Starożytne państwa i miasta, Asyria

Asyria leżała na północy Mezopotamii w rejonie ujścia do Tygrysu Wielkiego i Małego Zabu. Zamieszkana była oczywiście przez Asyryjczyków, którzy mówili po akadyjsku i prawdopodobnie byli Akadyjczykami, którzy wybrali Północ na swoją ojczyznę. W przeciwieństwie do innych krain tego regionu, Asyria nigdy nie poddała się falom migracji jakie przetaczały się przez Babilonię i Syropalestynę. Przez cały okres istnienia Asyrii jej mieszkańcy byli więc ludem świadomym swej odrębności i być może właśnie dzięki temu zdolnym dokonywać wielkich czynów.

Pod koniec III tysiąclecia kraj ten podlegał akadyjskim władcom z Agade, a potem sumeryjskim z Ur. W tym czasie Asyrię stanowiło jedynie Aszur i okolice, a Niniwa, późniejsza stolica, była zamieszkana przez obcy lud, Hurytów.
Gdy władza Ur osłabła, w historii Asyrii nastały dwa bardzo interesujące okresy. Pierwszy, zwany okresem kolonii asyryjskich, był czasem intensywnego handlu z Anatolią. Asyryjczycy założyli wtedy szereg miast, z których Kanesz było największe i stało się wkrótce jedną ze stolic wzrastających w siłę Hetytów. Drugi okres to wybitne rządy Szamsziadada, uzurpatora amoryckiego. Udało mu się objąć władzę także w Mari, dzięki czemu zdobył władzę nad całą Północą. Jego korespondencja z synem, Jasmahadadem, którego osadził w Mari, są jedną z najciekawszych lektur, jakie czytałem.
Po Szamsziadadzie nastąpiło 400 lat, kiedy to ludziom w Asyrii żyło się dobrze pod rządami rodzimej dynastii, choć sam kraj popadł w zależność od Mitanni. Przełomem były rządy Aszurubalita, który objął władzę w 1365 roku. Udało mu się złupić stolicę osłabionych Mitannijczyków i jednocześnie osadzić wnuka na tronie Babilonu. Wtedy to także Niniwa stała się miastem asyryjskim. Wiele z tych sukcesów okazało się krótkotrwała, lecz rządy jego następców, Salmanasara i Tukulti-Ninurty pokazały, że Asyria przeznaczona jest do wielkich dzieł. Armia asyryjska, wyposażona w żelazo, dokonała szeregu podbojów okolicznych krain i zdobyła Babilon.
Jednak wtedy pojawiły się kłopoty, w XII w. na arenę dziejów wdarli się Aramejczycy i mało brakowało, by weszli też do Asyrii. Kraj się obronił, ale wszystkie nabytki na zachodzie i południu Asyria utraciła.
Ponad 200 lat trwała obrona granic i zbieranie sił. Dopiero w IX w. Asyria ponownie ruszyła ku chwale, gdy na jej tronie zasiadali Asurnasirapli, Sargon II, Sancheryb, Asarhadon i Asurbanipal.
Źródłem potęgi ekonomicznej w tyn regionie, kluczem do budowy imperium, były miasta syryjskie - Karkemisz, Katna, Aleppo, Alalah, Ugarit. Ku nim właśnie ruszyła ofensywa asyryjska. Walki trwały wiek cały, aż w końcu ok. 715 r. Syria zostałą opanowana. Potem poszło już nieco łatwiej - miasta Fenicji i Palestyny, najeżdżane wcześniej okazjonalnie, teraz musiały otworzyć bramy lub płacić wysokie okupy. Egipt, broniący swych wpływów w Palestynie, został najechany, i choć armia Asyrii długo tam nie zabawiłą, to zdażyła złupić Teby.
Fatalne w skutkach okazały się jednak działania na innych frontach. Włączenie się w sprawy wewnętrzne Babilonii, które zaowocowało buntami i spaleniem Babilonu, a także próby podporządkowania sobie górskich siedzib Urartyjczyków i Medów, było początkiem końca imperium. Okazało się ono rzeczywiście kolosem na glinianych nogach. Koalicja Medów i Babilończyków w parę lat pogrążyła Asyrię z gruzach. Po kolei padły Aszur, Kalchu, a w 612 r. Niniwa. Asyria przestałą istnieć, a zwycięscy podzielili się terytorium.