Przysadka
- masa 0,5 g
- leży u podstawy móżgu na siodle turreckim
- otoczona jest torebką z tk. łącznej luźnej - łączącej się z oponą twardą
- przysadka gruczołowa - powstaje z ektodermy pierwotnej jamy ustnej
- przysadka nerwowa - z ektodermy międzymózgowia
Unaczynnienie przysadki
Krew dopływa do przysadki przez:
- tętnice przysadkowe górne
- tętnice przysadkowe dolne
T. Przysadkowe górne przechodzą w pętle i sieci naczyń włosowatych w części:
- guzowej przysadki
- wyniosłości przyśrodkowej
- trzonie lejka
następnie naczynia włosowate łączą się w :
- żyły wrotne przysadki (długie naczynia włosowate) - biegną do płata przedniego przysadki (cz. gruczołowej) gdzie rozpadają się na naczynia typu
-od tętnicy przysadki górnej odchodzi także tętnica bębenkowa - daje ona w części pośredniej przysadki pętle i sieci naczyn włosowatych
- łączy się ona z siecią naczyń włosowatych płata przedniego przysadki poprzez naczynia włosowate zwane żyłami wrotnymi krótkimi
Od tętnicy przysadkowej dolnej:
- odchodzą gałęzie przechodzące w sieć naczyń włosowatych płata tylnego
- od neij oraz z sieci przysadki gruczołowej krew odpływa żyłami przysadkowymi do zatoki jamistej
Przysadka gruczołowa
Składa się z:
- płata przedniego (część dalsza)
- części guzowatej
- części pośredniej
Płat przedni - główna masa przysadki gruczołowej
- zrąb płata zbudowany z tk. łącznej właściwej luźnej - liczne włókna siateczkowe podtrzymujące naczynia włosowate
- główną masę komórkową tej części przysadki stanowią komórki endokrynowe - układające się w grupy, wydzielają one do krwi hormony tropowe
Hormony wydzielane przez przysadkę gruczołową
- somatotropina (hormon wzrostu, STH) - wpływa na kom. wątrobowe - pobudza je do wydzielania somatomedyn (hormony stymulujące wzrost chrząstki, kości i całego ciała) - IGF1
- adrenokortykotropina (ACTH) - wpływa na komórki kory nadnerczy stymulująco (produkują i uwalniają hormony steroidowe)
- tyreotropina (TSH) - wplywa stymulująco na kom. pęcherzyków tarczycy
- folitropina (FSH) - wpływa stymulująco na wzrost pęcherzyków jajnikowych oraz na produkowanie i uwalnianie estrogenów a także kom. podporowe kanalików nasiennych i na spermatogenezę
- Lutropina (LH) - stymuluje owulację, wytwarzanie ciałka żółtego, produkowanie i uwalnianie progesteronu, produkcję i uwalnianie testosteronu przez kom. śródmiąższowe jądra
- Prolaktyna (hormon laktogenny, PRL, LTH) - wpływa na wzrost gruczołu mlekowego, wydzialanie mleka
- Lipotropina (LPH) - stymuluje kom. tłuszczowe - powodując lipolizę. LPH może być prekursorem peptydów - endorfin
- Melanotropina (MSH) - hormon pobudzający melanocyty, skóry do syntezy i odkładania melaniny
Część guzowa (pars tuberalis)
- otacza trzon lejka na kształt kołnierza o szerokości ok. 40 mikrometró
- na styku naczyń włosowatych znajdują się grupy kom. barwnikoopornych i barwnikochłonnych
- najczęściej wśród kom. endokrynowych spotyka się komórki gonadotropowe
- kom. endokrynowe stanowią ścianę małych pęcherzyków
- występują gniazda płaskich kom. degenerujących
Część pośrednia (pars intermedia)
- słabo rozwinięta u ludzi
- liczne cystowate twory - ściany ich zbudowane są z kom. barwnikoopornych
- znajdują się także liczne endokrynowe kom. zasadochłonne - syntetyzują białka prohormonu - proopiokortynę
- białko to cięte jest następnie na fragmenty z których 3 to hormony - ACTH, LPH i MSH czwarty jest Beta endorfiną
Czynność przysadki gruczołowej i ich regulacja
- wydziela hormony tropowe - do sieci naczyń włosowatych płata przedniego
- czynność jej komórek endokrynowych regulowana jest przez hormony - ciała neuronó jąder środkowych podwzgórza
- liberyny
- statyny
- transportowane są wzdłuż aksonów do wyniosłości przyśrodkowej - uwalniane do sieci naczyń włosowatych
- płyną do sieci naczyń płata przedniego
- z krwi przedostają się do miąższu - pobudzają lub hamują czynność kom. endokrynowych przysadki gruczołowej
- na zasadzie sprzężenia zwrotnego hormony płynące z krwi mogą hamować wydzielanie liberyn i statyn
Przysadka nerwowa
Składa się z:
- płata tylnego czyli wyrostka lejka
- trzonu lejka
- wyniosłości przyśrodkowej
- zawiera 100 tys. bezmielinowych aksonów podwzgórzowych
- komórki neurogleju zwane pituicytami
- nie zachodzi w niej synteza hormonów
- hormony uwalniane do krwi w jej obrębie syntetyzowane są w ciałach neuronów wydzielniczych podwzgórza
- wędrują one wzdłuż aksonów - w przysadce nerwowej są uwalniane i przechodzą do krwi
Neurony wydzielnicze podwzgórza dzielą się na:
- neurony małokomórkowe wydzielnicze znajdujące się w ośrodkowych jądrach podwzgórzowa:
- jądrze łukowatym
- grzbietowo-przyśrodkowym
- brzuszno-przyśrodkowym
- neurony wielokomórkowe wydzielnicze znajdujące się w przednich jądrach podwzgórza:
- jądrze nadwzrokowym
- jądrze przykomorowym
aksony neuronów małokomórkowych wydzielniczych dochodzą do wyniosłości przyśrodkowej i gónej części trzonu lejka
ciała ich komórek syntetyzują:
- liberyny - hormony pobudzające
- statyny - hormony hamują wydzielanie kom. endokrynowych przysadki gruczołowej
aksony neuronów wielokomórkowych wydzielniczych:
- tworzą drogę podwzgórzowo - przysadkową
- kończy się ona w płacie tylnym przysadki kolbkowatymi rozszerzeniami - znajdują się liczne pęcherzyki wydzielnicze - kule Herringa (zgrupowania pęcherzyków)
ciała neuronów wielokomórkowych wydzielniczych syntetyzują hormony:
- oksytocynę- działa na mięśnie gładkie macicy
- hormony antydiuretyczny (ADH) czyli wazopresyna
- działa na nabłonek kanalików zbiorczych nerki, zwiększając jego przepuszczalność dla wody
- działa także obkurczająco tętnice i tętniczki - podnosząc ciśnienie krwi - nazywany jest wtedy wazopresyną
Pituicyty
- stanowią do 30% masy przysadki nerwowej
- komórki neurogleju
wyróżnia się
- pituicyty włókniste
- pituicyty protoplazmatyczne