią odrzucenia tradycji i otrzymanego dziedzictwa, co wypływa raczej z niezgody na zło istniejące w świecie. Zachowania te są po części przejawem rozwoju samodzielności. W większym jednak stopniu wydają się być znakiem szukania autorytetów na miarę wielkich ideałów młodości. Młodzież szuka mistrzów, przy których mogłaby uczyć się trudnej sztuki życia i wzrastania w mądrości, kogoś, kto zna prawdę o człowieku, świecie i Bogu, i stara się nią żyć. Poszukuje świadków autentycznych i wiarygodnych, których można naśladować i którym można powierzyć najbardziej intymne tajemnice.
Takiego mistrza młodzi czasu Jana Pawła II widzieli w jego osobie. Jako wieloletni duszpasterz młodzieży - rozmawiał z nimi o ich młodości na płaszczyźnie partnerskiej. Starał się zrozumieć ich pragnienia i potrzeby i razem z nimi rozwiązywać różnorodne problemy. Należy też zauważyć, że papież nie koncentrował uwagi młodzieży na sobie. Był autorytetem "przezroczystym", który kieruje umysły, serca i wolę młodych ku autorytetowi Boga, wychodzącemu każdemu na spotkanie.
Młodzież czasu Jana Pawła II, podobnie jak młodzież współcześnie żyjąca, była i jest otwarta na wychowanie. Widocznym tego znakiem był choćby tylko fakt licznego i aktywnego udziału w Światowych Dniach Młodzieży. Szczególne zagęszczenie we współczesnym świecie zagrożeń, niebezpieczeństw i kryzysów stawiało i stawia młodych przed życiem, które jawi się jako szansa, lecz jednocześnie jako wielka niewiadoma. Zagubiona, często zwiedziona i nieufna młodzież staje na rozdrożu w oczekiwaniu, że ktoś wzbudzi w niej nadzieję i wskaże sposób na autentyczne bycie sobą. Młodzi szukają kogoś, kto w nich uwierzy. W sytuacji, gdy spotykają się z życzliwością i zrozumieniem ze strony dorosłych chętnie podejmują dialog. Poczucie bezpieczeństwa, swobody, pewności, że zostanie się wysłuchanym sprawia, że młodzi przychodzą porozmawiać o sprawach wielkiej wagi. Przychodzą z pytaniami o charakterze egzystencjalnym, religijnym, społecznym, moralnym itp., co świadczy o ich wielkiej otwartości i zaufaniu.
Wybór autorytetu i otwarcie na jego wpływ są uzależnione od wyznawanego światopoglądu. Każde poważne potraktowanie problemów młodych jest automatycznie dotarciem do ich umysłów i woli. Zdaniem Ojca św. Jana Pawła II są oni w stanie przyjąć, zapragnąć i zaakceptować to, co ukaże się im jako szlachetne, dobre, piękne i prawdziwe. Nie zawsze jednak propozycje ujmują całą rzeczywistość człowieka. Wielkie pragnienie rozwoju, w którym mieszczą się wszystkie potrzeby, aspiracje i ambicje młodzieży, wymaga konkretnych przedsięwzięć. Jan Paweł II, podejmując dialog z młodymi, wskazywała nie tylko na szanse i możliwości tkwiące w młodości, ale też na sposoby ich realizacji i rozwoju. Wszystkie te możliwości rozważał w kontekście ewangelicznego orędzia. Szczególną uwagę zwracał na podjęcie Bożego wezwania do budowania cywilizacji miłości, przyjęcie wartości, zaangażowanie społeczne i apostolskie oraz samowychowanie. W analizowanych tekstach przejawia się myśl, do której Jan Paweł II przywiązywał szczególną wagę i którą starał się realizować. Chodziło mu o to, by ukazywać młodym prawdę o człowieku i poprzez to podnosić ich pragnienia na coraz wyższy poziom. Papież wiedział, że rozbudzona w młodych świadomość ich powołania, wartości życia i godności człowieka sprawia, że są oni w stanie przyjąć nieraz bardzo trudne wymagania i podjąć odpowiedzialne zadania.
Na podstawie analizowanych tekstów można stwierdzić, że pełna realizacja młodości jako szansy osobistej, społecznej i eklezjalnej może się dokonać wówczas, gdy młody człowiek podejmie Boże wezwanie do budowania cywilizacji miłości. Na etapie młodości dokonuje się to poprzez szukanie autorytetów, stawianie pytań, budzenie pragnień i konkretne działanie. Jest to analogiczne do ewangelicznej sceny z bogatym młodzieńcem. Młody człowiek, stawiając pytanie: "Czego mi jeszcze brakuje?", otrzymuje odpowiedź Chrystusa: "Pójdź za mną"(Mt 19, 20-21). Podjęcie tego zaproszenia w życiu wymaga rozeznania swego powołania i podjęcie go jako pasjonującej pracy, w której rośnie i rozwija się człowieczeństwo młodych, dojrzewa ich osobowość, tak, że stają się oni tym kim mają się stać dla siebie, dla innych, dla Boga (PS 6). Jan Paweł II wierzył, że młodych ludzi stać na wspaniałomyślność i bezinteresowność, na wykrzesanie z siebie siły, aby coś osiągnąć, czegoś się nauczyć, coś przezwyciężyć. Darząc młodych ogromnym kredytem zaufania wierzył, że są oni w stanie pielęgnować w sobie wiarę w sens życia, działania, tworzenia, „samourzeczywistnienia” (PS 3). Jego zdaniem wielkie bogactwo młodości przejawia się m.in. w przeogromnej skali możliwości kierunków rozwoju uzdolnień, pasji i zainteresowań. Młody człowiek odkrywa swoje talenty i upodobania, rozpoznaje możliwości. Stara się rozwijać swoją potencjalność m.in. poprzez pracę, która go w swoisty sposób kształtuje. W tym okresie życia praca stanowi przygotowanie do pracy w wieku dojrzałym i związana jest głównie ze szkołą, czy uczelnią (PS 12). W nauczaniu papieskim praca jawi się nie tylko jako konieczność, ale również jako wewnętrzna potrzeba człowieka i szansa na jego rozwój. Przez pracę człowiek wzbogaca swoja osobowość, kształtuje siebie, zmienia i doskonali środowisko w którym żyje. Wobec powyższego nie dziwi papieskie upominanie się o tych, którzy są pozbawieni możliwości zdobycia wykształcenia czy tez cierpią z powodu bezrobocia. „Młodzi, którzy nie mogą zdobyć pracy czują się okradani ze swych marzeń, podczas, gdy ci, którzy ja stracili czują się odrzuceni i nieprzydatni. Tragedia ta dotyka każdego aspektu życia od materialnego i fizycznego do umysłowego i duchowego.”
Papież uczy, że nie można dać się ponieść pragnieniu sprawiedliwości za cenę cynizmu i deptania ludzkich praw. Uczy, że miłosierdzie i przebaczenie powinno iść przed sprawiedliwością a budowanie cywilizacji miłości wymaga trudu, samozaparcia i gotowości do poświęceń, a nade wszystko wyraźnego opowiedzenia się za Chrystusem, który jest głównym jej inspiratorem. Jan Paweł II zdaje sobie sprawę, że nie jest to zadanie łatwe, zwłaszcza w dzisiejszym świecie. Wzywa jednak młodzież do podjęcia tego trudu, gdyż tylko taka realizacja szans daje możliwość pełnego i szczęśliwego życia.
Cywilizacja miłości może zaistnieć na świecie. Musi ją jednak poprzedzić moralne przygotowanie tych, którzy ją budują. Przyjęcie Bożego wezwania jest sprawą wewnętrznej wolności człowieka. Tym, co go rozlicza przed nim samym z wolnych wyborów jest sumienie. Głos sumienia, którego funkcją jest oskarżanie lub uniewinnianie, ma szczególne znaczenie w okresie młodości. Kieruje bowiem człowieka ku obiektywnym normom moralnym. Jego treścią są zasady, które mają znaczenie nie tylko w życiu osobistym, ale także społecznym. Ważne jest więc, by sumienie nie było spaczone, ale by zawierało wartości trwałe i obiektywne, które służą poszanowaniu godności i rzeczywistemu dobru człowieka.
Jan Paweł II wielokrotnie podkreśla, że wszystkie wartości, którymi człowiek w życiu się kieruje, muszą mieć odniesienie do Boga. Inaczej tracą" swą przejrzystość i wyrazistość." Wynika to z prawdy, że sumienie jest dziełem Boga, a więc i wartości biorą z Niego początek. Ostatecznie Bóg ma moc zaspokojenia wartości, ponieważ nadaje im konsystencję. Centrum chrześcijańskiego kodeksu moralności są przykazania, które wyznaczają zręby ludzkiego postępowania i decydują o wartości czynów. To prawo moralne Chrystus uzupełnił o rady ewangeliczne w Kazaniu na Górze.
