Proponowany temat rozprawy

Kultura fizyczna województwa rzeszowskiego w latach 1948-2001 na podstawie ewolucji i rozwoju lekkiej atletyki.

Wstęp

I Rozdział

ZARYS EWOLUCJI KULTURY FIZYCZNEJ W POLSCE.

-zarys ewolucji wychowania fizycznego w Polsce do 1945 roku.

-dzieje kultury fizycznej w Galicji z uwzględnieniem: ewolucji wychowania fizycznego, ruchu „Sokoła” i genezy tworzenia się klubów.

-rozwój lekkoatletyki do 1945 r na terenach obecnego województwa rzeszowskiego.

II Rozdział

LEKKA ATLETYKA NA ZIEMI RZESZOWSKIEJ

- struktura organizacyjno - prawna lekkiej atletyki 1948-2001r.

- podstawy prawne działania, historia powstania okręgowego związku, składy zarządów,

- zakres działania organizacyjnego związku

III Rozdział

KULTURA FIZYCZNA WOJEWÓDZTWA RZESZOWSKIEGO W LATACH

1975 - 1998 NA PODSTAWIE EWOLUCJI I ROZWOJU LEKKIEJ ATLETYKI

-wychowanie fizyczne,

-sport szkolny, W SZS, MKS, SKS, ZHP,

-sport wiejski, RW LZS, LZS, sekcje lekkoatletyczne w Szkołach Rolniczych,

-ruch spartakiadowy, spartakiady branżowe, WRZZ, Rady Branżowe Federacji Związkowych,

-baza sportowa w tym lekkoatletyczna; wg: miasto, wieś, szkoły, kluby, rok oddania do użytku, rodzaj inwestora, źródło finansowania, okres użytkowania, stan obecny inwentaryzowany fotografiami.

-masowość, systemy szkolenia młodzieżowego, udział dzieci i młodzieży, udział kobiet

-działacze społeczni,

-kadra szkoleniowa,,

-zawodnicy-przebieg karier zawodowych czołowych lekkoatletów województwa rzeszowskiego,

-system zawodów drużynowych, klubowych, szkolnych.

-sport niepełnosprawnych; organizacje „Start”, „Sprawni Razem”, Olimpiady Specjalne Polska”

-turystyka i rekreacja,

Źródła i literatura

Noty biograficzne

Indeks osobowy

Indeks nazw geograficznych

Wykaz skrótów

Ilustracje i zdjęcia

Spis ilustracji

WSTĘP

Dokonując kwerendy materiałów archiwalnych, źródeł drukowanych, wytworzonych, literatury przedmiotu badań, prasy i czasopism, oraz własnego uczestnictwa i doświadczeń nabytych w trakcie pracy i działalności w Zarządach

w formie pełnienia funkcji Prezesa Rzeszowskiego Okręgowego Związku Lekkiej Atletyki (1995-do chwili obecnej), Prezesa Podkarpackiego Stowarzyszenia Związków Sportowych (1999-do chwili obecnej), Dyrektora klubu sportowego CWKS „Resovia”,(1997-2001), Prezesa CWKS „Resovia”(2001-do chwili obecnej), v-ce Prezesa klubu sportowego AZS WSP a później AZS Uniwersytetu w Rzeszowie (1997-2001), członka Zarządu Wojewódzkiego Szkolnego Związku Sportowego w Rzeszowie(1987-2000), trenera lekkoatletów „AZS”-„Resovia” Rzeszów (1970-1977),(1990-2002), zamierzam przedstawić rozwój kultury fizycznej województwa rzeszowskiego na podstawie ewolucji i rozwoju lekkiej atletyki w latach 1948-2001, uwzględniając w pracy obszar administracyjny z roku 1948, który bez większych zmian pokrywa się z obecnym terytorium województwa podkarpackiego co pozwala na ujęcie spójne i kompleksowe tematu.

Kultura fizyczna zdefiniowana jako składowa część kultury społeczeństwa jest katalizatorem głównych składników kultury materialnej i duchowej.

Lekkoatletyka zaliczona jest jako jeden z podstawowych elementów kultury fizycznej dzięki;

-masowej dostępności dla uczestników,

-wymaganiami stawianymi przez technikę ruchu i konieczną związaną z tym wiedzą teoretyczną i praktyczną,

-z oddziaływaniem zdrowotnym i higienicznym,

-z towarzyszącym socjologicznym i emocjonalnym stanom występującym w trakcie zawodów, treningów oraz innych procesów związanych z tą dyscypliną ,

- jej dorobkiem i osiągnięciami w zakresie kultury materialnej i duchowej.

Ramy czasowe przedmiotu badań zostały określone wydarzeniami społeczno- politycznymi, ekonomicznymi , administracyjnymi, transformacją ustrojową w państwie oraz stałym wynikiem wpływu powyższych czynników na zmiany zachodzące w kulturze fizycznej.

Tradycje lekkoatletyczne województwa podkarpackiego sięgają początków ewolucji wychowania fizycznego na terenach Galicji.

Można uznać iż w przekroju dziejów początek działalności związanej z kulturą fizyczną na terenach podkarpacia, podobnie jak w całej Polsce był związany z potrzebami stanu rycerskiego, podkreślenia odrębności narodowej, poprawy stanu kultury fizycznej, zaspokojenia indywidualnych potrzeb ruchu i rywalizacji sportowej, oraz kontynuowaniem tradycji kultury fizycznej.

Przedstawiając rys ewolucji kultury fizycznej należy zwrócić uwagę na obecność w Collegium Ressoviae w latach 1736-1738 jako nauczyciela retoryki, historii i literatury Stanisława Konarskiego przyszłego reformatora szkół pijarów w Polsce i założyciela Collegium Nobilium (1740).

Jego teoria i myśl reformatorska mogła być przyczyną wprowadzenia ćwiczeń cielesnych w formie rekreacyjnej w kształcącym przyszłych nauczycieli rzeszowskim collegium , które odbywały się jako „majówki” w formie wycieczek za miasto, z grami i zabawami w których występowały lekkoatletyczne formy ruchu marsz, bieg, skok, rzut.

Kolejnym momentem w rozwoju kultury fizycznej województwa jest wprowadzenie w „liceum Konarskiego” zorganizowanych zajęć wychowania fizycznego z prowadzącym je nauczycielem ćwiczeń cielesnych które ma miejsce w drugim półroczu roku szkolnego 1857/1858.

Współzawodnictwo sportowe w tym konkursy lekkoatletyczne związane są z pojawieniem się na terenach Galicji ruchu „Sokoła” i wprawdzie oficjalnie został przeniesiony z czeskiej Pragi, to jednak był ideą teorii niemieckich ogrodów turnerskich.

Rejestrację statutu Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” 7 lutego 1867 roku we Lwowie należy uznać za początki sportu w Polsce, z tym winny wiązać się rocznice sportowe w regionie np.: 1885 Przemyśl, 1886 Rzeszów, Jarosław, 1892 Krosno, 1889 Jasło i Sanok, 1890 Łańcut, 1893 Brzozów, 1903 Leżajsk, Głogów Małopolski i innych.

Program gimnastyki TG „Sokół” oraz ilość gniazd w których uprawiano lekką atletykę wskazują na znaczenie tej dyscypliny w fizycznym przygotowaniu jaką sprawność fizyczna odegrać miała w odzyskaniu wolności przyszłych Polaków.

Na obiektach „Sokoła”, przy udziale instruktorów, wraz z docieraniem z Lwowa i Krakowa oraz innych miast zasad teoretycznych i praktycznych związanych z przepisami i treningiem zaczynają zawiązywać się kluby sportowe powstają między innymi: „Resovia” 1905r. „Czarni” Jasło , „Wisłoka” Dębica 1908 r. „Polonia” Przemyśl 1909 r. „Karpaty” Krosno, „Czuwaj” Przemyśl 1918 r. „Gryf” Mielec, „Bar-Kochba” w Rzeszowie jest jednym z wielu klubów żydowskich. Jej nazwa związana jest z Szymonem Bar-Kochbą przywódcą starożytnego powstania żydowskiego przeciwko rzymianom.

Lekkoatletyka jest dyscypliną sportową spełniającą wiele potrzeb człowieka w przekroju jego rozwoju: utylitarnych, biologicznych, z zakresu kultury i kultury fizycznej z zakresu teorii treningu, budowy i architektury obiektów, doznań emocjonalnych i estetycznych wynikających z ceremonii i rywalizacji sportowej, mobilizującą do działań na rzecz rozwoju materialnego; przykładem jest Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży, która odbyła się w 1985 r. w Rzeszowie i zrealizowane inwestycje na jej rzecz.

Lekkoatleci są wzorem idei olimpijskich, z naszego regionu udział w igrzyskach olimpijskich wzięło 9 lekkoatletów tworząc postacie godne do naśladowania, będące wzorem ideału sportowego są to:

Jan Baran-Bilewski z „Resovii „1928 r. Amsterdam rzut dyskiem 41,77m,

Bronisław Gancarz z Rudnika k/Niska 1936 r. Berlin maraton 3:03:11,0,

Bogusław Duda z „Resovii” Montreal 1976 20 km chód,

Barbara Wojnar-Baran z „Resovii” Moskwa 1980 w dal ,

Jan Kłos z „Resovii” z uwagi na wycofanie się z powodów politycznych Polski z udziału w Igrzyskach Olimpijskich w/w startował w równoległych zawodach bloku sowieckiego.

Wychowankowie klubów z rzeszowszczyzny startujący na igrzyskach olimpijskich w barwach klubów sportowych z poza województwa rzeszowskiego;

Mieczysław Fortuna Tokio 1964 i Meksyk 1968, w chodzie sportowym,

Jacek Pastusiński z „Resovii” Seul 1988 trójskok,

Leszek Bebło Barcelona 1992, Atlanta 1996, w maratonie,

Robert Korzeniowski Atlanta 1996, (złoto), Sydney 2000 (2xzłoto),

Przedstawienie danych statystycznych z uwagi na ich wartość historyczną dotyczących

indywidualnych i drużynowych sukcesów które osiągnęli lekkoatleci województwa rzeszowskiego w mistrzostwach Polski jest konieczne z uwagi na brak takich opracowań.

Bogate tradycje „Resovii”, FKS „Stal”Mielec, ZKS „Stal”Stalowa Wola „Żurawianki” Żurawica, „Czuwaju” Przemyśl, „Stali” Sanok, „Czarnych” Jasło i wielu innych klubów, zawodników i działaczy ujętych w rozprawie zostanie zebrane i utrwalone w monografii ROZLA.

Zwrócenie uwagi na warunki rozwoju lekkoatletyki w uwarunkowaniu zmian czasowych i socjologicznych, w tym ekonomicznych, politycznych, w sposobie przekazywania tradycji, pozwoli na postawienie tez o wpływie lekkiej atletyki na rozwój kultury fizycznej w województwie.

Natomiast wykazanie osiągnięć, wyników i sylwetek zawodników są miarą poziomu kultury fizycznej trenerów w zakresie praktyki.

Powstanie w latach pięćdziesiątych Głównego Komitetu Kultury Fizycznej z odpowiednikami szczebla niższego w postaci Wojewódzkich i Powiatowych Komitetów Kultury Fizycznej, było decyzją polityczną zmierzającą do uporządkowania organizacyjnego w dziedzinie kultury fizycznej, w której w tym okresie najwięcej problemów stwarzał brak zniszczonej działaniami drugiej wojny światowej bazy, odpowiednio dużej grupy przygotowanych merytorycznie ludzi do prowadzenia działalności lekkoatletycznej, poważny niedobór sprzętu sportowego oraz innych obiektywnych i subiektywnych przyczyn.

Obszerna i wartościowa dokumentacja o działalności tych Komitetów została zgromadzona w Archiwum Wojewódzkim w Rzeszowie,

W latach od 1948-1975 w województwie rzeszowskim działalność w sekcjach lekkoatletycznych prowadziło z tendencją płynną od 11-52 klubów i od 12-76 trenerów i instruktorów według posiadanej kartoteki imiennej, komunikatów z zawodów (1956-2001) sprawozdań z działalności za 10-lat i 25-lat , oraz sprawozdania z urzędowania Zarządów ROZLA (1948-2001)

Duże znaczenie w rozwoju lekkiej atletyki w tym okresie jest związane z systemem organizowanych spartakiad w różnych pionach: wojskowym (MON), milicji (GWARDIA), straży pożarnych, akademickim (AZS), związków zawodowych (CRZZ, WRZZ, PRZZ) w rozbiciu na poszczególne branże: górników, metalowców, lotników, budowlanych, chemików, włókniarzy, itd. oraz spółdzielczych i rolniczych (LZS), harcerskich, (4-bój Świata Młodych, Błękitna Sztafeta), szkolnych (Igrzyska Młodzieży Szkolnej), polskich związków sportowych (Ogólnopolska Spartakiada Młodzieży, Mistrzostwa Polski Juniorów, Młodzieżowców, Seniorów).

Znaczenie tego systemu sportu i rekreacji fizycznej jest związane z masowością, dostępnością oraz oddziaływaniem biologicznym i społecznym.

Dla potrzeb realizacji tego ruchu powstaje większość obiektów sportowych w regionie rzeszowskim, w tym lekkoatletycznych funkcjonujących do dziś jest to opinia po przeprowadzonej inwentaryzacji na potrzeby tej dysertacji.

Podjęta w latach 1965-1968 próba szerokiej selekcji i naboru utalentowanej lekkoatletycznie młodzieży do szkolenia wojewódzkiego pod hasłem „Z ziemi rzeszowskiej na olimpijskie stadiony” z uwagi na rozmach i nowatorstwo zasługuje na przedstawienie pomysłodawców i odniesiony skutek, podobnie jak działalność w latach 1950-1957 Centralnego Ośrodka Szkolenia pionu LZS w Przemyślu i Żurawicy.

Konieczność uzupełnienia ilości kadry nauczycielskiej, trenerskiej i instruktorskiej jest odczuwalna do dziś. Była jednym z głównych powodów powstania

i rozwoju Studium Nauczycielskiego w Rzeszowie, Filii AWF w Krośnie Instytutu Wychowania Fizycznego i Zdrowotnego przy WSP w Rzeszowie.

Z posiadanych sprawozdań z 4-letnich kadencji pracy Zarządów Wojewódzkiego Szkolnego Związku Sportowego można przedstawić kierunki działania i dane statystyczne tej organizacji szczególnie dla jej masowej formy uczestnictwa w zawodach lekkoatletycznych które swym zasięgiem obejmują wszystkie szkoły z obszaru objętego badaniem.

Ujęcie w badaniach funkcjonowania Szkoły Podstawowej nr. 9 i V Liceum Ogólnokształcącego w Rzeszowie o profilu sportowym z klasami lekkoatletycznymi i przedstawienie ich dorobku i pozytywnej roli w rozwoju kultury fizycznej jest niezbędne jako kolejny wysiłek utrzymania pozycji i poziomu sportowego w rywalizacji na arenie Polski, oraz zaprezentowanie wkładu pracy dyrektorów tej szkoły Aleksandra Kulińskiego, Janusza Franeckiego i Jerzego Jadasia, nauczycieli Henryka Medera i innych. A także zaprezentowanie szkół - podstawowej z Mielca oraz średniej z Trzcinicy, które prowadząc podobną działalność w klasach lekkoatletycznych realizowały formę szkolenia sportowego, która dawała szansę dla rozwinięcia się wielu karier sportowych.

Od 1975 r. sprawy dotyczące kultury fizycznej prowadzone są przez powstałe w wyniku reformy terytorialnej Wydziały Kultury Fizycznej i Turystyki Urzędów Wojewódzkich w powstałych z dużego województwa rzeszowskiego czterech mniejszych obszarowo województw rzeszowskiego, przemyskiego, krośnieńskiego i tarnobrzeskiego.

Powstałe w tych województwach Wojewódzkie Federacje Sportu kierują swą działalność merytoryczną i programową na nadzorowanie prawidłowego funkcjonowania i rozwoju Okręgowych Związków Sportowych, rejestrację i funkcjonowanie programowo-statutowe różnych stowarzyszeń kultury fizycznej, właściwego rozwoju poszczególnych dyscyplin sportowych we wszystkich kategoriach wiekowych a także działalnością sportową i szkoleniową trenerów i instruktorów.

W okresie tym w Rzeszowskim Okręgowym Związku Lekkiej Atletyki zrzeszonych było 5 klubów prowadzących sekcje lekkoatletyczne, w przemyskim 2, w krośnieńskim 6, i w tarnobrzeskim 4, (razem 17 sekcji) nie licząc szkolnych klubów sportowych, objętych opieką przez odpowiednie Wojewódzkie Szkolne Związki Sportowe.

W województwie rzeszowskim w tym czasie było zatrudnionych 8, w przemyskim 5, w krośnieńskim 10, a w tarnobrzeskim 7 trenerów i instruktorów(razem 30).

Dane źródłowe dotyczące historii ewolucji wychowania fizycznego, w Collegium Ressoviae i w „Sokole” opieram na wykazanych przypisami źródłach, obecność tego problemu w dysertacji uzasadniam koniecznością nawiązania do faktów mających znaczenie w rozwoju kultury fizycznej w późniejszym okresie.

Wiedzę o ROZLA opieram na monograficznych wydaniach, i sprawozdaniach z 4-letnich kadencji pracy Zarządu ROZLA, na posiadanych protokołach zebrań Zarządu ROZLA, w oparciu o wywiady z byłymi sekretarzami Zarządu ROZLA (1957-2001r.) ,oraz na podstawie własnych zgromadzonych wiadomości z okresu pełnienia funkcji trenera koordynatora ROZLA w latach 1970-1977, oraz członka i Prezesa Zarządu Podkarpackiego Okręgowego Związku Lekkiej Atletyki.

Z posiadanych monografii klubów sportowych, prasy, źródeł archiwalnych, z roczników miesięcznika „Lekkoatletyka” wydawnictwo PZLA od 1956 r. do 1995 r. w komplecie oraz 1997 - 2001. Z zestawień 100 najlepszych wyników wydanych w postaci Roczników PZLA.

Prezentacja not biograficznych jest oparta na danych archiwalnych, monografiach klubowych, ROZLA, notatkach prasowych oraz wywiadach.

Dane takich stowarzyszeń jak: TKKF, ZHP, WRZZ, OLIMPIADY SPECJALNE POLSKA, SPRAWNI INACZEJ, RKOL, RW LZS i innych opieram indywidualnie o monograficzne wydawnictwo traktujące działalność tych jednostek kultury fizycznej które w swoim działaniu korzystają z lekkoatletycznych form ruchu.

