W związku ze zmianami systemowymi w opiece zdrowotnej przed pielęgniarkami neurologicznymi stoi zadanie uczestniczenia, opracowywania i wdrażania programów określających optymalny poziom opieki zdrowotnej.

Od współczesnej pielęgniarki wymaga się profesjonalizmu i samodzielności zawodowej, ciągłego doskonalenia umiejętności poprzez rozwijanie motywacji

do świadomego i odpowiedzialnego uczestniczenia w podnoszeniu jakości opieki.

Jakość opieki pielęgniarskiej - to stopień w jakim opieka pielęgniarska przyczynia się do osiągnięcia pożądanych efektów w stanie zdrowia jednostki lub całej populacji oraz wykazuje zgodność z aktualną profesjonalną wiedzą.

O poziomie jakości opieki pielęgniarskiej decyduje jakość realizowanych funkcji opiekuńczych, medycznych i wychowawczych oraz możliwość zapewnienia warunków organizacyjno-technicznych opieki sprzyjających prawidłowej ich realizacji. Do pomiaru oceny jakości pielęgniarskiej ustalone są standardy oraz kryteria

i mierniki jakości praktyki pielęgniarskiej. /A. Piątek/

W pielęgniarstwie standard rozumiany jest jako zbiór wymagań, norm,

który określa uzgodniony możliwy do zrealizowania poziom wykonywanej praktyki pielęgniarskiej jaki został ustalony w celu zapewnienia jakości opieki pielęgniarskiej, podstaw kształcenia i doskonalenia zawodowego oraz inspirowania kierunków rozwoju zawodowego /Standardy praktyki w zawodzie pielęgniarki i położnej,

NIPIP Warszawa 1997/.

Zasadnicze korzyści jakie wynikają z wdrożenia standardu jest poprawa jakości opieki przez usystematyzowanie i uaktualnianie wiedzy, eliminację błędów, wyłonienie poszczególnych grup pacjentów o zróżnicowanych problemach zdrowotnych.

Standard charakteryzuje się dynamizmem. Ponieważ zmienia się on w zależności

od potrzeb społeczeństwa i wiedzy naukowej.

Standardy umożliwiają zapewnienie właściwej opieki nad pacjentem oraz stanowią punkt odniesienia według których jest mierzone postępowanie pielęgniarki. Są to pewne modele uznanych profesjonalnie w opiece zdrowotnej działań leczniczych, pielęgnacyjnych, rehabilitacyjnych, diagnostycznych oraz organizacyjnych służące jako punkt odniesienia do porównań i dokonania oceny.

Standard będzie stanowił wyznacznik poziomu opieki oraz podstawowego określenia zakresu zadań, uprawnień i odpowiedzialności pielęgniarki.

/Praktyczny poradnik dla pielęgniarek część 8, rozdział 1, str.2/

Pielęgnowanie neurologiczne jest oparte na trzech wiodących funkcjach

w pielęgniarstwie:

• funkcji opiekuńczej - obejmującej czynności fizyczne przy pacjencie, których celem jest wdrożenie pacjenta neurologicznego (często niepełnosprawnego)

do samoobsługi

• funkcji psychoterapeutycznej - której celem jest wsparcie emocjonalne chorych neurologicznych i ich rodzin

• funkcji edukacyjnej - polegającej na kształtowaniu postaw prozdrowotnych pacjentów w różnych stanach chorobowych co wiąże się z przygotowaniem

ich do samoopieki, która jest głównym zadaniem nowoczesnego pielęgniarstwa.

Standard edukacji chorego z chorobą Parkinsona

Grupa opieki:

Chorzy z chorobą Parkinsona

Oświadczenie standardowe:

Chorzy z chorobą Parkinsona będą zdolni do podejmowania samoopieki

a szczególnie do samodzielnego wykonywania czynności życia codziennego, stosowania działań zapobiegających występowaniu powikłań i zapobieganiu niepełnosprawności.

Uzasadnienie standardu:

Choroba Parkinsona powoduje występowanie różnorodnych ciężkich i zwykle postępujących dysfunkcji somatycznych, a także zaburzeń intelektualnych

oraz emocjonalnych. Ma charakter przewlekły, występujące problemy zdrowotne powodują powstawanie u tych osób niepełnosprawności, a często także zależności społecznej.