Hierarchia wartości, zbudowana dzięki poznaniu prawd wiary i zasad moralnych objawionych przez Boga, musi być wewnętrznie zaakceptowana i przyjęta za własną. Wewnętrzne przylgnięcie do takiej hierarchii wartości dokonuje się przez miłość, którą Duch św. rozlewa w ludzkich sercach. Moralny "profil" młodego człowieka wyznacza kształt jego działalności społecznej, która stanowi zewnętrzny wyraz budowania cywilizacji miłości. Sprawa czynnego zaangażowania jest również sprawą sumienia.
3 Zaangażowanie społeczne i apostolskie
Kształtowanie obrazu współżycia społecznego w nauczaniu papieskim jest ściśle połączone z zaangażowaniem apostolskim, które wypływa z misyjnego powołania Kościoła. "Odkrycie" Chrystusa, obdarzającego człowieka nowym życiem, nie jest sprawą prywatną. Jan Paweł II uczy, iż promieniuje ono na wszystkie dziedziny i aspekty ludzkiej egzystencji. Udział młodzieży w życiu publicznym widzi w sposób całościowy. Wyższość Kościoła nad społeczeństwem z racji swego boskiego pochodzenia daje też prymat zaangażowaniu apostolskiemu nad zaangażowaniem społecznym. Pierwsze ma przenikać drugie. Młody chrześcijanin ma zatem obowiązek włączania misji apostolskiej w życie społeczne, polityczne, ekonomiczne i kulturalne. Powstała w wyniku tego synteza wiary i szeroko rozumianej kultury jest szansą na prawdziwą przemianę świata według programu podjętej przez Kościół nowej ewangelizacji. Szerzej na ten temat pisze m.in. w mojej pracy habilitacyjnej pt: Integralne wychowanie w myśli Jana Pawła II.
4 Realizacja szans młodzieży w nauczaniu Jana Pawła II
Ojciec Święty ukazuje młodzieży szerokie możliwości realizacji zadania nowej ewangelizacji. Apostolstwo młodych ma dokonywać się przede wszystkim w "miejscach nauki, pracy i rozrywki,,. Są to nieraz miejsca i sytuacje, do których dotrzeć może tylko młodzież. W wielu swoich wypowiedziach podkreślał, że pierwszymi, do których powinno dotrzeć ewangeliczne orędzie głoszone przez młodzież, są ich rówieśnicy, którzy bądź zagubili się na drogach życia, bądź jeszcze nie poznali Chrystusa.
Podjęte przez Kościół dzieło nowej ewangelizacji w wykonaniu młodzieży ma dokonywać się głównie przez przykład życia. Jan Paweł II widział to jako codzienne dawanie świadectwa o wierze, miłości Boga i nadziei; jako niesienie radości i budowanie pokoju w rodzinach, miejscach nauki i pracy; jako "ukazywanie obecności Chrystusa we własnym życiu przez pełnienie obowiązków i podejmowanie decyzji w zgodzie z Ewangelią. Szerokim terenem apostolskiego zaangażowania młodzieży są miejsca nauki i pracy. Młodzież, kształcąc się i nabywając kompetencje, rozwija siebie i przygotowuje się do służby ludzkości. Praktyczne apostolstwo w tych miejscach to - według papieża - szacunek do pracy, pilność, sumienność, uczciwość, zainteresowanie, szczere poszukiwanie prawdy i dobra.
Twórczość człowieka wyraża się w kulturze. Młodzież, która jest spadkobierczynią tego dziedzictwa, przez swój wkład przekształca je i wciąż tworzy. Tę możliwość kulturotwórczego działania młodych zauważał również Jan Paweł II, wzywał przy tym, aby była ona ściśle związana z zasadami moralnymi. Entuzjazm, odwagą i wolą działania młodzieży stwarzając możliwość wprowadzenia nowego ładu moralnego we wszystkie dziedziny życia, zaprowadzenia trwałego pokoju i zbudowania nowych struktur społecznych, opartych na braterskiej miłości, poszanowaniu godności i wolności człowieka.
Ojciec Święty ukazywał też młodzieży możliwości i sposoby umocnienia ducha apostolskiego. Zachęcał ją do pogłębiania swojej wiary przez modlitwę, głębsze poznawanie Kościoła i jego bogactwa. Szczególną formą i miejscem rozwoju apostolskiej działalności są stowarzyszenia, ruchy i młodzieżowe wspólnoty religijne.