Rozdział I

Zarys ewolucji systemu wychowania fizycznego w Polsce do uzyskania niepodległości w 1945 roku.

Ewolucja systemu wychowania fizycznego w Polsce oparta była o tradycyjne formy wychowania rycerskiego, w uniwersytetach, konwiktach oraz dworach szlacheckich. Stan ten ulega zmianie wraz z rozwojem nauki. Wzrost ruchów narodowowyzwoleńczych jest przyczyną zmian wielu poglądów w tym w poglądach na wychowanie dzieci i młodzieży.

Wyraźną zmianę można zauważyć w znaczeniu wychowania fizycznego, które znalazło poparcie w reformatorskich działaniach ludzi światłych przedstawiających swoje poglądy w pismach i przemówieniach.

W wydawanych pismach i podręcznikach skierowanych do ludu przedstawiano konieczność zmiany celów, zasad i metod wychowania. Próby te wprowadzano w nielicznych jak na owe czasy wzorcowych szkołach. Dla zwiększenia skuteczności oddziaływania zespołu pedagogicznego lokalizowano takie szkoły z dala od wpływu rodziny i społeczeństwa, starając się wpływać na wychowanków według założeń pedagogicznych Oświecenia.

W skład programu nauczania, obok nauk humanistycznych i ścisłych wprowadzono praktyczne sposoby ich zastosowania w życiu. Włączając do nich wychowanie fizyczne zmieniono średniowieczny charakter wychowania podkreślając jednocześnie praktyczne potrzeby życia, rozwój fizyczny spójny z rozwojem umysłowym.

Ten nowoczesny program wychowania po raz pierwszy wprowadził Stanisław Konarski, który wykorzystał wiadomości wyniesione z swojej edukacji w Rzymie i Paryżu w założonym przez siebie w roku 1740 Collegium Nobilium w którym zwracał szczególną uwagę na ćwiczenia cielesne.

Konwikt Szlachecki Konarskiego ze swoimi postępowymi reformami jest wprowadzany do kolegiów pijarskich a z tych do kolegiów jezuickich.

Sejm konwokacyjny w 1764 roku nie przyjmuje projektu reform szkolnictwa, które stronnictwo Czartoryskich wniosło na obrady, stąd ograniczono się do starań o założenie szkoły z programem jaki złożono w sejmowym wniosku. Powołuje ją w 1765 roku w Warszawie król Stanisław Poniatowski, i jest to Szkoła Rycerska z założeniami świeckimi i duchem wojskowym.

Główny cel edukacyjny jakim było kształcenie młodych szlachciców dla potrzeb wojska i służby cywilnej, narzuciło konieczność przyjęcia i realizację programu nauczania i wychowania w którym wychowanie fizyczne znalazło niespotykaną do tej pory rangę, czego dowodem jest nadzór lekarzy nad prawidłowym zdrowiem i rozwojem fizycznym. Były to czynności uznane za przełomowe między innymi: pomiar wzrostu, opieka dentystyczna, przestrzeganie zasad higieny osobistej (kąpiele, mycie, racjonalne odżywianie, przestrzeganie godzin snu). W ramach programowych zajęć prowadzono naukę szermierki, tańca i jazdy konnej. Uciążliwe marsze doskonaliły wytrzymałość, a ćwiczenia terenowe łączyły ze sobą wytrzymałość i znajomość taktyki wojskowej.

W porównaniu z Collegium Nobilium w Szkole Rycerskiej znaczenie metod, form i treści nauczania wychowania fizycznego znacznie wzrosło.

W wyniku działań reformatorskich zmierzających do wyprowadzenia Polski z ogólnej anarchii podejmowane są działania skierowane na odpowiednie wychowanie młodego pokolenia w oparciu o generalną reformę oświaty i wychowania. Powstają szkoły parafialne z odpowiednią pozycją nauczyciela, dostępne dla dzieci chłopskich, z językiem ojczystym w miejsce łaciny, geografią, historią, matematyką, naukami przyrodniczymi, higieną, świecką etyką oraz ćwiczeniami cielesnymi.

Reformę tą przeprowadziła jako projektodawca i wykonawca utworzona w tym celu w 1783 roku Komisja Edukacji Narodowej pierwsze w świecie ministerstwo oświaty.

Ujęte przez Grzegorza Piramowicza w Ustawie „dla Stanu Akademickiego i na szkoły w krajach Rzeczypospolitej przypisane” zagadnienia wychowania fizycznego po raz pierwszy w historii polskiego szkolnictwa zostały wprowadzone jako obowiązkowe we wszystkich szkołach w kraju. Był to po powstaniu Collegium Nobilium, i Szkole Rycerskiej, kolejny krok w kierunku ujęcia w programie szkolnym nauczania wychowania fizycznego i dalszy rozwój kultury fizycznej w Polsce.

Z bliskich lekkiej atletyce ćwiczeń ujętych w programie nauczania to „gonitwy do pewnego miejsca i wyprzedzanie się na wzgórki i przykre miejsca.”

Głoszone przez filozofów i pedagogów tezy Oświecenia o jedności ciała i duszy znaleźć można w Ustawie Komisji Edukacji Narodowej (1735-1801). Zawarte odrębne zapisy w tej ustawie dotyczące edukacji fizycznej skierowane były na konieczność docenienia oraz podniesienie stanu wiedzy o wychowaniu fizycznym i jego roli w wychowaniu ogólnym. Zalecenia Komisji dotyczyły konieczności organizacji zajęć ruchowych w szkołach parafialnych, wydziałowych, i podwydziałowych a także w czasie wakacji. Nie znano wówczas pojęcia lekcji, ani stanowiska nauczyciela wychowania fizycznego, ćwiczenia cielesne miały formę rekreacji ruchowej poza lekcyjnej. Obowiązkowe, zorganizowane w formie lekcji wychowanie fizyczne stopniowo pojawia się w wieku XIX.

Wydanie przez Grzegorza Piramowicza w 1787 roku „Powinności nauczyciela” oraz wskazanie w nich oprócz wskazówek higienicznych konieczność działań profilaktycznych przed leczniczymi, czyni go prekursorem polskiej higieny szkolnej. Jest on również uważany za pierwszego, który podkreślał potrzebę wychowania fizycznego dziewcząt.

Rozpowszechnianie kultury higienicznej w szkole, a przez szkołę wśród społeczeństwa rozpoczęto od szkół parafialnych, a tym samym wśród najszerszych kręgów ludu polskiego.

„Przepisy dla szkół parafialnych" wydane przez Komisję Edukacji Narodowej zalecają: „aby izby szkolne były obszerne, czyste, pomalowane, widne i dobrze przewietrzane.

Duża uwaga zwrócona na ćwiczenia cielesne i wychowanie patriotyczne była związana z zagrożeniem utraty niepodległości, Stanisław Staszic podkreślał iż celem wychowania nie jest zdrowie lecz wychowanie „obywatela-rycerza”, który przez swoje przygotowanie obroni Rzeczypospolitą.

Dwadzieścia lat pracy Komisji Edukacji Narodowej przyniosło widoczną poprawę zwłaszcza w odniesieniu „do” wychowania fizycznego.

Mając wsparcie ówczesnych autorytetów w osobach Ignacego Krasickiego, Stanisława Staszica oraz reformatora Uniwersytetu Krakowskiego Hugo Kołłątaja wprowadzane programy wychowania fizycznego można uznać za nowatorskie w Europie i na Świecie.

W szkołach coraz częściej swoją obecność zaznaczały zagadnienia wychowania fizycznego, zmianie ulega stanowisko nauczycieli chętniej korzystają oni z takich form jak gry sportowe, zabawy, wycieczki, potykanie się na palcaty, musztra a najbardziej dostępna lekkoatletyka z swoim programem biegów, skoków i rzutów nawiązywała do idei olimpijskich starożytnej Grecji.

Do popularnych gier w tym czasie było „ubieganie się całą grupą za jak najdalej rzuconą piłką” lub uganianie się,” które polegało na wyścigach do mety ustalonej w formie naturalnych przeszkód terenowych. Często wyznaczano nagrody zachęcając w ten sposób do większej aktywności.

Wprawdzie pozycja nauczycieli „dyrektorów” odpowiedzialnych za organizację i prowadzenie ćwiczeń i zabaw była niska z uwagi na to iż byli to zapisani na ostatni rok uczniowie a więc na prawach ucznia z wszystkimi konsekwencjami dyscyplinarnymi w tym karą chłosty choć byli pełno prawnymi członkami grona pedagogicznego. Byli to protoplaści obecnych nauczycieli wychowania fizycznego.

Na uwagę zasługują wskazane przez A. Popławskiego metody nauczania ujęte w rozprawie „O rozporządzaniu i wydoskonaleniu edukacji obywatelskiej projekt Prześwietnej Komisji Edukacji Narodowej Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego”& 1, które można nazwać „naturalnymi” ściśle związanymi z naturą, a sposób postępowania metodycznego można porównać do stosowanej jeszcze dziś metody nauczania ruchu, według której realizuje się etapy:

1)gromadzenie doświadczeń,

2)przemyślenia i zastosowanie,

3)doskonalenie ruchu.

Trwałość tych reformatorskich programów w tym wychowania fizycznego jest widoczna w kontynuacji idei KEN nawet po utracie niepodległości przez dalsze poczynania wychowawcze prowadzone w Polsce pod rozbiorami. Tolerowana zaledwie rozrywka ruchowa dzięki ustawie, przepisom oraz wskazówkom Komisji Edukacji Narodowej staje się rewolucyjna przez takie postawienie spraw wychowania fizycznego i higieny szkolnej.

Edukacja fizyczna staje się ważnym działem wychowania. Ustawowo zapewniono codziennie godziny rekreacyjne podnosząc wartość gier sportowych, lekkoatletycznych form ruchu oraz ćwiczeń wojskowych. Prowadzone są również rozważania problemów i metod nauczania ruchu.

Pionierskie stanowisko Grzegorza Piramowicza w kolejności podkreślające konieczność działań profilaktycznych wychowania fizycznego przed lecznictwem oraz krzewienie kultury higienicznej wśród ludu, kształtowanie nawyków higienicznych i zdrowotnych wśród dzieci i młodzieży szkolnej, dbałość o stan sanitarny budynków i urządzeń szkolnych stanie się w okresie pod zaborami elementami nawiązującymi do tradycji Komisji Edukacji Narodowej mimo stawianym trudnościom przez zaborców.

Korzystając z zawartych w ustawach idei Komisji Edukacji Narodowej Tadeusz Czadzki zatrudnia w Liceum Krzemienieckim po raz pierwszy w Polsce lekarza szkolnego, a także w 1808 roku etatowego nauczyciela wychowania fizycznego, który prowadził naukę jazdy konnej. Był to Francuz Karol Audibert.

W krzemienieckim programie szkolnym popularyzacja wychowania fizycznego ujęta była również w wykładach o higienie i zdrowiu, które prowadził dr Karol Kaczkowski.

Jako pierwszy ośrodek formułujący teoretyczne podstawy o wychowaniu fizycznym należy uznać Uniwersytet Wileński, gdzie profesor tego uniwersytetu z wykształcenia lekarz, chemik i farmaceuta Jędrzej Śniadecki (1768-1838) wydaje w 1805 roku traktat „O fizycznym wychowaniu dzieci”. (dziewięciokrotne wydanie , ostatnie w 1990 r.)

Zawarte w tej rozprawie poglądy na wychowanie fizyczne czynią oparte na nie przemijających założeniach medycznych wskazówki do rozwoju kultury fizycznej aktualne nawet w dzisiejszych czasach.

Według założeń Śniadeckiego prawidłowy rozwój fizyczny jest podstawą dalszego rozwoju ontogenetycznego człowieka , a ukształtowane zdrowie jest podstawą ogólnego kształcenia.

Kraków jest drugim ośrodkiem myśli o wychowaniu fizycznym stało się to za przyczyną lekarza chirurga profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego Ludwika Bierkowskiego (1801-1860), który na podstawie zdobytej wiedzy w czasie licznych podróży zagranicznych zakłada w Krakowie w 1837 roku Instytut Gimnastyczny oparty na wzorach francuskich, w 1838 roku uruchomił kursy gimnastyczne dla kobiet, i szkołę pływania.

Władze szkolne Bierkowski próbował przekonać do wprowadzenia gimnastyki do szkół w rozprawie „Kilka słów o ważności, potrzebie i użytku gimnastyki”

Kolejnym okresem wyraźnie znaczącym dla ewolucji kultury fizycznej wraz z wydarzeniami historycznymi w Polsce był ruch „Sokoli” na terenach Galicji, w której dzięki autonomii w przeciwieństwie do innych regionów Polski można było zrzeszać się i zawiązywać polskie organizacje.

Kraków i Lwów stają się ośrodkami rozwoju kulturalnego a także kultury fizycznej. Z Czech przeniesione zostają programy działania ruchu sokolego i dzięki ośrodkom akademickim i prężności organizacyjnej studentów w 1867 roku dochodzi do założenia pierwszego w Polsce gniazda Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Data ta jest uważana za narodziny sportu polskiego.

Wśród działaczy i teoretyków kultury fizycznej środowiska lwowskiego wymienić należy:

Edwarda Madejskiego autora pierwszego polskiego podręcznika gimnastyki sokolej.

Antoniego Durskiego, Edmunda Cenara, Tadeusza Żulińskiego autorów podręczników gimnastycznych i prac teoretycznych.

Szczególne miejsce należy się Wenantemu Piaseckiemu (1832-1909) z wykształcenia lekarz po ukończeniu uniwersyteckiego kursu gimnastycznego w Pradze przez dwa lata kieruje lwowskim zakładem gimnastycznym „Sokoła”. Na wyróżnienie zasługuje w związku z podjęciem prób prowadzenia wykładów i ćwiczeń z zakresu gimnastyki na Uniwersytecie Jagiellońskim (1866) i na Uniwersytecie Lwowskim (1872).

Henryk Jordan (1842-1907) lekarz ,profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego propagator realizacji wychowania fizycznego przez rekreacyjne formy zajęć w warunkach terenowo-boiskowych. Propozycja przeniesienia ćwiczeń na otwarty teren rozwiązała problem lokalowy co w znacznym stopniu skłoniło władze miejskie Krakowa do przeznaczenia placu na Błoniach krakowskich pod miejsce na zabawy i gry ruchowe. Idea Jordana w postaci Parków jego imienia przetrwała do dziś, sam autor za wysiłek skierowany na wprowadzenie wykładów a następnie kursów dla wychowawców fizycznych w Uniwersytecie Jagiellońskim zasługuje na miano propagatora rozwoju kultury fizycznej w tym okresie.

Wolniejsze tempo rozwoju wychowania fizycznego w zaborze ruskim i pruskim było związane z nie przejednanym stanowiskiem antypolskim obu zaborców.

Wzorem Parków Jordana z inicjatywy Wydziału Wychowania przy Warszawskim Towarzystwie Higienicznym wydzielone zostały specjalne tereny jako place zabaw i gier, które od 1899 roku noszą nazwę Ogrodów Raua.

W obu przypadkach ogrody w Galicji oraz w zaborze rosyjskim są ośrodkami pozaszkolnego oddziaływania na dzieci i młodzież środkami kultury fizycznej.

Władysław Ryszard Kozłowski (1866-1915) założyciel i redaktor czasopisma z zakresu wychowania fizycznego „Ruch” w którym prezentowano podstawy naukowe wychowania fizycznego, metodyki, organizacji zajęć. Jako wykładowca w warszawskiej Szkole Gimnastyki Szwedzkiej i Masażu założonej przez Helenę Prawdzic-Kuczalską był pierwszym propagatorem i reformatorem gimnastyki szwedzkiej w Polsce, którą studiował jako uczeń Knudsena w Danii.

Placówka Kuczalskiej w dużym stopniu zaspokajała zapotrzebowanie kadrowe wychowania fizycznego dzięki dwuletnim kursom prowadzonym również dla kobiet.

Stanowisko antypolskie rosyjskich i niemieckich zaborców w znacznym stopniu opóźnia rozwój wychowania fizycznego stąd idee „Sokoła”, Jordana czy też Raua w postaci zakładów gimnastycznych, kursów kształcących nauczycieli, teoria wychowania fizycznego i inne działania są wdrażane z opóźnieniem.

Pierwsze gniazdo T.G. „Sokół” powstaje w zaborze pruskim w 1884 roku w Inowrocławiu.

Teoretycznymi akcentami w zakresie wychowania fizycznego w tym zaborze są rozprawa Bronisława Trentowskiego „Chowanna czyli system pedagogiki narodowej”, w którym wskazuje na problemy rozwoju fizycznego, higienę i hartowanie, oraz wpływ jaki wywierają ćwiczenia fizyczne na sferę psychiczną człowieka.

Artykuły wydrukowane w „Szkole Polskiej” Ewarysta Estkowskiego „O fizycznym wychowaniu dzieci” (1851 r.) i „O fizycznym wychowaniu młodzieży”(1853r.) są krytycznym przedstawieniem stosowanych systemów wychowawczych w szkole pruskiej oraz propozycją wprowadzenia zmian skierowanych na harmonijny rozwój oraz celowym stosowaniem gimnastyki na rozwój zdrowia i wzmocnienie ciała.

Kolejne opracowania teoretyczne na terenie tego zaboru w zakresie teorii wychowania fizycznego to publikacje Stanisława Jerzykowskiego i Teodora Jarnatowskiego, które poruszały problem związany z gimnastyką higieniczną i zdrowotną.

Możliwości systematycznego promowania rozległych problemów wychowania fizycznego rodzą się wraz z ukazaniem się czasopisma „Sokół” w którym działacze poznańscy umieszczali rozwiązania metodyczne w zakresie ćwiczeń cielesnych.

Wśród których na uwagę zasługują Tadeusz Szulc autor „O wychowaniu fizycznym”(1913 r.) i „Podstawy fizyczne społeczeństwa a rząd państwowy”(1919 r.)

w swoich rozprawach upatruje szansę na podniesienie poziomu kultury fizycznej poprzez założenie przy wszystkich uczelniach wydziałów dla wychowania fizycznego którego absolwenci w sposób celowy propagowali by wiedzę o sposobach wychowania fizycznego wśród społeczeństwa.

