wykł, sobczak wyklady cz 1, ZDANIA DEONTYCZNE- zdania stwierdzające


bcWYKŁAD 29.11.05 r.

ZDANIA DEONTYCZNE- zdania stwierdzające

JĘZYK PRAWNY- język normy, przepisu (ma oddziaływać na adresatów normy)

JĘZYK PRAWNY ≠ JĘZYK PRAWNICZY

Quasi idiomy - idiomy niewłaściwe

Technika kondensacji tekstu prawnego

CECHY TEKSTÓW PRAWNYCH:

  1. ADEKWATNOŚĆ

ŚRODKI:

brak zaufania do podmiotu stosującego prawo

- Unikać wieloznaczności oraz terminów nieostrych definiowanie

- gdy określone słowo ma wiele znaczeń

- znaczenie słowa - podaje się aby uzyskać komunikatywność

DEFINICJE LEGALNE - nazwa własna

Przybierają różne formy:

(genus, różnice gat.)

DEFINICJE CZĄSTKOWE - Definicje mogą być w różnych miejscach, najczęściej w słowniczkach służą skrótowości (pozwalają unikać powtórzeń)

Czasem zamiast w słowniczkach definicje pojawiają się na początku ustawy.

  1. KOMUNIKATYWNOŚĆ TEKSTU PRAWNEGO

  1. ZWIĘZŁOŚĆ TEKSTÓW PRAWNYCH

Środki służące uzyskiwaniu zwięzłości:

ODESŁANIE

  1. Wewnętrzne (do odpowiednich przepisów tego aktu)

  2. Zewnętrzne (do innych aktów normatywnych)

CHARAKTER WEWNĄTRZSYSTEMOWY (w ramach istniejącego systemu prawa)

NP.: odesłanie do prawa UE - ODESŁANIE POZA SYSTEMOWE

SPÓJNIKI

  1. Alternatywa rozłączna (zdanie z dwóch zdań składowych, które wyklucza prawdziwość obu zdań składowych)

  2. Alternatywa nierozłączna (dwa zdania, jedno wyklucza prawdziwość drugiego)

KLAUZULE GENERALNE - jest to przepis, który zawiera odesłanie do jakiegoś systemu ocen, norm - innych niż prawne

Normy aksjologiczne:

  1. Rozstrzygając sprawę oparł swoje rozstrzygnięcie na analizie wszechstronnej danego przypadku

  2. Oparł rozstrzygnięcie na pozaprawnych zasadach współżycia społecznego

2 RODZAJE KLAUZUL GENERALNYCH:

WYKŁAD 6.12.05 r.

RODZAJE PRZEPISÓW PRAWNYCH:

              1. ze względu na sposób wyznaczania zachowania normy prawne dzielimy na:

                1. nakazujące - coś czynić (wyrażanie nakazu: musi, jest zobowiązany)

                2. zakazujące - (zakaz wyraża się : nie wolno, jest zakazane)

                3. zezwalające - ( może, ma prawo, ma wolność, przysługuje roszczenie)

              1. ze względu czy przepis normuje jakieś zachowanie czy tez odsyła do unormowania w jakichś innych przepisach:

                1. przepisy odsyłające (wczesnej)

                2. przepisy blankietowe - ograniczają się do wskazania w jaki sposób mogą albo muszą być uregulowane dane sprawy (Obywatelstwo polskie nabywa się.....)

              1. Zależnie od tego jak określone są okoliczności w których norma wyrażona w przepisie znajduje zastosowanie:

                1. przepisy bezwzględnie wiążące (jus cogens ?)/ zwany imperatywnym i bezwzględnie obowiązującym - Jego zastosowanie nie może zostać wyłączone ani nie może zostać ograniczone decyzjami zainteresowanych stron

                2. przepisy względnie wiążące(jus dispositivum) / dyspozytywne - znajdują zastosowanie wtedy i tylko wtedy gdy zainteresowane strony nie uregulowały , nie uzgodniły konsekwencji prawnej jakichś zachowań lub zdarzeń. Strony mają możliwość uregulowania konsekwencji prawnych , zgodnie ze swoją wola i ze swoimi interesami. Jeżeli tego nie uczynią , wówczas znajdzie zastosowanie przepis w którym te konsekwencje określono. Znajdzie zastosowanie Jus dispositivum.

                3. Przepisy imperatywne / semi dyspozytywne - ich zadaniem jest wyznaczenie minimalnego zakresu ochrony jednej ze stron.

WYKŁADNIA PRZEPISÓW PRAWNYCH:

ZESPÓŁ CZYNNOŚCI INTELEKTUALNYCH , KTÓRE ZMIERZAJĄ DO ODTWORZENIA NORM PRAWNYCH Z PRZEPISÓW PRAWNYCH WYKŁADNIA (interpretacja, egzegeza tekstu prawnego)

DYREKTYWY INTERPRETACYJNE- przyjęte w danej kulturze reguły

WYKŁADNIE proces zmierzający do zrozumienia procesów prawnych

WYKŁADNIA PRAGMATYCZNA

oznaczenie procesu interpretowania tekstu i rezultatu tego procesu

WYKŁADNIA APRAGMATYCZNA

ZADANIA WYKŁADNI:

(jakie znaczenie nadawał interpretowanemu tekstowi jego twórca-prawodawca)

KONCEPCJE WYKŁADNI:

Współcześnie przyjmuje się ze te dwie koncepcje statyczna i dynamiczna nie dają dobrych rezultatów. Podejmuje się próby kompromisu miedzy dwiema koncepcjami.

KTO DOKONUJE WYKŁADNI PRAWA?

KAŻDY, kogo dotyczy przepis prawny i każdy, kto określony przepis prawny stosuje.

WYKŁADNIA MERYTORYCZNA - każdy kto zna reguły jezyka w którym zapisany jest przepis prawny, każdy kto zna reguły wykładni i potrafi je zastosować, musi być na odpowiednim poziomie kompetencji językowej

Każdy proces prawny jest złożony.

Z punktu widzenia podmiotu, który dokonuje tej wykładni wyróżniamy:

ŹRÓDŁEM INFORMACJI O REZULTATACH WYKŁADNI ( w szczególności kiedy mamy do czynienia z wykładnią doktrynalną) SĄ:

  1. Komentarze do aktów normatywnych (kodeksy i inne doniosłe ustawy)

  2. Glosy (komentarze do poszczególnych orzeczeń i uzasadnień tych orzeczeń)

  3. Opracowania naukowe o charakterze monograficznym

  4. Podręczniki

Obok wykładni merytorycznej można wyróżnić:

WYKŁADNIA FORMALNA /oficjalna, legalna/ - jest dokonywana przez określone, upoważnione podmioty. Rezultaty takiej wykładni mają charakter wiążący. [ taka wykładnia jest „silniejsza” od rezultatów wykładni doktrynalnej]

RODZAJE WYKŁADNI FORMALNEJ:

WYKŁADNIA MOŻE MIEĆ CHARAKTER:

FAZY WYKŁADNI:

Tytuły aktów normatywnych - informują interpretatora o tym jakie sprawy są w danym akcie uregulowane.

  1. WSTĘPNA FAZA WYKŁADNI - wstępne czynności porządkujące (ustalenie które przepisy prawne należy poddać interpretacji, w szczególności które przepisy prawne maja charakter obowiązujący ,a które zostały z tego systemu wyeliminowane). Ta faza kończy się pewnymi ustaleniami- ustaleniem aktualnych przepisów prawnych, które to aktualne przepisy prawne poddaje się interpretacji . Jest to faza przygotowywania materiału do wykładni. Trzeba się odwołać do przepisów uchylających, końcowych i w szczególności przejściowych, to pozwoli ustalić czy przepisy przeznaczone do interpretacji nie zostały przypadkiem wyeliminowane z systemu prawnego. Należy ustalić kształt tekstu. Prawodawca wydaje teksty jednolite aktu normatywnego.

TEKST JEDNOLITY- sporządzone przez upoważniony do tego organ i urzędowo ogłoszony tekst aktu normatywnego ze wszystkimi zmianami, które zostały wprowadzone do tego tekstu przez prawodawcę od momentu ogłoszenia tekstu, od momentu ogłoszenia tekstu jednolitego albo od innego momentu który wskazuje organ ogłaszający. W tekście jednolitym jakiejś ustawy zamieszcza się te przepisy które dodano do tej ustawy podczas kolejnej nowelizacji oraz pomija się przepisy które w ustawie uchylono. Tekst Jednolity ma charakter urzędowy. Jest tekstem autentycznym. W Polsce teksty jednolite ogłaszane są w Dzienniku ustaw, przez marszałka Sejmu. Teksty jednolite innych aktów normatywnych ogłaszają organy które wydały ten akt. Np.: prezes rady ministrów ogłasza teksty jednolite wydanych przez siebie rozporządzeń. < PRAWO PRASOWE- nie ma tekstu jednolitego, same nowelizacje>

Oprócz tekstów jednolitych istnieją też TEKSTY UJEDNOLICONE - są to teksty w których naniesiono zmiany aktu normatywnego, ale te zmiany naniósł wydawca. Nie mają charakteru urzędowego, bo wydawca który naniósł zmiany nie został do tego upoważniony [komentarz do prawa prasowego prof. Sobczaka - to tekst ujednolicony]. Nie są tekstami autentycznymi, chociaż zdarza się ze są sporządzane przez znawców w danej dziedzinie prawa.

Jeśli dane sprawy są przedmiotem wykładni to przyjmuje się najnowszy i sprawdza się czy przy ogłoszeniu tekstu jednolitego nie wprowadzono do danego aktu normatywnego zmian dalszych od tych które zostały odnotowane.

  1. FAZA WYKŁADNI WŁAŚCIOWEJ - a doprowadzić do odtworzenia przepisów prawnych jednoznacznej normy postępowania ( norma taka wskazuje adresata, okoliczności oraz nakazywane albo zakazywane adresatowi w tych okolicznościach postępowanie)

Działania cząstkowe:

  1. Aby w przepisach prawnych odnaleźć określenie adresata, okoliczności i zachowania które jest wyznaczone temu adresatowi. Ten etap wykładni kończy się uzyskaniem WYPOWIEDZI NORMO KSZTAŁTNEJ (jeszcze nie jednoznaczna norma postępowania, ale to jest wypowiedz która zawiera wszystkie niezbędne elementy normy prawnej). Największą trudnością jest odnalezienie w tekście prawnym zwrotów językowych które wyrażają nakaz lub zakaz określonego postępowania. Zamieszczone w częściach szczegółowych aktu normatywnego i tam trzeba ich szukać. Prawodawca wyraża nakazy i zakazy w różnych formach w takich jak jest obowiązany.

  1. Aby uzyskaną wypowiedz normo kształtną doprecyzować tak aby uzyskać jednoznacznie określonego adresata, okoliczności i zasady postępowania. W tym celu należy odnaleźć w teksie prawnym wszystkie przepisy które uzupełniają albo które modyfikują określenie adresata, okoliczności i wyznaczony adresatowi sposób postępowania. Przepisów tych interpretator będzie szukał w „sąsiedztwie” takiego przepisu szczegółowego który wyraża zrąb jakiejś normy, a albo w części ogólnej danego aktu normatywnego. Po odnalezieniu w tekście wszystkich przepisów modyfikujących dokonuje się odpowiedniego uzupełnienia ewentualnie zmiany wypowiedzi normo kształtnej, a następnie ustalenia dokładnego ustalenia wszystkich słów i zwrotów złożonych które w tej wypowiedzi występują.

Interpretacje kończą się po uzyskaniu jednoznacznej normy postępowania ( interpretacja kończy się po uzyskaniu jasności). W tym procesie egzegeza interpretator kierowany jest przez tzw. DYREKTYWY(reguły) WYKŁADNI / INTERPRETACYJNE.- wypowiedzi wskazujące w jaki sposób interpretator ma odtwarzać normy postępowania z przepisów prawnych. Dyrektywy te mogą mieć rożne pochodzenie, charakter. Katalog dyrektyw interpretacyjnych funkcjonuje w kulturze prawnej.

Reguły interpretacyjne są formułowane przez naukę prawa i judykatura. Szczególnie doniosłe są te reguły interpretacyjne które pochodzą od Trybunału konstytucyjnego, Sadu Najwyższego, Naczelnego Sądu administracyjnego.

RODZAJE DYREKTYW INTERPRETACYJNYCH:

WYKŁADNIA FUNKCJONALNA ( dawniej wykładnia celowościowa albo teleologiczna) ?

Wykład 13.12.05

DYREKTYWY WYKŁADNI:

(d. egzegezy, reguły)

Wypowiedzi wskazujące w jaki sposób interpretator ma odtwarzać normy postępowania i przepisów prawnych.

Mogą mieć rożne pochodzenie i charakter.

Dyrektywy mogą być mniej lub bardziej szczegółowe.

Formułowane przez naukę prawa i judykaturę.

DYREKTYWY FUNKCJONALNE - takie które nakazują interpretować przepisy aby normy miały uzasadnienie aksjologiczne. Dyrektywy te odwołują się do wartości które przypisuje się prawodawcy (zakłada się ze prawodawca stanowi normy z pewnym zamiarem). Funkcjonalne dyrektywy nakazują odrzucić te normy które nie znajdują uzasadnienia aksjologicznego.

ARGUMENTUM-ABSURDO

Do funkcjonalnych reguł wykładni stosujemy się kiedy przepisy zredagowane są niejasno.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Jeżeli reguła językowa i funkcjonalna nie daje efektu to stosujemy wykładnie:

Zakres niż ten który ustaliliśmy dokonując wykładni językowej.

(INTERPRETACIO RESTRICTIVA)

W rezultacie otrzymujemy uzasadnienie aksjologiczne ( w przeciwieństwie do wykładni językowej)

Stosowanie wykładni zawężające i rozszerzającej może doprowadzić do arbitralnego zmienienia tekstów prawnych.

Taka wykładnia dopuszczana jest tylko wyjątkowo, tylko wtedy gdy przy wykładni językowej nastąpiły pomyłki. Funkcją wykładni rozszerzającej i zwężającej jest korygowanie wykładni językowej.

Wykładnia funkcjonalna służy do potwierdzania wykładni językowej.

FUNKCJE WYKŁADNI FUNKCJONALNEJ:

  1. wybór miedzy dopuszczalnymi rezultatami wykładni językowej

  2. niezbędne uzupełnienie wykładni językowej

  3. korygowanie wykładni językowej

  4. potwierdzanie wyników wykładni językowej

REGUŁY INTERPRETACJI

* przepisy udzielające kompetencji organom państwa należy interpretować DOSŁOWNIE!

(nie jest dopuszczalne interpretowanie rozszerzające)

Domniemanie upoważnienia - NIE MOŻNA!!!

Nie jest dopuszczalne stosowanie funkcjonalnych reguł wykładni dla korygowania językowych norm wykładni.

(pastwo powinno brać odpowiedzialność za swoje błędy)

W prawie karnym NIE UŻYWA się wykładni SIMILI!

DYREKTYWY SYSTEMOWE (wykładnia systemowa) - mówią jak interpretować tekst prawny aby odtwarzane z niego normy nie były niezgodne. Muszą tworzyć system spójny.

  1. Hierarchiczne uporządkowanie aktów normatywnych

  2. Zasady jako normy pełniące szczególnie doniosłą rolę

Wszystkie akty zgodne z innymi normami oraz aktami hierarchicznie wyższymi.

Treść norm prawnych zależy od treści przepisów prawnych, zależy także od tego jakimi dyrektywami się posłużyliśmy.

Zakładamy racjonalność aksjologiczną prawodawcy.

WYKŁADNIA HISTORYCZNA - od momentu powstania przepisu

WNIOSKOWANIA PRAWNICZE

RODZAJE WNIOSKOWAŃ PRAWNICZYCH:

Oparte na wynikaniu normy z normy (nie możemy zrealizować normy 1 jeśli nie zrealizujemy normy 2)

Logiczne wynikanie normy z normy

Instrumentalne wynikanie normy z normy(miedzy zachowanie adresata normy a wyznaczonym przez normę stanem rzeczy występują jakieś zw.przyczynowe

  • DYREKTYWY INSTRUMENTALNEGO NAKAZU

(obowiązuje norma nakazująca adresatowi aby zrealizował określony stan rzeczy -należy przyjąć ze obowiązuje również norma która temu podmiotowi nakazuje czynić cokolwiek co jest warunkiem wystarczającym dla zrealizowania stanu rzeczy)

  • DYREKTYWY INSTRUMENTALNEGO ZAKAZU

obowiązuje norma zakazująca adresatowi aby zrealizował określony stan rzeczy -należy przyjąć ze obowiązuje również norma która temu podmiotowi zakazuje czynić cokolwiek co jest warunkiem wystarczającym dla zrealizowania stanu rzeczy)

Oparte na założeniu konsekwentności ocen prawodawcy

Wnioskowanie wg. Analogii:

ANALOGIA JURIS

Polega na tym, że ustalamy iż obowiązuje jakaś norma ustanowiona w formie przepisów i one wszystkie znajdują uzasadnienie aksjologiczne w jakiejś ocenie.

