1.Bakterie (łac. bacteria, od gr. bakterion - pałeczka) - grupa mikroorganizmów, stanowiących osobne królestwo. Są to jednokomórkowce lub zespoły komórek o budowie prokariotycznej. Badaniem bakterii zajmuje się bakteriologia, gałąź mikrobiologii.
2.Kształty i rozmiary komórek bakteryjnych
ziarenkowce, ziarniaki (coccus) - komórka bakteryjna ma kształt kulisty. Na uwagę zasługuje fakt, że mamy tutaj na myśli dojrzałe, wegetatywne formy bakterii. W niektórych stadiach życiowych, np. pod postacią spor, bakterie mogą przybierać inny kształt, niż formy wegetatywne.
pałeczki (bacterium) - wydłużone,
laseczki (bacillus) - pałeczki z przetrwalnikami
3.Podział ze względu na wynik barwienia metodą Grama:
Bakterie Gram-ujemne, G- Bakterie barwiące się na czerwono w barwieniu metodą Grama. W budowie komórki bakterii G-, w przeciwieństwie do Gram-dodatnich, wyróżnia się zewnętrzną błonę komórkową. Ściana komórkowa bakterii G- jest cieńsza, zawiera mniej warstw peptydoglikanu (mureina zbudowana jest z nietypowych aminokwasów i połączonych w łańcuchy pochodnych cukrów. Chemicznie jest to biopolimer kwasu mureinowego i N-acetyloglukozaminy.).
Bakterie Gram-dodatnie, G+ Bakterie barwiące się na niebiesko w barwieniu metodą Grama. W budowie komórki bakterii G+, w przeciwieństwie do Gram-ujemnych, nie wyróżnia się zewnętrznej błony komórkowej.
4.Ze względu na temperaturę, w której bakterie utrzymują żywotność, dzielimy je na:
bakterie psychrofilne - giną poniżej temperatury 0°C i powyżej 30°C, najlepiej rozwijają się w temperaturze: 15°C
bakterie mezofilne - giną poniżej temperatury 10°C i powyżej 45°C, najlepiej rozwijają się w temperaturze: 30-37°C. W tej grupie znajdują się bakterie chorobotwórcze, dla których optymalna jest temperatura ciała ludzkiego
bakterie termofilne - giną poniżej temperatury 40°C i powyżej 70°C, najlepiej rozwijają się w temperaturze 52°C. Bakterie te żyją w gorących źródłach siarkowych, żelazowych oraz w gorących ściekach.
5. Dobroczynne działanie bakterii
Bakterie mają ogromne znaczenie biologiczne jako jeden z głównych czynników utrzymujących krążenie materii w przyrodzie (destruenci rozkładają martwą materię organiczną). Do najważniejszych grup ekologiczno-fizjologicznych należą bakterie glebowe (wytwarzające m.in. próchnicę glebową) i bakterie korzeniowe (Rhizobium). Bakterie są również niezbędne do prawidłowego funkcjonowania przewodów pokarmowych zwierząt - u przeżuwaczy występuje specyficzna flora bakteryjna trawiąca celulozę, u człowieka bakterie syntetyzują witaminę K i witaminy z grupy B. Bakterie wykorzystywane są również w przemyśle farmaceutycznym (produkcja leków np. insuliny, witamin), spożywczym (fermentacja, jogurty).
6.Bakterie chorobotwórcze
Bakterie powodują szereg różnych chorób roślin, zwierząt i ludzi. Bakterie przenikają do organizmu zwierząt, w tym człowieka przez skórę, układ pokarmowy, oddechowy, płciowy oraz krwionośny (np. u człowieka zakażenia szpitalne).
Do bakterii chorobotwórczych należą m.in.:
Dwoinka rzeżączki, gonokok (łac. Neisseria gonorrhoeae)
Krętek blady (łac. Treponema pallidum)
Gronkowce (łac. Staphylococcus)
Salmonella
Prątek gruźlicy (łac. Mycobacterium tuberculosis)
Helicobacter pylori
Maczugowiec błonicy (łac. Corynebacterium diphtheriae)
Laseczka tężca (łac. Clostridum tetani)
Angina
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (łac. menigitis)
7.Wirus-W dosłownym tłumaczeniu z łaciny virus - jad, oznacza, że wirusy są czynnikami wyłącznie patogennymi. Wirusy określa się często jako pogranicze materii żywej i nieożywionej. Pasożytują one wewnątrz żywych komórek (roślinnych, zwierzęcych bądź bakteryjnych) same nie mają przemiany materii i nie są zdolne do rozmnażania (powielają się, dzięki zasobom komórki, którą zainfekowały).