Z uwagi na swoje nowatorstwo związane z wprowadzeniem wychowania fizycznego w przedszkolu przez kierowniczkę freblowskiego seminarium w Poznaniu

Walerię Pufke należy podkreślić jako znaczące w łącznym procesie ewolucji wychowania fizycznego.

Eugeniusz Piasecki (1872-1947) wychowywany w atmosferze kultury fizycznej, którą rozwija jako lekarz, pedagog i humanista. Będąc uczeniem gimnazjum krakowskiego poznaje zasady działalności parków Henryka Jordana , które przez kontynuowanie studiów medycznych w Krakowie utrwala i staje się gorącym orędownikiem, czego dowodem jest złożenie egzaminu nauczyciela gimnastyki. W Kijowie w latach 1914-1918 w Polskim Kolegium Uniwersyteckim wykłada higienę, teorię wychowania fizycznego i fizjologię ćwiczeń ruchowych. Jako pierwszy w Polsce habilituje się z zakresu higieny szkolnej. Jest działaczem i uczestnikiem takich organizacji jak „Sokół”, ruch skautowski dla którego jest pomysłodawcą polskiej nazwy „harcerstwo”, jego dorobek w zakresie wychowania fizycznego obejmuje również okres międzywojenny, wnosi swą działalnością ogromny wkład w rozwój kultury fizycznej a w szczególności w wychowania fizycznego. Organizuje i kieruje od 1919 roku Katedrą Wychowania Fizycznego przy Uniwersytecie Poznańskim aż do przekształcenia w Studium Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Poznańskiego

z prawem nadawania stopni magisterskich.

Rola i wkład Eugeniusza Piaseckiego w rozwój polskiej kultury fizycznej ujęty w wielości cennych pozycji, między innymi: ”Zasady wychowania fizycznego”(1904),

„Fizjologia ruchów”(1915), „Zabawy i gry ruchowe”(1916,1919), „Harce młodzieży polskiej”(1916,1920), „Dzieje wychowania fizycznego”(1925,1929), „Zarys teorii wychowania fizycznego”(1931,1935)

Na arenie międzynarodowej znalazł E. Piasecki uznanie powierzono mu funkcję doradcy do spraw wychowania fizycznego przy Lidze Narodów i Przewodniczącego Międzynarodowych Kongresów Wychowania Fizycznego. Ukoronowaniem dorobku życiowego i twórczości było nadanie imienia Eugeniusza Piaseckiego Poznańskiej Akademii Wychowania Fizycznego w 1982.

Kolejną postacią która wniosła wkład zwłaszcza w rozwój metodyki wychowania fizycznego był Walerian Sikorski (1876-1946) komendant Centralnej Szkoły Gimnastyki i Sportów pełnił też funkcję wizytatora w Kuratorium Okręgu Szkolnego w Poznaniu. Doświadczenia dydaktyczne w pracy w T.G. „Sokół” oraz w pobyt w Królewskim Instytucie Gimnastycznym w Sztokholmie dały mu gruntowne przygotowanie w zakresie nauczania praktycznego w związku z tym pełnił w Studium W F U P funkcję kierownika nauczania praktycznego.

Do jego największych osiągnięć zaliczyć należy wydanie „Gimnastyki”(1927,1930),

uruchomienie wydawnictwa „Wychowanie Fizyczne”, wprowadzenie „Polskiej Odznaki Sportowej”(1931). Walerian Sikorski zginął w Katyniu.

W rozwoju teorii wychowania fizycznego z okresu międzywojennego wymienić należy również Władysława Osmolskiego (1883-1935) komendanta Centralnej Wojskowej Szkoły Gimnastyki i Sportów oraz dyrektora Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego w Warszawie.

Lekarz, doktor nauk medycznych, pułkownik, działacz i publicysta wykładowca teorii wychowania fizycznego członek Rady Naukowej Wychowania Fizycznego, redaktor

„Wychowania Fizycznego”, autor cennych prac z zakresu teorii wychowania fizycznego „Psychologia rozwoju sprawności ruchowej”(1931) i „Teoria sprawności ruchowej”(1935)

Na uwagę zasługują występujące kolejno po sobie wydarzenia związane z powstawaniem ośrodków kształcenia wychowania fizycznego; Kraków jest miejscem utworzenia w 1927 roku Studium Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego i jest to drugi w kolejności ośrodek po utworzonej w 1919 roku Katedrze Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Poznańskiego przekształconej w 1924 roku w Studium Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Poznańskiego, trzeci ośrodek powstaje gdy w 1929 roku Centralną Szkołę Gimnastyki i Sportów z Poznania przenosi się do Warszawy gdzie po połączeniu z Państwowym Instytutem Wychowania Fizycznego powstaje Centralny Instytut Wychowania Fizycznego na Bielanach.

II wojna światowa przerywa rozwój wychowania fizycznego mimo konspiracyjnego nauczania, podejmowania organizacji tajnych zawodów sportowych były to jedynie formy i próby podtrzymania tradycji oraz manifestacja oporu przeciwko dyskryminacji okupanta niemieckiego. Straty ludzkie i materialne działań wojennych spowodowały ogromną wyrwę, która tuż po wyzwoleniu poprzez różne działania rozpoczęła pracę wykorzystując bogaty dorobek wymienionych teoretyków wychowania fizycznego.

Działalnością która najwyraźniej łączyła okresy przed i po wojenny była działalność Zygmunta Gilewicza lekarza, lekarza wojskowego z okresu I wojny światowej, lekarza wojskowego w stopniu pułkownika od 1931 roku dyrektora Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego w Warszawie z jego inicjatywy ośrodek ten uzyskał status akademicki. Czynnego obrońcy Warszawy w służbie sanitarnej, konspiratora i organizatora tajnego nauczania.

Współorganizatora odbudowy i reaktywowania AWF w Warszawie, wykładowcy teorii wychowania fizycznego z tytułem profesora, oraz kierownika Katedry Teorii Wychowania Fizycznego.

Pełnił w AWF w Warszawie funkcję dziekana, prodziekana, prorektora do spraw nauki, a od 1959 roku rektora. Podsumowaniem jego bogatego dorobku w twórczości naukowej jest wydanie monograficzne „Teoria wychowania fizycznego” (1954).

Czwartym ośrodkiem po Poznaniu, Warszawie i Krakowie mimo ogromnych strat ludzkich i materialnych jest powołane w 1946 roku Studium Wychowania Fizycznego Uniwersytetu we Wrocławiu.

Wszystkie ośrodki akademickie oparły swoją działalność w strukturach, kierunkach badawczych w poczynaniach dydaktycznych na wzorach przedwojennych.

Regulacje organizacyjne są wprowadzane decyzjami władz politycznych i państwowych:

-1949 r. wrzesień Uchwała Biura Politycznego KC PZPR w sprawie podniesienia poziomu metodyczno- naukowego w uczelniach, rozszerzenia systemu szkolenia kadr w dziedzinach bezpośrednio związanych z wychowaniem fizycznym.

-1949 r. grudzień przyjęcie ustawy „O organizacji kultury fizycznej i sportu”

Powołanie przy Prezesie Rady Ministrów w randze organu ministerstwa sportu - Główny Komitet Kultury Fizycznej.

- 1950 r. lipiec rozporządzeniem Rady Ministrów przekształcono wszystkie Studia Wychowania Fizycznego przy uniwersytetach w Polsce w Wyższe Szkoły Wychowania Fizycznego podporządkowując je GKKF z zastosowaniem przepisów o organizacji nauki szkolnictwa wyższego.

W latach sześćdziesiątych powołano uczelnie akademickie z istniejących w Gdańsku - Oliwie i Katowicach Studiów Nauczycielskich oraz filii AWF w Warszawie w Białej Podlaskiej i AWF Poznańskiego w Gorzowie Wielkopolskim, było to razem osiem placówek naukowo - dydaktycznych wychowania fizycznego w Polsce.

Rosnące zapotrzebowanie na nauczycieli wychowania fizycznego spowodowało powstanie przy wyższych szkołach pedagogicznych instytutów wychowania fizycznego, uruchomiono również kolegia nauczycielskie z tą specjalnością.

II Rozdział

Zarys ewolucji kultury fizycznej w Galicji z uwzględnieniem; ewolucji wychowania fizycznego, ruchu „Sokoła” i tworzenia się klubów sportowych do 1945 roku.

Początki rozwoju kultury fizycznej na terenach ówczesnego województwa ruskiego obejmującego późniejsze tereny województw lwowskiego i krakowskiego tak zwanej Galicji i Lodomerii (1772 - 1918) obejmujący również obecne tereny województwa Podkarpackiego ( w latach 1975 - 1995 województwa rzeszowskiego, krośnieńskiego, tarnobrzeskiego, przemyskiego) należy porównać do panującego modelu wychowania jaki panował w średniowiecznej Polsce.

Stan wiedzy oraz źródła dotyczące rozwoju kultury fizycznej w średniowieczu na terenie obecnego województwa pozwalają przedstawić ją w oparciu o wiadomości dotyczące istnienia stanów rycerskiego, chłopskiego a później mieszczańskiego.

Mimo oficjalnej pogardy dla spraw kultury ciała jaką żywił zarówno kościół, jak i uzależniona od niego nauka średniowieczna narastały i rozwijały się w tym okresie dwa nurty kultury fizycznej: feudalna kultura rycerstwa będąca na wskroś kulturą wojenną, oraz ludowe elementy kultury fizycznej, związane z pracą , obyczajami i tradycją chłopstwa i mieszczaństwa.

Feudalna kultura rycerstwa skierowana była na potrzeby ówczesnych wojen, była rozwijana jako bezpośrednia potrzeba życiowa, wypływała z całego układu stosunków klasowych oraz sposobu życia rycerstwa.

Ukształtowanie się szerokiej warstwy chłopów feudalnych a później również mieszczan, a więc warstw społecznych rozporządzających w porównaniu z okresem niewolnictwa pewną, choć ograniczoną swobodą, obudziło z czasem zrozumienie dla kultury fizycznej oraz wpłynęło na ukształtowanie się nowych jej form.

Sposób życia rycerstwa wraz z jego potrzebami wykształcił system nauczania wychowania fizycznego w którym nauka odbywała się w zamkach, nauczycielami byli sami rycerze i ich giermkowie, którzy opierali metody kształcenia na swoich doświadczeniach wojennych. Zakres nauczania obejmował strzelanie z łuku, rzucanie oszczepem, harcowanie na koniu, fechtunek białą bronią, uczono się pływać, biegać i skakać oraz doskonalono się w ćwiczeniach zręcznościowych. Kultura która wówczas panowała wymagała uczenia się ćwiczeń fizycznych potrzebnych dla rozrywki oraz jako zaprawa do przyszłych bojów. Był to jednocześnie codzienny styl bycia i życia, tradycja oraz wyraz swoistych praw, w swojej odświętnej i widowiskowej postaci.

Wyrazem tej kultury charakterystycznej dla okresu średniowiecza były turnieje rycerskie grupowe i pojedyncze wymagające opanowania różnego rodzaju ćwiczeń fizycznych. Była to sztuka siedmiu sprawności do której zaliczano: jazdę konną, władanie mieczem, toporem i kopią w turnieju, strzelanie z łuku, pływanie, zapasy, szermierkę oraz ćwiczenia zręcznościowe. Opanowanie tych sprawności wymagało dużego wysiłku, spełnienia określonych warunków oraz środków materialnych.

Feudalna kultura fizyczna była uświęcona wyłącznie własną tradycją, która nigdy nie dotarła do szkół, nie stała się zwartym, jednolitym systemem. Była to kultura poza prawem, moralnością czy wiedzą, partykularna i jednostronna.

Ten charakter wynikał z pozycji rycerstwa feudalnego, które pozostawiało naukę klasztorom oraz związane było z uwikłaniem się w pasma utarczek, rozbojów, grabieży i zajazdów.

Taką surową wojenną kulturą pozostała aż do końca, to jest do upadku feudalnych państewek. Wraz z upadkiem feudalnej kultury fizycznej następuje również upadek ludowego nurtu kultury fizycznej. Utworzenie armii zaciężnych złożonych z najemników, czyni zbędnym udział chłopów i mieszczan w walkach zbrojnych. Zastąpienie pospolitego ruszenia najemnikami, wywołuje zanik przygotowywania się sprawnościowego chłopów do działań wojennych. Znikają niedzielno świąteczne przykościelne chłopskie igrzyska z całym zasobem ćwiczeń sprawnościowych między innymi z popularnym podnoszeniem ciężarów, mocowaniem się, biegami i skokami.

Sprawność fizyczna staje się zbędnym warunkiem gromadzenia i ochrony bogactwa.

Ożywienie działalności gospodarczej warstw uprzywilejowanych wzmaga ucisk przede wszystkim chłopstwa. Ilość dni przeznaczonych na zabawy sprawnościowe, korowody czy igrzyska wiejskie zostaje ograniczona lub ulega zaniechaniu.

Zamek rycerski w którym młodzież szlachecka zdobywała wykształcenie w tym również miejsce ćwiczeń fizycznych zostaje przeniesione do szkół w miastach, gdzie razem z młodzieżą mieszczan poddawana jest ona wychowaniu. Załamuje się dotychczasowy rycerski system wychowania. To co było cnotą staje się przestępstwem, przywilejem stają się dotąd traktowane pogardliwie retoryka, gramatyka, matematyka i łacina.

Następuje zwrot ku człowiekowi, wychowaniu dworskiemu, ku układności i retoryce, równocześnie zaś postępujący zanik zainteresowania arystokracji feudalnej kulturą fizyczną, następuje rozpoczęcie zmian i ewolucji systemu edukacji w szkołach prowadzonych przez kościoły, szczególnie znaczenie ma wprowadzenie do tych szkół wychowania fizycznego.

Niewątpliwy wpływ na rozwijanie się kultury fizycznej na terenach Galicji miało założenie w roku 1658 w Rzeszowie Collegium Ressoviae w którym kształcono przyszłych nauczycieli, była to jedna z trzech tego typu szkół XVII wieku w Polsce obok Warszawy i Podolińca w której uruchomiono seminarium kształcące nauczycieli tz. „Profesorium” oraz studium teologiczne z programem nauczania wykraczającym poza szkołę średnią.

Hierarchicznie szkoła podlegała generałowi i asystentom w Rzymie, prowincjałowi i asystentom w Polsce, którzy raz na trzy lata wizytowali ją. Na czele szkoły stał rektor i prorektor wybierani co trzy lata, w skład grona nauczycielskiego wchodzili nauczyciele poszczególnych klas, kolejną grupą byli nauczyciele nowicjusze oraz grupa pomocniczego personelu świeckiego.

Zajęcia prowadzone były 10 miesięcy z przerwami na święta i 3 dniową przerwą po półroczu. Lekcje trwały 2 - 3 godziny przed i po południu z wyjątkiem popołudniowej soboty. Najistotniejszą jest informacja dotycząca ujęcia w rozkładzie tygodniowym dnia wolnego, który był przeznaczony na rekreację.

Dowodem który wskazuje na tak ważną rolę Collegium Ressoviae w ewolucji kultury fizycznej na tym terenie są sprawozdania z działalności szkoły zawierające opisy „majówek” organizowane w formie wycieczek za miasto, gdzie uczniowie pod nadzorem nauczycieli uczestniczyli w różnego rodzaju wolnych formach ćwiczeń i zabaw ruchowych liczne. Były to marsze, biegi, gonitwy, skoki przez rowy, wysokie płoty i ogniska, rzucała kamieniami do celu i oszczepem, dźwigała ciężary, mocowała się, biegała za piłką, grała w palanta, biła się na palcaty. Ćwiczenia te i popisy stanowiły treść rekreacji w szkołach jezuickich i pijarskich w czasie wolnym.

Należy zaznaczyć iż były to rekreacyjne formy ruchu, które stanowiły element przejściowy na drodze rozwoju kultury fizycznej.

Wychowankowie kolegium odgrywali nowatorską rolę w zmodernizowaniu zasad wychowania, programów nauczania, w duchu oświeceniowym i naprawy Rzeczypospolitej, pełniąc funkcję rektorów i profesorów w Collegium Nobillium.

W latach 1736 - 1738 zostaje zapoczątkowana reforma kolegium pijarów w Rzeszowie przez nauczyciela retoryki, historii i literatury, Stanisława Konarskiego, w Collegium Ressoviae, w dwa lata później zmodernizował on programy nauczania w kolegiach prowadzonych przez pijarów w całej Polsce. Jego pobyt w Rzeszowie oraz nowatorskie metody nauczania grona pedagogicznego miał niewątpliwie wpływ na formy kształcenia rzeszowskich uczniów w tym również wychowanie fizyczne, czyniąc z Rzeszowa atrakcyjne miejsce edukacji dla magnaterii.

To iż w Rzeszowie kształcili się przyszli nauczyciele miało znaczenie dla rozwoju kultury, przez oddziaływanie wychowanków na ludność zamieszkałą na terenach ówczesnego województwa ruskiego.

Napływ do wszystkich poziomów oświatowych województwa reformatorsko nastawionych i przygotowanych w kolegium rzeszowskim pedagogów z jednej strony oraz działalność, wykształconych za granicą Polski pierwszych teoretyków wychowania jak również widoczny rozkład państwa jest przyczyną wprowadzanych zmian w programach nauczania począwszy od szkół parafialnych przez gimnazjum, kolegia aż po uniwersytet włącznie.

Reformatorskie działania są związane ze zdobyciem wiedzy i wykształceniem nauczycieli którzy wywodzili się z zakonów pijarów i jezuitów oraz przekazywanie jej w szkołach parafialnych ludowi.

Formy, zakres i kierunki kształcenia wskazujące na znaczny poziom kształcenia w pijarskim Collegium Ressoviae w którym retoryka, historia, muzyka, aptekarstwo, wiedza agrarna, rekreacyjna kultura fizyczna oraz oddziaływanie na okoliczną ludność należy wskazać jako wiodącą w tym regionie Polski mającą decydujący wpływ na poziom i rozwój kultury w każdej dziedzinie życia podkarpacia i środowiska rzeszowskiego w okresie od 1658 r aż do chwili obecnej.

Osiągnięcia szkół pijarskich oraz stosowanie przewodniej zasady wychowania człowieka dobrego i rozumnego (według maksymy „pietas et litterae”), atmosfera sprzyjająca reformie w rzeszowskim gimnazjum a także wysoki poziom pedagogów, znacznie przyczyniły się do opracowania późniejszych Ustaw Komisji Edukacji Narodowej.

