Ekonomia 14

Cykle koniunkturalne

Rodzaje wahań aktywności gospodarczej

- wahania cykliczne - powtarzające się ze względną regularnością zmiany aktywności gospodarczej, wyrażające się fluktuacjach wokół trendu,

- wahania sezonowe - zmiany aktywności gospodarczej występujące w ciągu określonego okresu (np. w tych samych porach roku)

- przypadkowe - spowodowane jednorazowymi zdarzeniami o charakterze losowym

- koniunktura - ogólny stan gospodarki, określony wskaźnikami produkcji, cen, popytu, stanu zatrudnienia itp.

- cykl koniunkturalny - zjawisko występowania w gospodarce krótkookresowych wahań różnych mierników ekonomicznych. Charakter poziom koniunktury, wokół rosnącego trendu wzrostu gospodarczego, analizowanego w długim okresie.

Najczęściej tymi zmiennymi są PKB, zatrudnienie, ceny, wielkość eksportu i importu, wskaźniki rynku kapitałowego, nakłady inwestycyjne i zapasy przedsiębiorstw, dochody i wydatki ludności, obroty i zyski przedsiębiorstw.

- trend - inaczej tendencja rozwojowa produkcji to wygładzona ścieżka obrazująca rozwój produkcji w długim okresie po wyeliminowaniu krótkookresowych wahań.

Rodzaje cykli:

1. krótkie (Kitchina) - ¾ lata, przyczyna - zmiana stanu zapasów, cen hurtowych, jak też z rozliczaniem operacji bankowych, łagodne zakończenie

2. średnie (Juglara) - 6/10 lat; związane ze zmianami wydatków inwestycyjnych (zmiany wyposażenia technicznego produkcji, PKB, inflacją bezrobociem; często kończą się gwałtownie, nagłym załamaniem rynku lub panią na rynkach

3. długie (Kondratiewa - teoria fal Kondratiewa) - 45-60 lat; związane z odkryciami lub ważnymi innowacjami technicznymi i procesem ich rozprzestrzeniania się, zmiany na rynku pieniądza wydarzenia polityczne.

4 cykle Kondratiewa

Cykle	Lata	W tym faza wzrostu	Czas	Lider gospodarczy / innowacja
I	1785-1843	Do 1816	58 lat	Wielka Brytania / maszyna parowa
II	1844-1893	Do 1873	49 lat	Wielka Brytania / kolej, elektryczność
III	1894-1939	Do 1919 Do 1929	45 lat	USA / samochód, chemikalia, plastik
IV	1940-1985/2000	Do 1973	45-60 lat	USA / samolot, komputer, Internet
V cykl	2000	?	?	USA / biotechnologie, nanotechnologie, sieci komputerowe, pieniądz wirtualny

Teoria fal Kondratiewa

Zdj. P1010911

Cykle Kondratiewa

- Kondratiew przedstawił w 1922 r. teorię, zgodnie z którą koniunktura gospodarcza od XVIII wieku powtarzała się wg regularnych, około półwiecznych cykli (45-60lat)

- przyczyny: innowacje, sferę pieniądza - inflacja lub deflacja, styl życia, ważne wydarzenia polityczne,

- jeden długi cykl Kondratiewa dzieli się na dwie fazy, mające w przybliżeniu jednakową długość: wcześniejszą fazę wzrostu oraz fazę stagnacji.

Kim był Kondratiew?

- radziecki ekonomista marksistowski

- wiceminister aprowizacji w rządzie ZSRR

- twórca i dyrektor Instytutu Badań Koniunktury

- analityk przebiegu koniunktury na przestrzeni 140 lat (1780-1920) w czterech krajach z rozwiniętą gospodarką rolną i przemysłem, tj. w Anglii, w Niemczech, w Stanach Zjednoczonych i we Francji.

