ANALIZA WYTWORÓW UCZNIOWSKICH
Dokumentem (wytworem) jest każda rzecz mogąca stanowić źródło informacji o ludziach, przedmiotach i zdarzeniach. Wartość tego źródła jest zmienna. Na ich podstawie jesteśmy w stanie odtworzyć minione fakty lub uzupełnić inne sposoby badań nad rzeczywistością.
Szczególnie często ocenia się rysunki i malowanki dziecka. Brakuje jednak określonych reguł dzięki którym łatwiej by było sklasyfikować czy oceniać wytwory uczniów.
WYTWORY dzielimy na:
Formy (pisane, cyfrowe, obrazowe)
Pochodzenia (zastane, intencjonalne)
Twórcy (dokumenty urzędowe i oficjalne, wytwory własne nauczycieli i uczniów)
Najczęściej spotykanymi rodzajami dokumentów spotykanych w badaniach pedagogicznych są:
PISANE
Protokoły i sprawozdania z posiedzeń rad pedagogicznych, komitetów opiekuńczych i rodzicielskich, protokoły po wizytowe kierowników i dyrektorów placówek pedagogiczno- wychowawczych, posiedzenia samorządów uczniowskich.
Opinie i świadectwa wychowawców klas, nauczycieli poszczególnych przedmiotów dotyczących poszczególnych uczniów, orzeczenia lekarskie, psychologów
Szkolne i domowe prace uczniów, uczniowskie artykuły do szkolnych gazetek
Artykuły prasowe o szkole, młodzieży danego okręgu, środowiska kulturalno - społecznego w którym działa dany zakład wychowawczy czy szkoła.
CYFROWE
Rocznik statystyczny i wszelkie opracowania GUS dotyczące kultury, oświaty i szkolnictwa.
Materiały liczbowe gromadzone w szkołach i zakładach wychowawczych tj. zestawienie liczby uczniów, ocen rocznych, ocen poszczególnych uczniów.
OBRAZOWO-DŹWIĘKOWE
Są to wszystkie poza pisemne i cyfrowe wytwory, w których zawarte są informacje na temat szkoły i najbliższego środowiska społecznego (rysunki, obrazy, fotografie, nagrania magnetofonowe, prace konstrukcyjne).
DOKUMENTY ZASTANE - wszystkie wytwory uczniowskie wykonane do celów dydaktycznych lub wychowawczych, które stają się później obiektem analizy.
DOKUMENTY INTENCJONALNIE TWORZONE - wszystkie prace uczniów, które poleciliśmy do wykonania z zamysłem uzyskania dodatkowych informacji z zakresu badanego problemu.
PODZIAŁ DOKUMENTU ZE WZGLĘDU NA ICH TWÓRCĘ:
dokumenty urzędowe-tworzone prze instytucje
dokumenty oficjalne-podania, życiorysy, protokoły
dokumenty osobiste -listy, pamiętniki, wiersze
DEFINICJE I TYPY ANALIZY WYTWORÓW
Analiza dokumentów nie różni się zasadniczo od analogicznych operacji ogólnie przyjętych w nauce i polega na wyodrębnieniu elementów składowych dokumentów wg przyjętego kryterium. Kryteria analizy mogą być różne w zależności od potrzeb badawczych i celu badawczego.
KLASYCZNA ANALIZA DOKUMENTÓW
klasyczna, czyli jakościowa, opisowa analiza dokumentów, polega na literackiej i historycznej interpretacji danego tekstu. Badacz, opierając się na własnej intuicji czy tez odczuciu, wyłuskuje niepowtarzalne cechy wytwórcy dokumentu, indywidualne właściwości jego wytworów, które stają się badanymi dokumentami.
Analiza wewnętrzna jest to operacja czysto intelektualna i polega na wyodrębnieniu z kontekstu składników pierwszoplanowych myśli przewodnich i istniejących między nimi wzajemnych więzi. (streszczenia dokonywane wg określonego klucza, zgodnie z potrzebami badawczymi)
Analiza zewnętrzna jest czynnością intelektualną, krytyczno-wybiórczą, polegającą na umiejscawianiu danego dokumentu w świecie zewnętrznych warunków, w których powstał. Obejmuje ona trzy elementy: człowieka - autora dokumentu, jego środowisko i czas powstania dokumentu. Analiza opiera się na powstaniu kilku pytań i odpowiedzi na nie na przykład: Kto był autorem?,Gdzie dany dokument powstał?,Do kogo był skierowany?, Po co powstał?, W jakich okolicznościach? Itp.
Analiza psychologiczna wykorzystywana jest do poznania szeregu cech osobowości autora wytworu, poznania jego postaw i opinii oraz rozpoznania dróg i sposobów myślenia uczniów. Chodzi tu przede wszystkim o wszelkie prace dziecięce, przy których wykonywaniu niezbędne było posiadanie określonych umiejętności działania i logicznego myślenia np. analiza działań arytmetycznych.
Analiza pedagogiczna dotyczy odnotowywania w dokumentach śladów działalności dydaktyczno- wychowawczej nauczyciela. Różnicuje się je ze względu na przedmiot nauczania.
Treściowa analiza dokumentów polega na interpretowaniu treści zawartych w dokumencie. Badacz próbuje znaleźć odpowiedź na temat tego , co autor chciał przekazać przez dany dokument. Przygląda się również treściom dokumentu i bada go pod względem jego oryginalności i wiarygodności.
Analiza formalna dokumentów jest bardzo podobna do analizy zewnętrznej dokumentów. Porusza takie kwestie jak : zewnętrzny wygląd dokumentu, sposób w jaki powstał, stopień jego trwałości, cel dla jakiego powstał i stopień realizacji tego zamierzonego celu.
ILOŚCIOWA ANALIZA DOKUMENTÓW
Analiza ilościowa (nowoczesna) dokumentów to obiektywny pomiar jednostek poszukiwanych informacji. W tej analizie mierzy się częstotliwość pojawiania się określonych terminów, wyrażeń, zwrotów, a w badaniach pedagogicznych liczbę poprawnych rozwiązań i liczbę popełnionych błędów z podziałem na kategorie. Analiza ilościowa przypomina kontrolę wyników badania tekstowego, w której abstrahuje się od indywidualnego stylu określonego ucznia.
BŁĘDY:
subiektywne podejście do badanej rzeczywistości. Wynika to stąd, że stosuje się tu często technikę obserwacji uczestniczącej. Badacz staje się członkiem badanej grupy, instytucji czy placówki, angażuje się w nią, identyfikuje i utożsami. Taka technika uniemożliwia mu więc obiektywne podejście, krytyczne ustosunkowanie się do zebranych materiałów i przeprowadzonych badań. Subiektywnie podchodzi do opisywanych i interpretowanych kwestii, gdyż ulega często wpływowi atmosfery środowiska, w które wchodzi, panujących tu obyczajów, poglądów, sposobów myślenia. Nie pozwala mu to w pełni odciąć się od tych sugestii i popatrzeć z boku, aby dokonać rzetelnej analizy.
Drugim błędem jest „pseudo uogólnienie”. Polega ono na tym, że badacz nie posiadając wystarczającej wiedzy na temat badanych instytucji, placówek czy procesów wychowawczych, nie znając dokładnie ich społecznych, regionalnych, czy obyczajowych uwarunkowań, nie znając również różnorodnych wpływów i oddziaływań na badane instytucje, popada w pewne uogólnianie, które jest pozbawione rzetelnych podstaw, nie wynika bowiem z rzeczywistych, pełnych informacji, a jedynie z jakichś cząstkowych.