Działalność KEN (1773 -1789) w zakresie reformy szkolnictwa prowadzona w głównej mierze przez przedstawicieli pijarów w oparciu o ich bazę na pewno znalazła miejsce na terenach Galicji w tym w szkolnictwie podstawowym i gimnazjalnym zmieniając pozytywnie tym samym stosunek mieszkańców tej części Polski do ćwiczeń fizycznych, przygotowując ludność do późniejszego rozwoju i uczestnictwa w systemie wychowania gimnastycznego „Sokół”.

Koncepcje programowe wychowania fizycznego doby Odrodzenia, działalność edukacyjna nauczycieli i lekarzy okresu Oświecenia nie można przeceniać co do ich powszechności gdyż z wielu powodów nie mogły być w pełni wcielone w życie w tamtych czasach. Jednak stanowiły źródło twórcze dla późniejszego rozwoju teorii i praktyki wychowania fizycznego XIX w.

Rok 1772 związany jest z zajęciem południowych ziem Polski przez Austrię. Rozpoczyna się proces germanizacji zwłaszcza w szkołach przejawiający się wprowadzeniem na stanowiska decyzyjne przedstawicieli władzy Marii Teresy, oraz podjęcie próby wprowadzenia do szkół języka niemieckiego lecz z braku niemieckojęzycznej kadry i braku znajomości tego języka wśród uczniów zamysł ten nie wszedł w życie.

W latach 1815 - 1846 w okresie kiedy najbliższy rejon Krakowa stanowił miniaturową Rzeczypospolitą Krakowską, z znacznym zakresem autonomii, zorganizowano systemu oświaty, który wzorem Ustaw Komisji Edukacji Narodowej wprowadzał całość proponowanych przez nią reform.

W szkołach ludowych wprowadzono w ramach wychowania fizycznego musztrę, nie był to atrakcyjny przedmiot dla dzieci, nie wzbudzał on również entuzjazmu wśród rodziców, którzy upatrywali w nim przygotowania do przyszłej służby wojskowej.

Wszechstronniejszy program wychowania fizycznego został dopuszczony dla szkół średnich gdzie nawiązywano do rekreacyjnych form ćwiczeń fizycznych. Zwłaszcza latem wróciły popularne „majówki” w których uczestniczyła młodzież wraz z nauczycielami. Dominowały takie zabawy jak: gry wojenne, popisy siły i zręczności, gry w piłkę, gra w lisa, biegi do mety, huśtawka.

Oficjalnie w 1818 roku wprowadzono wychowanie fizyczne do zajęć w Uniwersytecie Jagiellońskim, były to: jazda konna, taniec, szermierka i pływanie. Były to zalążki działań zmierzających do rozwijania kultury narodowej wzorujące się na zapoczątkowanych reformach KEN.

W latach sześćdziesiątych XIX wieku formalnie w całej Galicji rozpoczął się proces wprowadzania wychowania fizycznego do szkół. Biorąc wzory z powstających na terenie Galicji zakładów gimnastycznych i organizacji wychowania fizycznego a także czerpiąc przykłady z zagranicy.

Rada Szkolna Krajowa w 1868 roku wydaje okólnik zobowiązujący władze szkolne do wprowadzenia lekcji wychowania fizycznego do programów nauczania w szkołach ludowych i seminariach nauczycielskich, zarządzenie to zostaje uzupełnione innymi zarządzeniami władz austriackich w tej sprawie.

Obowiązkowe nauczanie gimnastyki w szkołach na terenie Galicji było wprowadzane z ograniczeniem z uwagi na braki kadrowe i bazowe jak również brak znajomości problemu wśród uczniów. System szkolny oparty był na zarządzeniu organizacyjnym z 1848 roku na podstawie którego nauka odbywała się dwa razy dziennie co przy pamięciowym przyswajaniu wiedzy pogarszało trudne warunki ucznia do nauki oraz do rozwoju fizycznego.

W roku szkolnym 1857/58 w gimnazjum rzeszowskim zajęcia odbywały się z uwagi na brak sali gimnastycznej w semestrze wiosennym co umożliwiało odbywanie zajęć w terenie. Nauczycielem prowadzącym je był baletmistrz z zawodu Daniel Kisielewski preferował on zgodnie ze swoim zainteresowaniem taniec. Zajęcia po jednym semestrze przerwano w 1858 r. wznawiając je w 1867 r. tym razem nauczycielem prowadzącym był Jan Albrecht z zawodu wojskowy, który zgodnie z zaleceniami zarządzenia Rady Szkolnej Krajowej preferował musztrę i elementy tańca.

Po jego rezygnacji funkcję nauczyciela powierzono Aleksandrowi Weissowi, który według zaleceń Rady Szkolnej Krajowej podjął próbę połączenia praktyki

z teorią w oparciu o ten system Bunensteinowsko - Scheiberowski, instruował uczniów o prozdrowotnym znaczeniu ćwiczeń gimnastycznych uzasadniając w ten sposób konieczność ich stosowania. W tym czasie w tygodniu przypadała jedna godzina wychowania fizycznego przy 10 klasach w szkole. W związku z nie przystąpieniem nauczyciela wychowania fizycznego do egzaminu kwalifikacyjnego nauczanie gimnastyki w 1885 roku przerwano. Następnym wymienianym przez sprawozdania gimnazjalne nauczycielem wychowania fizycznego był w latach 1890 - 1902 (moskalofil z przekonania) Onufry Geciow, Od 1901 roku na jeden oddział przypadało dwie godziny tygodniowo, zajęcia odbywały się w ogrodzie magistrackim w jego południowo - zachodniej części.

Mimo wielu starań władz szkolnych w kierunku rozwijania gimnastyki, z uwagi na brak kwalifikowanych nauczycieli , w szkołach ludowych Galicji lekcje gimnastyki odbywały się według sprawozdania Rady Szkolnej Krajowej z znacznym ograniczeniem :

w roku szkolnym 1873/1874 na 2420 szkół ludowych jedynie w 182 to jest

w 7,52% szkół wprowadzono lekcje gimnastyki,

w roku szkolnym 1898/1899 na 4255 szkół ludowych tylko w 302 szkołach to jest w 7,09 %.

Sprawozdanie Rady Szkolnej Krajowej dotyczące gimnazjów oraz szkół realnych stwierdza że na ogólną liczbę 21 031 uczniów tych szkół tylko 5 764 było objętych obowiązkowym nauczaniem gimnastyki to jest 27,40 %.

Mimo zarządzenia z 1871 roku oraz zapisu w statucie programów nauki gimnastyki w seminariach nauczycielskich prawie jej nie prowadzono

Sytuację tę pogarszał dodatkowo zły stan budynków, brak placów i przyszkolnych terenów rekreacyjnych, sal i urządzeń gimnastycznych jak również nie docenianie roli i znaczenia ćwiczeń fizycznych dla prawidłowego rozwoju dzieci i młodzieży przez część nauczycieli , władz szkolnych i rodziców.

Stan ten spowodował iż Rada Szkolna Krajowa wydała polecenie Radom Szkolnym Okręgowym aby zwróciły się do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”

o udostępnienie jego sal i urządzeń oraz nauczycieli do prowadzenia zajęć

z wychowania fizycznego.

Dzięki autonomii jaką w latach 1868 - 1918 posiadała Galicja w przeciwieństwie do dwu pozostałych zaborów w których ludność była germanizowana i rusyfikowana, staje się ona ostoją kultury narodowej. Utrzymywane są kontakty międzynarodowe, uznanie w świecie zdobywają Uniwersytety Krakowski i Lwowski oraz inne Galicyjskie uczelnie, działalność prowadzi wiele organizacji i stowarzyszeń o charakterze narodowo - patriotycznym.

Ta sytuacja stworzyła szansę na kontakty i wymianę nauki i praktyki co zaowocowało również w rozwoju kultury fizycznej, dzieje się to na bazie systemów wychowania fizycznego szwedzkiego i niemieckiego który zawładnął ówczesną Europą i docierał również do Polski.

Wydarzenia ujęte chronologicznie mające wpływ na rozwój kultury fizycznej w Polsce

raz w Galicji.

Rok 1740 założenie przez Stanisława Konarskiego Collegium Nobilium ze zwróceniem szczególnej uwagi na ćwiczenia cielesne.

Powołanie przez króla Stanisława Poniatowskiego w roku 1765 w Warszawie konwiktu szlacheckiego pod nazwą Szkoła Rycerska, tu wśród wielu kierunków ćwiczeń pojawia się w programie przestrzeganie higieny oraz ćwiczenia terenowe i marsze.

Rok 1787 wydanie przewodnika dla nauczycieli przez Grzegorza Piramowicza „Powinności nauczyciela” oraz zawarte w nim prekursorskie założenia ...”profilaktyka przed leczeniem... „

W 1793 roku Komisja Edukacji Narodowej wydała ustawę dla „stanu akademickiego i szkół” w której między innymi jest mowa o ćwiczeniach odpowiadających dzisiejszej lekkiej atletyce.

Rok 1862 w Pradze powstaje Towarzystwo Gimnastyczne Sokol.

7 kwietnia 1867 roku w Lwowie w oparciu o wzory Sokoła czeskiego utworzone zostaje Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” (CK Namiestnictwo zatwierdza statut towarzystwa),którego program promieniować zaczyna od 1884 roku bardzo dynamicznie na całą Galicję.

Powstają organizacje samodzielne lub oddziały „Sokoła” lwowskiego w następujących miejscowościach: w 1884 roku w Stanisławowie, w 1884 roku w Tarnowie, w 1885 roku w Krakowie i w Przemyślu, w 1886 roku w Rzeszowie, w 1887 roku w Jaśle, w 1889 roku w Jarosławiu i Sanoku w 1892 roku w Krośnie i innych miejscowościach.

W 1873 roku Rada Szkolna Krajowa w Krakowie wydaje rozporządzenie o obowiązkowej nauce gimnastyki w szkołach ludowych w Galicji z zaleceniem udostępnienia sal i boisk sokolich na zajęcia.

W 1898 roku Rada Główna Krajowa zatwierdza oficjalnie podstawowe wydawnictwa Sokoła do użytku w nauczaniu w szkołach jako pomoc metodyczna.

W 1894 roku w programie II Zlotu „Sokoła” wprowadzono „ćwiczenia proste” były to :bieg na 100 m, skok w dal i rzut kamieniem,

W 1897 roku w sprawozdaniu T G Sokół w Rzeszowie za rok 1896 w planie ćwiczeń widnieją „skoki wolne skok w wyż, skok w dal, dwójskok w dal, skok w dal a w wyż”.

W 1905 roku działacze Towarzystwa Zabaw Ruchowych (TZR) sprowadzają do Lwowa pierwszego zagranicznego instruktora, Karola Blomera z praskiej Slavii

Rozegranie 29-30 września 1906 r pierwszych lekkoatletycznych zawodów drużynowych pomiędzy Czarnymi Lwów a krakowskim Mazurem (późniejszą Cracovią)

W 1907 roku ukazuje się pierwsza książka zawierająca wskazówki z metodyki nauczania z zakresu lekkoatletyki wydana staraniem Towarzystwa Zabaw Ruchowych.

10 lipca 1910 roku w Rzeszowie przeprowadzono pierwsze zawody lekkoatletyczne i jak donosił Głos Rzeszowa przerwane z uwagi na ulewny deszcz

W roku 1910 Pogoń Lwów wstępuje do Austriackiego Związku Lekkoatletycznego, zgłaszając do eliminacji olimpijskich swoich lekkoatletów

na olimpiadę w Sztokholmie. Z zawodów tych kwalifikacje uzyskali:

Tadeusz Garczyński 110 m pł 16,2 Władysław Ponurski 400 m 53,3 i Tadeusz Kuchar 800 m

W zawodach olimpijskich udział wziął tylko Ponurski nie odnosząc żadnych sukcesów.

W 1912 roku w Warszawie po raz pierwszy startowali lekkoatleci lwowscy.

W 1912 roku w Poznaniu została wprowadzona lekkoatletyka do nowo założonego Klubu Sportowego Warta.

21 września 1913 roku do Rzeszowa przyjeżdżają na pokazowe zawody lekkoatletyczne zawodnicy „Pogoni” i „Czarnych” Lwów.

1914 r powołanie we Lwowie Kolegium Lekkoatletycznego protoplasty PZLA z Prezesem Marcelim Jakubowskim.

6 i 7 lipca 1914 roku w Krakowie w zawodach lekkoatletycznych dla gimnazjów z terenu Galicji Zachodniej zwyciężają uczniowie Jasła 54 punkty na drugim miejscu Rzeszowa 53 punkty a dopiero na trzecim Krakowa 21punktów.

Pierwsze ślady lekkoatletycznych kroków na terenie rzeszowszczyzny to doniesienia prasowe o osiągnięciach sportowych zawodników z klubów sportowych Rzeszowa-„Resovia”, Jarosławia-„AZS”(filia AZS-u Lwowskiego) Przemyśla „Polonii” i Jasła „Czarni”.

Ówczesne tereny obecnego województwa podkarpackiego należały do województw lwowskiego i krakowskiego stanowiąc peryferie gospodarczo-kulturalne tych dzielnic co łączyło się również z gorszym stanem bazy sportowej pod względem ilościowym i jakościowym. Niski poziom kultury fizycznej to odbicie złego stanu materialnego i niskiej kultury osobistej mieszkańców tego regionu.

Wraz z rozwojem przemysłu oraz potrzeb utylitarnych wojska można zaobserwować wzrost ilości klubów i zawodników oraz ich poziomu sportowego. Dyscyplinami które rozbudzały świadomość w zakresie kultury fizycznej w zaraniu tworzenia się sportu na rzeszowszczyźnie były piłka nożna i kolarstwo najbardziej popularne i dostępne. Brak obiektów lekkoatletycznych oraz kadry trenersko-instruktorskiej sprzyjał tej tendencji. Na podstawie sprawozdań prasowych z okresu lat 1887-1910 należy przyjąć hipotezę iż początki rozwoju lekkiej atletyki w okresie administracji austriackiej na trenie Galicji były związane z rywalizacją sportową podkreślającą polskość, polityką zaborcy który upatrywał w usportowieniu swój interes militarny, stąd większe swobody organizacyjne, i administracyjne, oraz działalność sportowa organizacji Sokoła i jej wpływ na społeczność polską w zakresie kultury fizycznej.

Wydarzenia związane z ruchem lekkoatletycznym o znaczeniu ogólnopolskim które miały miejsce na ziemiach polskich pod zaborem austriackim miały ścisły związek z rozwojem lekkoatletyki rzeszowskiej z tytułu spójności administracyjnej jak również wzajemnych kontaktów TG „Sokół” z całej Galicji to jest ówczesnych województw lwowskiego i krakowskiego.

IV Sekcje lekkoatletyczne województwa rzeszowskiego;

-Kluby prowadzące działalność szkoleniową w lekkoatletyce od zarania do 2002 r działające do chwili obecnej napisane drukiem wytłuszczonym

-AZS UR Rzeszów,

-CWKS Resovia Rzeszów

-Gwardia Rzeszów,

- Ogniwo Rzeszów,

- Spójnia Rzeszów,

- ZKS Stal Rzeszów,

- LZS Tęcza Plon Rzeszów,

- Budowlani

- FKS Stal Mielec

-LKS Mielec

- ZKS Stal Stalowa Wola

- KKS Victoria Stalowa Wola

- Vitar Tarnobrzeg

-Siarka Tarnobrzeg

-Kolbuszowianka Kolbuszowa

- ZKS Stal Nowa Dęba

- Stal Gorzyce

- Legia Krosno

- Włókniarz Krosno

- MOSiR Krosno

- Spójnia Przeworsk

- Sanoczanka Sanok

- Górnik Sanok

- Górnik Gorlice do zmian administracyjnych

- Włókniarz Rakszawa

- Rzemieślniczy KS Jarosław

- KKS Czuwaj Przemyśl

- Czarni Jasło

- Nafta Jasło

- Unia Sarzyna

- Gryf Mielec

- Wisłoka Dębica

- LZS Werynia

- ULKS Trzcinica

- LZS Dzików

- LZS Tyczyn

- LZS Biecz

- LZS Strzyżów

- LZS Sanok

- LZS Lisówek

- LZS Sanoczanka

- LZS Bakończyce

- LZS Łańcut

- LZS Pawłosiów

- LZS Olszynka

- LZS Żurawianka Żurawica rok założenia 1928 od 1934 WKS Pancerni Żurawica

- LZS Brzegi Dolne

- MKS Rzeszów

- MKS Dębica

- MKS Mielec

- MKS Jarosław

- MKS Łańcut

- MKS Juwenia Przemyśl

- MKS Żołynia

- MKS Krosno

- MKS Zryw Sanok

- MKS Sparta Stalowa Wola

- MKS Nowa Dęba

- MKS Lubaczów

- Hortniec

- LKS Gryf Mielec

- OTG Sokół Mielec

-Ludowo-Uczniowski Klub Sportowy „Burza” Rogi od lutego 2002 roku

CWKS „RESOVIA” rok powstania zorganizowanej działalności sportowej 1905.

Pierwsze wzmianki o sekcji lekkoatletycznej „Resovii” pochodzą z informacji „Głosu Rzeszowskiego” z dnia 10 lipca 1910 r donoszącej o przerwanym meczu lekkoatletycznym „Resovii”z „Bar-Kochbą” na skutek ulewnego deszczu. W 1911 r I Walne Zebranie wybiera Zarząd klubu i pierwszego prezesa którym zostaje Alfred Kober.. Sukcesy polskich lekkoatletów, ruch Sokoli oraz idea konieczności podnoszenia sprawności fizycznej dla potrzeb wojskowych są motorem rozwoju kultury fizycznej w tym okresie. Uczniowie Gimnazjum im.„Konarskiego” w Rzeszowie poznając podręcznik opisujący zagadnienia zajęć lekkoatletycznych postanowiło skorzystać z zawartych w nim wskazówek w rozpoczętych treningach na przygotowanych przez siebie bieżni i skoczniach. Byli to Edward Pitra, Franciszek Rymar oraz Jan Baran, towarzyszył im rzucając dyskiem przyszły olimpijczyk rekordzista i mistrz Polski Józef Baran Bilewski. Nawiązywanie kontaktów odbywało się przez instruktorów „Sokoła” w ten sposób 21 września 1913 r do Rzeszowa przyjeżdżają zawodnicy lwowscy W. Ponurski i Skopel z „Pogoni” oraz A. Mryc i T. Kuchar z „Czarnych”by wziąć udział w pierwszych zawodach lekkoatletycznych które odbywały się w parku miejskim z udziałem zawodników zamiejscowych.

