ROLE SEMIOTYCZNE WYPOWIEDZI
Rola opisowa - wypowiedzi o pewnym kształcie jako środek opisu, że tak a tak jest, albo tak a tak nie jest. Przedmiot zainteresowania semantyki.
Rola ekspresywna - wyrażanie przez wypowiedzi naszych przeżyć różnego rodzaju.
Rola sugestywna wypowiedzi w stosunku do odbiorcy, jeśli oddziałuje nań jako swoisty bodziec do określonego zachowania się.
Rola performatywna niektórych wypowiedzi w danym środowisku kulturowym polega na tym, że poprzez wygłoszenie/podpisanie/napisanie tych wypowiedzi w określonym układzie życia społecznego dokonuje się takich aktów o charakterze umownym, konwencjonalnym.
Idiom - mają swoiste znaczenie odmienne od tych, które wyznaczałoby zwykłe znaczenie.
Zdanie - wyrażenie prawdziwe lub fałszywe
NAZWA
Nazwa - wyraz/wyrażenie, które jest podmiotem lub orzecznikiem orzeczenia imiennego.
Nazwa indywidualna - oznaczają te a nie inne podmioty, nie przypisując im żadnych właściwości wyróżniających go, np. Anna Pawlik, Przemyśl
Nazwa generalna - przysługują przedmiotom ze względu na jakieś cechy, które im przypisujemy, np. budynek, krzesło
Nazwa konkretna - znaki, rzeczy lub osoby, np. stół, nimfa
Nazwa abstrakcyjna - wskazują na cechę wspólną wielu przedmiotów, np. szarość; na zdarzenie czy stan rzeczy np. cisza; lub stosunek między przedmiotami, np. partnerstwo (BŁĄD HIPOSTAZOWANIA - dopatrywanie się jakiegoś fizykalnego przedmiotu, który odpowiadałby nazwie abstrakcyjnej).
Nazwa jednostkowa - tylko 1 desygnat np. matka A. Mickiewicza
Nazwa ogólna - więcej niż 1 desygnat, np. koń
Nazwa pusta - brak desygnatów
Nazwa zbiorowa - desygnatami są nie poszczególne rzeczy, ale takie przedmioty, które traktujemy jako agregaty złożone z poszczególnych rzeczy, np. las
STOSUNKI MIĘDZY ZAKRESAMI NAZW
Zamienność - synonimy
Podrzędność S względem P
Nadrzędność S względem P
Krzyżowanie się zakresów
Wykluczanie się zakresów
Stosunek sprzeczności - nazwa i nazwa w stosunku do tej pierwszej negatywna (tworzą klasę uniwersalną).
Stosunek przeciwieństwa - nazwy nie mają wspólnych desygnatów a ich zakresy nie tworzą klasy uniwersalnej.
DEFINICJE
REALNA - zdanie posiadające taką charakterystykę pewnego przedmiotu, którą tym i tylko tym przedmiotom można przypisać (język 1 stopnia).
NOMINALNA - wyrażenie w ten, czy inny sposób podające informacje o znaczeniu jakiegoś słowa/słów definiowanych (język 2 stopnia).
OSTENSYWNA - przez pokazanie.
SPRAWOZDAWCZA - wskazuje, jakie znaczenie ma/miał kiedyś definiowany wyraz w pewnym języku. Definicja musi zachować ewentualną nieostrość nazwy.
Ze względu na ich zadania:
PROJEKTUJĄCA - ustala znaczenie jakiegoś słowa na przyszłość, w projektowanym sposobie mówienia
KONSTRUKCYJNA - gdy ustala znaczenie wyrazu na przyszłość nie licząc się z dotychczasowym znaczeniem tego wyrazu/jeśli go posiada
REGULUJĄCA - jw. Liczy się z dotychczasowym niedostatecznie określonym znaczeniem tego słowa
Ze względu na budowę:
RÓWNOŚCIOWA - składa się z 3 części: zwrot definiowany, zwrot łączący, wyjaśnienie zwrotu wyrazami znanymi.
KLASYCZNA - to d. równościowa, polegająca na podaniu rodzaju i różnicy gatunkowej (definiowanie nazwy A przez porównanie zakresu z zakresem nazwy B - rodzaj, do którego należy A; ograniczony przez dodanie cech C, np. Dom (A) to budynek (budynek) mieszkalny (C).)
STYLIZACJA SŁOWNIKOWA - wyrażenie A to B mające cechę C
S. SEMANTYCZNA - A oznacza B mające cechę C
S.PRZEDMIOTOWA - przedmioty A to przedmioty z gatunku B wyróżniające się cechą C
PRZEZ POSTULATY - wyraz definiowany umieszczamy w zdaniu, w którym inne wyrazy mają znane nam znaczenie i na podstawie przykładu posługiwania się wyrazem definiowanym w tych zdaniach pozwalamy się innym domyślać, jakie znaczenie nadajemy temu wyrazowi (AKSJOMATYCZNA).
CZĄSTKOWA - postulaty definicji nie określają w sposób wyczerpujący sposobu posługiwania się definiowanym terminem.
BŁĘDY
IGNOTUM PER IGNOTUM - nieznane przez nieznane
IDEM PER IDEM - to samo przez to samo
BŁĘDNE KOŁO POŚREDNIE - definiowanie A za pomocą B, B za pomocą C, a C za pomocą A.
DEFINICJA ZA SZEROKA - jeśli zakres pojęcia obejmuje jakieś przedmioty nienależące do zakresu wyrażenia.
DEFINICJA ZA WĄSKA - jeśli zakres pojęcia nie obejmuje wszystkich przedmiotów należących do zakresu wyrażenia.
PRZESUNIĘCIA KATEGORIALNEGO - gdy te zakresy się wykluczają.
EKWIWOKACJA - nie komunikujemy nikomu naszego toku rozumowania
BŁĄD EKWIWOKACJI - w jednym i tym samym rozumowaniu osoba używa kilkakrotnie słowa wieloznacznego w różnych znaczeniach.
BŁĄD AMFIBOLOGII - ktoś wygłasza wypowiedź wieloznaczną ze względu na składnię i nie zdaje sobie z tej wieloznaczności sprawy.
EUFEMIZMY - wypowiedzi, które starają się swą formą złagodzić z tych czy innych względów niemiłą treść.
BŁĄD MYŚLENIA FIGURALNEGO - zwroty obrazowe brane w znaczeniu dosłownym.
MATERIALNY - bierzemy we wnioskowaniu przesłanki fałszywe, mylnie uważając je za słuszne.
FORMALNY - ktoś uważa swoje wnioskowanie za dedukcyjne, a w rzeczywistości dany wniosek nie wynika logicznie z przesłanek, tzn. wzór, wg którego przebiega wnioskowanie nie jest w rzeczywistości prawem logicznym.