Mogą oni jednak mimo choroby zachować samodzielność pod warunkiem podjęcia samoopieki. Warunkiem wykonywania działań samopielęgnacyjnych przez osoby

z Parkinsonem jest posiadanie wiedzy i umiejętności w zakresie radzenia sobie

z chorobą a także motywacji do ich stosowania. Standard ma być pomocny

w osiągnięciu tego celu.

Kryteria struktury:

Pielęgniarki są przygotowane do profesjonalnej opieki nad osobami z chorobą Parkinsona:

1. Mają wiedzę merytoryczną dotyczącą choroby Parkinsona, znają:

• etologię i patogenezę choroby,

• czynniki wyzwalające i nasilające jej przebieg,

• występujące u chorych zaburzenia somatyczne, intelektualne, emocjonalne (zaburzenia otępienia)

• rodzaje powikłań w przebiegu choroby Parkinsona,

• ogólne zasady leczenia w okresie rzutu i remisji

• procedury pielęgnacyjne stosowane w ostrym i przewlekłym okresie choroby.

2. Posiadają umiejętności:

• prowadzenia procesu pielęgnowania

• stosowania podstawowych działań usprawniających

• edukowania chorego i jego rodziny

• stosowania psychoterapii elementarnej i wspierającej

• samoobserwacji i interpretacji stanu zdrowia

• wyrównywania deficytów w samoopiece

3. Dysponują dokumentacją umożliwiającą:

• ocenę sprawności funkcjonalnej i stanu psychicznego

• prowadzenie procesu pielęgnowania

• ocenę jakości świadczonej opieki za pomocą odpowiednich mierników

4. Posiadają pomoce dydaktyczne do prowadzenia edukacji chorego i jego rodziny.

5. Mają możliwość współdziałania z innymi członkami zespołu terapeutycznego (lekarz, psycholog, rehabilitant, dietetyk, pracownik socjalny)

Kryteria procesu.

Pielęgniarki:

1. Zbierają dane o chorym dotyczące:

• stanu fizycznego (sprawność funkcjonalna, kondycja fizyczna, mowa, wydalanie)

• stopnia narażenia na powikłania lub ich występowanie ( odleżyny, przykurcza, infekcje dróg moczowych, zaparcia, zaburzenia wegetatywne, dysfagia)

• stanu intelektualnego pacjenta (pamięć, myślenie, lęk, depresja)

• dotychczasowego przebiegu schorzenia (czynniki wyzwalające rzut choroby, stosowane leczenie)

• umiejętność radzenia sobie z chorobą (wiedza na temat choroby, umiejętność samoobserwacji, znajomość zagrożenia powikłaniami, stosowanie rehabilitacji

w warunkach domowych)

• motywacji do podejmowania samoopieki (stosunek do choroby, powstałych ograniczeń funkcjonalnych, gotowość do uczenia się, podtrzymywanie aktywności fizycznej)

• sytuacji społecznej i rodzinnej chorego i jego najbliższych (możliwość wsparcia przez osoby bliskie, stosunek rodziny do chorego i jego niepełnosprawności).

2. Współpracują w gromadzeniu danych z pacjentem, jego rodziną i środowiskiem.

3. Zgromadzone dane dokumentują w historii pielęgnowania.

4. Po analizie zebranych informacji, wspólnie z chorym i jego rodziną:

• ustalają problemy zdrowotne aktualne, potencjalne, hierarchizując ich znaczenie dla pacjenta,

• wytaczają cele samoopieki dla pacjenta i jego środowiska,

• opracowują plan rozwiązywania problemów określając zadania dla pacjenta, rodziny oraz pozostałych członków zespołu terapeutycznego

• dokonują doboru działań ludzi i sprzętu, także terminów realizacji zaplanowanych działań

Plan rozwiązania problemu

PROBLEM I

Drżenie kończyn, trudności w wykonywaniu czynności dnia codziennego

Cel działania: opanowanie drżenia, uzyskanie możliwego dla chorego poziomu samodzielności i niezależności

Pielęgniarki:

1. Określają wspólnie z pacjentem zaburzenia i deficyty funkcjonalne, oraz ustalają przyczynę istniejących zaburzeń:

• ubóstwo ruchów (bradykinesis)

• wzmożone napięcie mięśniowe (rigiditas)

• drżenie spoczynkowe- tremar

• zubożenie mimiki (twarz maskowata, przetrwały grymas, rzadkie mruganie

powiekami, cicha i monotonna mowa)

• trudności w poruszaniu się (balansowanie rękami, chód drobnymi kroczkami, powolny z pociąganie nogami po ziemi.

• propulsja

• lateropulsja

• retropulsja

• zmiany sylwetki (pochylenie tułowia i głowy ku przodowi i dołowi, zgięcie kończyn górnych w stawach łokciowych, daszkowate zgięcie palców, zgięcie kończyn dolnych w stawach kolanowych i biodrowych).

2. Oceniają umiejętności obserwowania przez chorego, dynamiki przebiegu występujących zaburzeń.

3. Oceniają rozumienie przez chorego związku między nasileniem objawów klinicznych a sprawnością funkcjonalną.

4. Uczę chorego i jego rodzinę metod postępowania pozwalających na zmniejszenie występujących dysfunkcji somatycznych oraz poprawiających lokomocję

i wykonywanie czynności dnia codziennego:

• utrzymywanie aktywności fizycznej, ale nie doprowadzanie do przemęczenia, gdyż to nasila drżenia

• stosowanie systematycznych ćwiczeń rehabilitacyjnych zależnych od stopnia

i rodzaju objawów klinicznych i ogólnego stanu chorego

• zachęcenie do podjęcia działań samoobsługi (powolne jedzenie, ubieranie się, toaleta)

• organizowanie terapii zajęciowej, gdyż wypełnia czas chorego, ćwiczy mięśnie dłoni i palców, zapobiega spastyce, poprawia precyzje ruchów, utrzymuje aktywność (waciki do robienia, pisanie lub przepisywanie tekstu)

• dbanie o właściwą atmosferę zajęć terapeutycznych

• nie poganiać chorego

• dać indywidualny limit czasu na wykonanie czynności

• wykazać cierpliwość

• nie komentować negatywnych wyników terapii

• formy postępowania dostosować do możliwości pacjenta

• robić częste przerwy

• nie dopuszczać do zmęczenia

• po wykonaniu zadania ćwiczenia rozluźniające mięśnie dłoni i palców

• kontynuować ćwiczone funkcje w wykonywaniu czynności samoobsługowych

• mobilizowanie do zaspokojenia podstawowych potrzeb drogą wykonywania

czynności (samoobsługowych):

• ubieranie się

• wykonywanie zabiegów higienicznych

• unikanie sytuacji nasilających drżenia:

• odizolować chorego od czynników stresogennych

• dbać o spokój

• korygować swoje zachowanie

• uprzedzać życzenia pacjenta

• umożliwić realizację hobby, zainteresowań

• wypracować i stworzyć pozytywne stosunki pomiędzy współpacjentami

• dostosować czas trwania i częstotliwość odwiedzin rodziny do życzeń i stanu

psychicznego pacjenta

• okazywać zainteresowanie sytuacją zdrowotną pacjenta

5. Wzbudzają motywację chorego do podejmowania samodzielnych działań poprzez:

• wyjaśnienie znaczenia bycia samodzielnym,

• stosowanie metody pozytywnych wzmocnień (dostosowanie podejmowanych przez chorego wysiłków, chwalenie za uzyskane wyniki),

6. Dokonuje okresowej oceny sprawności funkcjonalnej i samodzielności chorego

i ewentualnie korygują plan działania.

PROBLEM II

Drżenie języka (mioklonie)

Cel działania: ułatwienie w spożywaniu posiłków, ułatwienie komunikowania się

z otoczeniem, obniżenie napięcia emocjonalnego.

Plan rozwiązania problemu:

Pielęgniarki:

1. Wyjaśniają przyczynę istniejących zaburzeń

2. Oceniają wspólnie z chorym trudności w mówieniu jak i spożywaniu posiłków

3. Uczą chorego spożywania posiłków:

- podawać posiłki w pozycji siedzącej

- mobilizować do samodzielnego spożywania posiłków

• zaopatrzyć pacjenta w pomocne długie trzonki sztućców

• nauczyć techniki spożywania posiłków - opierać przedramiona i łokcie

o blat stołu

- nadzorować spożywanie posiłków:

• małe kęsy

• wolne tempo

• dokładnie przeżuwać

• pokarmy papkowato

• płyny podawać za pomocą słomki lub pojniczka

• dbać o właściwą temperaturę płynów

• pokarmy stałe podawać za pomocą łyżki

• obserwować, kontrolować, pomagać ale nie ograniczać samodzielności

• przy nasilonych zaburzeniach połykania i miokloniach podawać pokarmy

za pomocą sondy żołądkowej

4. Stosują psychoterapię elementarną w celu obniżenia negatywnych emocji chorego i uzyskania akceptacji występujących trudności

PROBLEM III

Ryzyko wystąpienia niepożądanych objawów zażywania leków p/parkinsonowskich

Cel działania:

Nauczenie samoobserwacji w kierunku wczesnego wykrycia objawów niepożądanych podczas zażywania zleconych leków

Plan rozwiązania problemu:

Pielęgniarki:

1. Oceniają wiedzę chorego na temat zasad stosowania leków p/parkinsonowskich

- możliwości samodzielnego zażywania leków

- możliwości samoobserwacji w kierunku wystąpienia objawów niepożądanych

2. Omawiają zasady zażywania leków p/ parkinsonowskich

- tabletki rozkruszyć w przypadku zaburzeń połykania

- leki neuroprefekcyjne - seleglina zażywać 2x dziennie - druga dawka leku

w południe aby zapobiec bezsenności związanej z działaniem amfetaminowych metaboli tow. Selegiliny

- leki (sinemet, modopar) zażywać na pusty żołądek aby zapobiec

konkurencji z białkami zawartymi w pokarmach i polepszyć wchłanianie leku.

3. Uczą obserwacji w kierunku wystąpienia objawów niepożądanych

• - bezsenność

- bóle głowy, niepokój, kołatanie serca

- krwawienia z przewodu pokarmowego

4. Informują o konieczności zgłaszania i kontaktowania się z lekarzem w przypadku wystąpienia niepożądanych objawów.

PROBLEM IV

Dyskomfort pacjenta spowodowany uporczywym ślinotokiem

Cel działania:

• uspokojenie chorego i zapewnienie mu dostatecznego komfortu fizycznego i psychicznego

Plan rozwiązania problemu:

Pielęgniarki:

1. Wyjaśniają istotę zaburzenia

2. Uczą zasad postępowania w przypadku zaistniałej sytuacji:

- polecić odpluwać nadmiar śliny

- dostarczyć liglinę i pojemniki na zużyte materiały opatrunkowe

- często opróżniać pojemniki z zanieczyszczoną ligliną - źródła zakażenia

- często wykonywać toaletę jamy ustnej →ewakuuje ślinę, odświeża,

poprawia samopoczucie

- płukać jamę ustną środkami odświeżającymi i antybakteryjnymi

- zabezpieczyć skórę wokół ust przed maceracją → uszkodzenia skóry,

wyparzenia, owrzodzenia

- maść obojętna (wazelina, linomag, pomadka ochronna)

- osuszać okolicę ust

- nauczyć pacjenta korzystania ze ssaka (częsta zmiana cewnika

i wody do przepłukiwania.