W dniu 6-7 czerwca 1914 roku w Krakowie znaczące sukcesy w punktacji drużynowej w rozgrywanych mistrzostwach Galicji Zachodniej odnoszą reprezentanci Jasła i Rzeszowa zajmując odpowiednio 1 i 2 miejsce przed Krakowem.

KKS Czuwaj Przemyśl 1918 r.

Wiosną 1918 harcerze przemyskiego Gimnazjum Morawskiego założyli klub sportowy „Czuwaj” stawiając sobie, jako cel nadrzędny, wychowanie młodzieży dla wolnej od zaborców ojczyzny (Nowiny Rzeszowskie nr 43/1627 1988r). Pierwszym prezesem harcerskiego klubu wybrany zostaje późniejszy profesor Wilhelm Adam Słaby-Sławski.

ZKS Stal Rzeszów 1945 r.

W sierpniu 1944 roku nikt z biorących udział w ćwiczeniach bokserskich w pustostanie mieszkaniowym nie przypuszczał że tak właśnie rodzi się drugi rzeszowski klub.

Już w 1945 roku Marian Adamiec gromadzi grupę biegaczy ,którzy biorą udział w biegach przełajowych i ulicznych oraz marszach patrolowych.

Treningi odbywały się spontanicznie jak wszystko w tym czasie bez lekkoatletycznej bieżni, jakich jakichkolwiek urządzeń i warunków, uczestnicy

traktowali udział w nich jako formę odpoczynku po pracy.

W tym okresie odnotowane zostają sukcesy w postaci mistrzów okręgu Józefa Walusia w biegu na 3000 m, oraz Jana Cisły w rzucie dyskiem, kronika klubowa wspomina również o Tadeuszu Pierzchale, Adamie Berłowskim i Józefie Millerze.

W prasie oraz komunikatach z zawodów z różnych przyczyn podawane są nazwy klubu lecz chodzi w każdym przypadku o zawodników Stali.

W marcu 1948 roku przedstawiciele z 16 klubów powołują I Zarząd ROZLA

w następującym składzie:

Prezes kpt. Mieczysław Dziurzyński

V-prezes Aleksander Sitek

Sekretarz mgr Jan Michalski

Członek Janina Sitek

Członek Stanisław Zieliński

30.01.1949 rok I Walne Zebranie 14 klubów wybiera II Zarząd ROZLA w składzie

Prezes kpt. Mieczysław Dziurzyński

W dniu 13. marca 1949 roku z urzędu Prezesa ustępuje M. Dziurzyński, a funkcję pełniącego obowiązki Prezesa ROZLA przejmuje mgr Jan Michalski

Przewodniczący Kolegium Sędziowskiego Aleksander Sitek

Przewodniczący Wydziału Organizacyjnego Przylipiak

Przewodniczący Komisji Sportów Technicznych Stanisław Zieliński

Przewodniczący Komisji Wyszkolenia Emil Wojnarowski

Sekretarz mgr Jan Michalski

Skarbnik Stanisław Grzesik

Gospodarz Franciszek Żyła

Referat Kobiecy Janina Sitek

Komisja Rewizyjna Marceli Kujawski

ROZLA zrzeszał 14 klubów 239 zawodników w tym 65kobiet.

W 1950 roku decyzją władz w miejsce ROZLA działalność organizacyjną przejmuje KOMISJA SPOŁECZNA Wojewódzkiego Komitetu Kultury Fizycznej pełniąc funkcję III Zarządu „ROZLA” w okresie od 1950 r do1954 r w składzie:

Prezes A Kmiecik

po jego rezygnacji od maja funkcję Prezesa przejmuje Stanisław Zieliński

Przewodniczący Wydziału Organizacyjnego Jan Król

Przewodniczący Wydziału Sportów Technicznych Stanisław Zieliński po objęciu przez niego funkcji Prezesa Eugeniusz Wędziłowicz

Przewodniczy Wydziału Sędziowskiego Aleksander Sitek

Sekretarz Janina Sitek

Skarbnik Lesław Opioła

Gospodarz Franciszek Żyła

Komisja Rewizyjna Marceli Kujawski

Lekarz E Błaszkowski

W 1951 po rezygnacji Eugeniusza Wędziłowicza z funkcję Przewodniczącego Wydziału Sportów Technicznych przejmuje Henryk Krzanowski.

ROZLA zrzeszał 23 kluby 474 zawodników w tym 269 kobiet

Wydarzeniem sezonu 1950 r było oddanie stadionu Stali Rzeszów, oraz wprowadzenie w województwie rzeszowskim w 1951r rozgrywek ligowych które tworzyło 9 drużyn.

1.Stal Mielec

2.Stal Stalowa Wola

3.Ogniwo Rzeszów

4.Włókniarz Krosno

5.Spojnia Przeworsk

6.Gwardia Przemyśl

7.Stal Rzeszów

8.Górnik Sanok

9.Górnik Gorlice

W tym też 1951 roku sekcje zrzeszone w Ludowych Zespołach Sportowych po raz pierwszy wzięły udział w I Spartakiadzie tego zrzeszenia które odbyło się w Warszawie. Działacze zorganizowali 25 imprez w których startowało około 1700 zawodników.

W trakcie kończącej się 4-letniej kadencji z funkcji przewodniczącego Zarządu zrezygnował Stanisław Zieliński jego miejsce zajął Henryk Krzanowski pełniąc ją do listopada 1954 roku to jest do II Walnego Zebrania ROZLA na którym dokonano wyboru III Zarządu ROZLA w składzie:

Przewodnicząca na 41 lat od 1954 do 1993 r na 10!!! 4-letnich kadencji Janina Sitek

II Walne Zebranie ROZLA odbyło się w listopadzie 1954

Przedstawiciele sekcji lekkoatletycznych klubów województwa rzeszowskiego dokonali wyboru nowego Zarządu ROZLA na kadencję 1954 - 1957 w składzie:

Przewodniczący Janina Sitek

V-przewodniczący Henryk Krzanowski

Przewodniczący Wydziału Sędziowskiego Aleksander Sitek

Sekretarz Janina Pfeifer

Przewodniczący Komisji Sportów Technicznych Wiesław Stępkowski od

1955r Stanisław Zieliński

Przewodniczący Komisji Klasyfikacyjnej Alojzy Aurzędniczek

od 1955r Bolesław Tokarski

Przewodniczący Komisji ds. Młodzieży Andrzej Kosiorowski

(po powołaniu do wojska w 1955r) Cezary Aftowicz

Przewodniczący Rady Trenerów Aleksander Kuliński

Prezydium Irena Perenc

Stanisław Zieliński

Zbigniew Wróblewski

Gertruda Skrzynta

Bolesław Tokarski

Kazimierz Betlejewski

Maria Łukasik

Franciszek Leja

Z składu Zarządu skreślono: Franciszka Leję, Kazimierza Betlejewskiego, oraz Marię Łukasik, uzupełniając brakujące osoby o Bolesława Kusza, Oparowską, Krogulecą, Muchę, Wójtowicza, Supersona, i Bąka.

W tym składzie Zarząd ROZLA pracował do1957 roku.

III Walne Zebranie ROZLA odbyło się 8.01.1957 r w wyniku decyzji władz reaktywowano działalność związków przywracając im pełną swobodę działania organizacyjno-sportową.

W wyniku wyborów powołano Zarząd ROZLA w składzie:

Prezes Janina Sitek

V-prezes Stanisław Zieliński

V-prezes Aleksander Sitek

Sekretarz Bolesław Kusz

Skarbnik Gertruda Skrzynta

Rada Trenerów Włodzimierz Krupiński

Komisja ds. Urządzeń Sportowych Teofil Paluch

Komisja ds. Młodzieży Cezary Aftowicz

Członkowie Bolesław Tokarski

Helena Krogulecka

Stanisław Preneta

Edward Woś

Zdzisław Suchaniak

Komisja Rewizyjna Cezary Aftowicz

Helena Wójtowicz

Cecylia Niewczas

W kadencji 1957-1960r na uwagę zasługuje fakt funkcjonowania ligi wojewódzkiej, klasy A oraz trzech grup klasy B (razem 26 drużyn):

Skład ligi wojewódzkiej w 1957r:

Stal Rzeszów

Legia Krosno

LZS Dzików

Resovia

Stal Mielec

Stal Stalowa Wola

Klasa A

Sanoczanka

LZS Tyczyn

Włókniarz Rakszawa

Górnik Gorlice

Rzemieślniczy Klub Sportowy Jarosław

Czuwaj Przemyśl

LZS Biecz

Klasa B

LZS Strzyżów

Czarni Jasło

LZS Sanok

LZS Lisówek

Stal Gorzyce

Stal Nowa Dęba

LZS Sanoczanka

LZS Bakończyce

LZS Łańcut

LZS Pawłosiów

Skład ligi w 1958 r. (37 drużyn )

Klasa Okręgowa

Górnik Gorlice

Legia Krosno

LZS Dzików

LZS Trzcinica

Resovia

Sanoczanka Sanok

Stal Mielec

Stal Rzeszów

Stal Stalowa Wola

Klasa A

Czuwaj Przemyśl

LZS Bakończyce

LZS Biecz

LZS Strzyżów

LZS Tyczyn

Rzemieślniczy Klub Sportowy Jarosław

Stal Nowa Dęba

Włókniarz Rakszawa.

Klasa B trzy grupy mielecka, przemyska, podkarpacka

Grupa mielecka:

LZS Sanoczanka

LZS Werynia

MKS Dębica

MKS Mielec

Stal Gorzyce

Grupa przemyska

LZS Łańcut

LZS Pawłosiów

MKS Jarosła

MKS Łańcut

MKS Przemyśl

MKS Rzeszów

MKS Żołynia

Grupa podkarpacka A

Czarni Jasło

LZS Olszynka

LZS Lisówek

Nafta Jasło

MKS Gorlice

Grupa podkarpacka B

LZS Brzegi Dolne

LZS Sanok

MKS Krosno

MKS Sanok

Skład Zarządu ROZLA w kadencji 1961-1964

Prezes Janina Sitek

Sekretarz Bolesław Kusz

Skarbnik Zofia Gałuszka

Członek Zbigniew Jost

Członek Aleksander Sitek

Członek Stanisław Zieliński

Członek Włodzimierz Krupiński

Członek Bolesław Tokarski

Członek Janina Wiktor

Członek Jan Majznarski

Członek Wiesław Stępkowski

Skład Zarządu ROZLA w kadencji 1965 - 1968

Prezes Janina Sitek

V-prezes ds. sportowych Bolesław Tokarski

V-prezes ds. szkoleniowych Włodzimierz Krupiński

V-prezes ds. sędziowskich Stanisław Zieliński

V-prezes ds. młodzieżowych Zbigniew Pretorius

Sekretarz Helena Kłęczek

Skarbnik Maria Siwa

Członek Bolesław Kusz

Członek Kazimierz Frydel

Członek Wiesław Stępkowski

Członek Aleksander Kuliński

Skład Zarządu ROZLA w kadencji 1969 - 1972.

Prezes Janina Sitek

V-prezes d/s. szkolenia Włodzimierz Krupiński

V-prezes d/s. sędziowskich Stanisław Zieliński

V-prezes d/s. sportowych Władysław Leszega

V-prezes d/s. organizacyjnych Bolesław Tokarski

V-prezes d/s. ideowo-wychowawczych Aleksander Kuliński i Andrzej Brniak

Sekretarz Helena Kłęczek

Skarbnik Bolesław Kusz

Członek Aleksander Kuliński

Członek Wiesław Stępkowski

Członek Maria Siwa

Od marca 1972 dokooptowani zostali na członków Zarządu przedstawiciele klubów Janusz Kłos (Stal Stalowa Wola), Józef Wójtowicz (Tęcza Mielec ) i Stanisław Zaborniak ( Resovii )

Skład Zarządu ROZLA w kadencji 1973 - 1976

Prezes Janina Sitek

V-prezes ds. szkoleniowych Włodzimierz Krupiński

V-prezes ds. sportowych Edward Sądecki

V-prezes ds. ideowo-wychowawczych Jerzy Ochab

Sekretarz Stanisław Zieliński

Członek Aleksander Kuliński

Członek Bolesław Kusz

Członek oraz przewodniczący OKS Ryszard Ostrówka

Walne zebranie w dniu 15.01 1977 roku dokonało wyboru nowych władz na kadencję 1977 - 1980 w skład Zarządu weszli:

Prezes Janina Sitek

V-prezes ds. szkolenia Włodzimierz Krupiński

V-prezes ds. sportowych Edward Sądecki

V-prezes ds. ideowo-wychowawczych Jerzy Ochab

Sekretarz Stanisław Zieliński

Członek oraz przewodniczący OKS Ryszard Ostrówka

Członek Aleksander Kuliński

Członek Bolesław Kusz

Członek Andrzej Nowak

Walne Zebranie w dniu 21.11.1980 po podsumowaniu pracy Zarządu za lata 1977 - 1980 wybrał nowe władze ROZLA na kadencję 1981 - 1984 w składzie:

Prezes Janina Sitek

V-prezes ds. sportowych Leszek Oppenauer

Członek Jerzy Ochab

Członek Bolesław Kusz

Członek Edward Sądecki

Członek Zbigniew Radłowski

Członek Jan Krauz

Członek Jerzy Działowski

Członek Ryszard Marszałek

Członek przewodniczący OKS Ryszard Ostrówka

Walne Zebranie w dniu 10.11.1984 roku wybrało na okres od 1985 - 1988 Zarząd w składzie:

Prezes Janina Sitek

V-prezes Włodzimierz Krupiński

V-prezes Leszek Oppenauer

Sekretarz Ryszard Marszałek

Przewodniczący ORT Janusz Mazur

Przewodniczący OKS Lesław Lichy

Członek Piotr Surowiec

Członek Józef Wójtowicz

Członek Maria Sobień

Członek Manfred Sieroń

Członek Bogusław Duda

Członek Jerzy Działowski

Walne Zebranie w dniu 18.11.1988 z pośród przedstawicieli klubów wybrało skład Zarządu na kadencję 1989-1992 r.

Prezes Janina Sitek

V-prezes Leszek Oppenauer

V-prezes Włodzimierz Krupiński

Przewodniczący OKS Lesław Lichy

Przewodniczący ORT Janusz Mazur

Sekretarz Ryszard Marszałek

Członek Marian Granat

Członek Jerzy Działowski

Członek Piotr Surowiec

Członek Józef Wójtowicz

Członek Agnieszka Sikora

Członek Manfred Sieroń

Członek Bogusław Duda

Członek Maria Białek

Członek Ryszard Majchrowicz

Członek Stanisław Zaborniak

Członek Jarosław Wołoszyn

Od maja funkcję sekretarza okręgu pełnili na zmianę Bogusław Duda i Lesław Lassota.

Po rezygnacji Janusza Mazura od czerwca 1992 funkcje przewodniczącego ORT przejmuje Stanisław Zioło.

Członkami ROZLA były:

„Stal” Mielec

„Sokół-Tęcza” Mielec

„Resovia” Rzeszów

MKS Rzeszów

Przyjęto główne kierunki działania ROZLA na 4 letnią kadencję od 1989-1992

-powołanie sekcji lekkoatletycznej w Kolbuszowej, Ropczycach, Leżajsku i Strzyżowie.

-zwiększenie stanu kadry trenersko instruktorskiej

-prowadzenie promocji lekkiej atletyki w szkołach

-zwiększenie udziału reprezentantów województwa rzeszowskiego w reprezentacji PZLA

W trakcie kadencji zostaje przyjęty do ROZLA klub MKS Juwenia Przemyśl z powodu zaniechania szkolenia lekkoatletycznego w innych klubach województwa przemyskiego.

W klasyfikacji medalowej lekkoatleci z klubów „Stal”Mielec, „Resovia”, oraz „Sokół-Tęcza” Mielec zdobyli 22 medale Mistrzostw Polski Seniorów i 22 medale Mistrzostw Polski Juniorów.

Zarząd ROZLA kadencji 1993-1996

Prezes Janina Sitek

V-prezes Maria Białek

V-prezes Bogusław Duda

Sekretarz Lesław Lassota

Przewodniczący OKS Lesław Lichy

Przewodniczący ORT Piotr Surowiec

Członek Agnieszka Sikora

Członek Józef Górny

Członek Stanisław Zioło

Członek Józef Wójtowicz

Członek Jan Spychała

Członek Jarosław Wołoszyn

Po śmierci Janiny Sitek sprawującej funkcję Prezesa ROZLA od 1954 r do-1994 r od maja 1994 roku pełni obowiązki Prezesa ROZLA Bogusław Duda.

W sprawozdaniu z działalności Zarządu stwierdzono z ubolewaniem iż nie udało się rozwinąć działalności lekkoatletycznej w miastach poza Mielcem i Rzeszowem

W dniu 27 kwietnia 1995 r w wyniku rezygnacji Bogusława Dudy z funkcji pełniącego obowiązki Prezesa ROZLA na Walnym Zebraniu przedstawiciele 4 klubów, które wówczas prowadziły działalność w sekcjach lekkoatletycznych na terenie województwa rzeszowskiego dokonały wyboru Zarządu ROZLA na lata 1995-1999

Prezes Honorowy Włodzimierz Krupiński

Prezes Stanisław Zaborniak

V-prezes Stanisław Zioło

V-prezes Jerzy Działowski

Sekretarz Agnieszka Sikora

Przewodniczący OKS Lesław Lichy

Przewodniczący ORT Piotr Surowiec

Członek Józef Wójtowicz

Członek Kazimiera Mosio

Członek Krzysztof Tulej

Członek Ryszard Reguła

Członek Jan Spychała

GALERIA PREZESÓW ROZLA 1948-2003 r

1948 marzec powstanie ROZLA Mieczysław Dziurzyński

od 30 stycznia 1949 do 13 marca 1949 Mieczysław Dziurzyński po jego rezygnacji od 13 marca 1949 do 1 kwietnia 1950 roku.

1950-1950 do maja A.Kmiecik

1950-1954 Stanisław Zieliński rezygnuje przed końcem kadencji.

1954-1954 Henryk Krzanowski

1954-1957 Janina Sitek

1957-1960 Janina Sitek

1961-1964 Janina Sitek

1965-1968 Janina Sitek

1969-1972 Janina Sitek

1973-1976 Janina Sitek

1977-1980 Janina Sitek

1981-1984 Janina Sitek

1985-1988 Janina Sitek

1989-1992 Janina Sitek

1993-1994 Janina Sitek

1994 r. do 27.04. 1995r.po. Prezesa ROZLA jest Bogusław Duda po jego rezygnacji od 27.04.1995do 6.12.1996 do wyborów pełni obowiązki Prezesa Stanisław Zaborniak

1996-1999 Stanisław Zaborniak

2000-2003 Stanisław Zaborniak

III Rozwój lekkoatletyki na terenie województwa rzeszowskiego w latach

1948-2003 i jej wpływ na kulturę fizyczna.

Noty biograficzne działaczy, trenerów i zawodników uczestniczących w działalności Rzeszowskiego Okręgowego Związku Lekkiej Atletyki w okresie do 2002 r.

STANISŁAW ANIOŁ urodzony w 1941 roku we Lwowie. Lekkoatleta MKS Stalowa Wola, ZKS „Stal” Stalowa Wola do 1963, od 1963- 1998 trener II klasy sekcji lekkoatletycznej ZKS „Stal” Stalowa Wola, w 1998 po rozwiązaniu sekcji w tym klubie zakłada sekcję lekkoatletyczną i Katolicki Klub Sportowy „Victoria” Stalowa Wola zostaje wybrany na jego prezesa. Dzięki jego staraniom klub i jego lekkoatleci odnoszą sukcesy na arenie ogólnopolskiej. Jako trener jest wraz z swoimi zawodnikami autorem 147 medali rangi mistrzostw Polski.

BARBARA BARAN lekkoatletka „Resovii”, FKS „Stal” Mielec finalistka olimpijska z Igrzysk Olimpijskich w Moskwie w 1977 roku, gdzie zajęła XI miejsce. Karierę sportową rozpoczęła w „Resovii” jako 15 letnia utalentowana sprinterka, w 1977 roku na Ogólnopolskiej Olimpiadzie Młodzieży zdobywa złoty medal w skoku w dal

a w rok później mistrzostwo Polski w juniorek również w skoku w dal. W 1979 roku ponownie potwierdza supremację w skoku w dal zostając mistrzynią Polski w hali.

Przez szereg lat jest sekretarzem ROZLA, pracownikiem Wojewódzkiej Federacji Sportu w Rzeszowie, oraz Podkarpackiego Stowarzyszenia Związków Sportowych.

KRZYSZTOF BARAN lekkoatleta „Resovii” specjalizujący się podobnie jak małżonka Barbara w skoku w dal, rekordzista województwa rzeszowskiego w skoku

w dal 8,03 m, reprezentant Polski, absolwent Politechniki rzeszowskiej pracownik WSK Rzeszów.

JÓZEF BARAN-BILEWSKI Olimpijczyk lekkoatleta „Resovii” Rzeszów, „Pogoni” Lwów, „AZS” Poznań 8 krotny rekordzista i mistrz Polski w pchnięciu kulą oraz 6 krotny w rzucie dyskiem. Uczestnik Igrzysk Olimpijskich w 1928 r. w Amsterdamie gdzie uzyskując odległość 41,77m nie uzyskuje awansu do finału. Od 1921 r pełni funkcję instruktora lekkiej atletyki w powołanej w Poznaniu Wojskowej Szkole Gimnastyki i Sportu a później CIWF i AWF w Warszawie. Jako oficer Wojska Polskiego brał czynny udział w wojnie 1939 r. Zginął w1941 r. w Katyniu. Jego nazwisko umieszczono na odsłoniętej w 1968 roku tablicy ku czci olimpijczyków polskich, którzy zginęli w czasie II wojny światowej.

JAN BARAN-BILEWSKI brat Józefa specjalizujący się w biegach średnio-długich oraz niezły piłkarz „Resovii” Rzeszów, „Pogoni” Lwów i „AZS” Poznań wielokrotny mistrz Polski w biegach od 1500 m-5000m, w biegach ulicznych i przełajowych. Zwycięzca w 1921 i 1923 biegu Belwederskiego, biegu IKC w Krakowie, biegu „Kuriera Polskiego” w Krakowie i Poznaniu. Autor jednego z pierwszych podręczników lekkoatletycznych oraz w dziedzinie boksu. Członek reprezentacji olimpijskiej na Igrzyska Olimpijskie w1920 roku w Antwerpii. Instruktor lekkiej atletyki w Wojskowej Szkole Gimnastyki i Sportu.

EWA BILIŃSKA - lekkoatletka „Resovii” w latach 1948 - 52 specjalizująca się w skoku w wzwyż, mistrzyni województwa w 1950 roku. Absolwentka AWF w Warszawie, pracownik naukowy tej uczelni.

BOLESŁAW BŁAŻEK -profesor w I Gimnazjum w Przemyślu

(od 1907 r.)jeden z pionierów polskiego sportu, płomienny organizator życia sportowego młodzieży , założyciel Gimnazjalnego Koła Sportowego (1908 r.) - protoplasty KS „San” Przemyśl, z którym wiążą się narodziny 91-letniej przemyskiej „Poloni”, do których „ojców” należy prof. Błażek.

ANDRZEJ CIESZYŃSKI -zmarły przed 17 laty czołowy i utalentowany pływak „Czuwaju” Przemyśl, a następnie ceniony szkoleniowiec i niestrudzony działacz TKKF, wieloletni prezes ZW TKKF w Przemyślu, animator masowych „biegów po zdrowie” (osobiście startował m.in. w warszawskim „Maratonie Pokoju” i narciarskim „Biegu Piastów” w Jakuszycach).

KAZIMIERZ CIESZYŃSKI -nieżyjący już były doskonały gimnastyk ( ze słynnej tzw. ”piątki przemyskiej”) i ofiarny działacz „Czuwaju” ,dlugoletni wszechstronny szkoleniowiec i organizator licznych imprez oraz sędzia lekkoatletyczny, wychowawca całej plejady talentów.

JAN CZĄSTKA -biegacz „Czuwaju” , zwycięzca Memoriału J. Kusocińskiego ( w obsadzie krajowej - 1984), reprezentant kraju Federacji „Kolejarz” brązowy medalista (1988) i uczestnik ME Kolejarzy (USIC) w Ostendze i Eindhofen, 6 zawodnik miedzynarodowego crossu „Zlatni Mostowy” w Sofii (1984), mistrz kraju Federacji „Kolejarz” na 5000 m.

BOGUSŁAW DUDA- urodzony w 1953 roku lekkoatleta „Resovii”, „Floty” Gdynia uczestnik Igrzysk Olimpijskich w 1976 roku w Montrealu w chodzie na dystansie

20 km zajmuje XVI miejsce (w związku z odbywaniem służby wojskowej startuje w barwach „Floty” Gdynia. Wielokrotny mistrz i rekordzista Polski w najdłuższych olimpijskich dystansach w chodzie na 20 i 50 km. Dyrektor „Resovii” w latach 1991-1994, Prezes ROZLA w latach 1993/1994, działacz Rzeszowskiego Komitetu Olimpijskiego propagator idei olimpijskich, prezes sekcji i trener lekkoatletów „Resovii”. Pracownik regionalny Coca coli.

JERZY DOBRACZYŃSKI -lekkoatleta „Kolejarza” Jarosław , mistrz Polski juniorów w kuli i wicemistrz w rzucie dyskiem ,czołowy zawodnik Federacji „Kolejarz” lat 50.

EDWARD DUBOIS -biegacz z Jarosławia , uczestnik kilkudziesięciu i zwycięzca kilkunastu biegów długodystansowych i maratońskich, 5 zawodnik ME Weteranów (1988) i mistrz kraju w tej kategorii wiekowej (1989).

BOGUSŁAW DWORAK - wyróżniający się siatkarz „LZS” Munina i lekkoatleta „Startu” Jarosław (srebrny medal MP Zrzeszenia „Start” w skoku wzwyż), długoletni wielce zaangażowany szkoleniowiec i arbiter - animator życia sportowego w rejonie jarosławskim.

MARIAN GAJDEK - urodzony 10.07.1946 r. w Lutoryżu k/Rzeszowa lekkoatleta MKS Przemyśl, KKS „Czuwaj” Przemyśl, CWKS „Resovia”, AZS Warszawa w latach 1965 - 1971 rekordy życiowe 100 m 10.6 200 m 21,8. Absolwent AWF Warszawa w 1974 r. Kierownik

ZBIGNIEW GAŁUSZKA - zmarły w 1990 r. długoletni działacz „JKS” Jarosław i RW LZS, sędzia podnoszenia ciężarów i lekkiej atletyki, prężny animator i organizator wielu liczących się również w skali krajowej imprez ( m.in. meczu Polska Północna-Polska Południowa w 1949 ) oraz wielu pożytecznych przedsięwzięć w klubach pionu LZS.

BRONISŁAW GANCARZ. Urodził się w1906 r. w Rudniku nad Sanem tam rozpoczynał przygodę z lekkoatletyką. Po rozpoczęciu studiów we Lwowie reprezentował barwy „Pogoni” Lwów. Trzykrotnie zdobywał mistrzostwo Polski w biegach maratońskich. W 1936 r. na Igrzyskach Olimpijskich w Berlinie zajmuje 33 miejsce. Był rekordzistą Polski na dystansie 42 195 m w czasie 2.45,28. Po ukończeniu studiów pracuje jako nauczyciel wychowania fizycznego w Dolinie koło Stryja, w okresie okupacji przebywa w Rudniku.

Po wyzwoleniu uczy w Gimnazjum w Rudniku propagując sport i bieganie na długich dystansach. Zmarł w 1960 r. w dowód uznania jego osiągnięć sportowych stadion Orła Rudnik otrzymał nazwę Bronisława Gancarza.

EMIL GOŁĄB urodzony w 1 sierpnia 1934 roku w Rzeszowie absolwent AWF w Warszawie ( 1958 r ) z specjalizacją instruktor lekkiej atletyki. Nauczyciel i trener

II klasy, od 1958 - 1964 roku nauczyciel wychowania fizycznego w Szkole Podstawowej Nr 9 ,od 1964 - 1968 roku w Szkole Podstawowej Nr 16 przy ulicy Staszica gdzie jest twórcą klas sportowych w lekkiej atletyce i akrobatyce sportowej, w latach 1964 - 1968 jest założycielem i trenerem MKS „Grom”, od 1968 roku do 1972 pracuje w sekcji lekkoatletycznej II ligowej „Resovii”.

W latach 1968 - 1972 jest kierownikiem Studium Wychowania Fizycznego w Studium Nauczycielskim w Rzeszowie. Od 1973 roku wraz z obroną pracy doktorskiej ( pierwszej z wychowania fizycznego na terenie województwa) przechodzi do pracy w Studium Wychowania Fizycznego Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie.

W latach 1974 - 1984 pracuje w Instytucie Kształcenia Nauczycieli oraz jest kierownikiem Punktu Konsultacyjnego w Rzeszowie Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie. Od 1984 na emeryturze.

Pracując w sekcjach lekkoatletycznych MKS „Grom” i CWKS „Rrsovia” jest wychowawcą takich zawodniczek jak;

Małgorzaty Sochackiej reprezentantki Polski w skoku w dal absolwentki AWF w Warszawie, Renaty Kubisz reprezentantki Polski juniorek w biegu na 800 m ( 2;07,4 ),

Brązowej medalistki mistrzostw Polski seniorów w biegu na 800 m w 1972 roku, Marii Baran czołowej sprinterki w latach 1963 -1970 , absolwentki AWF w Warszawie, Krystyny Dyło, Wandy Rabczak sprint przedłużony, Alicji Kwoki wzwyż, Marii Gazdy wzwyż, Renaty Kozdraś sprint, Ewy Napieraj wzwyż i płotki, Marii Sobień sprint, Iwony Cieślikowskiej sprint, Haliny Szpok skok w dal, oraz Macieja Jagusztyna skok wzwyż.

FRANCISZEK GORCZYCA. Urodzony w1954 r. lekkoatleta LZS „Pektowin” Jasło, „Resovii”, AZS AWF Kraków, absolwent AWF Kraków w 1978, rekordzista województwa rzeszowskiego w biegu na 3000 m z przeszkodami 8:42;2, VI na mistrzostwach Polski w Poznaniu w 1978 r. mistrz Polski AZS na 3000 m w Warszawie. Pracownik Politechniki Rzeszowskiej w Studium Wychowania

Fizycznego.

JÓZEF GRZESIAK - związany od 1922 r. z przemyską „Polonią” jej utalentowany sportowiec ( m.in. piłkarz i lekkoatleta ) , kierownik sekcji lekkoatletycznej ( od 1936 r. ) i piłki nożnej ( od 1945 r.), mocno zaangażowany w pracę ówczesnego OZPN.

MIECZYSŁAW HASPEL - zmarły w 1983 r. wychowanek jarosławskiego „Ogniska”(powstało przy I Gimnazjum w Jarosławiu i było filią lwowskiego AZS, a założył je m.in. Mieczysław Cena reprezentant Polski w rzucie oszczepem ), trzykrotny MP (Białystok 1935, Chorzów 1937, Kraków 1946) i reprezentant kraju w biegu na 110 m ppł. (debiut w 1935 w meczu Belgia - Polska, a potem mecz z Łotwą, Estonią, Węgrami, Francją i Rumunią; łącznie 7 występów) i rekordzista Polski na tym dystansie ( w lipcu 1935 r. ustanowił rekord -15.4 sekundy - na stadionie jarosławskiego „Sokoła” ), uczestnik Akademickich MŚ w Budapeszcie (1936); w latach szkolnych występował pod nazwiskiem MIESZKOWSKI (uczniowie nie mogli występować w klubach ) i pod tym nazwiskiem przeszedł do historii jako zwycięzca przemyskich zawodów 5-bojowych (100 i 1500m, dysk, oszczep, skok w dal) o puchar wojewody lwowskiego w 1929 r.

CZESŁAW HOŁÓWKA - zmarły przed kilku laty lekkoatleta „Poloni” i „Czuwaju” z 30-letnim stażem zawodniczym, wieloletni szkoleniowiec i wychowawca medalistów MP, reprezentantów kraju i medalistów Światowych Igrzysk Niesłyszących w Los Angeles (1969)

ADAM JASKULSKI - urodzony 2 grudnia 1900 r. w Przemyślu, absolwent Politechniki Lwowskiej ( inżynier mechanik ), piłkarz i lekkoatleta „ Poloni” Przemyśl oraz AZS Lwów. Współzałożyciel (1922 ) i pierwszy zawodnik sekcji piłki nożnej AZS Lwów. W lekkiej atletyce najlepsze wyniki osiągał w skoku w dal, trójskoku, sprintach i pięcioboju. W latach dwudziestych był w tych konkurencjach czołowym zawodnikiem okręgu lwowskiego. 8 marca 1922 roku był założycielem i pierwszym sekretarzem zarządu klubu AZS Lwów, w 1926 wiceprezesa do spraw sportowych, by w 1931 - 1932 pełnić funkcję prezesa AZS Lwów. Mimo tych funkcji prowadził także działalność sportową w rodzinnym Przemyślu, był członkiem Zarządu WKS Legia Przemyśl oraz działaczem przemyskiego podokręgu lekkiej atletyki. Pisał o lekkiej atletyce fachowe artykuły zyskując miano twórcy przemyskiej lekkiej atletyki.

Po objęciu w 1934 roku stanowiska urzędnika w Urzędzie Wojewódzkim w Brześciu nad Bugiem kontynuuje swą pasję tworząc wielosekcyjny Klub sportowy „ Pogoń „ Brześć. Gdzie rozwijał siatkówkę kobiet i mężczyzn.

ZBIGNIEW JOST - urodzony w 28.05.1932 roku we Lwowie sprinter „Ogniwa” i „Resovii” w latach 1946 - 1957. Trener lekkoatletów „Resovii”, organizator „czwartków” lekkoatletycznych wychowawca wielu utalentowanych zawodników w okresie 1960 - 1968 roku.

ELŻBIETA KLIMCZAK - lekkoatletka „Czuwaju”, wicemistrzyni Polski młodziczek (1961) i brązowa medalistka MP juniorek w skoku wzwyż (1965), reprezentantka Polski oraz Federacji „Kolejarz” na ME (1969), czołowa pięcioboistka kraju lat 60.

JÓZEF KLOC - lekkoatleta „Resovii”, i „Ogniwa” długodystansowiec, 5 na Mistrzostwach Polski w biegu na 5000m w 1952 r. we Wrocławiu, Mistrz Polski

CRZZ w 1953 r.(14.56,4), 19 zawodnik biegu L Humanite w1954 r. w Paryżu 3 z Polaków za Chromikiem i Wróblem.

HELENA KŁĘCZEK - urodzona 4.02.1928 w Rzeszowie, absolwentka technikum ekonomicznego, związana z lekką atletyką rzeszowską od roku 1960 jako sekretarz biura ROZLA, które w tym czasie znajdowało się w obecnym budynku kina Apollo przy ulicy 3 Maja na II piętrze, po 1961 roku zostało przeniesione do budynku pocztowego przy ulicy Asnyka 1 gdzie Pani Helenka była sekretarzem Zarządu ROZLA aż do jego przeniesienia w 1975 roku do pomieszczeń ROSiR przy ulicy Pułaskiego 13a. 15 lat poświęciła dla sprawowania opieki nad prawidłowo prowadzoną obsługą biura i zawodów ROZLA , była duszą życia sportowego zawodników często im matkując.

JAROSŁAW KŁYMIŃSKI - znany na arenie krajowej w latach 1950-60 lekkoatleta Czuwaju, Przemyśl 2-krotny srebrny medalista ME Federacji „Kolejarz” (1960-62) i zdobywca dwóch złotych medali w akademickich mistrzostwach kraju (sztafecie 4 x 400 m ),8 zawodnik MP w biegu na 800 m (1961), który przez 30 lat pełnił również rolę szkoleniowca - mającego w swojej karierze zawodowej całą plejadę medalistów MP, ME Federacji „Kolejarz” i zrzeszeń sportowych oraz reprezentantów kraju (zmarł w 1987 r. -pośmiertnie odznaczony przez Radę Państwa Krzyżem Kawalerskim OOP).

