pedagogika pracy, Rozwój zawodowy człowieka, Rozwój zawodowy człowieka


Rozwój zawodowy człowieka
artykuł Bronisława Rzeczkowskiego

  1. Ogólna charakterystyka głównych teorii rozwoju zawodowego

1. Wstęp

                Rozwój zawodowy jest procesem przebiegającym w czasie w ramach ogólnego rozwoju człowieka. Realizacja wszystkich potencjalnych możliwości wynika z naturalnego popędu do rozwoju, do wzrostu, do osiągnięcia swojej pełni.

Teorie rozwoju zawodowego podkreślają, że ten proces rozpoczyna się w dzieciństwie i trwa do wieku dojrzałego, a jest ciągiem decyzji uwarunkowanych różnymi czynnikami w tym biologicznymi, psychologicznymi, ekonomicznymi a także społecznymi.

Na temat rozwoju zawodowego jest wiele poglądów, przy czym na uwagę zasługują te, które dotyczą cech, satysfakcji, potrzeb, wydatkowania energii, wyboru i decyzji a także zachowań zawodowych, ciągłości zawodowej oraz miejsca i przestrzeni.

Określenie rozwoju zawodowego w oparciu o wieloletnie badania podaje K. Czarnecki “jako społecznie pożądany proces przemian kierunkowych jednostki ( ilościowych i jakościowych, które warunkują jej aktywny i społecznie oczekiwany udział w przekształcaniu oraz doskonaleniu samego siebie i przez to swojego otoczenia materialnego, społecznego i kulturowego.”

Istota zachowań w warunkach wymogów i zadań zawodowych dotyczy zbioru reguł przekształcania układu człowiek-praca i określeniu ich wpływu na przebieg rozwoju człowieka i sukces zawodowy, którego miarą jest indywidualnie pojmowana satysfakcja. Żyjemy w czasach kultu fachowości tzw. profesjonalizmu i gospodarki rynkowej, racje społeczne i osobiste przemawiają więc aby zdobywać wysokie kwalifikacje zawodowe oraz zabiegać o szansę rozwoju dla siebie i innych.

Wszystkie teorie rozwoju zawodowego starają się wytłumaczyć, dlaczego ludzie dokonują określonych wyborów zawodowych, przy czym w literaturze pojawiły się dopiero w latach pięćdziesiątych , choć już na początku XX wieku Frank Parson opisał proces wyboru kariery zawodowej.

2. Ogólna charakterystyka głównych teorii rozwoju zawodowego

    1. Teoria cech i czynników

                Teoria cech i czynników podkreśla odrębność i wyjątkowość każdego człowieka. Pierwsi jej zwolennicy zakładali, że zdolności i cechy poszczególnych osób można zmierzyć w sposób obiektywny, a następnie skwantyfikować. Stopień osobistej motywacji uznany był zawartość względnie stałą, dlatego też satysfakcja płynąca z wykonywania danego zawodu zależała od odpowiedniego dopasowania zdolności jednostki do wymagań na danym stanowisku.

W swej współczesnej formie teoria cech i czynników podkreśla interpersonalny charakter kariery zawodowej i związany z nią styl życia, który warunkują: rodzina, zagadnienia etyczne, religijne, środowisko społeczne i przyjemności.

Wyróżnia się sześć kategorii, przy pomocy których można dokonać klasyfikacji rodzajów osobowości i środowiska pracy : realistyczną, badawczą artystyczną, społeczną, przedsiębiorczą i konwencjonalną.

Satysfakcja z wykonywania konkretnej pracy zależy od stopnia zależności typu osobowości i środowiska pracy. Przykładowo, osoba o osobowości typu artystycznego nie będzie najprawdopodobniej pasowała do zawodu konwencjonalnego, takiego jak na przykład kierownik biura. Istnieją wyjątki. Prawdopodobnym jest, przyjmowania pewnych stanowisk i pozostawanie na nich tłumaczą pewne czynniki niepsychologiczne, np. ekonomiczne, społeczne czy kulturowe. Jednak dla pojęcia świadomych decyzji zawodowych istotne jest posiadanie odpowiedniej wiedzy o sobie samym oraz wymogach zawodowych

Za twórcę podstaw teorii cech i czynników uznać można Franka Parsona, współcześnie zaś twórczo rozwinął ją Holland. Teoria ta podkreśla skojarzenie jednostki z pracą, która odpowiada jej uzdolnieniom.

Holland wyróżnia sześć kategorii, przy pomocy których można dokonać klasyfikacji osobowości i środowiska pracy. Są to typy: