I.Herpeswirusy
Podwójna nić DNA
Symetria kubiczna (ikozaedralna)
Osłonka z błony jądrowej komórki
Latencja (utajenie)
1.HSV- wirus opryszczki pospolitej
zakażenie pierwotne- atakuje sródbłonek naczyń krwionośnych skóry, powodując martwicę komórek naskórka oraz stan zapalny
Zakażenia latentne- wirus lokalizuje się w zwojach czucioiwych (zw.trójdzielny, krzyżowy) [teoria statyczna- rózne bodźce stymulują replikację wirusów, które potem szerzą się wzdłuż aksonu do komórek naskórka; teoria dynamiczna- wirus namnaża się stale lecz w zbyt małych ilościach do wytworzenia zmiany pęcherzykowej, bodźce wzmagają replikację]
HSV-1 usta HSV-2 narządy płciowe
Ze zmian pęcherzykowych można wyizolować wirusy
Pierwotne i wtórne opryszczkowe zapalenie jamy ustnej i dziąseł, opryszczka narządów płciowych
Powikłania: zapalenie mózgu (może być śmiertelne, leczenie- acyklowir), zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie rogówki (prowadzi do ślepoty rogówkowej przez powstawanie blizn na rogówce)
Zakażenia okołoporodowe, zakażenia wrodzone (ryzyko małogłowia i powiększenia narządów wewnętrznych)
Rozpoznanie:
Objawowe
Badanie mikroskopowe zeskrobin z dna pęcherzyka- obecność komórek Tzancka (olbrzymie komórki wielojądrzaste z wewnątrzjądrowymi ciałkami wtrętowymi, które spychają chromatynę na obwód)
Hodowla i izolacja wirusa
Badania serologiczne- test bezpośredniej immunofluorescencji przy podejrzeniu opryszczkowego zapalenia mózgu
Leczenie- acyklowir raczej tylko w cieżkich przypadkach, ew. acyklowir w maści
2.VZV- wirus ospy wietrznej-półpaśca
mechanizm powstawania pęcherzyków taki sam jak w opryszczce
zakarzenie pierwotne-ospa wietrzna reaktywacja wirusa-półpasiec
wysypka ospy- występują zmiany chorobowe w różnych stadiach rozwoju- grudki, pęcherzyki, strupki
powikłania ospy- zespół Reye'a, pozakaźne zapalenie mózgu i opon m-r
wysypka półpaśca- pęcherzykowa, w układzie dermatomów, najczęściej na klatce piersiowej, pęcherzyki z ostro odgraniczonym brzegiem (w przeciwieństwie to herpesów), bardzo bolesna
powikłania półpaśca- zapalenie rogówki i błony naczyniowej oka przy zajęciu gałęzi ocznej n.V
zakażenie-drogą oddechową i przez kontakt z chorym
Rozpoznanie
objawowe
badanie mikroskopowe ze zmian chorobowych- komórki Tzancka
hodowla i izolacja
Leczenie- acyklowir w cieżkich przyopadkach
Dostępna żywa atenuowana szczepionka
3.Wirus Epsteina-Barr
zakaża limfocyty B, może pozostać latentny przez lata
wywołuje mononukleozę zakaźną (od braku objawów po ostre wysiękowe zapalenie gardła, powiększenie węzłów chłonnych, gorączki, czasami odropodobna wysypka)
przenoszony przez wydzielinę dróg oddechowych, przetoczenia krwi, drogą płciową
Rozpoznanie
Badanie krwi- obecność nietypowych limfocytów
Szkiełkowy test aglutynacyjny
Testy na swoiste przeciwciała przeciw EBV
Leczenie-objawowe
4.CMV- wirus cytomegalii
zakażenia latentne leukocytów wielojądrzastych, monocytów, limfocytów B, kom.nabłonkowych
powoduje niewielkie objawy lub ich brak
niebezpieczny przy immunosupresji- gorączka, zapalenie płuc, jelit, wątroby, siatkówki, jagodówki, wykazuje tropizm do nerek, może być latentny w przeszczeppionych narządach i uaktywnić się przy obniżonej odporności
zakażeni anoworodków (np. po przetoczeniu zakażonej krwi)- uogólnione zakażenie, zapalenie wątroby, płuc, zakażenie oczu i zajęcie OUN
Zakażenie drogą oddechową, płciową, zakażenia okołoporodowe