ADOLF KOCHANOWICZ - zmarły w 1998 r. działacz „Czuwaju” Przemyśl i jego prezes honorowy; przygodę ze sportem rozpoczynał w 1919 r. w Radymnie, w latach 1929-39 był kierownikiem sekcji piłkarskiej „Czuwaju” Mościanka , a od 1944 r. pracował społecznie na terenie Przemyśla; kilkakrotny członek zarządu klubu, ceniony opiekun i wychowawca wielu młodych pokoleń; kierownik sekcji piłki nożnej i hokeja na lodzie, a następnie (od 1967 r. ) sekcji lekkoatletycznej, której kierownikiem był przez lat 20.

ADAM KOT - biegacz SKS „Iskra” Przemyśl i „Czuwaju” Przemyśl, przełajowy mistrz świata niesłyszących (4000 m juniorów ), zdobywca Pucharu Prezydenta Włoch (Pawia -1966 ),dwukrotny (indywidualnie i zespołowo ) złoty medalista ME Niesłyszących w przełajach na dystansie 5000 m (Chamberry-1967),zwycięzca Światowych Igrzysk Niesłyszących w Los Angeles na 5000 m (1969).

ALEKSANDER KULIŃSKI urodzony 24.04.1929 r. w Czudcu zawodnik

KKS „Karpaty” Krosno, AZS Wrocław 1950 - 1954 na dystansach 400 - 400m ppł.

Absolwent WSWF Wrocław w 1951 r. Asystent w Zakładzie Lekkiej Atletyki WSWF Wrocław 1951 - 1954. Działacz Wojewódzkiego Zrzeszenia Sportowego „Zryw” w Rzeszowie od 1954 roku, potem Wojewódzkiego Szkolnego Związku Sportowego do chwili obecnej, założyciel MKS w Jaśle 1956 - 1957, MKS Żołynia 1957 - 1959,

MKS Nowa Dęba 1959 - 1963, MKS Tarnobrzeg 1964. Od 1964 osiadł w Rzeszowie pracując w Okręgowym Ośrodku Metodycznym przy Kuratorium Okręgu Szkolnego do roku 1970. Jednocześnie jest trenerem sekcji lekkoatletycznej ZKS „Stal” Rzeszów od 1951 - 1956 r. Od 1970 - 1977 roku pełni funkcję V - przewodniczącego Urzędującego w SZS w Rzeszowie prowadząc również pracę trenerską w MKS „Grom”. Przewodniczący Rady Trenerów ROZLA w latach 1954 - 1956.

BOLESŁAW KUSZ urodzony 10.09.1927 rok w Rzeszowie pracownik RW LZS w latach 1951 - 1988 od 1956 członek Zarządu ROZLA, działacz społeczny biura ROZLA, organizator zawodów lekkoatletycznych w pionie LZS. Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi, Zasłużony dla Województwa Rzeszowskiego, Złotą Odznaką PZLA.

HELENA KROGULECKA - lekkoatletka „Żurawianki” Żurawica, florecistka, i siatkarka „Orła” Przeworsk, pingpongistka „Błyskawicy” Przeworsk; współrekordzistka Polski w halowej sztafecie 4 x 50 m, (1951-52) ,zwyciężczyni zawodów wielobojowych podczas Zlotu młodzieży w 1952 r. w Warszawie, brązowa medalistka MP w biegu na 80 m ppł (1953), mistrzyni Polski zrzeszenia LZS we florecie (1956), wielokrotna reprezentantka kraju; zwyciężczyni plebiscytu na najlepszego sportowca 40-lecia (1946-86), LZS w woj. Przemyskim.

MIECZYSŁAW KRZAN - działacz „Poloni” Przemyśl, długoletni kierownik hali POSiR mający ogromny udział w jej rozbudowie, organizator imprez ME i MP oraz międzynarodowych (był następnie wieloletnim szefem COS w Wałczu),

LASSOTA LESŁAW - urodzony w 6.07.1958 r. w Zarzeczu k/Rzeszowa w latach 1973 - 1986 lekkoatleta „Resovii”, „Stali” Stalowa Wola i „Wawelu” Kraków. Srebrny medalista Młodzieżowych Mistrzostw Polski w chodzie sportowym na 10 km 44;56,0 , członek kadry olimpijskiej 1980 - 1986.

Wychowawca lekkoatletów„Resovii”:

Łukasza Szeli złotego medalisty Mistrzostw Europy w 1993 roku w Can ( Francja ) na dystansie 5000 m w kategorii juniorów młodszych, 9 krotnego medalisty mistrzostw Polski juniorów i juniorów młodszych, XII na Mistrzostwach Świata juniorów na 10 km w Lizbonie.

Wojciecha Szeli 10 krotnego medalisty mistrzostw Polski juniorów i juniorów młodszych w tym 4 krotnego mistrza Polski w latach 1990 - 1994na dystansach 10 - 20 km.

Marcina Rejmenta reprezentanta Polski w meczach Polska, Węgry, Czechy, Słowacja, Rumunia, Bułgaria w 1993 roku w Budapeszcie. Oraz Polska, Francja, Meksyk, Columbia, Niemcy w 1994 roku w Eschborn .Absolwenta WSP w Rzeszowie kierunek wychowanie fizyczne.

Konrada Morawczyńskiego ( 1994 - 1998 ) dwukrotnego złotego medalisty młodzieżowych mistrzostw Polski do lat 22 w chodzie na 20 km w 1995 i 1996 roku. Uczestnika Pucharu Świata w 1996 roku w Podebradach ( Czechy ). Absolwenta Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie na kierunku geodezja i wycena nieruchomości.

Piotra Pyki złotego halowego medalisty mistrzostw Polski juniorów młodszych na dystansie 5000 m.(23;38,0) w Spale.

EUGENIUSZ LIN - urodzony w 1933 roku w Wielkich Oczach koło Lubaczowa karierę lekkoatletyczna rozpoczynał LO w Nisku od sprintu, przez biegi średnie do chodu sportowego w którym osiągał największe sukcesy. Od 1957 r. sędzia lekkoatletyczny od 1961 r. trener i działacz, założyciel MKL „ Sparta „Stalowa Wola.

KAZIMIERZ LENART - urodzony w 1930 roku w Szczakowej. Piłkarz i lekkoatleta „Wisłoka” Strzyżów, absolwent WSWF Kraków 1953 r. z specjalizacją piłka nożna, trener II klasy w lekkiej atletyce. 15-letni dyrektor Wojewódzkiego Ośrodka Sportu i Turystyki „Bieszczady”, trener lekkoatletów MKS „Grom” Rzeszów (1956-1958) i „Resovii” Rzeszów (1958-1965): Jerzego Jadasia mistrza i rekordzisty Polski młodzików w biegu na 300 m -36,7 sek.

Stanisława Zaborniaka brązowego medalisty mistrzostw Polski młodzików w biegu na 1000m 2.41,3 w 1963 r. w Zielonej Górze, reprezentanta Polski juniorów, brązowego mistrza Polski juniorów w biegu na 3000 m w Otwocku w 1965 r., mistrza Polski CRZZ w biegu na 1500 m. w 1967 r. w Warszawie, rekordzisty województwa rzeszowskiego w biegu na 1000 m. 2.26.9,

Mariana Gajdka srebrnego medalisty mistrzostw Polski juniorów w biegu na 100m,

Józefa Węgrzyna znakomitego średniodystansowca zwycięzcy Biegu Nadwiślańskiego w Krakowie w 1964 r.

Oraz Haliny Ziomek (oszczep), Haliny Rejus, Danuty Brydak, Bożeny Brydak, Marii Konnonowicz, Małgorzaty Grodeckiej, Jacka Lutaka, Andrzeja Deneki, Zbigniewa Kokoszki, Marka Mareckiego, Tomasza Horaka, Lewickiego,

Zbigniewa Oppenauera, Józefa Jakubowicza, Kazimierza Koniuszego, Smolika, Kluza, Daniela Cwynara, Pawłowskiego, Jandy,

Marka Karpacza,

W latach 1976-1978 pełnił obowiązki Prezesa Zarządu Środowiskowego AZS Rzeszów, jest zastępcą kierownika Studium WF przy WSP w Rzeszowie.

W 1989 r. za zasługi dla kultury fizycznej zostaje odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. 1972 r. zasłużony dla województwa rzeszowskiego 1969 r. Srebrny Krzyż Zasługi, 1967 r. medal 100-lecia Sportu Polskiego,1974 r. medal za zasługi dla Polskiego Komitetu Olimpijskiego, 1981 r. złota odznaka Zarządu Głównego AZS, 1961 r. srebrna odznaka PZLA.

WŁADYSŁAW LIZAK - biegacz „Żurawianki” Żurawica i „Czuwaju” Przemyśl, medalista MP LZS, wicemistrz kraju Federacji „Kolejarz” na 5 000 i 10 000 metrów (1960), czołowy zawodnik najpoważniejszych centralnych imprez przełajowych.

KAZIMIERZ LUCHOWSKI - urodzony w 1948 roku zawodnik LZS Ropczyce, od 1968 r. ZKS „ Stal „ Stalowa Wola a od 1973 r. AZS AWF Kraków, specjalizował się w biegach sprinterskich, rekord życiowe 100 m - 11,11 , 200 m - 22,6 , 400 m - 49,8.

Absolwent AWF Kraków nauczyciel i trener ZKS „Stal” Stalowa Wola , MKL „Sparta” Stalowa Wola. Najwybitniejszymi zawodnikami jego byli; srebrny medalista halowych mistrzostw Polski juniorów Mariusz Skowroński w biegu na 600 m .Czterokrotna srebrna w mistrzostwach Polski juniorów sztafeta 4x400 m biegająca w składzie Skowroński, Jaślanek, Krupa, Kubicki w czasie 3;16,06.

Henryk Mościcki obiecujący zawodnik 10 - boju 7000 pk.

Od 1993 w MKL „Sparta” Stalowa Wola gdzie kontynuuje pracę szkoleniową z takimi

Zawodnikami jak 8 - krotny medalista mistrzostw Polski juniorów Mariusz Nowak, mistrz Polski 100 m, 200 m, oraz 60 m w hali, Sebastian Dziedzic srebrny medalista

w 10 - boju na OOM w 2001 r. Mirosław Sądej srebrny na 400 m OOM i brązowy w mistrzostwach Polski juniorów (47,74). Złoty medalista mistrzostw Europy w sztafecie 4x400 m.

JERZY MAUTHE - zaliczany do krajowej czołówki lekkoatleta RzMKS Jarosław i „Czuwaju” Przemyśl (1947-1954), mistrz polski Federacji „Kolejarz” na 400 m ppł., mistrz Zrzeszenia LZS na 200 m ppł. , 6 zawodnik MP na 400 m ppł., (1952) Siatkarz „Czuwaju” i „Poloni” Przemyśl , piłkarz ręczny i koszykarz Poloni walczącej o I Ligę; w latach 50, także czołowy łucznik kraju - srebrny medalista MP w strzelaniu na 70 m (1955), reprezentant Polski na MŚ w Brukseli (1958), Sztokholmie (1959) i w Oslo (1961).

RYSZARD MARSZAŁEK - urodzony 20.10. 1949 r. w Łańcucie sprinter „Resovii” 100 m - 10,9 oraz 200 m 22,6

Trener i działacz ROZLA i „Resovii”. Członek Zarządów tych stowarzyszeń, wychowawca czołowych sprinterek:

Lucyny Liszcz 200 m, Anny Listkiewicz 400 m, Bogusławy Znojek 100 m, Małgorzaty Warzochy 100m.

LUDWIK MELNAROWICZ - czołowy piłkarz JKS Jarosław lat 50, siatkarz i lekkoatleta, współzałożyciel MKS „ZNICZ” Jarosław , długoletni trener piłkarzy i organizator życia sportowego w środowisku jarosławskim (zmarł 1989 r.).

HENRYK MEDER -Urodzony w 1951 r. lekkoatleta ZKS „Stal” Stalowa Wola, AZS AWF Kraków, sprinter tego klubu z wieloma sukcesami na arenie Polski z rekordem życiowym na 200 m 22,07, nauczyciel wychowania fizycznego w Szkole nr.9, i V Liceum Ogólnokształcącym w Rzeszowie w latach 1975-1989, zastępca kierownika Studium Wychowania Fizycznego Politechniki Rzeszowskiej, trener i wychowawca, lekkoatletów „Resovii”;

Iwony Napieracz złotej medalistki finału „Czwórboju” Świata Młodych, oraz srebrnej drużyny reprezentującej Szkołę Podstawową nr. 9, absolwentki AWF w Krakowie.

Renaty Nierody srebrnej medalistki mistrzostw Polski juniorów w rzucie oszczepem, absolwentki AWF w Krakowie. Pracownicy naukowej tej uczelni.

Alicji Pępek brązowej medalistki mistrzostw Polski juniorów w rzucie dyskiem.

Marka Biedy brązowego medalisty Ogólnopolskiej Spartakiady Młodzieży w trójboju rzutowym i mistrzostw Polski juniorów w rzucie dyskiem.

Mariusza Grodeckiego medalisty w oszczepie.

JAN MICHALSKI - trener liczących się kraju lekkoatletek „Żurawianki” Żurawica w Centralnym Ośrodku Szkolenia Sportowego LZS w Przemyślu (1949-1954),jeden z założycieli OZLA w Rzeszowie przewodniczący Wydziału Spraw Sędziowskich, wybitny szkoleniowiec i sędzia oraz organizator wielce zasłużony dla rozwoju LA w Przemyślu.

ZDZISŁAW MICHALSKI - czołowy lekkoatleta, a od 1966 roku trener „Czuwaju” Przemyśl mający w swoim szkoleniowym dorobku kilkanaście medali zdobytych przez jego wychowanków podczas oficjalnych MP, MP i ME Federacji „Kolejarz” oraz dziesiątki występów reprezentacyjnych swoich podopiecznych.

RYTA MILEWSKA - lekkoatletka „Żurawianki” Żurawica, mistrzyni Polski na 500 m (1949) współ rekordzistka kraju w halowej sztafecie 3x50 m (1951-52, czołowa zawodniczka i wielokrotna reprezentantka Zrzeszenia LZS.

STANISŁAW MISIUK - lekkoatleta „Poloni” i „Czuwaju” Przemyśl zaliczany do ścisłej krajowej czołówki biegaczy połowy lat 50 na 3000 (płaskie i z przeszkodami;1956 r. -trzeci wynik w kraju) i 5000 m (1956- siódmy wynik w kraju ), reprezentant Polski od 1954 r., czołowy zawodnik wielu imprez najważniejszej rangi.

WŁADYSŁAW NIEMIEC - lekkoatleta „Poloni” Przemyśl , jeden z najlepszych i najwszechstronniejszych przedstawicieli przedwojennej polskiej „królowej sportu” - mistrz Polski na 110 m ppł. (19,32,).

JERZY OCHAB - urodzony w 2.08.1951 r. działacz sekcji lekkoatletycznej CWKS „Resovia”, w latach 1972 - 1977 V - prezes ROZLA ds. wychowawczych odznaczony srebrną odznaką PZLA. Absolwent Politechniki Rzeszowskiej.

RYSZARD OSTRÓWKA - urodzony 3.12.1936 r. w Czartków lekkoatleta JKS Jarosław Cukrowni Przeworsk, „Gwardii” Wrocław, „Warty” Poznań, od 1953 roku sędzia lekkoatletyczny, związkowy, od 1973 roku Przewodniczący Okręgowego Kolegium Sędziowskiego, członek Zarządu ROZLA od 1970 roku. Odznaczony Zasłużony dla Województwa Rzeszowskiego, Złotą Odznaką PZLA i ROZLA.

WŁODZIMIERZ PANAS - ur. 1928 r. we Lwowie, zawodnik sekcji lekkoatletycznych „Sparta”, LZS, KS Zryw, MKS oraz „Ogniwo” Cieszyn w rzucie młotem. Z Cieszyna gdzie mieszkał po ukończeniu WSWF przy Akademii Medycznej we Wrocławiu w 1960 r. przenosi się za namową v-ce ministra Brzostowskiego do Dębicy gdzie pracuje jako nauczyciel wychowania fizycznego w Technikum Mechanicznym. Mając za sobą staż trenerski w sekcji lekkoatletycznej odbyty w Cieszynie (1952-1960) szybko daje się poznać dzięki umiejętnościom trenerskim oraz osiągnięciom swoich podopiecznych szczególnie w konkurencjach rzutowych. Jego wychowankami w MKS Dębica byli członkowie kadry narodowej juniorów Tadeusz Czernicki (400 m-49,6), Ryszard Reguła (15,20 m w pchnięciu kulą) mistrz Polski juniorów w tej konkurencji, kulomioci Halina Magda, i Michał Banach, młociarz Jan Jakieła, Mieczysław Niedowóz, sprinter Ryszard Kądzielawa (100 m-10,7), średniodystansowiec Krzysztof Żabicki .Włodzimierz Panas był inicjatorem społecznej budowy szkolnego stadionu z krytą trybuną i bieżnią lekkoatletyczną.

JÓZEF PELC - czołowy niegdyś lekkoatleta i hokeista, wielce ceniony nauczyciel wf i trener należących do czołówki krajowej lekkoatletów przemyskiej „Gwardii”, a następnie „Czuwaju” Przemyśl (1952-67); był też kierownikiem sekcji, odkrywca i wychowawca wielu późniejszych medalistów i reprezentantów Polski juniorów oraz Federacji „Kolejarz”.

ANDRZEJ PICHUR - biegacz „Czuwaju” Przemyśl , brązowy ME Kolejarzy na 1500 m (1981), mistrz Polski Federacji „Kolejarz” na 1000 m juniorów (1977 r. ), dwukrotny wicemistrz Polski juniorów na 1500 m (1977) i 2000 m (1978); brązowy medalista Halowych MP (1976) i MP (1979) oraz mistrzostw Wojska Polskiego (1983) w biegu na 1000 m; kilkakrotny reprezentant kraju juniorów.

ZBIGNIEW PORĘBSKI - biegacz „Czuwaju” Przemyśl, wielokrotny reprezentant kraju juniorów, srebrny medalista „Crossu Narodów” w Antwerpii (1973) na 3000 m , wicemistrz kraju juniorów na 800 m (1971), dwukrotny brązowy medalista MP CRZZ (1972,1974), 4 zawodnik Przełajowych MP na 4000 m (1971), 6 na 1500 m. W Memoriale J. Kusocińskiego w 1973 r. ;po zakończeniu czynnej kariery sportowej utalentowany szkoleniowiec i wychowawca uzdolnionej młodzieży.