Prawodawca jest aksjologiczne konsekwentny i hołduje jednemu systemowi wartości.

Obowiązująca ze względu na jej uzasadnienie aksjologiczne wspólne z innymi normami (interesy konsumenta zawsze maja pierwszeństwo, bo w większości przepisów jest tak samo)

Wnioskowanie, które prowadzi do niepewnych wniosków

ANALOGIA Z PRAWA juris ( to nie to samo, co ANALOGIA LEGIS!!!)

ANALOGIA WG. ARGUMENTUM A FORTIORII (wg. Reguł interpretacyjnych)

  • ARGUMENTUM A MINORII at mayus- skoro uznajemy normę 1 za obowiązującą w stopniu mniejszym to i w większym) np., jeśli nie można uciąć ręki to tym bardziej nie można uciąć dwóch rąk.

  • ARGUMENTUM A MINORII at minus - skoro uznajemy normę za obowiązującą w stopniu większym to i mniejszym) np.:

( z wykładu 10.01)

WNIOSKOWANIE OPARTE NA KONSEKWENTNOŚCI OCEN PRAWODAWCY

Odwołujemy się do aksjologii. Zakładamy ze prawodawca jest konsekwentny w swych ocenach. Do systemu prawnego należy jakaś konsekwencja, która ma uzasadnienie aksjologiczne. Przesłankami tego wnioskowania są normy postępowania ustanowione w formie przepisów prawnych lub zdania opisujące, w jakich ocenach przypisywanych prawodawcy normy te znajdują uzasadnienie. Oraz prawodawca jest w swoich ocenach konsekwentny.

Wykład 20.12.05

REALIZOWANIE I PRZESTRZEGANIA PRAWA

NAKAZ- realizowanie: zachowanie wyznaczone przez normę

Nakaz materialny-nakazuje adresatowi, aby osiągnął jakiś stan rzeczy (wynajem itd.)

Można realizować normę nie wiedząc o niej ani nie znając jej treści.

„Nieświadomość prawa szkodzi”

Przekroczenie normy grozi karą.

Jeśli ktoś realizuje normę to nie znaczy, że jej przestrzega!

PRAWODAWSTWO SYMBOLICZNE-?

Wpływ na przestrzeganie norm prawnych mogą mieć różne kwestie:

Płacenie podatków- rzadko ktoś to aprobuje

Normy prawne często są akceptowane, dlatego ze my dodatnio oceniamy skutki jakiegoś zachowania, takiego, które dana norma wyznacza.

Aprobata normy prawnej przez jej adresatów opiera się często na żywionych przez tych adresatów ocenach moralnych.

Normy prawne spotykają się też z dezaprobatą, których źródłem są żywione przez kogoś oceny moralne, wierzenia religijne.

Aprobata normy - „prawo jest środkiem zapewnienia ładu społecznego i rozwiązywania trudnych problemów społecznych”

Sankcja- nieprzestrzeganie norm prawnych

Sankcje z punktu widzenia prawa:

Sankcje z punktu widzenia socjologicznego:

Efekt sankcji:

~zagrożenie przymusem wtedy wpływa na adresata normy, kiedy jest efektywne (mniejszym złem jest realizowanie normy)

Skuteczne stwarzanie sytuacji przymusowej po to, aby oddziaływać na adresatów norm zależy od:

  1. Realizowanie normy może być dla adresata uciążliwe oraz mogą wystąpić motywy skłaniające go do nieprzestrzegania normy. ( Biurokracja, przestrzeganie normy czasochłonne)

~dla efektywności sankcji niezbędne jest to, aby istniało duże prawdopodobieństwo jej zrealizowania (organy państwa musza działać praworządnie, sprawnie i skutecznie). Sankcja ma być nieuchronna.

Dezaprobata środowiska -ważna

Wyróżnia się trzy rodzaje podstawowych praw:

Przymus(sytuacja przymusowa) - o takiej sytuacji mówimy wtedy gdy ktoś znajduje się w sytuacji wyboru jednego z zachowań , przy czym każde z nich ma złe niekorzystne następstwa. Stoi przed wyborem tzw. mniejszego zła.

* użycie przemocy ( przemoc to nie przymus!) Przemoc to użycie siły fizycznej aby zmusić kogoś do określonego postępowania. (np. zatrzymanie kierowcy uciekającego przed policją wtedy LEGALNA PRZEMOC)

Rodzaje(charakter) przymusu:

Wykład 10.01.06 r.

FUNKCJONALNE DYREKTYWY WYKŁADNI

Reguły funkcjonalne służą do wyboru jednego z możliwych rezultatów wykładni językowej. Do funkcjonalnych reguł wykładni odwołujemy się wtedy gdy interpretowane przez nas przepisy są zredagowane niejasno, i po zastosowaniu językowych reguł wykładni nadal nie potrafimy ocenić czy zawarta w przepisach sprawa odnosi się wyłącznie do podmiotów w niej wymienionych czy do podmiotów takich jak wymienione i im podobne.

Należy ocenić czy chodzi o sytuacje jedynie wskazane w interpretowanym przepisie czy tez o takie i o podobne. Wówczas stosuje się WYKLADNIE Z ANALOGII zwana też analogia legis. Stosujemy analogie a simili lub analogie a contrario.

ARGUMENTUM A FINI - uznajemy wówczas ze w świetle ocen prawodawcy, jakieś nie wymienione wyraźnie w przepisach podmioty (okoliczności lub czyny) są istotnie podobne do tych które prawodawca w przepisie wyraźnie wymienił.

ARGUMENTUM A CONTRARIO- interpretowany przepis wyraża normę, która,we wskazanym w tymże przepisie podmiotom.

W niektórych przypadkach zastosowanie językowych reguł wykładni nie daje oczekiwanego rezultatu, nie uzyskano, bowiem jednoznacznych norm postępowania, ponieważ zinterpretowany przepis okazuje się być zredagowany niezwykle niejasno.

Dopiero zastosowanie wykładni funkcjonalne pozwala doprowadzić do uzyskania jednoznacznej normy postępowania i pozwala zakończyć proces egzegezy.

Jeżeli natomiast na poziomie wykładni językowej uda się dojść do normy postępowania to dalej nie musimy przeprowadzać procesu wykładni.

W niektórych przypadkach stosuje się funkcjonalne reguły wykładni mimo ze z językowej strony przepisy są jasne. Dopuszczalne jest to w sytuacjach gdy norma wyinterpretowana (reguły językowe wykładni) rażąco naruszałaby ten system wartości który przypisujemy prawodawcy. Przyjmujemy wówczas ze prawodawca wyraził się jasno, ale wypowiedz jest nieadekwatna do jego zamysłu. W konsekwencji przyjmujemy dwie rzeczy:

1. Zinterpretowany przepis wyraża normę która to norma ma szerszy zakres zastosowania n

z ten jaki zastosowaliśmy w drodze wykładni językowej - WYKLADNIA ROZSZERZAJACA (interpretacio extensiva)

2. Zinterpretowany przepis ma węższy zakres zastosowania niż ten który ustaliliśmy w drodze wykładni językowej - WYKLADNIA ZWĘZAJĄCĄ (interpretaco restrictiva)

W rezultacie otrzymujemy normę mającą uzasadnienie aksjologiczne, w przeciwieństwie do normy uzyskane w drodze wykładni językowej(interpretatio declarativa)

Np. Kodeks rodzinny z 1950(nieistniejący już). Przez przysposobienie ustaje dotychczasowa władza rodzicielska nad przysposobionym. (Ustawodawca miał na myśli dziecko, które przychodzi do jakiejś rodziny, jeśli natomiast matka ma dziecko i jej partner chce przysposobić jej dziecko to matka traci władzę rodzicielską, należy tutaj zastosować wykładnie zawężającą - nie odnosi się do sytuacji gdzie dochodzi do przysposobienia pasierba dobro dziecka)

ZASTOSOWANIE WYKŁADNI ROZSZERZAJĄCEJ I ZAWEŻAJĄCEJ:

Zastosowanie wykładni zawężającej i rozszerzającej wiąże się z poważnym niebezpieczeństwem,może doprowadzić do arbitralnego zmienienia treści interpretowanych przepisów. Tego rodzaju zabieg dopuszczalny jest wyjątkowo (wtedy gdy sformułowania przepisów dotknięte są oczywistymi omyłkami redakcyjnymi, gdy norma wyinterpretowania będzie burzyć system wartości przypisywanych prawodawcy.

Funkcja wykładni rozszerzającej i zawężającej nie polega na korygowaniu rezultatów wykładni językowej.

Wykładnia funkcjonalna spełnia jeszcze jedno ważne zadanie, może służyć do potwierdzenia rezultatu wykładni językowej.

Podsumowanie:

Wykładnia funkcjonalna spełnia cztery funkcje:

  1. Funkcja wyboru między miedzy dopuszczalnymi rezultatami wykładni językowej

  2. Funkcja niezbędnego uzupełnienia wykładni językowej

  3. Funkcja korygowania rezultatu wykładni językowej

  4. Funkcja potwierdzenia wyników wykładni językowej

Może to w szczególności przybrać formę A SIMILI i A CONTRARIO.

Poza omówionymi regułami wykładni językowej i funkcjonalnej w określonych kulturach prawnych przyjmuje się ponadto bardziej szczegółowe reguły wykładni.

REGUŁA I - jakiś przepis jeżeli jest przepisem który formułuje wyjątek od obowiązującej zasady to nie jest dopuszczalne aby ten przepis interpretować rozszerzająco.

„Excepciones non sund expendende”

Przepisy przewidujące wyjątki mogą być interpretowane tylko dosłownie (literalnie)

REGUŁA II - Przepisy udzielające organom państwa kompetencji do dokonywania aktów stanowienia i stosowania prawa należy interpretować dosłownie i ze nie jest dopuszczalna ich interpretacja rozszerzająca.

Nie jest dopuszczalne domniemywanie kompetencji. (Jeżeli można powołać to nie znaczy ze można odwołać).

Dziś prezydent może powołać i odwołać członków KRRiT

REGUŁA III - Nie jest możliwe stosowanie funkcjonalnych dyrektyw wykładni w celu korygowania językowych reguł wykładni na niekorzyść obywatela.

Reguła ta opiera się na założeniu ze wobec niejasnego sformułowania przepisów prawnych państwo jako podmiot który jest tworzy powinno ponosić konsekwencje swojej niedbałości, niejasności a nie przerzucać jej skutków na obywatela.

Przy interpretacji określonych tekstów prawnych nie dopuszczalne jest stosowanie niektórych dyrektyw interpretacyjnych (np. wykładni a simili)

Prawo karne - nie stosujemy dyrektyw interpretacyjnych ( a simili). Podobne do… Za czyny podobne nie karzemy ani za sam zamiar.

DYREKTYWY SYSTEMOWE

(wykładnia systemowa)

Dyrektywy systemowe nakazują jak interpretować tekst prawny aby odtworzone z niego normy nie były niezgodne, aby były spójne.

Reguły wykładni systemowej nawiązują do:

  1. Hierarchicznego uporządkowania aktów normatywnych

Reguły wykładni systemowej nawiązują do hierarchicznego porządkowania aktów normatywnych, one nakazują przy wieloznaczności wyrażeń tekstu prawnego wybierać to znaczenie, przy którym wyinterpretowana norma prawna byłaby zgodna z treścią normy czy treścią norm zawartych w aktach hierarchicznie wyższych, szczególnie w konstytucji.

  1. Zasad prawa jako norm pełniących w aktach normatywnych doniosłą rolę.

Reguły systemowe, które nawiązują do zasad prawa nakazują tak rozumieć wieloznaczne wydarzenia tekstu prawnego, aby otrzymana norma w rezultacie interpretacji tego tekstu była co do swej treści zgodna z zasadą prawa, która to zasada prawa wyrażona jest w jego tekście.

W rezultacie zastosowania wykładni systemowej powinno się otrzymać normy zgodne co do treści z innymi normami tego samego interpretowanego aktu normatywnego oraz normami zawartymi w aktach normatywnych hierarchicznie wyższych.

Np.: normy wyinterpretowane z ustawy o działalności gospodarczej powinny być zgodne z zasadami prawa wyrażonymi w tej ustawie oraz z konstytucją.

Treść normy prawnej zależy NIE tylko od treści przepisów prawnych, ale także od tego jakimi dyrektywami wykładni się posłużymy.

JĘZYK PRAWNY - tekstu

JĘZYK PRAWNICZY - o tekście

Przyjmuje się ZAŁOŻENIA:

(racjonalność aksjologiczna)

Dokonując wykładni funkcjonalnej musimy określić, jakimi wartościami kieruje się prawodawca <wstępy, preambuły -stany rzeczy>

Wykład 17.01.06 r. /dr Zaremba/

Normy prawne ukryte są w przepisach prawnych.

Stosowanie prawa:

I ETAP - ustalenie stanu faktycznego

II ETAP - ustalenie stanu prawnego na tym etapie odbywa się wykładnia prawa (czyli odtworzenie norm z przepisów)

Reguły wykładni:

Wykładnia językowa - znaczenie słów (definicje ustawowe)

Wykładnia funkcjonalna - określa cel wydania przepisów prawnych (zawężająca, rozszerzająca)

Wykładnia systemowa - nakazuje uwzględniać umiejscowienie przepisu

III ETAP - subsunkcja prawa- organ stosujący prawo dokonuje dopasowania sytuacji faktycznej do sytuacji prawnej (decyzja, wyrok)

Wykład 21.02.06 r./ sem. Letni/

Tworzący prawo komunikuje się z podmiotami przez normy prawne.

Aksjologia- nauka o wartościach

Proces komunikowania : prawodawca odbiorca (skuteczne porozumiewanie się twórcy norm z adresatami- uzasadnione względami etycznymi.

Oczekiwania względem prawodawcy:

Nie ogłoszone normy nie są prawem.

Ogłoszenie aktu musi nastąpić w dzienniku promulgacyjnym (urzędowym)

Dzienniki promulgacyjne

Sytuacje nadzwyczajne- akty publikowane w dziennikach, gazetach (nie mają jednak skutków prawnych). Publikowanie aktów normatywnych to podanie ich do wiadomości adresatom.

Ogłoszenie aktu normatywnego ≠ publikacja aktu normatywnego

(urzędowe podanie aktu normatywnego

przez uprawniony podmiot)

Akty akcesyjne - ogłoszone w Dz.U.

Przyjmuje się, że norma nie może stać się elementem systemu prawnego jeśli nie zostanie ogłoszona /zasady te formułuje polska konstytucja/

Ogłoszenie aktu normatywnego jest pierwszym urzędowym aktem podania go do wiadomości publicznej.

Ogłoszony tekst może zawierac błędy, potem pojawiają się sprostowania urzędowe ( w Polsce poprzez obwieszczenie, czyni to premier)

Ogłoszenie = promulgacja

Przepisy prawne wskazują kto jest upoważniony do ogłoszenia aktu normatywnego, oraz określają formy w jakich ma być opublikowany (np. dzienniki promulgacyjne).

Stan nadzwyczajny - może być wprowadzony na podstawie ustawy wraz z rozporządzeniem które podlega dodatkowo podaniu do wiadomości publicznej.

Publikacja aktu normatywnego:

Dzienniki urzędowe, ( w których publikuje się akty normatywne) muszą być dostępne, tanie i sprawnie rozpowszechniane.

Na organach państwa ciąży obowiązek udostępniania dzienników ustaw.

Vacatio legis - sprzyja temu, aby obywatel zapoznał się z prawem.

Konstrukcja aktu normatywnego powinna być przejrzysta, a tekst komunikatywny. Obywatel powinien wiedzieć jakie prawo obowiązuje.

TRZY RODZAJE INFORMACJI:

  1. Informacje podstawowe - o prawie obowiązującym, niezbędne każdemu (niezależnie od roli społecznej)

Elementy wykształcenia ogólnego (podstawowe prawa, wolności, obowiązki)

  1. Informacje o prawie, związane z rolą społeczną pełnioną przez daną jednostke

Np. prawo medyczne - lekarz

Prawo budowlane - inżynier

Prawo finansowe - księgowy

Prawo o ruchu drogowym - kierowca

  1. Informacje akcydentalne (potrzebne członkom społeczeństwa zależnie od spraw z którymi mają do czynienia).

* funkcjonowanie porządków prawnych opiera się na zasadach:

„Nieznajomość prawa szkodzi”, „ Ignorancja prawa nikogo nie usprawiedliwia”

Obywatele nie mogą być zaskakiwani zmianą prawa / przepisów (narusza to zasadę zaufania do państwa).