8. Jak dochodzi do zakażenia?
Podobnie jak w przypadku bakterii nie ma jednej metody zakażenia się wirusem, zakażenie zależy od typu wirusa. Może do niego dojść drogą płciową, jak również przez błony śluzowe lub gdy dochodzi do przerwania ciągłości tkanki. Zakazić można się również drogą kropelkową lub przez dotyk.
9. Istnieją trzy hipotezy wyjaśniające powstawanie wirusów:
wirusy to formy przejściowe między martwą materią a materią ożywioną; są żyjącym dowodem na powstanie protobiontów poprzez łączenie się nukleoproteidów z białkami
prosta budowa cząsteczki wirusa jest wynikiem uwstecznienia - krańcową adaptacją do pasożytniczego trybu życia
wirusy to fragmenty komórek, które oddzieliły się od struktur macierzystych i stanowią czynniki patologiczne, zdolne do powielania się w komórkach
Żadna z hipotez nie została potwierdzona ani obalona.
10. Obrona organizmu przed wirusami.
Organizmy wykształciły rożne mechanizmy obronne przez infekcją wirusową. Niektóre bakterie posiadają enzymy tnące obcy DNA przedostający się do komórki. Organizmy zwierzęce angażują układ immunologiczny do rozpoznawania i niszczenia wirusów oraz komórek przez nie zainfekowanych. W niektórych zakażeniach wirusowych, jednokrotne przebycie choroby daje trwałą odporność organizmu (np. ospa wietrzna, różyczka). Przeciwko niektórym chorobom wirusowym opracowano skuteczne szczepionki, dzięki temu udało się całkowicie wyeliminować wirus ospy prawdziwej. W szczepionce zastosowano zasadę odporności krzyżowej - szczepiono pacjentów łagodnym wirusem ospy krowianki. Bliskie pokrewieństwo obu wirusów sprawia, że ich antygeny są podobne i odporność wytworzona przeciwko jednemu z nich przeciwdziała zakażeniu drugim. Komórki zwierzęce mogą także zmieniać receptory błonowe tak, aby wirus ich nie rozpoznawał. Rośliny tracą zakażone części, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się wirusa. Wszystkie te mechanizmy obronne mogą się jednak okazać nieskuteczne, ponieważ wirusy szybko ewoluują - po zachorowaniu na dany typ wirusa uzyskujemy na niego odporność, ale wystarczy, by zmienił on nieznacznie swoje białka a układ odpornościowy go nie rozpozna i ponownie zachorujemy.
11. Wirusy chorobotwórcze
wirus grypy (influenza)
wirus świnki (parotitis epidemica)
wirus odry (morbili)
wirus polio (poliomyelitis)
wirus różyczki (rubella)
wirus żółtej febry
wirus kleszczowego zapalenia mózgu
wirus Ebola
wirus wścieklizny (rabies)
wirus zapalenia wątroby (hepatitis)
wirus brodawek ludzkich
wirus opryszczki (herpes simplex)
wirus ospy wietrznej (varicella)
wirus półpaśca
wirus ospy prawdziwej (variola vera)
wirus HIV
wirus SARS - (severe acute respiratory syndrome - zespół ciężkiej niewydolności oddechowej); wirus wywołuje nietypowe zapalenie płuc; odkryty został w 2002 roku, pojawił się w chińskiej prowincji Guangdong i rozprzestrzenił się drogą lotniczą na inne kraje Świata; objawy w początkowym okresie choroby przypominają wirusowe, jednak w końcowym etapie dochodzi do ciężkiej niewydolności płuc; nie opracowano jednego skutecznego lekarstwa na SARS, doraźnie stosuje się leki przeciw WZW, AIDS i grypie;