MICHAŁ RABSKI - biegacz „Czuwaju” Przemyśl , rekordzista i reprezentant kraju (800 i 1500 m) w kategoriach młodzików i juniorów, 3-krotny brązowy medalista MP Juniorów (1966-68), zwycięzca „Crossu Narodów” w Antwerpii (1973); wielokrotny medalista MP i czołowy zawodnik ME Federacji „Kolejarz” oraz innych imprez międzynarodowych. W 1982 r.- w hołdzie tragicznie zmarłemu BRONISŁAWOWI MALINOWSKIEMU - przebiegł 620-kilometrową trasę z Przemyśla do Grudziądza, a rok później biegiem z Przemyśla do Wiednia uczcił 300-lecie odsieczy wiedeńskiej; zdobywca 2 miejsca w plebiscycie na „Sportowca 40-lecia woj. Przemyskiego”(1984).

OREST SINIAK - urodzony 19.07.1937 r. w Żurawicy. Lekkoatleta „Resovii” w skoku w dal, wzwyż i o tyczce. Mistrz Zrzeszenia „Ogniwo” w 1951 roku w skoku w dal, 7 na mistrzostwach Polski we Wrocławiu w trójskoku w 1952 roku. Instruktor i wychowawca młodzieży lekkoatletycznej od 1950 r. do 1968. Organizator czwartków lekkoatletycznych.

EDWARD SĄDECKI - urodzony 13.10. 1949 r. w Wałbrzychu zawodnik w latach 1965-1974 KS „Górnik” Jaworzno, WKS „Wawel” Kraków, AZS Kraków specjalizujący się na 110 m ppł rekord życiowy 14,5 . Po ukończeniu AWF w Krakowie pracuje w SP 9, SP 16, w Punkcie Konsultacyjnym w Krośnie AWF w Warszawie, w WSP w Rzeszowie, UR Rzeszowskim jako starszy wykładowca. Od 1974 - 1988 jest trenerem sekcji lekkoatletycznej CWKS „Resovia”. Jego wychowankami byli Dorota Nędza 100 ppł brązowa medalistka HMP juniorów, Mariusz Śliwa, i Bogdan Śliwa, specjaliści w biegu na 110 m ppł,. Trener kadry Polski juniorek w płotkach.

FRANCISZEK SABAN - ogromnie zasłużony dla LZS na Rzeszowszczyźnie działacz z Mirocina, twórca Centralnego Ośrodka Szkolenia LZS w Przemyślu (1949-1954), opiekun i organizator imprez w rejonie Przeworska , Przemyśla i Dubiecka - wychowawca wielu utalentowanych sportowców lat 50,. którzy dalsze kariery, również reprezentacyjne, kontynuowali już poza rodzinnym regionem.

JANINA SITEK urodzona w Warszawie 27.06.1927 r. Lekkoatletka specjalizująca się w pchnięciu kulą członek założyciel w 1948 roku i 40 - letni Prezes ROZLA od

1954 - 1994. Konstruktor wielu kierunków działań lekkiej atletyki, miłośniczka tej „królewskiej” dyscypliny sportu. Inicjatorka rozwoju lekkiej atletyki na terenie Polski członek PZLA. Absolwent AWF w Warszawie wieloletnia dyrektor PP „Totalizator Sportowy” Oddział Wojewódzki w Rzeszowie. Odznaczona Krzyżem Odrodzenia Polski, Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi, Złotą Odznaką Zasłużony Działacz Kultury Fizycznej, Zasłużona dla Województwa Rzeszowskiego, Złotą Odznaką PZLA, Złotą Odznaką ROZLA.

WILHELM SŁABY - współzałożyciel „Czuwaju” Przemyśl i jego pierwszy prezes, organizator sportu w środowiskach harcerskich i skautowskich, uzdolniony wszechstronny sportowiec, założyciel jednej z pierwszych w odrodzonej Polsce sekcji hokeja na trawie,; co ciekawe, pierwszy przemyślanin, który przyszedł na świat w XX wieku ( data urodzenia tuż po północy 1.01.1901 r. ).

MIECZYSŁAW SŁABY - współzałożyciel, wszechstronny sportowiec i oddany działacz przedwojennego „Czuwaju” Przemyśl, szczególnie zasłużony w budowie klubowego stadionu (noszący od 1991 r. jego imię) - lekarz załogi Westerplatte we wrześniu 1939 roku, ofiara stalinowskich „czystek” (zmarł w marcu 1948-w więzieniu UB jako major WP).

BENEDYKT SOBCZYŃSKI - urodzony w 1937 roku trener II klasy w ZKS „Stal” Stalowa Wola od 1963 - 1983 r. od 1983 w MKL „Sparta” Stalowa Wola, organizator zawodów lekkoatletycznych. Oddany działacz i trener wychowawca medalistów mistrzostw Polski Grażyna Tychota 100 m 12;0 , Tadeusz Cieślak 100 m 10;5 , Stanisława Byk 400 m 56;5 , 400 ppł 60,5 , Ewa Idziniak wzwyż 170 cm , Jan Rybak 212 cm wzwyż , Henryk Mościcki 214 cm , Jolanta Komsa 183 cm wzwyż i wbarwach Legii Warszawa 196 cm 7 zawodniczka Halowych Mistrzostw Europy , Andrzej Murdzia brązowy medal HMP juniorów na 5 km i w chodzie na 20 km w MP juniorów Małgorzata Gurbiel srebrna medalistka HMP, wielokrotna srebrna i brązowa medalistka MP juniorów młodszych.

MACIEJ SZCZUREK - biegacz „Czuwaju” Przemyśl, dwukrotny mistrz OSM w przełajach na 3000 i 4000 m, halowy mistrz Polski juniorów na 2000 m (1979), dwukrotny brązowy medalista przełajowych MP juniorów (1980-81), brązowy medalista HMP juniorów na 3000 m (1982), mistrz kraju WOP na 3000 m (1983), członek kadry narodowej juniorów.

KRZYSZTOF TULEJ - urodzony w 1951 roku w Przemyślu lekkoatleta KKS „Czuwaj” Przemyśl latach 1968 - 1974 specjalizujący się w biegu na 400 m ppł., brązowy medalista na tym dystansie Federacji Kolejarz w roku 1972 w Białogardzie, instruktor lekkoatletyczny wychowawca medalistów mistrzostw Polski juniorów:

Mariusza Ozimka srebrnego medalisty w halowych mistrzostwach Polski 1982 r. juniorów w biegu na 300 m (35,47), złotej sztafety 4x100 m ( 49,93) mistrzostw Polski juniorów w Spale 1987 r. w składzie Małgorzata Filipowicz, Barbara Wołoszyn, Marta Trzeciak, Krystyna Florek, brązowej sztafety 4x400 m (3;58,5) mistrzostw Polski juniorów w Kielcach w 1989 składzie Anna Mrozek, Ewa Podstawska, Agata Biały, Krystyna Wolańczyk.

Grzegorza Zajączkowskiego wielokrotnego medalisty mistrzostw Polski juniorów

1994 MP młodzików w Poznaniu 300 m srebrny medal 37

1996 OOM w Bydgoszczy 200 m brązowy medal

1997 MP juniorów Kraków 100 m złoty medal i na 200 m medal brązowy

1999 HMP w Spale 60 m brązowy medal i na 200 m medal srebrny.

MARIANNA VORMEISTER - lekkoatletka „Czuwaju” Przemyśl, reprezentantka kraju - złota medalistka Światowych Igrzysk Niesłyszących w Los Angeles (1969) w pchnięciu kulą i srebrna w rzucie dyskiem; medalistka ME i MP Federacji „Kolejarz”.

ZDZISŁAW ZAJĄC - urodzony w 1939 roku lekkoatleta ZKS „STAL” Stalowa Wola specjalista 400 m ppł. (51,07), srebrny medalista mistrzostw Polski w biegu na 400 m ppł. w 1966 roku. Członek kadry narodowej w latach 1966 - 1969 jeszcze w 37 roku życia przebiegał swój koronny dystans w czasie dającej mu klasę mistrzowską. Karierę zawodniczą zakończyl w 1975 r. w Górniku Wałbrzych. Był trenerem kadry Polski juniorek w sprincie.

TADEUSZ ZAMORSKI - biegacz „Żurawianki” Żurawica (1947-1954), członek kadry narodowej i mistrz Zrzeszenia LZS na dystansach 800, 1000, 1500 i 3000 m ; przełajowy wicemistrz kraju na 2500 m (1953), medalista Halowych MP powołany do kadry narodowej (1954), zwycięzca biegu na 1000 m podczas Zlotu Młodzieży w Warszawie (1952).

STANISŁAW ZIELIŃSKI - urodzony 3.11.1910 r. od 1945 roku WRPW i WF członek założyciel ROZLA w 1948 wieloletni członek Zarządu pełniący funkcję prezesa w latach 1951 - 1954. Działacz Rady Wojewódzkiej LZS od 1976 roku działacz LKS Tęcza Plon w Rzeszowie. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Zasłużony Działacz Kultury Fizycznej.

ZYGMUNT ZIOBER - utalentowany biegacz „Czuwaju” Przemyśl

( m.in. halowy MP juniorów młodszych na 800 m - 1973), a następnie zaliczany do krajowej czołówki piłkarski arbiter klasy międzynarodowej mający w swojej karierze kilkaset oficjalnych spotkań I i II-ligowych oraz kilkadziesiąt międzypaństwowych i międzynarodowych.

FRANCISZEK ŻYJEWSKI - współzałożyciel (1928) i wieloletni oddany działacz „Żurawianki”, prezes i organizator tego klubu po wyzwoleniu, współtwórca jego największych sukcesów.

FRANCISZEK ŻYŁA - aktywny działacz JKS i jarosławskiego „Kolejarza” w okresie powojennym, szczególnie zasłużony dla rozwoju lekkiej atletyki, długoletni szkoleniowiec i sędzia, organizator wielu imprez.

Figurujący w rejestrze „Sportowców 100-lecia” przemyślanin MICHAŁ RABSKI dokonał w swojej karierze dwóch niecodziennych osiągnięć: 720-kilometrowym biegiem uczcił 300-lecie odsieczy wiedeńskiej króla Jana III Sobieskiego, wybierając na wzgórze Kahlenberg 12 września 1983 roku, serdecznie witany m.in. przez prezydenta Austrii, a rok wcześniej wybrał się z Przemyśla do Grudziądza, aby w ten sposób uczcić pamięć tragicznie zmarłego mistrza olimpijskiego z Moskwy w biegu na 3000 m z przeszkodami, swojego dobrego znajomego i rywala z lekkoatletycznych stadionów BRONISŁAWA MALINOWSKIEGO. Gdy 2 czerwca 1982 roku wbiegał na bieżnię stadionu Grudziądzkiej Olimpi, gdzie odbywał się właśnie I Memoriał Bronisława MALINOWSKIEGO, z górą 20-tysięczna widownia wstała z miejsc skandując „Bronek”, ”Bronek”, a z niejednych oczy spłynęły łzy wzruszenia.

Byli tego dnia w Grudziądzu wszyscy znakomici koledzy nieżyjącego już mistrza: Jacek Wszoła, Tadeusz Ślusarski, Władysław Komar, Władysław Kozakiewicz, Marian Woronin, Janusz Trzepizur, Grażyna Rabsztyn i wielu, wielu innych, których nazwisk spamiętać nie sposób. „Mały” , bo tak popularnie mawiano o M.Rabskim, zewsząd zbierał gratulacje, a w szczególny sposób zapamiętał to, co powiedział mu wówczas łamiącym się głosem mistrz olimpijski z Monachium, Władysław Komar.- Stary, to co zrobiłeś dla Bronka, zrobiłeś równocześnie dla mojego syna, bo Bronek był jego chrzestnym ojcem. Nigdy ci tego, stary, nie zapomnę... Ogromne wrażenie zrobiły wtedy na przemyślaninie także dwie wizyty: na grudziądzkim cmentarzu oraz w domu B. Malinowskiego, gdzie „Mały” do stołu z jego rodzicami, trzema braćmi i siostrą oraz dziewczyną, Mirką, z którą „Bronek” nie zdążył już stanąć na ołtarzu.

„Mały” miał zamiar dokonać jeszcze jednego wyczynu - wybrać się do Watykanu, aby złożyć gratulacje Janowi Pawłowi II dokładnie w 10-cio lecie pontyfikatu. Niestety, z różnych przyczyn, w tym również zdrowotnych, tego „biegu życia” Michał Rabski nie przebiegł.

Przypisy

Źródła i literatura

Indeks osobowy

Indeks nazw geograficznych

Wykaz skrótów

Ilustracje i zdjęcia

Spis ilustracji

Wacław Gniewkowski „Rozwój głównych europejskich systemów WF i ich wpływ na kształtowanie się systemu WF w Polsce AWF Warszawa 1972 r.

Ibidem str. 204

Ibidem str. 206

Ibidem str. 209

Ibidem str. 205

Ibidem str. 206

Ibidem str. 207

Ibidem str. 207,208

Ibidem str. 209

Ibidem str. 209

Ibidem str. 209

Ibidem str. 209

Ibidem str. 210

Ibidem str. 210

Ibidem str.205

Ibidem str.210

Ibidem str.212

Ibidem str.212, 213

Ibidem str.212

Ibidem str.212

Ibidem str.215

Ibidem str.213.

Ibidem str.215,216.

Wiesław Osiński „Zarys teorii wychowania fizycznego” AWF im. Piaseckiego w Poznaniu. str. 6,7

Ibidem str. 7

Ibidem str. 8

Ibidem str. 8

Ibidem str. 8-15

Ibidem str.8

Ibidem str.8

Ibidem str.9

Ibidem str.10

Ibidem str. 10

Ibidem str. 10

Ibidem str. 10

Ibidem str. 11

Ibidem str. 11

Ibidem str. 12

Ibidem str. 12

Ibidem str. 13

Ibidem str. 13

Ibidem str. 13

Ibidem str. 14

Ibidem str. 14

Ibidem str. 15

Ibidem str. 15

Andrzej Wohl „Społeczne problemy kultury fizycznej” AWF Warszawa str. 61 - 70.

Józef Świeboda „Collegium Ressoviense w życiu Polaków” str. 17.

Jędrzej Kitowicz „Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III”

Józef Świeboda „Collegium Ressoviense w życiu Polaków” str. 29.

Józef Świeboda „Szkoła charakterów” str.51

Józef Świeboda „Collegium Ressoviense w życiu Polaków 1658 - 1983”str. 10 - 31.

Ibidem

Jerzy Gaj, Kajetan Hądzelek „Dzieje Kultury Fizycznej w Polsce” AWF Poznań 1997 str. 30

Ibidem str. 31

Ibidem str. 31

Ibidem str. 31

W oparciu o akta luźne Gimnazjum w Rzeszowie z lat 1858, 1867, 1868,1892. WAP Rzeszów Jahresbeicht Gymn, oraz Protokoły konferencyjne 1868 - 1885, 1892 - 1918.

Jerzy Gaj, Kajetan Hądzelek „Dzieje Kultury Fizycznej w Polsce” AWF Poznań 1997 r. str. 31

Józef Świeboda „Rola Galicji w Rozwoju Nauki i Oświaty II Rzeczypospolitej” Rzeszów 1999 r. Poligrafii Wyższego Seminarium Duchownego w Rzeszowie. Str. 7

Ibidem str. 51

Ibidem str.207.

Ibidem str.210.

Rocznik Jubileuszowy 1968 Polski Związek Lekkiej Atletyki Warszawa 1969

A. Mirkiewicz M. Mirkiewicz Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w literaturze przedmiotu Działalność Towarzystwa Gimnastycznego „SOKÓŁ” Rzeszów 1996 str. 27

Ibidem str. 27

Rocznik Sokoli 1897 rok str. 126-130.

R. Wroczyński Główne Kierunki Rozwoju Wychowania Fizycznego od XVIII.w.do 1918r Wrocław 1968 str. 24

Ibidem str. 25

Rocznik Jubileuszowy 1968 Polski Związek Lekkiej Atletyki Warszawa 1969 str. 5

Podaję za L. Grzegorczyk Karol Stary-Naczelnik Okręgu Rzeszowskiego (Życie i Działalność) Działalność Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” Rzeszów 1996 str.211.

Rocznik Jubileuszowy 1968 Polski Związek Lekkiej Atletyki Warszawa 1969 str. 5

Rocznik Jubileuszowy 1968 Polski Związek Lekkiej Atletyki 1969 str. 5

Rocznik Jubileuszowy 1968 Polski Związek Lekkiej Atletyki str. 5

Głos Rzeszowa 10 lipiec 1910 r.

Ibidem str.6

Ibidem str.6

Ibidem str.6

Józef Węgrzyn „Ćwierćwiecze Rzeszowskiej Stali”

Janina Sitek „10-lecie Rzeszowskiej Lekkiej Atletyki” str. 7

Janina Sitek „10-lecie Rzeszowskiej Lekkiej Atletyki” str. 7.

Ibidem str. 10

Janina Sitek „10-lecie Rzeszowskiej Lekkiej Atletyki” str. 32

Ibidem str. 37

Andrzej Kosiorowski, Marian Granat „40 lat Rzeszowskiej Lekkiej Atletyki” str. 13.

Andrzej Kosiorowski, Marian Granat, „40 Lat Rzeszowskiej Lekkiej Atletyki” str. 15.

Sprawozdanie z pracy Zarządu ROZLA z działalności w latach 1969 - 1972 str. 1-2.

Sprawozdanie z działalności ROZLA z 31.03.1972 r. str. 1 - 13.

Andrzej Kosiorowski, Marian Granat, „40 Lat Rzeszowskiej Lekkiej Atletyki” str. 20.

Sprawozdanie z Walnego Zebrania ROZLA 21.11.1980 r. str. 1 - 7.

Sprawozdanie z Walnego Zebrania ROZLA 10.11.1984 r. str. 1 -16.

Protokół z Walnego Zebrania ROZLA z dnia 18.11.1988 r.

Sprawozdanie z działalności Zarządu ROZLA za lata 1988-1992

Sprawozdanie z działalności Zarządu ROZLA za lata 1992-1994

Protokół z Walnego Zebrania Delegatów ROZLA z dnia 27.04.1995

Lesław Grzegorczyk, Marian Kadow, Albin Małodobry. ”Resovia” KAW Kraków 1977 r. str.18

Ibidem str.18

Andrzej Bryk „Akademicki Przegląd Sportowy” październik 1986 str. 27

32

---