Władze polityczne ZSRR potraktowały prognozę Kondratiewa, jako próbę podważenia zasadności plany i gospodarki centralnie planowanej. Kondratiewa aresztowano, gdy okazało się, że jego prognoza spełnia się. W 1938 r. na skutek pomówień i niesłusznych oskarżeń o przygotowanie nielegalnej partii został razstrzelany.

Kondratiew podkreślał swoistą korelację między cyklami ekonomicznymi i politycznymi. Zauważył, że wojny zdarzały się podczas okresów wzrostu, a pokój panował w czasach „recesji”. Rewolucje natomiast wybuchały najczęściej podczas przejścia z fazy stagnacji do przyspieszonego wzrostu. Z reguły, bo odstępstw od takich zasad jest sporo.

Badania Kondratiewa wyszły naprzeciw oczekiwaniom by znaleźć jakiś porządek w świecie.

Cykle Juglara

- oznacza wahania aktywności gospodarczej między kolejnymi kryzysami występującymi do drugiej wojny światowej

- okres cyklu Juglara waha się od 6-10 lat a średnia długość wynosi 9 lat.

- przyczyną fluktuacji są inwestycje w kapitale trwałym (zmiany wyposażenia technicznego produkcji)

- cykle Juglara kończą się zwykle gwałtownie, np. paniką na rynkach

Cykle Kitchina

- w roku 1923 Kitchin opisał krótsze cykle, występujące w USA między dwoma kryzysami głównymi, występującymi zgodnie z cyklem Juglara,

- cykl zamykał się w okresie ok. 4 lat (40-53 m-cy). Cykle te występowały do II wojny światowej w USA i Wielkiej Brytanii.

- przyczyną występowania cykli mniejszych są zmiany zapasów, a szerzej zmiany w kapitale obrotowym

- cykle Kitchina kończą się w łagodniejszy sposób

Inne rodzaje wahań i cykli gospodarczych ze względu na długość ich trwania

- najkrótszy cykl gospodarczy - tygodniowy, tzw. „efekt poniedziałku”

- 28-dniowy cykl handlowy - odkryty w latach 30. XX w. na rynku pszenicy

- na giełdach obserwuje się „efekt stycznia” - zazwyczaj w styczniu odnotowuje się wzrost indeksów

- cykle Wagemana - fluktuacje o dług ok. 150 lat na podstawie kształtowania się stóp procentowych

- 500-letni cykl Wheelera - powstanie i upadki imperiów

- cykl oparty na aktywności słonecznej

- cykl prezydencki

zmiany długookresowe - trendy

- wyrażają zniżkową lub zwyżkową tendencję rozwojową w długim okresie. Reprezentują w sposób systematyczny i regularny pewne zmiany w ogólnym poziomie danego zjawiska czy procesu. Pokazują jednocześnie poziom zmiennej endogenicznej, wynikające z oddziaływania na nią pewnych przyczyn, tj.

- zmian podaży czynnika pracy (ilość i jakość pracy)

- zmian podaży rzeczowych czynników produkcji

- postępu technicznego i naukowego

wahania sezonowe

- zmiany nasilenia działalności gospodarczej dokonujące się na przestrzeni roku kalendarzowego i wynikające ze zjawisk bezpośrednio lub pośrednio związanych z porami roku. Czynnikiem sezonowym jest też ilość dni roboczych przypadających w danym miesiącu lub kwartale oraz święta.

Wahania przypadkowe

- są to wahania nieregularne, mogą być powodowane przez: złe warunki atmosferyczne, strajki, wojny (zdarzenia trudne do przewidzenia) lub przez nagłe zmiany w polityce lub gospodarce państwa. Do określenia wahań przypadkowych konieczna jest analiza historyczna - odniesienie do określonego okresu, zjawiska gosp. Niekiedy zmiany przypadkowe prowadzą do zmian strukturalnych - utrwalają się.

- wahania przypadkowe mają duży wpływ na wahania cykliczne

wahania cykliczne

-zmiany wielkości gospodarczych, które powtarzają się regularnie. Są związane ze zmianami długookresowymi gospodarki rynkowej. W gospodarce istnieje trend rozwojowy, na który nakładają się wahania cykliczne.

- według najpopularniejszej koncepcji można wyodrębnić czysty ruch cykliczny z wahań gospodarczych.

Budowa klasycznego cyklu koniunkturalnego

4 fazy

- faza kryzysu

- depresji

- ożywienia

- rozkwitu

2 punkty zwrotne

- dno

- szczyt

przebieg cyklu klasycznego - wykres, zdj. P1010950, P1010954

cechy faz cyklu

- faza kryzysu

* nadwyżka podaży nad popytem, wzrost zapasów u producentów

* spadek produkcji, przychodów, zysków i zatrudnienia

*spadek cen (współcześnie zwolnienie tempa inflacji)

- faza depresji

* trend spadkowy produkcji, zatrudnienia, płac, cen, zysku, inwestycji i konsumpcji zanikają

* przywrócona zostaje stabilizacja i równowaga na niskim poziomie

* niski poziom cen, niska stopa zysku - zmusza firmy, które przetrwały kryzys do poprawy rentowności

- faza ożywienia

* wzrasta popyt (najpierw inwestycyjny)

* wzrost produkcji, przychodów, zysków i zatrudnienia

* rosną ceny

- faza rozkwitu (szczyt, boom)

* występuje, gdy aktywność gospodarcza osiąga najwyższy poziom, tj. przekracza poziom aktywności podczas ostatniego szczytu

* stabilizacja i równowaga na wysokim poziomie produkcji (wysoka sprzedaż, wysoki poziom zatrudnienia, wysokie stopy zysku)

* wysoki poziom cen

- rozwój gospodarki rynkowej i w efekcie zmiana jej struktury spowodowały deformację klasycznego cyklu koniunkturalnego we współczesny cykl koniunkturalny.

- deformacja polega na wydłużaniu fazy ożywienia i rozkwitu czyli tzw. okresu ekspansji, oraz skróceniu fazy kryzysu i depresji, czyli okresu ercesji.

- jest to jednoznaczne ze złagodzeniem recesji, która ujawnia się w dynamicznie rozwijających się gospodarkach w postaci przyhamowania tempa wzrostu gospodarczego, nie zaś w postaci absolutnego zmniejszenia produkcji.

budowa współczesnego cyklu koniunkturalnego

2 fazy

- faza spadku

- wzrostu

przebieg cyklu współczesnego - wykres, zdj. P1010963

skrócenie i spłycenie fazy spadkowej współczesnych cykli to skutek:

- wieloletniego i skutecznego oddziaływania polityki stabilizacyjnej państwa

- dynamicznej ekspansji sektora usług, który charakteryzuje się dużą odpornością na spadki koniunktury

- istnienia bardziej wiarygodnych informacji o sytuacji gospodarczej i jej perspektywach

- szybkości przepływu informacji

- procesu globalizacji i internacjonalizacji

- współczesnego systemu bankowego i finansowego

polityka antycykliczna państwa

CEL: pobudzanie wzrostu w fazach spadku i hamowanie w sytuacji „przegrzania” koniunktury = zapewnienie odpowiednich warunków rozwoju gospodarczego w długim okresie (interwencjonizm rozwojowy).

- narzędzia polityki fiskalnej

- pobudzanie - obniżka podatków +zwiększanie wydatków wady, wzrasta deficyt budżetowy, rosną ceny

porównanie kilku cech klasycznych i współczesnych cykli gosp

Klas	Współ
Czterofazowy: ożywienie, rozkwit, kryzys, depresja	Dwufazowy: wysokiej i niskiej aktywności gosp
Pkty zwrotne gwałtowne, ostre	Łagodne
Faza pomyślnej koniunktury 4-6lat spadkowej Kon 4-6 latcykl 8-12 lat	pomyślnej 2-3 spadk 1,5-2 cykl 3,5-5 lat
Niska częstotliwość zmian	Wysoka częstotliwość zmian

5

---