System pouczeń obywatela - obywatel ma być pouczany, jakie są jego prawa (kodeks postępowania karnego, kodeks prawa cywilnego)

Stosowanie prawa czynności konwencjonalne organów państwa albo innego uprawnionego podmiotu.

Aktem stosowania prawa jest wydanie wyroku sądowego, zezwolenia na budowę czy udzielenie urlopu akademickiego.

Aby dokonać aktu stosowania prawa trzeba mieć do tego odpowiednią kompetencje.

Organ/y państwa osoba albo zorganizowany zespół osób, które wg. Obowiązującego prawa wykonuje działania władcze uważane za działania państwa.

Wykład 28.02.06r. / zastępstwo zastępstwo Zarembą/

Wykład 7.03.06r.

Etapy stosowania prawa

System prawa jest to uporządkowany zbiór norm prawnych; powinien się charakteryzować rzetelnością oraz spójnością ( obie te cechy mają charakter formalny)

Zupełny system prawa- system w którym nie występują luki, w ramach tego systemu.

RODZAJE LUK W PRAWIE:

Uważana za lukę pozorną- nie wszystko jest uregulowane w systemie prawa.

Spójność systemu prawnego:

1) Taki system, w którym nie występują normy ze sobą nie zgodne

  1. Normy ze sobą zgodne SA powiązane różnymi więzami

  2. Nie tylko system pozbawiony niezgodności, ale bardzo scisle wpojony

NORMY SPRZECZNE - takie, w których jedna nakazuje cos czynic, a druga czynić coś zakazuje w tych samych okolicznościach. Np. „Masz siedzieć, masz stać” - realizuje jedną, przekracza drugą.

Często spotykane w prawie podatkowym.

NORMY PRZECIWNE - takie normy, które mają częściowo lub całkiem wspólny zakres zastosowania nakazują adresatowi takie czyny , których nie da się zarazem spełnić (np. stawić się w dwóch rożnych miejscowościach na rozprawie).

Normy prakseologiczne niezgodne - takie normy, które da się wszystkie realizować, ale realizowanie jednej z nich niweczy częściowo albo całkowicie zrealizowanie innej normy.

Niezgodność prakseologiczna może mieć charakter dwustronny lub jednostronny.

Jeśli w jakimś zbiorze norm występują normy sprzeczne lub przeciwne to jest to zbiór rażąco wadliwy(Dlatego ze wyznacza obowiązki niemożliwe do spełnienia). Jeśli w jakimś zbiorze natomiast występują normy prakseologicznie niezgodne to taki zbiór jest zbiorem wadliwym ale jest to zbiór który prowadzi do marnotrawienia wysiłku człowieka (zbiór nieekonomiczny, niesprawny).

RODZAJE WIĘZÓW:

System prawa kształtuje się stopniowo, (dlatego dynamiczny).

W polskim prawie ZAKAZ SUBDELEGACJI, przekazywania kompetencji prawodawczych.

System prawa kształtują się powoli.

Zasady prawa- wiążące prawnie normy ( elementy danego systemu, zajmują w tym systemie pozycje nadrzędną wobec innych norm i którym wyznacza się szczególne role w tym systemie). Zostały one ustanowione i wyrażone w aktach normatywnych o najwyższej mocy.

Recepcja prawa - (np. Japonia przejęła niemieckie prawo karne, Turcja przejęła prawo szwajcarskie).

Wykład 14.03.06r.

KONCEPCJE GENEZY PAŃSTWA:

  1. Państwo istniało zawsze, istnieje od początków ludzkości i będzie trwało wiecznie.

  1. Państwo powstało na pewnym etapie rozwoju społecznego i kiedyś zaniknie.

Państwo stworzył Bóg/ bogowie albo wybrali człowieka który sprawuje władze.

~ Św. Augustyn - panstwo dziełem boskim, od Boga pochodzi, państwo dzielem boskim i przejawem panowania Boga na ziemi; np. . od Boga pochodzi władza Cezara

~ Św. Tomasz z Akwenu- od Boga pochodzi tylko koncepcja władzy, zasada władzy, natomiast kazde realnie istniejące panstwo jest dziełem ludzi. Panstwo to instytucja boska

Nie każdej władzy należy okazywac posłuszeństwo. Posłuszeństwo należy okazywac tylko tej władzy która została dobrze nabyta.

~ Franciszek Suarez ( XVII w.) - Bog stworzył władze kreajac świat jako niezbędny warunek zatrzymania stworzenia. Władcy otrzymuja pełnomocnictwo dane od Bga, za pośrednictwem instytucji ludzkich.

KONCEPCJE TEISTYCZNE istnieją do dzisiaj.

~ Robert Filmer - państwo powstało z rodziny /rodziny w rody, rody w klany, klany w plemiona/; państwo organizmem naturalny, bez którego jednostka nie może istnieć (obowiązek posłuszeństwa każdej władzy); Zależność człowieka od zwierzchności jest naturalna i stanowi podstawę jego zobowiązać społeczno-politycznych.

Jedynym możliwym ustrojem jest monarchia absolutna (osoba panującego zajmuje pozycje ojca w rodzinie - dawniej).

Ludzie nie rodzą się wolni, lecz podlegli władzy. Adam i Ewa- monarchia ma religijne uzasadnienie (ten który się buntuje przeciw monarsze, buntuje się przeciw religii).

Źródłem powstania państwa i władzy państwowej jest własność ziemi, państwo jest dziedziczna własnością monarchii panującej.

Na władcy ciążą pewne powinności zabezpieczenie poddanych w zamian za poparcie i posłuszeństwo.

Tworca : Karl Ludwig von ….

Życie w państwie jest naturalna cechą bytowania człowieka.

Inne poglądy Istnienie państwa jest tylko użyteczne, dogodne dla ludzi, zapewnia bezpieczeństwo, chroni życie, zdrowie, mienie.

Państwo jest wynikiem rozumnego działania człowieka (człowiek działa we własnym interesie)

Ograniczenie roli państwa do minimum, zapewnienie spokoju wewnętrznego i zewnętrznego.

Teorie te głosili Jeremi Bendham, Jon Stuart Mill i In. Państwo pełni role „stróża nocnego”.

Dobrowolna umowa członków społeczeństwa, miedzy społeczeństwem a władcą. Ludzie zrzekają się naturalnej wolności, w zamian za korzyści jakie ma im przynieść istnienie państwa

Zwolennicy tej teorii: Hugo, Spinowa, Hobbes, Locke, Rousseau.

Występowała już w starożytności (Cyceron, Platon, Epikur..)

Pierwotnie istniał przed państwowy stan naturalny, który przedstawiany był jako okres walki wszystkich przeciwko wszystkim, bądź tez jako czas pierwotnej, naturalnej wolności (Jon Locke).

Potrzebny autorytet, aby mógł zabezpieczyć cel połączenia. Umowa społeczna jest wiec nie tylko podstawa autorytetu państwa, ale ten autorytet jest związany umowa społeczną.

Autorytet ma charakter suwerenny.

~ Hugo Grucjusz - umowa władcy z ludem. Powstanie państwa jest wynikiem społecznej pedlekcji człowieka (zrzeszanie się). Powołanie władzy nadrzędnej. Po ustanowieniu umowy społecznej, w celu zagwarantowania porządku państwo zapewnia prawa zwierzchnie niezbędne dla porządku społecznego. Państwo może zabronić prawa oporu, które przysługuje zarówno pojedynczym ludziom jak i zbiorowościom. Władzy można wypowiedzieć posłuszeństwo, jeśli ten wystąpił przeciw prawu cywilnemu, jeśli pozbywa się królestwa, jego rola zmienia się z chęci panowania w chęć niszczenia narodu.; Jeśli narusza przyrzeczenia.

~ Samuel Puffendorf - państwo jest najbardziej doskonała wspólnota ludzka i jednocześnie najbardziej sztucznym tworem. Człowiek dąży do stworzenia państwa.

Umowa nie ma charakteru jednostopniowego (kolejne akty nie likwidują wcześniejszych). Społeczeństwo nie obumiera. Podstawowym zadaniem państwa jest ochrona jednostki, kształtowanie jej osobowości. Aby skuteczne chronić jednostkę państwo musi być silne.

Umowa społeczna składa się z 3 aktów:

  1. Najpierw zrzeszają się jednostki w społeczeństwo

  2. Akt na mocy, którego społeczeństwo utrzymuje ustrój

  3. Tak zrzeszone społeczeństwo poddaje się władzy suwerena

~ Bart Spinoza - Jednostki zrzekają się wszystkich posiadanych praw na rzecz społeczeństwa (społeczeństwo staje się suwerenem). Państwo jest tworem człowieka. Ludzie przed powstaniem państwa żyli w stanie natury ( wojna przeciw wszystkim). Celem państwa jest bezpieczeństwo i wolność.

~ Tomasz Hobbes - Państwo powstało w wyniku umowy każdego z każdym. Rozwiązanie tej umowy oznaczałoby powrót do stanu pierwotnego. Tym co skłoniło człowieka do zawarcia umowy społecznej, było pierwsze i fundamentalne prawo natury - chęć szukania pokoju. Celem umowy miało być powołanie władzy najwyższej. Państwo jest forma organizacji społecznej, która umożliwia funkcjonowanie sprawiedliwości (porządek prawny oparty na prawach naturalnych). Drugim celem jest zachowanie ciągłości państwa.

~ John Locke - Umowa społeczna składa się z dwóch aktów:

  1. Jednostki powołują społeczeństwo

  2. 2. Umowa społeczeństwa z władza tworzy rząd

Zerwanie umowy z władzą nie niweczy społeczeństwa.

Do zawarcia umowy doszło w wyniku wojen. Ludzie znaleźli możliwość najbardziej skutecznego zabezpieczenia swoich praw. Umowa wymaga jednomyślności.

Umowa konstruująca władze państwowa jest zawierana jednak większością głosów.

~ Jan Jakub Rousseau- Hipotetyczna umowa społeczną polegała na zgodzie suwerennie działających jednostek, na przekształcenie naturalnej wolności w wolność społeczną (bezpieczeństwo i równość zagwarantowane wolnością wszystkich).

Akt umowy społecznej (stan natury organizacja państwowa) nie wymaga powtórzenia i korekty. Stan naturalny był okresem pomyślności (rodzina pierwsza i najtrwalsza forma życia społecznego, jedyna grupa społeczna, która jest wytworem natury, wszystkie inne nie sa wytworem natury a wynikiem umowy społecznej).

Powstanie własności prywatnej zapoczątkowało podziały na biednych i bogatych, rządzących i rządzonych ( zawiść, konflikty, walki).

Pastwo miało bronić słabych i ubogich, przeciwko ambicjom bogatych i silnych.

W drodze umowy społecznej powstało nie tylko państwo, ale i władza.

Ludwik Gumplowicz (twórca) - państwo powstaje w wyniku walki ras.

Rasa- zbiór ludzi o jednakowych cechach somatycznych tworzących historyczna zbiorowość etniczna (hordy, gromady ludzkie walka miedzy szczepami)

Podział na panów i niewolników, szczepy tworzą trwale aparaty przymusu a potem państwo i wladze.

~ państwo jest narzędziem panowania jednych klas nad innymi, nie służy wszystkim w jednakowym stopniu, służy głownie interesom klas posiadających.

Twórcy: Karol Marks, Fryderyk Engels, Włodzimierz Ilicz Lenin

Wspólnota pierwotna państwo niewolnicze ( 2 klasy : właściciele niewolników i niewolnicy) państwo feudalne ( właściciele ziemi i Ci którzy ziemi nie mają) państwo burżuazyjne ( ci którzy maja środki produkcji i ci którzy ich nie mają) państwo kapitalistyczne państwo socjalistyczne (robotnicy, chłopi ii ci którzy sa potomkami klas posiadających dawniej) społeczeństwo bezklasowe (komunistyczne).

~ państwo organizacją, która powstaje w wyniku społecznego podziału pracy. Jest formą organicznej jedności rządzących i rządzonych. Prawo pojawia się w rezultacie uformowania społeczeństwa i jest zjawiskiem niezależnym. Normami powinny być reguly społeczne, które pogłębiają poczucie solidarnego dzialania jednostek.

~ porównywanie człowieka i państwa ( głowa państwa, ręce państwa)

~ Herbert Spencer - analogia organizmu społecznego z organizmem ludzkim, rodzi się, wzrasta, dojrzewa i umiera.

Prawa rządzące przyrodą odnoszą się te z do społeczeństwa i państwa Cala przyroda wraz ze społeczeństwem podlega procesowi ewolucji ( społeczeństwo militarne społeczeństwo industrialne -daleko posunięta wolność osobista jednostki)

~ Gierke - Wyróżnia 3 typy wspólnot:

  1. Posiadająca wspólnotę osobowość korporacji, pozbawioną własnej osobowości. Korporacje przypominają jednostki ludzkie, są żywymi organizmami. Istnienie korporacji jest warunkiem koniecznym do zachowania tożsamości wspólnotowej i jednostkowej.

  2. Wspólnotę legalną

  3. Fundacja (powołana przez czynnik zewnętrzny)

Państwa nie można zaliczyć do żadnej z tych kategorii.

~ Leon Petrażycki - łączy powstanie państwa z przeżyciami prawnymi, których to wynikiem przeżyć prawnych jest uświadomienie sobie konieczności okazywania posłuszeństwa określonym osobom. Władza państwowa jest organizacją społeczną, której istota jest posiadanie przez członków tejże wspólnoty władzy. Na władzę składają się:

- władza pierwotna

- władza pochodna

Władza państwowa jest projekcją emocjonalną.

DEFINICJA PAŃSTWA

PAŃSTWO - termin pojawia się późno;

- Państwo - w Polsce oznaczało latyfundium magnata (np. państwo Radziwiłłów, Wiśniowieckich)

- Do XVI w.- nie ma terminu państwo

- We Włoszech pojawia się termin państwo ( Machiavelli i J. Botero upowszechniają na oznaczenie państwa termin lo stato- status władcy)

PAŃSTWO - w Polsce termin wieloznaczny:

  1. Obszar, na którym ludzie sa poddani władzy politycznej

  2. Organizacja ludzi (więź zależności politycznej)

  3. Aparat państwowy

  4. Ludzie (żyjący w ramach kraju, społeczność państwowa)

  5. Podmiot własności (skarb państwa, fiskus)

TYPY DEFINICJI PAŃSTWA:

  1. Ludność

  2. Terytorium

  3. Władza najwyższa

PAŃSTWO (współczesne znaczenie) - organizacja społeczna, która jako społecznie uniwersalna ma charakter polityczny, wyposażona jest w system organów ( zwanych aparatem państwowym), suwerenna, terytorialna, do której przynależność ma charakter sformalizowany, a której społeczne role obywateli wyznaczone są w konstytucji lub innej ustawie zasadniczej.

Organizacje polityczne to takie organizacje, które chcą rządzić, kierować społeczeństwem. Inne organizacje polityczne dążą do tego zdobyć władze w państwie (partie polityczne) Ew. aby wywierać wpływ na państwo (grupy nacisku).

Państwo wykonuje swoje funkcje dzieki aparatowi państwowemu (który powstaje stopniowo). Aparat państwowy tworzy grupa osób, jest to struktura wyodrębniona w ramach państwa. Tworzą go urzędnicy, którzy obsługują urzędy. Jest to ogół powiązanych ze sobą państwowych jednostek organizacyjnych, organizacyjnych w szczególności organów państwowych obsługujących je urzędów. Aparat państwowy zbudowany jest hierarchicznie.


ORGAN ≠

(minister sprawiedliwości, sejm, prezydent)

URZĄD

( kancelaria prezydenta, ministerstwo, ministerstwo, kancelaria sejmu)


Aparat państwowy ≠ Aparat rządowy

Biurokracja ( Max Weber) - idealna koncepcja

Samorząd - samodzielne, i niezależne zawiadywanie swoimi sprawami; pełnienie funkcjo państwowych charakterze administracyjnych przez organy samorządowe.

Dwie formy samorządu:

Wykład z 21.03.06r.

SUWERENNOŚĆ - wywodzi się z XVI w.

Jan Krokos - pierwszy użył słowa suwerenność; suwerenność głownie znamieniem państwa, cechą państwa; zapewnia władzy państwowej niezależność i niezawisłość.

Przejawem suwerenności jest wyłączność prawodawcza.

Pojęcie suwerenności nie posiada definicji legalnej(w żadnym akcie prawa międzynarodowego).

Suwerenność- najwyższe położenie hierarchiczne prawa. Jest źródłem dla innych porządków

~Stanisław Ehrlich -samowładność -prawna niezależność

- całowładność -normowanie wszystkich stosunków wewnętrznych państwa

~Alfons Klafkowski - brak jakiegoś z tych czynników przeczy suwerenności ( w szczególności brak zwierzchności terytorialnej).