PROBLEM V

Nieprawidłowa postawa ciała i zaburzenia chodu

Cel działania:

• utrzymanie prawidłowej postawy ciała,

• nauczenie chorego sposobów zapobiegania obrażeniom ciała i zniekształceniom

Plan rozwiązania problemu

Pielęgniarki:

1. Usuwają deficyty wiedzy i umiejętności chorych w zakresie profilaktyki zaburzeń ruchowych

- omówienie czynników ryzyka ich występowania

- nauczenie ćwiczeń pozwalających utrzymać prawidłową postawę ciała

i zapobiegać zniekształceniom

• trzymać ręce założone za plecami podczas siedzenia i chodzenia

→zapobiega trzymaniu sztywno wyprostowanych rąk podczas siedzenia

• wypoczywać w pozycji grzbietowej na plecach bez poduszek na twardym

podłożu→zapobiega pochylaniu się kręgosłupa ku przodowi

• leżeć okresowo na brzuchu→odciąża kręgosłup prowadząc

do spłaszczenia krzywizn kręgosłupa

• nauczyć rozpoznawania pochylenia do przodu→skręcić głowę w lewo

lub prawo i jednocześnie patrzeć poziomo do przodu

2. Uczą prawidłowego chodu:

• chodzić z głową wysoko uniesioną na wyprostowanej postawie

• patrzeć przed siebie

• utrzymywać stałe tempo chodzenia

• uczyć balansowania rękami

• zapewnić bezpieczeństwo→usunąć z otoczenia pacjenta przedmioty

stanowiące przeszkody

• uczyć bezpiecznego padania w przypadku zaburzeń równowagi

• zwracać uwagę na umiejętność prawidłowego rozpoczynania chodzenia

(asekuracja, chodzenie w nogę)

• nauczyć omijać przeszkody i zmieniać kierunek

• przed przystąpieniem do chodzenia przygotować mięśnie →zabiegi

fizykalne, masaże

3. Zapobiegać dreptaniu na palcach z uniesionymi piętami (nieprawidłowy sposób poruszania)

Polecić:

• zatrzymać się w miejscu

• sprawdzić czy odległość między stopami wynosi ok. 20 cm.

• starać się stawiać duże kroki unosząc wysoko stopę

• chodzić rytmicznie

4. Informują pacjenta o możliwości wystąpienia okresów znieruchomienia - spowodowane:

• końcem działania leków tzw. zespół on-off (osłabienie mięśni, głównie

prostowników grzbietu)

• nagłe zakłócenie jakiejś automatycznie wykonywanej znanej czynności

• nieprawidłowo wykonany ruch

• przechodzenie niewielkich różnic wysokości

• omijanie przeszkody

5. Uczą postępowania w fazie znieruchomienia:

• wykonywać ćwiczenia z piłką, kopanie piłki lub lekkie oklepywanie, masaż

lub automasaż

• próbować utrzymywać wyprostowaną postawę ciała i posuwać dalej

do przodu

• skoordynować ruch kończyn z oddechem

• wypracować swój własny sposób postępowania np. iść wzdłuż prostej lini,

posługiwać się laską, trzymać się poręczy

• stanąć na palcach i iść do przodu

• chodzić z rytmicznym wymachem ramion

• wykonać ruch jaki jest możliwy do wykonania a nie który chory chciał

wykonać

PROBLEM VI

Zubożenie mimiki

Cel działania:

• przygotowanie chorego do stosowania samodzielnych działań zapobiegających występowaniu powikłań

Plan rozwiązania problemu

Pielęgniarki:

1. Określają rozumienie przez chorego zależności między wykonywaniem pewnych czynności a powstaniem powikłań (zubożenie mimiki)

2. Przypominają o konieczności mrugania powiekami

3. Wyjaśniają konieczność wykonywania w/w czynności - funkcja łez:

• rozprowadzenie równomierne wydzieliny gruczołów łzowych po gałce ocznej

• usuwanie zanieczyszczeń

• działanie antybakteryjne

• zapewnienie prawidłowej wilgotności rogówki

4. Uczą metod zastępczych nawilżania gałki ocznej→środki ziołowe, antyseptyczne (ziele rumianku, ziele świetlika)

• przemywanie lub płukanie oka

• stosowanie kompresów lub okładów

• wykorzystywanie tzw. sztucznych łez

• dbanie o czystość i temperaturę płynów wykorzystywanych do nawilżania

oka

• nauczyć pacjenta techniki utrzymywania oka w czystości - technika

przemywania oka

PROBLEM VII

Spadek masy ciała

Cel działania

Utrzymanie należnej wagi ciała, poprawia samopoczucie

Plan rozwiązania problemu

Pielęgniarki:

1. Po analizie zebranych danych dotyczących upodobań dietetycznych pacjenta, jego wiadomości na temat znaczenia utrzymania należnej wagi ciała

• informują chorego o konieczności dostarczania pokarmu pokrywającego podstawowe zapotrzebowanie pod względem kalorycznym, ilościowym

i jakościowym

• konsultują chorego z dietetykiem

• dbają o prawidłowy dowóz płynów

• w diecie uwzględniają pokarmy przeciwdziałające zaparciom

• mobilizują do spożywania posiłków lub karmią chorego

• pouczają go o częstej kontroli masy ciała

• uwzględniają upodobania dietetyczne chorego

PROBLEM VIII

Występowanie negatywnych emocji

Cel działania

• osiągnięcie przez chorego równowagi emocjonalnej

• zaakceptowanie choroby i występujących ograniczeń

Plan rozwiązania problemu

Pielęgniarki:

1. Oceniają wystepujące zaburzenia emocjonalne (lęk, obniżenie nastroju, labilność emocjonalna, depresja)

2. Ustalają umiejętność radzenia sobie w sytuacjach trudnych

3. Określają stosunek chorego do swojej choroby i występujących w związku

z nią problemów

4. Uczą sposobów radzenia sobie z problemami

5. Okazują zrozumienie jego trudnej sytuacji

6. Umożliwiają kontakt z grupą wsparcia

PROBLEM IX

Nietolerancja ciepła i zimna

Cel działania

• zapewnienie odpowiedniego komfortu fizycznego

Plan rozwiązania problemu:

Pielęgniarki:

1. Dbają o właściwą temperaturę na sali

2. Zbierają wywiad w jakich warunkach otoczenia pacjent czuje się najlepiej

3. Dbają o bieliznę osobistą i pościelową

4. Sprawnie wykonuje czynności pielęgniarskie i higieniczne

5. W przypadku samodzielnego wykonywania czynności higienicznych przez pacjenta - ciepła ogrzana sala, unikanie przeciągów

6. Unikanie przegrzania lub oziębienia organizmu gdzie przebywa pacjent

7. Unikanie dużych różnic temperatury w pomieszczeniu

KRYTERIA WYNIKU

1. Zastosowanie przez pielęgniarki metody działania pozwoliły na:

• zebranie danych o chorym i rodzinie

• dokonanie oceny

• występujących dysfunkcji somatycznych i emocjonalnych

• deficytów samoopieki w zakresie wiedzy, umiejętności i motywacji

- ustalenie problemów zdrowotnych

- ustalenie celów działania

- opracowanie planu rozwiązywania występujących problemów

2. Realizacja zaplanowanych działań, przygotowania chorego do podjęcia samoopieki w wyniku której

• nastąpiła poprawa kondycji i sprawności fizycznej i psychicznej

• pacjent utrzymał samodzielność i niezależność w zaspokajaniu swoich potrzeb, która przejawia się w:

• niezależności psychoruchowej

• dobrym samopoczuciu

• prawidłowym funkcjonowaniu rodzinnym i towarzyskim

• samoakceptacji

• zadowolenia z życia w wymiarze ogólnym

• umie stosować działania profilaktyczne, w wyniku których nie doszło do powikłań

• zna objawy niepożądane stosowania leków p/parkinsonowskich i umie prowadzić samoobserwację w kierunku wczesnego ich wykrywania

• zna i rozumie skutki zaprzestania przyjmowania leków

• umie radzić sobie z trudnościami z powodu dysfagii, ślinotoku, zubożenia mimiki, nietolerancji ciepła i zimna

• zna i umie stosować ćwiczenia zapobiegające zniekształceniom ciała, zaburzeniom chodu,

- umie stosować zasady unikania obrażeń ciała

• akceptuje swoją chorobę i ograniczenia z niej wynikające

• kontaktuje się z rodziną, przyjaciółmi i współpacjentami

• jest zmotywowany do dbałości o jakość życia

• ma wykształconą umiejętność samoobserwacji, samokontroli i oceny swojego stanu zdrowia.

10

---