Zakażenia wrodzone- ciężkie zwłaszcza gdy matka jest zakażona w pierwszym trymestrze- zapalenie naczyniówki lub siatkówki, wodogłowie, może wystapić wysypka, powiększenie wątroby i śledziony
Rozpoznanie
Badanie w mikroskopie świetlnym zabarwionych rozmazów osadu moczu i tkanki biopsyjnej nerek- widoczne komórki z ciemnymi wewnątrzjądrowymi wtrętami otoczonymi jasną obwódka (wtręty typu „sowie oczy”)
Hodowla i izolacja najczęściej z moczu
Badania serologiczne- zestaw przy zakażeniach wrodzonych TORCH (toxoplasmosa, other (np. kiła), rubella, cytomegalovirus, HSV)- miana przeciwciał badane i u matki i u dziecka
II.Papowawirusy
DNA
Bezosłonkowe
Potrafią transformować komórki in vitro
1.Papillomawirusy
zakażenie narządów płciowych jest najczęstszą wirusową chorobą przenoszoną drogą płciową
przenoszone w wyniku kontaktu bezpośredniego, także jako zakażenia okołoporodowe
Objawy
Brodawki skórne, brodawki narządów płciowych, rak szyjki macicy (genotypy16, 18, 31, 33, 35), brodawki krtaniowe (przy okołoporodowym zakażeniu)
Rozpoznanie
Objawowe
Nie można hodować a serologia nie jest użyteczna
Hybrydyzacja in situ z użyciem sondy wykrywającej wirusowy DNA przy potwierdzeniu brodawek narządów płciowych
Leczenie
Brodawki skórne-środki chemiczne, zamrażanie, przyżeganie
Brodawki narz płciowych- terapia laserowa, zamrażanie, chirurgicznie
Zmiany przednowotworowe i nowotworowe- leczenie operacyjne
III.Adenowirusy
Dwuniciwe DNA
Ikozaedralne
Bezosłonkowe
Przenoszone z kropelkami wydzieliny dróg oddechowych
Mogą zakażać spojówki
Zazwyczaj miejscowo zakaża błonę sluzową górnych dróg oddechowych
Zakażenia lityczne- szybka replikacja i uwolnienie wirusów i zniszczenie komórki
Zakażenia przetrwałe- wolna replikacja, zniszczone komórki są zastępowane przez fizjologiczne podziały, zakażenie bezobjawowe i przewlekłe
Zakażenie prowadzące do transformacji- warunki uniemożliwiają zakończenia cyklu replikacji, wirusowy DNA wbudowuje się do DNA komórki
Objawy
Przeziębienie, zakażenie dolnych dróg oddechowych (zapalenie oskrzelików, płuc), zapalenie spojówek (często towarzyszy mu gorączka z nieżytem gardła; możliwe wtórne zakażenia bakteryjne), krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego
Rozp;oznanie
Objawowe
Hodowla i izolacja
Badania serologiczne
Wojskowi stosują doustną żywą szczepionkę
IV.Pikornawirusy
Małe, bezosłonkowe
+RNA
1.Enterowirusy
kwasoodporne, zakażają przewód pokarmowy
A.Poliowirusy
Przenoszenie drogą fekalno-oralną
Wrota zakażenia to nabłonek jelit
Zakażenie poronne- gdy przy pierwotnej wiriemii wytworzone zostają wytworzone przeciwciała zapobiegające rozprzestrzenianiu się zakażenia
Atakują neurony rogów przednich rdzenia kręgowego, komórki nerwowe rdzenia przedłużonego i mostu
Obraz kliniczny
Często zakażenia bezobjawowe
Aseptyczne zapalenie opon m-r
Porażenna postać poliomyelitis (zwykle asymetryczne porażenie wiotkie z zachowaniem czucia)
Postać opuszkowa- dotyczny podstawy mózgu, zajęcie nn czaszkowych, ośrodka oddechowego i krążenia
Diagnostyka
Badania serologiczne, hodowla i izolacja (sprawdzenie czy zakażenie przez dziki wirus czy wirus szczepionkowy, który uległ rewersji do formy wirulentnej)
Szczepionka Sabina (atenuowana) i Salka (zabita)
B.Wirusy Coxsackie
Zakażenia bezobjawowe
Zakażenia górnych dróg oddechowych
Aseptyczne zapalenie opon m-r
Coxsackie A:
Biegunka niemowląt
Zapalenie opryszczkowe gardła
Zespół, dłoni, stóp, ust- owrzodzenia ust i błony śluzowej policzków oraz podobne pęcherzykowe owrzodzenia na dłoniach i podeszwach stóp
Coxsackie B:
Zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia- u młodych dorosłych może przypominać zawał
Wieloukładowa choroba noworodków
Pleurodynia- bolesne zapalenie mięśni międzyżebrowych i opłucnej, zwykle z gorączką
C.ECHO
Przeziębienie, aseptyczne zapalenie opon m-r, porażenie wstępujące i zapalenie mózgu, wysypka odropodobna
V.Wirus różyczki- rubivirus
+RNA
osłonka z hemaglutyniną
Różyczka- delikatna plamisto-grudkowa wysypka, powiększeniem węzłów chłonnych, lekką gorączką i bólem stawów
Powikłania- wędrujące zapalenie stawów, małopłytkowość i skaza krwotoczna, pozakaźne zapalenie mózgu
Wrodzona różyczka:
przejściowe wady płodu- niska masa urodzeniowa, skaza małopłytkowa, powiększenie wątroby i śledziony, sródmiąższowe zapalenie płuc
trwałe wady płodu- zaćma, wady serca, małogłowie (niedorozwój umysłowy), głuchota
zakażenie matki w pierwszych 2miesiącach ciąży- 40-60% ryzyka, wady mnogie, samoistne poronienia; zakażenia w 3miesiącu- 30-50% ryzyka, wady pojedyncze
zakażenie przez wdychanie zakażonej wydzieliny układu oddechowego
Rozpoznanie
Diagnostyka niemowląt- TORCH
Hodowla i izolacja, serologia u kobiet ciężarnych z podejrzeniem o ekspozycje na wirusa
VI.Ortomiksowirusy- wirusy grypy
8 segmentów -RNA
osłonka z dwuwarstwowej błony lipidowej z glikoproteinowymi wypustkami hemaglutyniny (przyłączanie wirusa do receptora komórki) i neuramidazy, H i N szybko syntetyzowane w cyklu i wbudowywane w miejscu błony kom gdzie będzie pączkować wirus (białka komórkowe są z tego miejsca usuwane)
przesunięcie antygenowe- mutacje punktowe prowadzące do niewielkich zmian antygenowych wirusowych glikoprotein
skok antygenowy- duże zmiany antygenowe wynikające z raesortacji segmentów RNA
nagły początek choroby, gorączka, dreszcze, bóle mięśni, suchy kaszel
Rozpoznanie
Hodowla i izolacja, serologia- gdy trzeba zbadać jaki wirus wywołał epidemię
Leczenie
Amantadyna i rymantadyna- zapobiega penetracji wirusa do komórki lub jego odpłaszczeniu
Powikłania
Zapalenie krtani, tchawicy i oskrzeli, mięśni, serca, osierdzia
Wtórne bakteryjne zapalenie płuc
Zespół Reye'a- ostra metaboliczna encefalopatia z degeneracją tłuszczową wątroby i innych narządów wewnętrznych
VII.Paramiksowirusy
Osłonkowe, symetris helikalna, -RNA
1.Wirus paragrypy
ma H i N w otoczce
łagodne objawy, przeziębienie, zapalenie krtani, tchawicy i oskrzeli (krup), zapalenie oskrzelików i płuc
zakażenie przez wdychanie zakażonej wydzieliny dróg oddechowych
2.Wirus świnki
ma H i N w otoczce
nagminne zapalenie ślinianek przyusznych
1/3 zakażeń ma przebieg subkliniczny
początkowo ból, niewysoka gorączka, potem jedno lub obustronne zapalenie i nieropny obrzęk ślinianek,
Powikłania
Zapalenie mózgu- zwykle łagodny przebieg
Zapalenie opon m-r
Głuchota
Zapalenie jąder i najądrzy, jajników, rzadko trzustki lub wątroby
Przenoszone drogą kropelkową
Rozpoznanie- objawowe, hodowla i izolacja, serologia
Dostępna żywa atenuowana szczepionka
3.Wirus odry
ma H w otoczce
początkowo katar, kaszel, zapalenie spojówek (związane z rozsianiem wirusa drogą krwi), plamki Koplika- drobna biaława wysypka na błonie śluzowej policzków, 1-2 dni przed normalną wysypką; wysypka odrowa grudkowo-plamista przez ok. 5dni
powikłania
odrowe zapalenie płuc, uczynnienie gruźlicy, pozakaźne zapalenie mózgu
zakażenie drogą kropelkową
rozpoznanie objawowe, izolacja wirusa z wymazu z gardła, badania serologiczne
dostępna szczepionka zabita i żywa atenuowana, stosowana po 1r.ż.