Suwerenność pokrywa się z podmiotowością. Podmiotem prawa międzynarodowego

(Rousseau- niezależność składa się z wyłączności, autonomii i pełni kompetencji)

Państwo może ograniczyć suwerenność zewnętrzną i wewnętrzną. Granica kompetencji wewnętrznych są zobowiązania prawno- międzynarodowe (wola organizacji liczy się bardziej od woli państwa).

Ograniczenie suwerenności wewnętrznej wstąpienie do jakiejś organizacji (np.: UE, Rada Europy, NATO)

Państwo może odstąpić od wykonywania pewnych atrybutów suwerenności(demilitaryzacja, serwituty wojskowe- np. nie można mieć więcej wojska niż jakaś określona odgórnie liczba).

W prawie międzynarodowych suwerenność oznacza:

  1. Status państwa w stosunkach międzynarodowych

  2. Państwo ma swobodę wykonywania kompetencji

Kompetencja - musi być:

  1. Wyłączna - monopol organizacji państwowych (sprawują władzę niezależną)

  2. Pełna - zakres nie jest nigdzie ustalony

  3. Samodzielna - wykonywanie kompetencji bez nakazów, rad i zakazów innych państw; nie oznacza to dowolności, gdyż państwo jest związane normami prawa międzynarodowego.

Obszary dyskrecjonalne - obszary niestanowione przez prawo międzynarodowe

Pozytywne- zdolność podjęcia decyzji w nieograniczonym zakresie

Negatywne- państwo jest panem swoich obywateli i nie ma nad sobą żadnej władzy poza prawem międzynarodowym.

Suwerenność nie jest normą prawa międzynarodowego, jest stanem FAKTYCZNYM, który znajduje odzwierciedlenie w prawie międzynarodowym. Polega na zdolności terytorialnej do spełniania funkcji państwowych. Przynależność do państwa ma charakter sformalizowany.

Utrata obywatelstwa:

  1. Nielegalne opuszczenie określonego obszaru, uchylanie się od służby wojskowej

  2. Zrzeknięcie się (niektóre państwa nie dopuszczają podwójnego obywatelstwa)

APATRYCI - bezpaństwowcy

Np. Ormianie po I WŚ, grupy Palestyńczyków po II WŚ

(Konwencja haska z 1930r.)

Przymusowość przynależności do państwa

~ charakter jednolity - np.: Polska

~ charakter niejednolity- np.: wyspy, enklawy

Wykład z 28.03.06 r.

WŁADZA PAŃSTWOWA

WŁADZA - stosunek społeczny między jednostkami albo między jednostką a grupą, ew. między y grupami. Polega na tym, że jedna ze stron może w sposób długi i zinstytucjonowany zmuszać określoną osobę/ grupę do jakiegoś postępowania.

Przedmiotem stosunku władzy są zewnętrznie realne zachowania społeczne powstające w związku z realnym stosunkiem władzy, w której zaistniał z racji niejednorodnego dostępu do dóbr społecznie pożądanych (np. wiedzy)

Formy zachowań określone są przez systemy normatywne (normy prawne, moralne). Podmiotem stosunku władzy są wyłącznie ludzie.

Władza jako funkcja- przymusowe uzgodnienie działalności jednostek wchodzących w skład społeczeństwa, państwa, grupy.

Stosunek władzy utrwalony jest przez stałe, powtarzające się działania.

Stronami stosunku społecznego są zawsze podmioty (nie podmioty i przedmioty). Istotą władzy jest to ze zależy ona od podmiotu.

Władza powinna opierać się na AUTORYTECIE.

Autorytety realne - autorytety bez władzy; Władza bez autorytetu to władza oparta na przemocy.

MOC WŁADCZA ; MOC SPRAWCZA

WŁADZA różne charaktery zagrożeń i różne koncepcje stosowania mocy

0x08 graphic
0x08 graphic

Represyjna Nie represyjna

Stosunek społeczny asymetryczny/ asymetria nie jest absolutna:

DEFINICJE WŁADZY:

MAX WEBER

RUSSE?L, PARSONS

WŁADZA POLITYCZNA - gdy jeden z podmiotu stosunku władzy ma realna możliwość podejmowania decyzji na szeroką skalę, które regulują zachowania wielkich grup społecznych (ten który jest regulatorem ma możliwość egzekwowania decyzji za pomocą przymusu państwowego). Zbór środków za pomocą którego podmiot władzy publicznej narzuca swoją wolę innym.

Władze relacjonalne specyficzne stosunki społeczne oparte na konfliktach interesów politycznych, ekonomicznych ekonomicznych In.

Wyróżnia się zazwyczaj władze państwowe władze partii która zwyciężyła w wyborach / przysługuje konkretnym organom państwa, w ramach określonych przez normy prawne.

WŁADZA PUBLICZNA - kategoria prawna, socjologiczna, oparta na normach prawnych. (nie zawsze sprawują władze organy rządowe, ale i samorządowe)

0x08 graphic
0x08 graphic
Władza państwowa

Wł. Rządowa wł. Samorządowa = wł. Publiczna

WŁADZA PAŃSTWOWA - sprawowana jest za pomocą wyodrębnionego aparatu na określonym terytorium, (nad którym państwo posiada suwerenność- ma możność stosowania przymusu państwowego).

WŁADZA PUBLICZNA - służy interesom indywidualnym i grupowym

Interes- stan korzystny dla grupy / jednostki (grupy narodowe, etniczne, regionalne, lokalne)

FUNKCJE WŁADZY:

  1. Silne związanie z terytorium państwa. Tendencje odśrodkowe i dośrodkowe (władza stara się hamować tendencje odśrodkowe)

  2. Dystrybucyjne - pośrednicy w rozdziale pożądanych dóbr

  3. Ochronna - zapewnienie pokoju zewnętrznego i wewnętrznego

  4. Strukturotwórcza - tworzy mechanizmy społeczne, które umożliwiają dostęp do rządzenia różnymi grupami społecznymi.

  5. Stanowienie prawa

  6. ustanowienie środków które zapewniają poszanowanie prawa

  7. Tworzenie i kodyfikowanie organów państwowych

0x08 graphic
0x08 graphic
KONCEPCJE

Jeśli organ działa sprawnie Szybkie, stałe kodufikowanie

To należy go zostawić

Samemu sobie

  1. Ustalenie sposobu, w jaki obywatele biorą udział w składzie organów kierujących personelem w aparacie państwowym i finansach działania polityczne sensu STRICTE

DOKTRYNA

INNE KONCEPCJE:

0x08 graphic


Władza faktyczna

- oparta na sile, przemocy

Władza legitymowana systemem norm

-najczęściej akceptowana

- zinternalizowana (uznana za swoją)


W Wladze walczą partkie polityczne, o interesy walczą grupy nacisku.

Władza to panowanie, dominacja ekonomiczna, ideologiczna, aksjologiczna.

Rządzenie to sprawowanie władzy politycznej.

TYPY DECYZJI:

  1. Decyzje o tym, co jest treścią interesów poszczególnych grup społecznych

  2. Decyzje o kompetencjach poszczególnych podmiotów

  3. Decyzje o celach, dla których możliwe jest zastosowanie przymusu i dyslokacji tego przymusu, (kiedy można użyć przymusu?)

  4. Decyzje o składzie personalnym organów należących do władzy państwowej

*przymus fizyczny

Bodźce

0x08 graphic
(środki, które regulują dopływ i kontrole treści informacji)

0x08 graphic
Materialne Moralne

Środki przymusu:

LEGITYMIZACJA WŁADZY PAŃSTWOWEJ

0x08 graphic
Opiera się na Dobrowolnym przyzwoleniu rządzonych ,ze sprawujący rządy są do tego uprawnieni, a sposób sprawowania władzy jest prawowity i godny akceptacji.

RODZAJE LEGITYMIZACJI:

0x08 graphic
0x08 graphic

Normatywna

Społeczna

Rządzący doszli do władzy legalnie i sprawują ją zgodnie z zasadami i normami przyjętymi w konstytucji państwa

Dotyczy aprobaty sprawowania władzy zasadzając się na uznaniu, iż poczynania władzy są słuszne, uprawnione i godne akceptacji.

Legitymizacja ma charakter: charyzmatyczny, tradycjonalistyczny, legalny (zracjonalizowany).