5. Samowychowanie
Według Jana Pawła II zaangażowanie społeczne i apostolskie zakłada pewien stopień dojrzałości. Wychowawcze oddziaływanie rodziny i szkoły nie może całkowicie ukształtować dojrzałej osobowości. Konieczne jest osobiste zaangażowanie w rozwój. Samowychowanie, którego owocem ma być "posiadanie własnej duszy", wymaga osobistego wysiłku i trudu. Papież łączył nierozerwalnie proces samowychowawczy z dojrzewaniem wolności, która opiera się na prawdzie Oprócz dochodzenia do prawdy i wolności w samowychowywaniu w ujęciu Jana Pawła II ważną rolę odgrywa wyżej wspomniane przyjęcie wartości. Zinternalizowane wartości umożliwiają zaangażowanie i podjęcie odpowiedzialności za działanie. Są też warunkiem bycia autentycznym świadkiem Chrystusa.
Według Jana Pawła II proces samowychowawczy obejmuje całe życie człowieka. Niemniej w okresie młodości ma on szczególne znaczenie. Wiąże się z projektem życia. Stosunek samowychowania do planu przyszłego życia jest specyficzny. Z jednej strony stanowi jedną z treści projektu życia, a z drugiej ten projekt opiera się na dotychczasowych efektach samowychowania.
Ojciec Święty, wskazując na samowychowanie jako ważny element realizowania siebie i dochodzenia do świętości, sugerował młodym, by to działanie obejmowało "modlitwę, studium, dialog, pragnienie nawrócenia i poprawy,,. Bez pomocy łaski Tego, który jest Stwórcą ludzkiego wnętrza, człowiek nie może stać się nowym stworzeniem. Nie jest w stanie osiągnąć zamierzonej doskonałości ani zbudować lepszego świata. Szczególne znaczenie w samowychowaniu ma otwarcie się na działanie Ducha św., zezwolenie na Jego działanie.
Zakończenie
Z pewnością powyższe refleksje nie wyczerpują podjętego zagadnienia. Uświadamiają jednak, że chcąc sprostać historii zwanej życiem należy od siebie dużo wymagać i to nie tylko na etapie młodości. Ojciec Święty Jan Paweł II kochając młodych miał odwagę używać słowa „musisz”, mówić im rzeczy trudne i wiele od nich wymagał. Głęboko wierzył, jednak, że są oni zdolni, aby tym wymaganiom sprostać. Powierzył im budowanie nowego społeczeństwa, nowej, bardziej sprawiedliwej i przyjaznej człowiekowi cywilizacji, zwanej cywilizacją miłości i międzyludzkiej solidarności. Budowanie nowych dróg społecznego współżycia i przezwyciężenie podziałów wymaga wytrwałej gotowości do poświęceń, a przede wszystkim wymaga pragnienia aby odmienić oblicze świata opartego na materializmie i konsumizmie. Trudno więc aby „niespokojni nadzieją” młodzi obdarzeni „wyobraźnią miłosierdzia” pod byle pozorem uciekali od tego zadania.
Zob. H. Tomasik, Jan Paweł II a Światowe Dni Młodzieży. Jan Paweł II a młodzież, [w:] Pedagogiczna inspiracja w nauczaniu Jana Pawła II (red.) M. Nowak, C. Kalita, Biała Podlaska 2005r., s. 65.
Zob.T. Ryłko, Bogaci w miłosierdzie. Młodzieniec i Chrystus, Kraków 1995r., s.7; P. Salomon, Młodość, [w:] Jan Paweł II, Encyklopedia Nauczania Moralnego, (red.) J. Nagórny, Nagany. Jeżyna, Radom 2005r., s.334.
Por. Jan Paweł II, Onitsha, 13.02.1982, [w:] Jan Paweł II do młodych i o młodych, Wyb. tekstów: E. Sadowska, Kielce 1985, s.3.
Zob. P. Salomon, Młodość, [w:] Jan Paweł II. Encyklopedia Nauczania Moralnego, s.334.
Jan Paweł II, Liverpool, 30.05.1982 [w:] Jan Paweł II do młodych i o młodych, s. 29.
Zob. List apostolski s. 56.
Zob. Orędzie Jana Pawła II s. 99.
Zob. List apostolski s. 21.
Tamże s. 18-19.
Tamże s. 18.
Tamże s.11.
Tamże s. 25.
Zob A. Rynio, Integralne wychowanie w myśli Jana Pawła II, Lublin 2004 s. 477
Jezus Chrystus naszą drogą, prawdą i życiem. Santiago de Compostela. Światowy Jubileusz Młodzieży 1989. W: W drodze na Jasną Górę s. 127.
Zob. Orędzie na VII Światowy Dzień Młodzieży s. 6; Orędzie na VIII Światowy Dzień
Młodzieży s. 10; Orędzie na IX i X Światowy Dzień Młodzieży. "L'Osservatore Romano" 1994 nr 2 s. 5.