Pamięć, jej cechy i czynniki ułatwiające zapamiętywanie.

Pamięć jest procesem utrwalania i przechowywania przedmiotów myśli i

działania, a następnie ich przypominania i rozpoznawania.

„Pamięć jest właściwością organizmu, dokładniej jego systemu

nerwowego, polegająca na utrwaleniu zdobytego w toku najróżniejszych działań

poznania rzeczywistości i samych tych działań, utrwaleniu rozszerzającym

zakres związku organizmu ze światem otaczającym zakres jego działań.” (W.

Szewczuk, 1957; s. 28 )

Pamięć przejawia się w kilku formach. Najprostszą formą jest

pamiętanie czegoś wtedy, kiedy jest to dostępne naszym zmysłom. Ta forma

pamięci nazywana jest rozpoznawaniem. Rozpoznajemy twarze swoich

przyjaciół, utwory muzyczne, obrazy . Mówiąc krótko, zbiory bodźców

fizycznych, które wcześniej zostały zarerejstrowane przez nasze narządy

zmysłu.

Przypominanie to trudniejsza, ale nie najtrudniejsza forma pamięci. Mówimy o

przypominaniu wtedy, kiedy nie doświadczając czegoś w danej chwili,

uświadamiamy sobie , że doświadczyliśmy już tego w przeszłości. Jeszcze

trudniejszym rodzajem zapamiętywania jest pamięć jako proces odtwórczy, który

polega na odszukiwaniu informacji poprzednio wyuczonej i „zmagazynowanej” w

mózgu oraz ponownym odtworzeniu jej. Czwarty rodzaj pamięci to działanie

naukowe, dzięki czemu wykonujemy coś, czego się nauczyliśmy. Pamięć więc

przejawia się w zapamiętywaniu, przechowywaniu, rozpoznawaniu i

przypominaniu zjawisk, procesów i stanów psychicznych. Gdy coś

rozpoznajemy, przypominamy sobie, odtwarzamy czy też działamy naukowo,

musimy przedtem to zapamiętać i zachować w swoim umyśle. Poszczególne

formy pamięci są związane z określonymi formami przyswajania.

Spostrzeganie jest warunkiem rozpoznawania i przypominania. Aby coś

odtworzyć, musimy to zapamiętać. Aby działać naukowo, musimy ukształtować

nawyk.

Mówiąc o pamięci należy wspomnieć o jej typach. Rozróżniamy tzw.

pamięć wzrokową, słuchową, mięśniowo-ruchową te typy pamięci są dosyć

powszechne u ludzi. Ciekawym typem jest pamięć mowo-ruchowa polega ona

na przypominaniu sobie ruchów w czasie mówienia. Inny typ to pamięć

słowno-logiczna polega na zapamiętywaniu i odtwarzaniu myśli, a ponieważ

myśl jest zawsze złączona ze słowem, więc zapamiętujemy myśl w formie

wyrażonej słowem.

Do cech pamięci zaliczyć należą : trwałość, wierność, gotowość. Trwałość

pamięci to poprostu długość przechowywania, albo w ujęciu negatywnym -

szybkość zapominania. I tutaj spotykamy duże różnice pomiędzy

poszczególnymi ludźmi. Na trwałość zapamiętywania wpływa stopień

zainteresowania materiałem.

Wiernością pamięci nazywamy dokładność reprodukowania zapamiętanych

treści. Spotykamy więc typ pamięci dokładnej. Człowiek może sobie

przypomnieć mało czy dużo, ale tylko to, co widział i słyszał. Człowiek

pamięci niedokładnej dodaje i przeinacza fakty, nie zdając sobie z tego

sprawy .

Gotowością pamięci nazywamy umiejętność szybkiego przypominania treści,

które są w danej chwili potrzebne. Są osoby, które natychmiast odnajdują

potrzebne nazwisko, adres, datę, i są takie, które potrzebują dłuższej

koncentracji, aby pożądane nazwisko wyłoniło się z pamięci.

Pamięć jest taką właściwościa człowieka, na którą może on w pewnym

stopniu mieć wpływ. Wskazówek na ten temat dostarczają wyniki licznych

badań. Jednym z badaczy pamięci był Herman Ebbinghaus. Doszedł on do

kilku ciekawych wniosków dotyczących zapamiętywania. Ebbinghaus odkrył, że

ćwiczenie rozłożone w czasie jest bardziej efektywne niż ćwiczenie zmasowane.

Uczenie się całościowe jest zwykle skuteczniejsze niż uczenie się cząstkowe.

Materiał mający znaczenie jest kilkakrotnie łatwiejszy do przyswojenia niż

materiał bezsensowny. Głośne powtarzanie (recytowanie) zaoszczędzi czas

poświęcony na trwałe zapisanie czegoś w pamięci. Zapamiętanie ułatwia

sprecyzowanie wymagań stawianych uczącemu się.

Innymi technikami sprzyjającymi lepszemu przechowywaniu wyuczonego

materiału są : przeuczanie się, okresowego przeglądania materiału i powtarzania

z pamięci.

Przeuczanie się technika ta polega na przeuczaniu, ma to wpływ na ilość,

materiału, który przyswoimy sobie i, który pozostanie później w pamięci.

Aktywne powtarzanie umożliwia utrzymanie czynnej uwagi, zamiast biernej

recepcji, a ponadto sprawia, że opanowujesz materiał w stopniu

umożliwiającym odtworzenie go, a nie tylko rozpoznanie.

Z powyższych badań wynika, że aby zapamiętywać jak naj więcej

muszą być spełnione warunki :

Należy przy nauczaniu nastawić się na zapamiętywanie materiału.

Należy w ciągu przeprowadzać powtórzenia opanowanego materiału.

Ze względu na zmęczenie układu nerwowego należy przed przejściem od

jednego materiału do drugiego robić krótką przerwę.

Dobrze jest przeplatać materiał.

Materiał szczególnie trudny lub taki, na którym nam zależy, należy

powtórzyć przed snem. Daje to najkorzystniejsze warunki dla zapamiętania i

utrwalenia.

BIBLIOGRAFIA

P.G. Zimbardow, F.L.Ruch .:Psychologia i życie. (1988). Warszawa.

W.Szewczuk.:Psychologia zapamiętywania. (1957). Warszawa.

W.Witwicki.:Zarys psychologii. (1931). Lwów.

T.Nowacki.:Zarys psychologii. (1977). Wrocław.

A.Sterling.: Psychologia. (1999). Poznań.

L.Bożydar, J.Kaczmarek.:Mózg, język, zachowanie.(1994). Lublin

---