W S T Ę P D O P R A W O Z N A W S T W A
6 WYKŁAD
Podmioty prawa:
Podmiotowość prawna oznacza, że można posiadać prawa lub obowiązki.
Podmioty prawne dzieli się na 2 grupy:
osoby fizyczne
osoby prawne
niektórzy autorzy wyróżniają 3 grupę:
organy państwa
Osoby fizyczne - są to ludzie i tylko oni są nazywani osobami fizycznymi. Podmiotowość prawną nabywa się z chwilą urodzenia.
NASTITURUS - to dziecko poczęte a nie narodzone.
Wyjątki:
dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą lub zapisobiercą jeżeli urodzi się żywe (art. 927 k. r i op)
można uznać dziecko nawet nie narodzone jeżeli zostało już poczęte (art. 75 k. r i op)
dla dziecka poczętego lecz jeszcze nie narodzonego ustanawia się kuratora jeżeli jest to potrzebne do strzeżenia przyszłych praw dziecka.
Podmiotem prawa jest do chwili śmierci.
Uznanie za zmarłego:
Polski system prawa postanawia, że zaginiony może być uznany za zmarłego jeżeli upłynęło lat 10 od końca roku kalendarzowego w którym wg istniejących wiadomości jeszcze żył jednakże gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył lat 70 wystarcza upływ lat 5. Uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego w którym zaginiony ukończyłby lat 23.
Zdolność do czynności prawnych:
- to zdolność do składania oświadczeń woli, które będą wywoływały skutki prawne.
Osoby fizyczne mogą mieć:
pełną zdolność do czynności prawnych
ograniczoną zdolność do czynności prawnych
w ogóle nie mieć zdolność do czynności prawnych.
Ad. A) Pełną zdolność do czynności prawnych ma się w chwili ukończenia 18 lat.
Wyjątek: jeżeli za zgodą sądu osoba niepełnoletnia zawrze związek małżeński to uzyskuje ona pełną zdolność do czynności prawnych i nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa.
Ad. B) ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby które ukończyły lat 13 a nie ukończyły lat 18. Osoby te bez zgody przedstawiciela ustawowego mogą zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, mogą rozporządzać swoim zarobkiem, dysponować przedmiotami majątkowymi oddanymi im przez przedstawiciela ustawowego do swobodnego użytku.
Ad. C) nie posiadają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat 13. Czynność prawna dokonana przez tę osobę jest nieważna. Jednakże gdyby osoba niezdolna do dokonywania czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego umowa ta staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociągałaby za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do dokonywania czynności prawnych.
Wyjątki: polegają na tym, że można mieć też ograniczoną lub brak zdolności do czynności prawnych w wyniku orzeczenia sądu w zakresie ubezwłasnowolnienia całkowitego lub częściowego.
PRAWO KARNE:
Młodociany - to osoba która popełniła czyn zabroniony przed ukończeniem 21 roku życia, a orzekanie sądu I instancji miało miejsce przed ukończeniem 23 roku życia.
Nieletni - to wg ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich z 26.10.1982r. osoba:
w zakresie zapobiegania i zwalczania demoralizacji nie ukończyła lat 18
w sprawach o czyny zabronione (karalne) osoba która popełniła ten czyn po ukończeniu 13 roku życia a przed ukończeniem 17 lat.
w zakresie wykonywania orzeczonych środków wychowawczych lub poprawczych osoba do 21 roku życia.
Art. 10 § 2 k.k. przewiduje iż w pewnych opisanych w tym artykule przypadkach można względem nieletniego stosować kodeks karny w przypadku gdy czy nieletniego miał miejsce po ukończeniu przez niego 15 lat. Zawiera dużo warunków.
Osoby prawne - to korporacje i zakłady.
Korporacje - to związki lub stowarzyszenia które powstają w wyniku zorganizowania się pewnej liczby osób fizycznych zmierzających do osiągnięcia określonego wspólnego celu lub celów przy czym osoby te stają się członkami tej organizacji.
Zakładem - zwana jest osoba prawna, której powstanie, cel, rodzaj i sposób działalności określa założycieli w statucie i ponadto niezbędnym elementem jest wyodrębnienie i przeznaczenie przez założyciela określonego majątku stanowiącego podstawę działalności danego zakładu.
Tryb powstania (tworzenia) osób prawnych normują przepisy prawa. Zazwyczaj wyróżnia się 3 sposoby tworzenia osób prawnych:
erekcyjny - polegający na tym, że osoba zostaje powołana mocą odpowiedniego aktu erekcyjnego wydanego przez odpowiedni organ Państwa.
koncesyjny - osoba prawna powstaje z inicjatywy tzw. założycieli ale warunkiem koniecznym do powstania nowej osoby prawnej jest zezwolenie inaczej koncesja właściwego organu Państwa na utworzenie danej osoby prawnej.
rejestracyjny - który polega na tym, że akt normatywny z reguły ustawa - określa warunki jakie muszą być spełnione aby powstała osoba prawna.
Przepisy prawa określają również tryb likwidacji osób prawnych, w wyniku których osoba prawna traci swój byt.
Możliwe są następujące sytuacje:
gdy kompetentne organy danej osoby prawnej same mogą zadecydować o jej rozwiązaniu.
poprzez ogłoszenie upadłości.
poprzez upływ czasu.
poprzez decyzje organu państwa.
Byt osób prawnych można tłumaczyć za pomocą teorii fikcji i teorii substratu (substratu osobowego albo nieosobowego). Str. 195-200.
3