Kryterium: rozłożenie legitymizacji na rózne elementy życia politycznego

*Legitymizacja ideologiczna - uznanie wartości i zasad określających system polityczny.

*Legitymizacja strukturalna - akceptacja norm proceduralnych, które tworzą reżim polityczny

*Legitymizacja personalna - wypływa z szacunku dla osób które sprawują funkcje publiczne

3 poziomy legitymizacji:

  1. Reguły zdobycia i sprawowania władzy

  2. Przekonania rządzących i rządzonych co do funkcjonowania określonych systemów politycznych

  3. Czynne przyzwolenie rządzonych

Pełna legitymizacja władzy istnieje tylko, gdy jednocześnie współistnieją wszystkie 3 poziomy.

Wykład z 4.04.06r.

LEGITYMIZACJA KONSTYTUTYWNA

0x08 graphic
To stale zmieniający się stan uprawomocnienia się władzy (różni się od atrybucyjnej)

Systemy niedemokratyczne tez chcą być legitymowane, dążą do poparcia znaczących grup społecznych.

Źródłem legitymizacji może być :

Legitymizacja - proces wytwarzania poparcia dla systemu

≠

Legitymacja - prawowitośc, prawomocność (stan systemu politycznego)

0x08 graphic

Przejawia się w :

    1. Tradycyjnym charakterze - władza jest legitymowana jeśli opiera się na sprawdzalnych przesłankach (prawo natury, boskie pochodzenie władzy, prawo historii)

    2. Rozwiązania partycypacyjne - źródłem legitymacji jest aktywne przyzwolenie ( w akcje wyborczym)

    3. Rozwiązania pozytywistyczne - odwołuje się do faktycznych pozytywnych ocen i opinii

    4. Behawioralne - łączy legitymacje z istnieniem realnej władzy

TYPY PAŃSTWA

(≠ formy państwa)

0x08 graphic
Ten podział ma charakter umowny.

0x08 graphic

Typologie o charakterze idealnym Typologie o charakterze empirycznym

( budowo a priori) (budowa a posteriori)


0x08 graphic
typologie konstruowane niezwykle dowolnie

- teza o degeneracji państwa

-wyróżniał timokracje (rządy najodważniejszych, najsilniejszych)

Degeneracja

0x08 graphic

0x08 graphic
Oligarchia (rządy bogatych)- konflikty z ludem

Demokracja (fatalny ustrój; chwiejny; brak respektu dla władzy, demoralizacja ludu)

0x08 graphic

Tyrania

Państwo idealne to państwo rządzone przez filozofów.

0x08 graphic
0x08 graphic
Podzielił państwa na:

Dobre Złe

Monarchia Tyrania

Arystokracja Oligarchia

Politea Demokracja

(interes ogółu) (własna korzyść

lub korzyść grupy)

0x08 graphic
0x08 graphic
Dzielił państwa na:

Państwo Boże Państwo ziemskie(złe)

Typy państw:

~ antyczno-orientalne

~ helleńskie

~ rzymskie

~ średniowieczne

~ współczesne

Wiąże typ państwa z formacjami społeczno- ekonomicznymi (formacje społeczno- ustrojowe)

Trzy fazy strukturalne:

  1. Faza wodzów militarnych

  2. Faza państwa patrymonialnego

  3. Faza państwa nowożytnego ( separacja administracji publicznej od aparaty administracji panującego)

W każdym państwie istnieją obywatele państwa bożego i ziemskiego.

Podzieliła państwa na (kryterium: natura rządu, zasady rządu, działanie państwa):

~rządy republikańskie (władza należy do narodu, innymi słowy to demokracja, albo należy do części narodu i jest to arystokracja)

~rządy monarchiczne ( władza jednostki)

~rządy despotyczne (jeden człowiek włada państwem, zasada działalności: strach)

Demokracja struktura mało realna (zasady demokracji -skromność i cnota-, czyli sprawność)


NIE MYLIC!-Typy państwa, formy rządów, formy państwa, system rządów

FORMY PAŃSTWA:

0x08 graphic
Zorganizowanie państwa i całokształt sposobów sprawowania władzy (ustrój państwa)

Na formy państwa składają się:

    1. Forma rządów

    2. Wskazanie suwerena

    3. Struktura terenowo- prawna państwa

    4. Określenie kompetencji organów państwa

    5. Określenie reżimu politycznego

0x08 graphic

FORMA RZĄDÓW:

Kryterium podziału: najwyższa władza


MONARCHIA

Najwyższa władza: jedna osoba sprawuje władzę dożywotnio.


To prawnie wybierany człowiek, któremu oddano najwyższą władzę w państwie; przysługują mu jako osobie (nie jako organowi państwa) określone przywileje; jest on prawnie odpowiedzialny; Obowiązują go normy prawne; odpowiada politycznie i moralnie za swoje czyny

Monarchie:

Współczesna forma monarchii:

~ograniczone - nie funkcjonują rządy parlamentarne; konstytucja

jest aktem łaski władcy, który zachowuje pełnię władzy.

~parlamentarne

REPUBLIKA

Najwyższa władza: ~organ kolegialny (sejm itd.)~ organ jednoosobowy (np.: prezydent).

Wykład z 11.04.06r

SUWEREN

Ten od kogo wywodzi się wszelka władza

Rządy:

  1. bezpośrednio (DEMOKRACJA BEZPOSREDNIA) np. Szwajcaria

  2. Pośrednio (DEMOKRACJA POŚREDNIA- przedstawicielska) -system wyborczy (prawa wyborcze ustanowione w konstytucjach, ordynacje wyborcze)

BIERNE PRAWO WYBORCZE bycie wybieranym

CZYNNE PRAWO WYBORCZE wybieranie kogos

CENZUSY:

- majątkowy

-płci

-wieku - od pewnego wieku zyskuje się czynne prawo wyborcze, od pewnego wieku bierne

-wykształcenia

-rasa

*w demokracji nie ma cenzusów (prócz wieku)

*głosy wszystkich obywateli sa równe

*wybory maja charakter bezpośredni

Naruszenia demokracji:

SYSTEM PROPORCJONALNY - w zależności od liczby oddanych głosów partia otrzymuje wybraną liczbe mandatów.

SYSTEM WIĘKSZOŚCIOWY- wygrywa ten kto uzyskał więcej głosów w wyborach

STRUKTURA TERENOWO- PRAWNA PANSTWA

  1. Usytuowanie względem siebie i względem władzy centralnej

0x08 graphic


0x08 graphic
PANSTWA UNITARNE (jednolite)


Takie gdzie żadna jednostka w państwie nie jest państwem. Np. Polska

- państwo dzieli się na mniejsze jednostki (ale sa to tylko jednostki administracyjne)

0x08 graphic

PANSTWO FEDERACYJNE

(związkowe)

Składa się z wielu państw, odrębnych

Jego części składowe mają samodzielność prawną i pewien zakres samodzielności politycznej, nie mają jednak prawa do secesji (odłączenia się, wystąpienia z federacji); nie mogą również samodzielnie nawiązywać stosunków międzynarodowych ani ich utrzymywać.

Np.:Niemcy,USA,Szwajcaria, Jugosławia(do rozpadu),ZSRR

PANSTWO KONFEDERACYJNE

(Związek Państw)

Nie jest jednolite, Konfederacja oparta na umowie międzynarodowej, twór trwały, zespolenie niezależnych państw,które mają na celu obrone terytorium i utrzymanie spokoju miedzy państwami zespolonymi.

PANSTWO ZŁOŻONE

-dzieląc się na mniejsze jednostki (sa to odrębne państwa) np.Wolne miasto Gdańsk, Watykan( panstwo Watykan, stolica Apostolska), San Marino

0x08 graphic

34


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
wykł, sobczak wyklady cz 2, Powstaje przez działanie sił dośrodkowych
sobczak wyklady cz 1byme, UW, podstawy prawa
Wykład z logiki 3 zdania
Wykład z logiki 3 zdania
logo obrazki do terapii cz zdania
Reprodukcja ludności Polska wyklad 6 cz 1
wykład 6 cz 1
pielegniarstwo wyklad 2 cz 2
Wykład cz 5 Podstawy ergonomii
Wykłady cz I
Reprodukcja ludno ci Polska wyklad 6 cz[1][1] 2
Chirurgia wyklad 3 cz I Historia chirurgii naczyniowej
MATERIALY DO WYKLADU CZ IV id Nieznany
wykład 2 cz.1, Teoria i analiza rynku- semestr V
Podstawy edytorstwa wykład cz IIa, Edytorstwo

więcej podobnych podstron