4.RSV- syncytialny wirus oddechowy
nie ma ani H ani N
zakaża układ oddechowy
główna przyczyna chorób ukł. Oddechowego u małych dzieci
zakażenia dolnych (zapalenie płuc, oskrzelików, oskrzeli, tchawicy) i górnych (przeziębiebia, kaszel) dróg oddechowych
powikłania
często zapalenie ucha środkowego, rzadko zapalenie mięśnia sercowego
najwięcej zakażeń w grudniu i styczniu
przenoszony drogą kropelkową, często reinfekcje ale o łagodniejszym przebiegu
rozpoznanie
objawowe, izolacja wirusa, serologia
leczenie-rybawiryna w postaci aerozolu (dlatego ważne rozpoznanie)
VIII.Inne wirusy RNA
1.Rabdowirusy
osłonkowe, symetria helikalna, -RNA
wirus wścieklizny
zakażenie przez ukąszenie zwierzęcia
nietoperze mogą być zakażone latentnie
namnożenie w kom mieśni w miejscu ukąszenia, potem przez płytki nerwowo-mięśniowe przechodzi do nerwów a nimi do rdzenia i mózgu, w mózgu wirus namnaża się i rozprzestrzenia wzdłuż nerwów autonomicznych do tk obwodowych (np. ślinianek)
okres inkubacji zależy od miejsca ugryzienia i dawki wirusa-tra zazwyczaj 1-3misięcy ale może trwac od 1tyg do 1roku
histologicznie występują degeneracyjne zmiany w kom nerwowych i rozsianym naciekiem komórek jednojądrzastych wokół naczyń krwionośnych; w tkance OUN występują kwasochłonne wewnątrzcytoplazmatyczne ciałka wtrętowe (ciałka Negriego)
Objawy
Początkowo dyskomfort w miejscu ukąszenia, ból głowy, bezsenność, niepokój
Później zaburzenia połykania, drgawki, delirium, śpiączka, wysoka śmiertelność
Leczenie
Postępowania ogólne- dokładne oczyszczenie rany, podanie przypominającej dawki szczepionki przeciwtężcowej, podanie antybiotyku o szerokim spektrum
Podanie ludzkiej immunoglobuliny przeciw wściekliźnie (pół dawki wokół rany, pół domięśniowo), szczepionka uzyskana na ludzkich komórkach diploidalnych (podana w dniach 0, 3, 7, 14, 28)
2.Reowirusy
brak osłonki, symetria ikozaedralna, segmentowany genom z podwójnym RNA
a.reovirusy- biegunki i zakażenia górnych dróg oddechowych, rzedziej zapalenie opon m-r lub mózgu
b.orbiwirusy- gorączka kleszczowa Kolorado (przenoszona przez kleszcze), gorączka, dreszcze, senność, bóle mięśniowe i gałek ocznych, nudności, wymioty, czasem wysypka
c.rotawirusy- szerzenie drogą fekalo-oralną, szczyt zachorowań w chłodnych miesiącach, namnaża się w przewodzie pokarmowym i uszkadza błonę śluzową, zwłaszcz mikrokosmki jelitowe->biegunka, najczęstsza przyczyna niebakteryjnych biegunek niemowląt, może wystąpić u dorosłych, może spowodować groźne odwodnienie
3.Wirusy gorączek krwotocznych
gorączka, osutka wybroczynowa lub plamista, krwawienia z przewodu pokarmowego, nosa i macicy, leukopenia, wstrząs, białkomocz, zaburzenia neurologiczne
Togavirus- wirus żółtej gorączki- osłonka, +RNA
Filovirus- Marburg, Ebola- wydłużony kształt, helikalna symetria, osłonka, -RNA
Arenavirus- Lassa, Machupo- okrągłe lub pleomorficzne, osłonka, segmentowany, jednoniciowy -RNA, agregaty rybosomów z kom gospodarza
Bunyavirus- Hantaan- symetria helikalna, osłonka, , segmentowany -RNA
IX.Wirusy zapalenia wątroby
X.Wirus HIV